Харти?а

Харти?а е тенка, рамна матери?а произведена со компреси?а на влакна. Влакната што се користат се обично природни и засновани на целулоза . На?честиот матери?ал е дрвена каша од смрека и слични дрва , но можат да се користат и влакна од други растени?а како памук .

На?стариот познат и сочуван примерок на печатен матери?ал (сл.1) со помош на калап од дрвен блок потекнува од 868 година ко? денеска се нао?а во Британската библиотека во Лондон. Прона?ден е во рушевините на Кинескиот ?ид . Затоа се смета дека харти?ата е измислена во стара Кина од страна на евнухот Ца? Лун .

Секако харти?ата денеска пове?е не се изработува од тоа растение, туку се користат други суровини. Како се развивало човештвото така растела и потребата од поквалитетна харти?а ко?а ?е ги задоволи потребите на тоа време. Така харти?ата почнала да се прави од ситно мелена дрвна маса ко?а во казани се варела и рачно се мешала сe додека не добие кашест облик. Потоа од казаните рачно, еден вид сита се ваделе лист по лист и се сушеле поединечно. Таквиот процес бил макотрпен и така добиената харти?а чинела многу а била со низок квалитет. Имено денешната современа харти?а се произведува од различни суровини, како што рековме, на?често се користи дрвото, отпаден текстил, памукот и во поново време стара рециклирана харти?а.

Производство [ уреди | уреди извор ]

Харти?ата денеска на?често се изработува од ситно мелена дрвна маса ко?а се меша со големи количини на вода. Целата таа смеса се вари и се добива пулпа или каша ко?а подоцна со помош на полирани цилиндри се извлекува во тенок сло?. Подоцна во текот на производството се провлекува низ цел еден склоп од цилиндрични ва?аци, се суши и додатно се измазнува во зависност од потребите на побарувачот. Целата лини?а за извлекува?е на харти?а од смесата е составена од ланец со пове?е групи на вал?аци кои харти?ата ?а доведуваат на саканата дебелина. Во една од почетните фази на извлекува?е на харти?ата се вметнува и една од главните заштитни мерки т.е. водениот жиг, за ко? подоцна пове?е ?е зборуваме.

Целата технологи?а при производство на харти?ата, општо кажано, се изведува со помош на два главни процеси и тоа: механички и хемиски. Под механички процес се подразбира самото меле?е на дрвната маса и не?зината механичка обработка (отстранува?е на нечистотиите, варе?ето на смесата и сл.). Но за да ги добие своите конечни сво?ства (белина, тра?ност, отпорност и сл.), харти?ата мора да претрпи и одредени хемиски процеси како што се додава?е на разни хемиски средства (хлор, озон, водород итн.) кои харти?ата ?а прават мазна и бела. Харти?ата добиена од дрвна маса е доволно добра за широка употреба но посто?ат одредени ограничува?а, односно истата има релативно краток рок на употреба, со текот на времето пожолтува и старее, лесно се кине и уништува. Таквата харти?а се користи за секо?дневна употреба почнува??и од обична тоалетна харти?а па сe до харти?а за црта?е и пишува?е, издаваштво и сл.

За добива?е на висококвалитетна харти?а ко?а има многу долг век на трае?е и употреба, се користи памукот како основна суровина. Главна одлика на харти?ата добиена од памукот е што таквата харти?а не жолтее со текот на времето и ги задржува своите сво?ства дури и по многу години на употреба. Начинот на производство е идентичен како и во преходниот случа? за харти?ата добиена од дрвната маса. Памучната харти?а е прикладна за сите видови печате?е поради не?зиното сво?ство за апсорбира?е на мастилото. На сликата бр.2 можеме подобро да го видиме целиот процес на добива?е на харти?а ко? во основа е ист без разлика дали се работи за харти?а добиена од памук, дрвна маса или од отпадна харти?а.

Видови харти?а [ уреди | уреди извор ]

Посто?ат два вида на харти?а и тоа:

обична харти?а
заштитна харти?а

Под поимот обична харти?а подразбираме харти?а ко?а секо?дневно ?а сретнуваме и употребуваме како што се: весниците, билбордите, постерите тоалетната харти?а, книгите и сл. Таа на?често се изработува од рециклирана харти?а или од дрвна маса.

Под поимот заштитна харти?а подразбираме харти?а во ко?а се вградени одредени заштитни мерки кои овозможуваат не?зина заштита од умножува?е, репродуцира?е, врше?е измени во содржината и сл. Заштитната харти?а исто така ?а сре?аваме под поимот ?Документска? харти?а, од причина што на таквата харти?а на?често се изработуваат документи од поголемо значе?е. Документската харти?а се добива исклучиво од памукот и има многу добри одлики како што се долготра?ност, отпорност на абе?е, не жолтее со време и има добра апсорбирачка мо? на мастилата. Понатаму пове?е внимание ?е се обрне на документската или заштитната харти?а.

Заштитна харти?а [ уреди | уреди извор ]

По?авата или потребата за фалсификува?е или промена на содржината на еден документ постои уште многу одамна, уште од времето кога е откриена харти?ата како медиум за изработка на документи и други вредносни матери?али. Таа по?ава општо се дефинира како потреба на човекот за стекнува?е со противзаконска корист.

Науката секо?дневно води борба за заштита на документската харти?а од фалсификува?е и преправа?е на содржината со вметнува?е на одредени додатоци во самата харти?а заради оневозможува?е на не?зино копира?е, преправа?е на содржината и сл. Така третираната харти?а ?а нарекуваме заштитна или документска харти?а.

Заштитна харти?а е харти?а во ко?а се инкорпорирани заштитни мерки кои имаат улога да го идентификуваат или авторизираат производот како оригинал или заштитни мерки кои ?е прикажат намера или обид за не?зино фалсификува?е на пример промена или бише?е на податоци кои се отпечатени или испишани на друг начин.

Од самите почетоци на користе?е на харти?ата, човекот, увидел потреба за користе?е на харти?а ко?а ?е биде одбележана (во прво време, а подоцна и заштитена) на неко? начин, и ко?а ?е го претставува реномето на сопственикот или носителот на самиот документ лично, во исто време да не може да биде изменет од друго лице, намерно или случа?но. Водениот печат, на ко? подоцна ?е обрнеме пове?е внимание, како заштитна мерка први почнале да го користат големопоседниците и веледосто?ниците за да дадат личен потпис на сите документи кои ги пишувале како и да се заштитат од препишува?е и изменува?е на содржината на нивните документи. Таквата харти?а се изработувала во посебни фабрики и во точно контролиран тираж. На сликите 2 и 3 гледаме пример на заштита на харти?ата со воден жиг ко? се употребувал порано.

Примери како и потреби за користе?е на заштитната харти?а има безбро?, почнува??и од обични билети за концерт или градски превоз па сe до изработка на хартиени банкноти, патни исправи, визи и сл. Денеска заштитната харти?а е во сe поголема употреба. Не може да се замисли каков било документ ко? има и на?мало значе?е а да не содржи барем еден заштитен знак.

Полицискиот службеник е потребно добро да ги познава и разликува сите заштитни мерки кои се вметнати во производството на харти?ата. За таа цел ?е ги проучиме сите поединечно и ?е се запознаеме со нивните одлики.

Заштитни мерки во харти?ата [ уреди | уреди извор ]

Флуоросцентност [ уреди | уреди извор ]

Флуоресцентност е сво?ство на обичната харти?ата да реагира под УВ светлина. Заштитната харти?а е хемиски третирана уште во текот на на?раните фази на производство и истата не реагира под УВ светлина, таквата харти?а популарно е наречена ?Оптички мртва? харти?а. Како една од основните заштитни мерки кои се употребуваат за заштита на документската харти?а е оптичкото мртвило односно недостаток на реакци?а под УВ светлина. Заштитната харти?а изложена на УВ светлина нема реакци?а односно не рефлектира со светлина додека ако ставиме обична харти?а на истата светлина таа ?е рефлектира со светлина. Оптички ?мртва? харти?а се добива со помош на додава?е на одредени хемиски супстанции уште во текот на варе?ето на самата смеса од памук.

Начини на фалсификува?е [ уреди | уреди извор ]

Во денешно време оптичкото мртвило на харти?ата, фалсификаторите се обидуваат да го постигнат со помош на ?замаглува?е? на харти?ата со разни хемиски премази кои се нанесуваат на самата површина и би требало да ?а намалат УВ рефлекси?ата на обичната харти?а. Така премачканата харти?а лесно може да открие ако со УВ лампа ги провериме превиткува?ата на листовите или местата каде што харти?ата е зацепена или шиена (ако се работи за патна исправа). На тие места харти?ата ?е светли под УВ лампа затоа што премачкува?ето се врши површински на листот и не навлегува во длабочината на харти?ата.

Воден жиг [ уреди | уреди извор ]

Воден жиг е вметнат лик, цртеж или текст во харти?ата ко? се гледа само осветлен со трансмитно (позадинско) осветлува?е. Истиот можеме да го видиме и на природна светлина само ако об?ектот што го наб?удуваме го подигнеме во правец кон изворот на светлина и гледаме низ него. Самиот лик се создава по пат на пропушта?е и задржува?е на светлината. Значи посто?ат здебелени места на харти?ата кои пропуштаат помалку светлина и потенки места кои пропуштаат пове?е светлина. Комбинации од светли и темни места на харти?ата формираат слика или лик. Водениот жиг е на?важната и главна заштитна мерка ко?а е инкорпорирана во самата харти?а. Воден жиг е слика, цртеж или текст ко? е вметнат во самата харти?а. Сликата се формира како што рековме, по пат на здебелени и истенчени места на харти?ата кои гледани спрема светлина ?а формираат саканата слика. Значи истиот не се печати или црта на харти?ата туку едноставно се втиснува во неа додека таа е с? уште влажна.

Вметнува?ето или втиснува?ето на водениот жиг се врши во текот на извлекува?ето на харти?ата од смесата. Веднаш по провлекува?ето низ првиот ва?ак пред да ?а добие сво?ата конечна дебелина, харти?ата се провлекува низ два специ?ални ва?аци на кои се налепени бакарни калапи на кои се изгравирани одредени цртежи односно ликови, во зависност од бара?ето на клиентот. Истиот се втиснува во влажната харти?а.

Разликуваме два вида на водени жигови и тоа: -линиски -пове?етонски (сенчест) воден жиг

Линиски воден жиг е воден жиг формиран со ?асни и едноставни линии кои формираат одреден текст или лик. Линискиот воден жиг може да биде поделен на два вида и тоа светол и темен. Светлиот е оно? каде што главните линии на ликот или текстот се светли односно харти?ата на тие места поистенчена додека темниот воден жиг е составен од темни линии односно главните линии на текстот или ликот се направени од здебелени места на харти?ата.

Пове?етонскиот или сенчест воден жиг се формира од линии ме?у кои нема ?асна граница туку тие се претопуваат една во друга при што се добива впечаток на ни?анси и таквиот воден жиг овозможува изработка на многу побогат лик и посложени форми.

Начини на фалсификува?е и нивно открива?е [ уреди | уреди извор ]

Посто?ат пове?е начини да се фалсификува водениот жиг. Но треба да се има предвид дека сите начини се доста лесни за открива?е. Како што рековме, биде??и водениот жиг е втиснат во харти?ата додека истата е суште во влажна состо?ба, не постои начин то? подоцна да се преправи избрише или вметне поинаку освен со неколку начини кои сега ?е ги опишеме.

Првиот начин и на?често користен од страна на фалсификаторите е со печате?е со ликот врз површината на харти?ата, со многу нежна сива бо?а ко?а одва? се гледа со голо око, но сепак доловува одреден впечаток на воден жиг кога ?е се погледне на трансмитно светло. Ваквиот обид за имитаци?а на водениот жиг лесно се открива ако документот го изложиме под УВ светлина. Водениот жиг ?е стане видлив (ке свети). Ка? оригиналот тоа не смее да се случи затоа што то? е дел од самата харти?а, а како што знаеме документската харти?а не светли под УВ светлина.

Вториот начин е со врше?е на притисок врз харти?ата со калап на ко? е исцртан истиот лик ко? треба да стои во документот. Таквиот обид за фалсификува?е многу лесно се открива со лесно прео?а?е со прстите преку харти?ата. Ке почувствуваме рел?ефност на површината што ка? оригиналниот воден жиг не е случа?.

Посто?ат и примери на вметнува?е на воден жиг во харти?ата со помош на цепе?е на листот на два дела по широчина, што бара многу внимателност и вештина од страна на фалсификаторот. Во внатрешноста на така исцепениот лист се напечатува ликот од водениот жиг и двете страници повторно се спо?уваат со притисок. Ваквиот метод е многу ретко користен затоа што многу е лесно да се искине страницата и да се уништи документот.

Влакна и планшети [ уреди | уреди извор ]

Во текот на изработката на заштитната харти?а уште додека таа е во кашест облик во неа се додаваат еден вид на влакна или плочки (планшети) добиени од пластична маса. Истите, со текот на меша?ето на смесата се распоредуваат хаотично и неправилно и се нао?аат насекаде низ површината на подоцна извлечениот лист харти?а. Нивната густина варира според потребите на нарачателот со оглед на нивната голема цена. Можат да бидат во пове?е бои а на?често ги сре?аваме во сина, жолта и зелена. Влакната и плашетите се УВ реактивни, што значи дека изложени под УВ светлина тие рефлектираат. Нив генерално, можеме да ги поделиме во две групи и тоа: видливи и невидливи. Видливи флуоресцентни се оние коишто можеме да ги видиме под дневна светлина а исто така и регираат на УВ светлина. Невидливите не се гледаат со голо око на дневна светлина тие се гледаат само под УВ светлина. Невидливите флуоресцентни влакна и планшети, пове?е се користат во патните исправи.

Поради тоа што истите се хаотично расфрлани во смесата за добива?е на харти?ата, нивниот конечен распоред на харти?ата е неправилен и не може да се предвиди. Токму тука лежи ?та?ната? на оваа заштитна мерка. Значи ниеден фалсификатор не може да ги нареди влакната и планшетите во длабочината на харти?ата.Тие се нао?аат насекаде низ површината на харти?ата како по длабочина така и по широчина. Може да се случи дел од нив и да не се гледаат доволно добро биде??и се подлабоко навлезени, а дел од нив и да се на самата површина.

Начини на фалсификува?е и нивно открива?е [ уреди | уреди извор ]

На?често, при обид за фалсификува?е на влакната и планшетите, од страна на фалсификаторите се користи техниката на рачно црта?е на истите врз површината на харти?ата со УВ мастило или фломастер или истите се принтаат. Принтаните влакна и планшети лесно ?е ги препознаеме по тоа што тие се правилно распоредени на харти?ата. Кога ?е споредиме две странички од патната исправа ?е забележиме дека распоредот на влакната е идентичен, што нормално не може да се случи. Може да се сретне и истите да бидат налепени врз површината, што лесно може да се провери со лесно загребува?е на влакното, ако е налепено тоа лесно ?е се оддели од харти?ата биде??и е на самата површина.

Заштитен конец [ уреди | уреди извор ]

Заштитните ленти, се компоненти кои целосно или делумно (прозорец) се вметнати во харти?ата во текот на процесот на производство на истата. Оваа заштитна мерка е видлива под трансмитно светло но и под дневна светлина со голо око, и нуди извонредна заштита, пред се, против копира?е. Заштитната лента е изработена од многу тенка алуминиумска фоли?а со широчина од не пове?е од 5 милиметри. Таа се ?налепува? врз харти?ата или во длабочина на истата во процесот на производството после вметнува?е на водениот жиг. Заштитната лента ко?а е вметната во харти?ата може да биде испечатена со разни мотиви монохроми или колоритни, или текст, во зависност од бара?ето на нарачателот. Исто така може да биде со метална или оптички променлива површина.

Посто?ат и ленти кои се топлински чувствителни и го менуваат сво?от изглед при температура над 25 °C што значи дека топлината на прстите од раката може да се искористи како алатка за проверка на веродосто?носта на документот.

Заштитните ленти, можеме да ги поделиме во три категории: -заштитна лента проткаена низ средината на харти?ата (се гледа само на трансмитно светло, сл.11) -заштитна лента проткаена низ харти?ата (прозорец, се гледа делумно под трансмитно делумно со голо око) -заштитна лента налепена на самата површина на харти?ата (од едната страна се гледа со голо око, а од задната страна се гледа со трансмитно светло)

Начини на фалсификува?е и нивно открива?е [ уреди | уреди извор ]

Заштитниот конец може да се фалсификува на пове?е начини. На?често користен начин е со едноставно налепува?е, на тенка алуминиумска лента на површината на харти?ата или парчи?а од тенка алуминиумска фоли?а за да се имитира прозорец заштитен конец. Кога се работи за вметнат заштитен конец во средината на харти?ата, тогаш фалсификаторите се користат со негово исцртува?е на харти?ата со многу бледи бои кои кога се гледа низ трансмитно светло доловуваат впечаток дека постои конецот внатре во харти?ата. Таквиот обид за фалсификува?е се открива со УВ лампа, односно истиот ?е свети под УВ светлина што не е случа? со оригиналниот заштитен конец вметнат во докуменската харти?а.

Хемиска заштита [ уреди | уреди извор ]

За остварува?е на дополнителна заштита на харти?ата, се додаваат т.н ?колоранти? во самото производство на харти?ата. Тоа се хемиски чувствителни супстанции кои регираат со промена на бо?ата или со растечува?е при обид да се де?ствува врз нив. Со користе?е на одредени хемиски супстанци, од страна на фалсификаторите, како што е алкали?а (база), агенси за побелува?е и органски растворувачи, за да се отстранат или изменат одредени податоци, се активираат колорантите додадени во харти?ата и се по?авуват видливи.