Протестантство или протестантизам ? религиозно движе?е кое се одвоило од Римокатоличката црква во времето на реформаци?ата во Европа во 16 век . Поимот за првпат бил употребен во 1529 година од страна на Мартин Лутер како протест кон Римокатоличката црква ^[1] . Називите протестант иил пак протестантизам произлегле од тоа што приврзаниците на германскиот монах Мартин Лутер вложиле протест во Ра?хстагот во Шпа?ер во 1529 против одлуката на католичкото мнозинството со ко?а се забранувале какви било промени во католичката црква. Главното мисле?е на протестантската реформаци?а од 16 век било да се исфрлат строгите правила и традиции на католичката црква и верниците да се концентрираат на Исусовото уче?е од новиот завет на Библи?ата наместо на Стариот завет .

Денеска, Протестантството претставува една од трите основни деноминации во христи?анството . Од околу 2.100.000.000 христи?ански верници во светот, 580.000.000 се протестанти, што претставува околу 27%. Според некои теолози, секо?а христи?анска вероисповед, ко?а не припа?а на Римокатоличката или Православната црква, всушност е протестантско.

Еден од првите протестантски реформатори бил свештеникот ?ан Хус , професор по теологи?а, словен, ко? живеел на територи?ата на денешна Чешка и ко? станал маченик за верата во 1415 година. Хус поучувал дека Писмото е поважно од традициите. протестантската реформаци?а се проширила по цела Европа во 1517 година, кога друг католички свештеник и професор по теологи?а, Мартин Лутер , ?а повикал на обнова католичката црква. То? велел дека кога Библи?ата е во конфликт со црковните предани?а, тогаш е потребно да се потчинуваме единствено на Библи?ата. Лутер из?авил дека црквата постапува неправилно со тоа што дава можност да се купуваат индулгенции (потврди за простени гревови) преку кои лу?ето ?е можат да влезат во ра?от. То? исто така тврдел дека спасението единствено се добива преку верата во Христос , а не се “ заработува ” преку врше?е добри дела. Денес протестантската реформаци?а е распространета низ целиот свет. Како резултат на тоа се оформиле цркви, како што се лутеранската , методистичката , англиканската , а потоа и баптистичката , пентскостната и други.

Евангелско протестантските цркви веруваат дека секо? христи?анин одговара за сво?от духовен живот н секо? треба да ?а чита и проучува Библи?ата. За ова убедува?е тие се потпираат врз уче?ето од Дела на Апостолите (17:11) каде што се вели: “Овие беа поблагородни од солун?аните; тие го прими?а словото со голема усрдност и секо? ден го испитуваа Писмото, дали е тоа така. Библи?ата исто така н? зборува “да го скриеме” Бож?ото Слово во срцата, за да не му грешиме на Бога (Псалм 118 (119):11). Апостол Павле го пофалува Тимоте? , веле??и: “Биде??и уште како мал ги знаеш Светите Писани?а, што може да те направат мудар за спасение преку верата во Христа Исуса.” (2 Тимоте? 3:15).

Почеток [ уреди | уреди извор ]

Повод за почеток на борбата за реформа на Католичката црква било повторното продава?е на индулгенции, наводно за прибира?е средства за доградба на црквата Св. Петар во Рим . Творец и водач на реформаци?ата во Германи?а бил Мартин Лутер ( 1483 - 1546 г.), професор по Богослови?а на Универзитетот во Витемберг . Во 1517 г. на вратата на Витембершката црква ги истакнал своите ? 95 тези “, според кои то? барал Евангелието да биде основен извор на христи?анската вера , црквата да биде скромна, да нема многу празници, црковните обреди да се изведуваат на народен ?азик , а не на латински (?а превел Библи?ата ), свештениците да се свртат кон народот, а не кон трупа?е на богатство, и да им се даде право на женидба. Движе?ето било наречено " Лутеранство ", според неговото име. За истапува?ето на Лутер против Католичката црква и против папата се расчуло низ цела Германи?а и то? стекнал многу приврзаници од сите слоеви на населението.

Протестантски правци [ уреди | уреди извор ]

Протестантството односно протестантската реформаци?а се развила во три правци:

• Лутеранство - во Германи?а , Скандинави?а и Средна Европа
• Калвинизам - во Шва?цари?а , Франци?а , Холанди?а и Шкотска
• Англиканство - во Англи?а

Лутеранство [ уреди | уреди извор ]

Во Германи?а , ова движе?е било поткрепено од страна на германските кнезови, но дури по Вестфалскиот договор во 1648 година, со ко? договор завршила Триесетгодишната во?на , лутераните добиле еднакви права како католиците. Како основач на лутеранството се смета Мартин Лутер . Лутеранството започнало како обид за реформира?е на Римокатоличката црква. Мартин Лутер под отворено небо се спротивставил на Римокатоличката црква. Лутер ?а превел Библи?ата на германски ?азик , го об?аснил библиското уче?е за спасува?ето преку вербата, изложено од страна на Апостол Павле , и проповедал теологи?а, центрирана околу личноста на Господ Исус Христос . Неговите трудови станале основа за натамошниот разво? на реформаци?ата.

Калвинизам [ уреди | уреди извор ]

Во Шва?цари?а , реформаци?ата била распространета на?првин во Цирих во 1516 година преку Улрих Цвингли . Според него, реформаци?ата имала национален карактер, и како таква, то? сметал дека секуларната власт нема право да се меша во работите на црквата. Во текот на 1528 година го напишал Коментарот околу правната и лажната религи?а, а следната 1529 година во Марбург заедно со Лутер дискутирале околу суштината на евхаристи?ата, држе??и на тоа дека Христос е присутен само духовно и симболички. Во 1531 година али?ансата на Улрих Цвингли подготвила штра?к со глад против католичката црква, ме?утоа обидот бил без успех биде??и движе?ето не било доволно подготвено во Цирих. Улрих Цвингли бил убиен на возраст од 47 години.

Жан Калвин , протеран од Франци?а , заминал во Шва?цари?а и Женева ?а претворил во град-црква. Во 1536 година, то? ?а об?авил книгата Институции на христи?анската религи?а , во ко?а ги прецизирал разликите поме?у сво?ата и протестантската теологи?а. То? признал само две та?ни: крштева?е и евхари?сти?а. То? ги одбил концепциите на Цвингли во врска со симболичките вредности на евхаристичкото уче?е, зборувал во врска со градот Бож?и односно околу црковната организаци?а и дисциплина.

Англиканство [ уреди | уреди извор ]

Црквата на Англи?а или Англиканската црква е офици?ална христи?анска црква ^[2] во Англи?а и ма?ка-црква на англиканските цркви ширум светот. Обичаите и литурги?ата во Англиската црква се засноваат на постарите католички традиции, но се осовременети под вли?анието на реформаци?ата. ^[3]

Црквата на Англи?а се смета себеси и за католичка и за реформирана ( протестантска ): католичка е биде??и смета на сво?от континуитет од апостолските и средновековните времи?а и се потпира на на?раните уче?а на првите црковни татковци, особено на Апостолскиот, Нике?скиот и Атанаси?скиот Завет. ^[3] Покра? тоа, таа е и реформирана биде??и го примила вли?анието на некои доктринарни принципи од реформаци?ата од 16 век . Ова се гледа од 39-те прописи воспоставени од кралицата Елизабета I како дел од помирува?ето на религи?ата во Англи?а. Католицизмот бил повторно воспоставен под власта на Мери I , но Елизабета била протестантка, па според тоа се залагала за создава?е на протестанска црква. Со таа цел во 1559г. парламентот расправал за реформските акти и за создава?ето на протестанската црква. Реформскиот акт предвидувал службата во црквата да се врши спротивно од римокатоличката , се исклучувало чита?ето на името на папата и се предвидувало свештениците да не ?а носат црната одора на католичките свештеници. На протестанските свештеници им се дозволувало да стапуваат во брак , се забранувале слики во црквите и се признавала Елизабета како Врховен управник на црквата на Англи?а. Актот се соочувал со голем отпор во Горниот дом како и од католичките бискупи кои гласале против него. Па така во многу го измениле актот, додава??и ?а римокатоличката служба како легална во сите цркви и одбиле да ?а признаат Елизабета за врховен управник на Англиканската црква . По празнува?ето на Велигден парламентот продолжил со работата и се расправало за двата нови акта кои ги има предложено владата, Актот за врховна власт и Актот за униформност . Првиот акт ?а потврдил Елизабета како врховен управник на Англиканската црква. Врховен Гувернер била поприкладна титула што фактички ?а направило Елизабета врховен господар на црквата, без притоа да ? пишува титуларно. Ова било многу важно биде??и лу?ето во XVI век едноставно не можеле да прифатат една жена да биде главна на црквата во неко?а држава. Вториот едикт, Актот за униформност , требало попретпазливо да се донесе, за разлика од остатокот од реформаци?ата на политичкиот и религиозниот живот во Англи?а . Предвидувал строги закони за католиците, се исклучувало името на папата од црковните служби и се дозволувала и протестанската и римокатоличката литурги?а во црквите. По распушта?ето на парламентот Елизабета заедно со Вили?ам Сесил донеле редица на закони познати како Кралски налози. Тие доа?але нешто како продолжеток на религиозната реформа и се однесувале на католиците, се забранувала римокатоличката свештеничка облека, се забранувала употребата на лебот во црковната служба и др. Во окрузите низ кралството каде доминантно било католичко население постоело одредено негодува?е кон реформите, па така што одредени измени биле неопходно вметнати со што послужиле за полесно офици?ално прифа?а?е од сите поданици на кралството.

Елизабета никогаш не ?а сменила религиозната нагодба и покра? жестоките протести од страна на протестантите (пред с? од пуританците ), со што основата на денешната Англиканска црква потекнува токму од религиската нагодба од 1559 година. Црквата на Англи?а се осамостоила од католичката во времето на Хенри VIII , и оттогаш англискиот монарх го назначува Архиепископот од Кентербери ко? е поглавар на црквата.

Анабаптизам [ уреди | уреди извор ]

Анабаптизмот претставува третото движе?е во протестантството. Неговите наследници сметале дека црквата е составена од личности, кои вистински го преживеале Исус Христос . Тие се спротивставувале на иде?ата за вистинско постое?е на црквата како религиозна институци?а, туку држеле на личната врска со Бог преку Светиот Дух . Поради ова, тие сметале дека човек треба да биде крстен во вода откако ?е се запознае со сво?ата вера и во ово? контекс тие биле на?радикални.

Анабаптистите го отфрлаат носе?ето на свадбени прстени, или пак учеството во државното управува?е. Како еден од основачите на Анабаптизмот се смета Томас Минцер . То? бил предводник на т.н. Селанска во?на кога околу 100.000 селани заедно со Минцер биле убиени.

Баптизам [ уреди | уреди извор ]

Баптистите претставуваат протестантски христи?ани кои сметаат дека за да еден христи?анин биде крстен, то? на?првин треба да биде пораснет верник. Почетоците на Баптистичката црква се во Велика Британи?а и САД . Денеска претставуваат една од на?големите протестантски заедници. Од редовите на баптистите бил и Мартин Лутер Кинг .

Според статистичките податоци кои ги об?авил баптистичкиот статистички завод, во светот има околу 90.000.000 верници. Оваа верска заедница била основана од страна на ?он Смит , ко? живеел во прогонство во Амстердам . На?првин Смит сметал дека ко?а било форма на чита?е од книга за време на молитва е измислица на грешниот човек. Затоа баптистите денеска ?а отфрлаат литурги?ата, молитвата, пее?ето и проповеда?ето биде??и истите морало да бидат целосно спонтани. Смит одел дотаму што не дозволувал чита?е на Светото Писмо за време на кла?а?е. Ова произлегува од неговото верува?е дека кла?а?ето требало да биде по наредба на Светиот Дух .

Смит го измислил двостепениот поредок во црквата, пастор и ?акон, за разлика од Реформистите кои имале тристепен поредок. Со своите нови гледишта за крштението, ка? него се по?авила голема загриженост. То? и неговите следбеници биле крстени како деца, а тоа не им пасувало на уче?ето. Затоа извршиле ново крштение. Тие биле првите верници на ова движе?е, па не постоел неко? да го изведува крштева?ето. Смит решил да се крсти самиот, и го сторил тоа, а потоа почнал да ги крштева и своите следбеници.

Првата баптистичка црква била основана во 1612 година, кога Смит се вратил во Англи?а, и кога ова движе?е зазело голем замав во времето на династи?а Ст?уард. Според некои, Баптистите се произлезени од Анабаптистите. Голем бро? на баптисти се поврзуваат со политичките настани од 17 век. Тие биле предводници за религиозната слобода поме?у верите. Во текот на населува?ето на Америка, голем дел од баптистите заминале во САД каде основале баптистички цркви. Во тоа време се одвоила и баптистичката секта позната под името Баптисти од седмиот ден . Во текот на 18 век, баптизмот паднал под притисок на унитаризмот.

Методизам [ уреди | уреди извор ]

Методизмот претставува деноинаци?а во христи?анството , движе?е во рамките на Англиканската црква ^{[4] [5] [6]} . Првата Методистичка црква била основана во 1784 година во САД . Соединетите Американски Држави биле формирани една година порано и претставуваат прва модерна држава каде што црквата е одделена од државата. Првичната намера не била да се основа нова црква.

Англиканскиот проповедник ?он Весле? (1703-1791) бил длабоко погоден од сиромашти?ата во Англи?а , ко?а земала сe поголем замав во XVIII век . То? се смета и за основач на Методизмот ^[7] . Почетокот на индустриската револуци?а предизвикала огромни соци?ални проблеми ( невработеност , голема експлотаци?а на возрасните, злоупотреба на детскиот труд, алкохолизам итн). Заедно со неколку истомисленици, ?он Весле? формирал движе?е во рамките на Англиканската црква, кои се залагала за овие лу?е и за нивните проблеми. На лу?ето кои го предводат оваа движе?е им го даваат прекарот ? методисти “, затоа што се одликувале со еден дисциплинарен начин на живее?е (секо?дневно чита?е на Библи?а , посто?ана молитва , посте?е, служе?е на другите итн).

Со тек на времето, сe пове?е лу?е започнале да емигрираат од Англи?а во Америка . Методистичкото движе?е се проширило на новиот континент. Со независноста на САД, Англиканската црква се повлекла од колониите и останала под патронство на Англиската црква. Методистичката црква не се издигнува со разликите во уче?ето, туку заради духовната потреба на лу?ето до?дени во новата зам?а.

Методистичката црква го задржила уче?ето и начинот на Боголужба како Англиканската црква, иако и двете скратувале или додавале нешта кои се неопходни за да се следат промените кои настануваат во модерниот свет.

Денес Евангелско-методистичката црква е распространета ширум светот и брои околу 70 милиони членови ^[8] . Иако Методизмот не е истовремено по?авен со реформаци?ата , сепак спа?а во редот на протестанските цркви и исповеда заедничко верува?е, чи?а основа е ?убовта Бож?а кон сите лу?е и Неговото безусловно прифа?а?е на грешната природа на човекот.

Евангелизам [ уреди | уреди извор ]

Евангелизамот или евангелско протестантство денеска претставува доминантно движе?е во рамките на протестантството според бро?от на верници. Во текот на XVIII век , како евангелисти биле познати и оние кои биле наклонети кон Англиканската црква, како и оние ?а поддржувале истата. Ова движе?е било основано во Велика Британи?а во 1730-тите, и се здобило со голема популарност во САД во текот на XVIII и XIX век.

Англиските евангелисти на?многу внимание оддаваат на значе?ето на Светото Писмо , потребата од зачувува?е на верата, на високиот морал. Во Америка , во текот на XIX век , поимот евангелизам се однесувал на оние цркви кои го застапувале идеите на ревивализамот. Се смета дека оние цркви имаат многу заедничко и нивните водачи се надевале дека еден ден ?е се создаде можност за обединува?е на оваа црква преку ко?а Америка ?е стане христи?анска зем?а.

Во Англи?а во 1846 година, противниците на англиканската и Римокатоличката црква оствариле ме?усебна соработка на ниво на Евангелистички со?уз.

Одлики [ уреди | уреди извор ]

Протестантите се христи?ани, кои претставуваат една од неколкуте низависни христи?ански цркви. Протестантите го применуваат Ннке?скиот симбол на верата , донесен на Првиот црковен собор во 325 година. Сите тие веруваат во смртта, погребува?ето и воскресението на Исус Христос , во Неговата божественост и во Неговото Второ пришествие . Сите тие ?а користат Библи?ата како Бож?о слово и се согласуваат во тоа дека пока?анието и верата се неопходни, за да се има вечен живот и за да се избегне пеколот. Според податоците од агенци?ата “ Операци?а Свет ” во целиот свет има околу 600 милиони протестанти.

Протестантите, пред сe го ценат авторитетот на Библи?ата и секо? има право да ?а проучува, според одредени правила. Православните и католиците на?многу ги ценат своите предани?а и веруваат дека само свештениците во тие цркви можат правилно да ?а толкуваат Библи?ата. Основните разлики ме?у овие три конфесии ги носат корените на основоположната политура на мисле?е. Сите заедно, без разлика на нивните разединува?а, се согласуваат со Христовата молитва запишана во Евангелието според ?ован (17): “ Не се молам за сиот свет, туку за оние што си Ми ги дал; зашто се Твои .”

Разлики поме?у црквата [ уреди | уреди извор ]

• Протестантите не се противставуваат на крстните изработки. Протестанските и католичките цркви за разлика од православните, претпочитаат да корастат едноставен крст .
• Протестантите и католиците веруваат дека иконостасите ?а симболизираат завесата ко?а ги одделувала лу?ето од на?светото место во Ерусалимскиот храм . Тие сметаат дека кога Бог ?а раскинал завесата на две во моментот на Исусовата смрт (Мате? 27:51), тогаш то? самиот кажал дека човештвото пове?е не е одделено, благодарение на крвта ко?а ?а пролеал Исус за да ги прости гревовите.
• Протестантите веруваат во тоа дека богослужбата се осветува не од местото на проповеда?е, не од зградата, туку од Христовото присуство ме?у верниците. Библи?ата според нив исто така вели дека како Бож?и храм се ?авуваат христи?аните, а не зградите: “ Не знаете ли вие дека сте Бож?и храм, и дека Бож?иот Дух живее во вас? ” (1 Корин?ани 3:16). Според Библи?ата , првите христи?ани држеле служби на многу различни места: во училишта (Дела 19:9), во евре?ски синагоги (Дела 18:4, 26; 19:8), во евре?скн храмови (Дела 3:1) и во приватни домови (Дела 2:46, 5:42, 18:7; Филемон 1:2,18:7; Колошани 4:15; Рим?аните 16:5 и 1Корин?ани 16:19).
• Пове?ето протестанти сметаат дека децата по смртта веднаш одат во ра?от . Исто така, тие веруваат во библиското тврде?е дека на крштава?ето мора да му претходи пока?ание (Дела 2:3). Тие своето убедува?е го темелат врз 2 Царства (12:23), каде што е опишана смртта на синот на цар Давид од Бетшеба. Давид тврдел дека ?е до?де време кога то? ?е го види сво?от син на небото. Ова верува?е го тврдат на?многу поради тоа што во Библи?ата, се велело дека децата не знаат за добро и зло (2 Царства 1:39). Исус рекол: “Оставете ги децата и не пречете им да доа?аат при Мене, зашто на таквите им припа?а небесното царство (Мате? 19:14). Протестантите сметаат дека во Библи?ата нема ниту еден случа? на крштева?е на бебе, а и Исус чекал за своето крштева?е до 30 година.
• Христи?аните протестанти сметаат дека Десетте заповеди (2 Мо?сеева) забрануваат да се изработуваат ликови за поклонува?е: “Не прави за себе идол, ниту каква слика на она што е горе на небото, што е долу на зем?ата и што е во водата под зем?ата.” Во 3 Мо?сеева (26:1) според нив, е запишано: “Не правете ракотворнн ликови ни делкани и не издига?те столб и не поставува?те во зем?ата каме?а со знаци, за да им се поклонувате, зашто ?ас сум Господ вашиот Бог.”
• Протестантите претпочитаат да го следат Исус. Евангелските верници велат дека во Писмото нема примери каде што неко? се моли на Мари?а или на светци. Тие сметаат дека Библи?ата забранува да човекот се моли на човек, ко? починал: “Да не се на?де човек пред тебе што повикува мртви.5 Мо?сеева (18:10-12)”. Евангелско - протестантските цркви сметаат дека Мари?а била прекрасен пример на христи?анска послушност спрема Бог и дека останала девица с? додека не се родил Исус. Докази во врска со тоа го наведуваат Евангелието според Мате? (1:25), каде се зборува дека не?зиниот сопруг ?осиф не ?а спознал (не спиел со неа) с? додека не го родила сво?от Син првенец, а во други стихови од Библи?ата се спомнуваат бра?ата и сестрите на Исус (Мате? 12:46,13:55-5; Марко 3:31; ?ован 2:12, 7:3). Евангелско - протестантските цркви не веруваат дека Мари?а била безгрешна, биде??и во Евангелието според Лука (1:47) таа го нарекува Господ сво? Спасител, според тоа не би ? бил потребен Спасител, ако била безгршна.
• Протестантите ги применуваат пове?ето поставени историски црковни собори, но не ги сметаат за безгрешни. Таквото однесува?е е втемелено врз фактот дека некои одлуки кои се донесени на двата последни Нике?ски собори си противречат едни на други во врска со иконите. На првиот донесен во 754 година, користе?ето на икони било забрането, а на вториот донесен во 787 година, било решено дека користе?ето на икони е неопходно. Протестантите ги применуваат решени?ата на Соборите само тогаш кога тие се во согласност со уче?ето на Библи?ата.
• Протестантите не веруваат дека во моштите на светците има некаква посебна сила, биде??и Библи?ата не учела за ова. Протестантите сметаат дека случа?от со коските на Елисе?, преку кои воскреснал мртовец (4 Царства 13:21), не било ништо друго освен исполнува?е на Бож?ото ветува?е дадено на Елисе?, а тоа е дека Елисе? ?е има дво?но поголемо помазание од она на Или?а (4 Цараства 2:9). Чудата кои се случиле по смртта на Елисе? дво?но ги преминало чудата направени од Или?а. Протестантите сметаат дека Библи?ата нема други укажува?а за тоа дека христи?аните треба да ги почитуваат телата на умрените, затоа и не постапуваат така.

Поврзано [ уреди | уреди извор ]

• Протестантизмот во Македони?а

Наводи [ уреди | уреди извор ]