Римокатоличката црква е една од основните форми на христи?анската вероисповед и ги вклучува сите цркви, кои го признаваат врховенството на римскиот папа . Како и пове?ето други христи?ански цркви, и Римокатоличката црква себеси се смета за наследник и продолжувач на првобитната црква, основана од Исус Христос . Римокатоличката и Источно-православната црква се разделуваат на две посебни за време на Источно-zападната шизма во 1054 година. И двете цркви се приемници на првичната Христова црква, но традициите и богослужбата ка? двете цркви се различни.

Друга суштествена разлика ме?у двете цркви е и фактот што за разлика од Источно-православната црква, чи? врховен поглавар ( Вселенски патри?арх ) може да биде само Грк по народност (и тоа, според посто?ните турски закони, само доколку е роден во Турци?а ), во Римокатоличката црква Папата може да биде од било ко?а народност.

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Петар и потеклото на папството [ уреди | уреди извор ]

Околостите околу животот и смртта на Апостол Петар , како и неговата точна локаци?а на неговите останки во голема мера денеска остануваат мистери?а . Во времето на раното христи?анство , раните христи?ани не оставиле голем бро? на пишани документи. На?големата документаци?а околу христи?анската заедница во Рим како и активностите и мисионерството на Петар се нао?аат во Ватикан . ^[1]

Климентовото Писмо кое било напишано во 96 година ^[2] го потврдува страшниот прогон на раните христи?ани од Рим ^[3] .

Попради исправените послани?а и неговите христи?ански убедува?а, Свети Игнати? Антиохиски бил осуден на смрт од страна на Рим?аните ^[4] Годините поме?у 166 и 176 година, бискупот од Коринт , Диониси? из?авил дека апостолите Апостол Павле и Петар биле во градовите Коринт и Рим , каде што го проповедале Евангелието . ^[5] Во околу 190 - 200 година, римскиот свештеник Га? пишува околу одбрната на сво?ата христи?анска вера ^{[6] [7]} за Ирени? (починал 202 ), ко? го потврдил основа?ето на Римокатолилчката црква од страна на Петар и Павле. ^[8]

За разлика од историските погледи околу потеклото на папството и околностите за животот на Петар во Рим кои не се целосно документирани, библиските темели од Новиот завет дава целосна слика за тоа. Според Новиот завет, во сите евангели?а апостол Петар е сметан како водач над сите останати апостоли . Во евангели?ата на Мате? , Лука , ?ован и Марко исто така се споменува Петар како водач над сите апостоли, како прв ученик ко? бил повикан од Исус . ^[9]

Околу догмата и според традици?ата на Римокатоличката црква за не?зиното основа?е, таа пред сe се потпира врз изводите од Библи?ата во Евангелието на Мате? :

Но, оваа послание кон Петар не се манифестирало само во оваа понуда. По воскреснува?ето , Исус Христос го поверил Петар како “ мандатор “ за распространува?е на новата вера ^[11] (?ован, 21:15). Во Евангелието на Лука се вели:

Сепак, некои некатолички научници сметаат дека Исус не планирал да формира црква ко?а ?е владее над сите. ^[12]

Импери?алната ера: 42-395 [ уреди | уреди извор ]

Голем бро? на папи во првите три векови од христи?анската ера претставуваат не?асни фигури. Поголем дел од нив се прогласени за маченици , во периодот на христи?анските прогони . Христи?анството успеало да одолее на нападите на царот Диоклеци?ан , но не само тоа, туку успеало да привлече голема маса на народ. Христи?анството за првпат било легализирано во времето на царот Галери? , ко? го издал указот за толеранци?а на сите религии, вклулува??и го и христи?анството, во април 311 година. ^[13] Царот Галери? во 311 година бил еден од последните императори кои извршиле прогон на христи?анското население од импери?ата ^[14] . Константин I Велики и Лицини? во 313 година го издале т.н. Милански едикт , со кое христи?анската вера се прогласила за рамноправна религи?а во импери?ата. Константин станал првиот христи?ански император ко? според некои историчари, лично ?а прифатил новата религи?а . До 391 година, во времето на владее?е на царот Теодоси? I , христи?анството станало на?распространета религи?а во Римското Царство .

По Миланскиот едикт , црквата ?а усвоила владината структура на црквата во рамките на импери?ата: со географските провинции владееле епископи. Рим не бил единствениот град ко? можел да игра специ?ална улога во црквата. Ерусалим имал голема улога во то? период, како место на распнува?ето и воскреснува?ето на Исус , место каде што за првпат наследниците на Исус биле наречени христи?ани, и место каде се одржал Ерусалимскиот собор на апостолите . Цариград станал многу важно место за импери?ата и црквата по преместува?ето на престолнината на импери?ата од Рим во времето на Константин Велики во 330 година.

Со Миланскиот едикт, христи?анството било признаено за рамномерна религи?а во импери?ата.

Големиот раскол [ уреди | уреди извор ]

Разликите во христи?анското единство кое довело до Големиот раскол во 1054 година започнало да се чувствува уште во 4 век . Причината за Големиот раскол не се гледало само во духовните разлики, но и во културните , политичките и ?азичните разлики. Теолозите чие потекло водело од Западна Европа претежно се ориентирале кон правните црковно-религиозни праша?а, додека источните теолози сметале дека основа за понатамошно развива?е и усовршува?е на верата е филозофи?ата и решава?е на не?зините праша?а. Исто така, како друга причина се ?авува и ?азикот каде во источниот дел главно се употребува грчкиот ?азик , а додека во западниот латинскиот ?азик . За разлика од Коптската и ерменската црква , кои се разделиле во 5 век , источната и западната црква останале подолго ло?ални кон верата. Примарните причини за Шизмата биле спорови околу папскиот авторитет - Папата тврдел дека имал авторитет над четирите источни патри?арси, додека четирите источни патри?арси тврделе дека приматот на Римскиот Патри?арх е само почесен, и то? има авторите само над западните христи?ани - и над вметнува?ето на клаузулата филиокве во Нике?скиот симбол.

Со расколот на црквата, католицизмот од сво?а страна придонел за создава?е на еден конфесионален систем од страна на папите ко? Православната црква не го прифа?а. Пове?е од папите го форсираат уни?атството: така Папа Пи? IX во енциклопеди?ата " Litterae ad Orientales " ( 1848 ), Папа Лав XIII во " Praeclara Gratulationis " ( 1894 ), Пи? во " Rerum Orientalis " ( 1928 ) и " Lux veritas " ( 1931 ). Во декември 1854 година, Папа Пи? IX , папа ко? во 1864 година исто така ?е об?ави "Syllabus", прогласува без консултаци?а на ниту еден собор, "Bulu Ineffabilis". Во 1894 година, папа Лав XIII повторно се вратил на уни?атството и повторно го подновил апелот за вра?а?е на апостолскиот римски престол, додека во 1950 година, во ноември папите Пи? ХII прогласил доклад за телесното воскресува?е на небото на Дева Мари?а (во апостолскиот устав ?Munificentissimus“).

Крстоносни во?ни [ уреди | уреди извор ]

Папа Урбан II е на?многу познат поради започнува?ето на Првата крстоносна во?на . Урбан II организирал грандиозен црковен собор во 1095 година во градот Клермон ( Франци?а ), каде то? ги повикал христи?аните на поход кон Светата зем?а ( Ерусалим ) сe со цел да биде ослободен гробот на Исус Христос , при кое обе?ал простува?е на учесниците и нивните гревови.

Крстоносните во?ни во почетокот имале голема корист за Римокатоличката црква, ко?а го проширила своето вли?ание врз територи?ата на некогашните византиски провинции. Во текот на Крстоносните во?ни, самите крстоносци се соочиле со големи внатрешни политички, економски и соци?ални судири. Поради овие конфликти поме?у христи?анските кралства и политичките сили, некои од крстоносните походи завршиле со голем неуспех за крстоносците. Така на пример, целта на четвртата крстоносна во?на била осво?ува?е на Цариград, но дошло до противе?е кое довело до одложува?е на истото за неколку години (1204).

Ави?онско папство и Реформаци?а [ уреди | уреди извор ]

Ави?онско папство е периодот во истори?ата на римокатоличката црква од 1305 до 1378 , кога папска престолнина бил градот Ави?он во Франци?а . Францускиот крал Филип IV убавиот успеал да се наметне при изборот на францускиот кардинал Климент V за папа и да ?а папаската столица во Ави?он. Во то? период, папаството и францускиот кралски двор соработувале до 1342 , а потоа следувало силно вли?ние на францускиот двор до 1378 . Во 1378 , папата повторно се преселил во Рим , но тогаш настанала поделба и дошло до Западната шизма (1378-1417). Западната шизма е раскол во Римокатоличката црква во 1378 година. ^[15] По смртта на Папа Григори? XI , изборот на нов папа се одвивало во многу напрегнета атмосфера. Многу кардинали , кои биле со потекло од Франци?а сакале престолнината да ?а вратат во Франци?а , а итали?анските кардинали сакале новиот папа да биде итали?анец со седиште во Рим . На 8 април 1378 година, една толпа го презела дворецот на зградата каде што се заседавало за изборот на нов папа. На ово? начин, бил избран новиот папа Урбан VI . По ова, француските кардинали изборот го об?авиле како неважечки и го повикале новиот папа да се откаже од престолот. За папа тие го избрале Климент VII . Од друга страна пак, и папата Урбан VI не го признавал легимитетот на Климент и создал сво? сопствен кардиналски совет. Така бил ставен почетокот на големата западна шизма ко?а продолжила 40 години. На страната на папа Урбан VI застанале Германи?а , Итали?а , Полска и Скандинави?а а на страната на папа Климент VII застанале Франци?а , Шпани?а и Португали?а . Се смета дека законскиот папа била Урбан, а Климент бил т.н. антипапа . Во одлуката да се врати во Рим , врз папата големо вли?ание имала и Катерина Сиенска, ко?а проповедала вра?а?е во Рим. Со вра?а?ето во Рим (1378) започнало ново прекинува?е на папата и во Рим и во Ави?он . Тое се нрекува Западен раскол, ко?а завршила дури во 1417 со неколку совети, ме?у кои и оно? во Констанца . Резултат на ова било воспоставува?ето на црковни совети, кои имаат поголема власт од папата. Сепак тоа не валадеело долго по 1417 . За нов папа бил избран Папа Мартин V .

Реформаци?а [ уреди | уреди извор ]

Голем бро? на протестантски реформатори, вклучува??и ги и Мартин Лутер , Жан Калвин , Томас Крамер , ?он Нокс , Котон Матер и ?он Весли , римскиот папа го нарекле односно идентификувале како анархист . Во почетокот на 16 век , се создало движе?е против католичката црква коешто го започнал германскиот свештеник Мартин Лутер и Улрих Цвингли во 1517 година. Лутер се противел на политиката на папата на продава?е проштални писма за гревовите, наречени индулгенции, како и на некои теолошки сфа?а?а на католичката црква. Повод за почеток на борбата за реформа на католичката црква било повторното продава?е на индулгенции, наводно за прибира?е средства за доградба на Базиликата Свети Петар во Рим . Во 1517 година на вратата на Витембершката црква ги истакнал своите "95 тези", според кои то? барал Евангелието да биде основен извор на христи?анската вера, црквата да биде скромна, да нема многу празници, црковните обреди да се изведуваат на народен ?азик, а не на латински (?а превел Библи?ата ), свештениците да се свртат кон народот а не кон трупа?е на богатство, и да им се даде право на женидба. Движе?ето било наречено " Лутеранство ", според неговото име. За истапува?ето на Лутер против Католичката црква и против папата се расчуло низ цела Германи?а и то? стекнал многу приврзаници од сите слоеви на населението. Но за неговото истапува?е разбрал и Римскиот Папа и веднаш ?авно го осудил неговото уче?е како ерес и побарал Лутер да се откаже од 95-те тези.

Лутер го одбил бара?ето, а Папата со папска була (писмо) го исклучил од Католичката црква. Лутер не се уплашил од заканите на Папата, и ?авно ?а изгорел папската була на плоштад, како резултат на што дошло до раскнува?е на врските ме?у Лутер и Папата. Уче?ето на Лутер брзо се ширело низ цела Германи?а опфа?а?ки ги сите слоеви на општеството. Преку реформа на црквата богатото гра?анство барало евтин а црква ко?а би ги штитела нивните интереси, кнезовите барале одзема?е на имотите на Католичката црква, и таа да биде потчинета, а селаните и сиромашните гра?ани барале освен црковна и реформа во општеството, да се ослободат од феудалната експлоатаци?а. Ме?утоа реформаци?ата имала и свои противници. Освен папата, еден дел од благородништвото на чело со царот не го прифатиле уче?ето на Лутер. На соборот во Вормс 1521 година тоа било забрането, а Лутер бил прогонет. То? се засолнал ка? германските кнезови кои биле приврзаници на реформаци?ата.

Контрареформаци?ата или католичката реформаци?а била религиозно-политическо движение во Европа како реакци?ата на Римокатоличката црква против протестанската реформаци?а, односно вра?а?е на католичката вера во местата каде што биле заземени од протестанството . Контрареформаци?ата завршила со Трентскиот собор . Се обновила де?носта на инквизици?ата . Во Европа , оваа реформаци?а на некои места доживеала успех, но не целосен.

Модернизам [ уреди | уреди извор ]

Во 1796 година од страна на Наполеон Бонапарт биле заземени градовите Анкона и Лорето . Папа Пи? VI побарал склучува?е на мир. Со договорот од Толентино , француските страни добиле големо обесштетува?е каде голем дел од ватиканските уметнички дела биле прдадени на Французите . На 28 декември , еден француски генерал бил убиен во Рим ка? француската амбасада во градот. Ова многу ги налутило французите, по кое француските армиски единици се насочиле кон Рим . По инвази?ата на Наполеон Бонапарт и зазима?ето на Итали?а , во 1798 година францускиот генерал Луис Александре Бартиер влегол во Ватикан и Папа Пи? VI го зел како заложник. Папата бил одведен во Франци?а каде што и починал. Главниот град на Итали?а бил Фиренца од 1865 . По победата над папски сили и бунтовници, уништува??и го Кралството на Двете Сицилии успеале да ?а заземат територи?ата на Папската Држава. Така, по тринаесет векови, Рим повторно станал престолнина на обединета Итали?а. Папите од 1870 до 1929 година не го признавале создава?ето по таков начин на Кралство Итали?а . Во текот на овие години тие целосно биле изолирани во делот на Рим, ко? денеска е познат под името Ватикан . Подоцна, 1929 година папата Пи? XI формално се одрекол од поседот на Папската Држава и го потпишал Латеранскиот договор на 11 февруари 1929 година со Итали?а, ко?а формирала град држава, Ватикан .

Ватиканска ера [ уреди | уреди извор ]

Латеранскиот договор од 1929 година претставува договор поме?у Светата престолнина и Итали?а . Договорот ги определил правата и привилегиите на католичката црква во составот и во Итали?а. Договорот бил потпишан на 11 февруари 1929 година во Латеранскиот апостолски дворец ( Palazzo Laterano ).

Според договорот, католицизмот бил признаен за единствена државна религи?а во Итали?а, а на Светата престолнина и бил признаен светскиот суверенитет. Ватикан формално бил признаен како суверена територи?а, ко?а е управувана од страна на Светиот Престол, денеска познат како град Ватикан ( Citta del Vaticano ). Со ова, биле утврдени и границите на зем?ата. Освен правата и привилегиите на католичката црква, државата изгласила 10 неработни денови во годината, во ко? има црковни празници, а исто така и денот недела бил прогласен за неработен. Епископите се обврзиле кон верност иприврзаност кон кралот на Итали?а, како државен поглавар на зем?ата.

Католичката црква како тема во уметноста и во популарната култура [ уреди | уреди извор ]

• ? Славе?от на Католичката црква “ ( L'Usignolo della Chiesa Cattolica ) - поетска збирка на итали?анскиот писател П?ер Паоло Пазолини од 1958 година. ^[16]
• ?Имам католички блок“ ( (I Got A) Catholic Block ) - песна на американската рок -група ? Соник ?ут “ ( Sonic Youth ) од 1987 година. ^[17]

Наводи [ уреди | уреди извор ]