Armaid na Spainne

On Vicipeid, an chiclipeid shaor.
Teimpléad:WD Bosca Sonraí ImeachtArmaid na Spainne
Íomhá
Map
  50°10′00″N 4°15′42″W  /  50.1667°N 4.2617°W  / 50.1667; -4.2617
Cineal armada (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Cuid de An Cogadh Angla-Spainneach Cuir in eagar ar Wikidata
Bailiocht 25 Aibrean - Lunasa 1588
Suiomh Muir nIocht Cuir in eagar ar Wikidata
Tir an Mhonarcacht Easpainneach Cuir in eagar ar Wikidata
Coinbhleacht An Cogadh Angla-Spainneach Cuir in eagar ar Wikidata


an Armada galeass, ealain chomhaimseartha i Greenwich , gan ainm

Ba i an Armaid ( Spainnis : La Grande y Felicisima Armada no La Armada Invencible ) an loingeas Spainneach a rinne ar Shasana faoi cheannas Medina Sidonia sa bhliain 1588, chun Eilis I Shasana a threascairt agus cosc a chur ar Shasana baint don Isiltir Spainneach agus leanuint den fhoghlaiocht san Aigean Atlantach agus san Aigean Ciuin.

Chuaigh an Armaid ar ancaire amach o Gravelines, ach chuir long a doiteain na Sasanach an ruaig uirthi. Bhi cath ann. Agus da bhri sin, niorbh fheidir leis an Armaid teagmhail le forsai Spainneacha san Isiltir.

D’eirigh leis longa na hArmaide teacht le cheile aris agus dul o thuaidh, ce go raibh longa Sasanacha a gcoinneail i mbroid tamall suas costa thoir Shasana.

Bheartaigh Medina Sidona gur choir don Armaid filleadh abhaile: sheol si timpeall na h Alban agus na h Eireann ach rinne stoirm eacha geara dochar mor di. Briseadh os cionn 24 long ar chosta thiar na hEireann. As 130 long de chuid na hArmaide briseadh no badh timpeall caoga ceann.

Ba i an tsluaiocht seo an comhrac ba mho sa chogadh neamhfhograithe idir Shasana agus an Spainn (1585-1604). Sa bhliain 1589 chuir Sasana sluaiocht den saghas ceanna, Sluaiocht Drake-Norris , ar bun ach ni raibh rath uirthi.

Eilis I, 1600

Culra an chomhraic [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Pilib II na Spainne c. 1580, Gailearai Naisiunta na bPortraidi, Londain

Ba e Pilib II na Spainne comh- mhonarc Shasana no go bhfuair a bhean cheile, Maire I Shasana , bas sa bhliain 1558. Ba Chaitliceach craifeach e agus shil se nach raibh ina dheirfiur cheile Eilis I ach eiriceach. Deirtear gur thug se cunamh do lucht ceannairc e i Sasana. Thug Eilis fein cunamh don Phoblacht Ollannach , an chuid den Isiltir a scar le riail na Spainne.

Ar na rudai a chuir a chuir fearg ar Philib bhi an creachadh a bhi a dheanamh ag an gcaptaen Sasanach Francis Drake ar longa Spainneacha, an cunamh a thug Eilis I do cheannaircigh na hIsiltire (go hairithe tri Chonradh Angla-Ollannach Nonsuch 1585, socru a lean foirdheontas mor agus arm Sasanach e), agus an ruathar a thug Drake ar an nGailis sa bhliain 1686.

Thosaigh se ag smaoineamh ar ionradh a dheanamh ar Shasana agus a fhios aige gurbh eigean bua a fhail ar chabhlach Shasana. Fuair se comhairle da reir, ce go raibh imni air faoin gcostas a bheadh ag gabhail leis an bhfeachtas. Bhi airgead chomh gann sin go raibh ar Philib iasacht a iarraidh ar an bPapa Sixtus V, airgead nach mbeadh le hioc go dti go raibh an t-ionradh curtha i gcrich. Idir an da linn, afach, thainig lasta mor oir (16,000,000 diucat) o na h Indiacha Thiar . [1] [2]

Mionsamhail den long San Juan Nepomuceno on Armaid

Thug Drake ruathar ar Cadiz, larionad solathair na hArmaide, sa bhliain 1586. Chaill na Spainnigh ceithre long is fiche agus scriosadh a lan lon cogaidh, go hairithe diol bliana d’fhonsai agus de chlair bhairilli. D’eirigh cuid mhor de bhia na hArmaide lofa toisc nach raibh bairilli fonta ann. [3]

Thaobhaigh an Papa Sixtus V le Pilib. [4] Bhi saighdiuir i bailithe le cheile ag Diuc Parma ag Nieuwpoort agus ag Dunkirk (san Isiltir ag an am). [5] Bhi siad le teagmhail le loingeas Spainneach, agus chruinnigh Medina Sidonia 130 long le cheile, mar a leanas:

  • 12 long de Scuadrun na Portaingeile (a scuadrun fein),
  • 14 long on mBioscain,
  • 16 long on gCaistil,
  • 11 long on Andaluis,
  • 11 long o Guipuzcoa, agus
  • 10 long on Leiveant.
  • Ina theannta sin chairtfhostaigh na Spainnigh 23 hulca ( urcas ) o cheannaithe Hainseatacha mar longa storais.
  • Bhi 22 pionais ( gabras agus petaches ) acu mar bhaid teachtaireachta agus faisneise.
  • As an 30,000 fear, a bheag no a mhor, a bhi san Armaid bhi breis is 19,000 acu ina saighdiuiri agus iad chun dul ag troid gualainn ar ghualainn le saighdiuiri Parma .
Gunna mor o La Trinidad Valencera agus e faighte i nGleann Ui Dhuibheannaigh, 1971. Anois in Iarsmalann Uladh .

Bhi timpeall 197 long ag na Sasanaigh:

  • 34 long Rioga
  • 105 long thradala
  • 58 costoir agus long bhiatachais

D'fhag an meid sin timpeall 1600 fear san iomlaine acu. [6] Bhi dha oiread gunnai ag na Spainnigh agus a bhi ag na Sasanaigh. [7]

Rinne rialtas Shasana iarracht ar an gcosta a dhaingniu, ach bhi gunnai agus pudar gann, agus bhi a fhios ag an rialtas go raibh easpa traenala ar na milisti a bhi chun dul i ngleic le saighdiuiri seanchleachta na Spainne. [8]

Comhrac [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

An seachtu la den chath leis an Armaid. Hendrick Cornelisz Vroom a rinne sa bhliain 1601.

Thainig longa na hArmaide le cheile ag Liospoin sa bhliain 1588. Chuaigh siad chun farraige ar an 30 Bealtaine , ach bhi drochbhail ar an m bia agus ar an uisce faoin am sin (de dheasca stuail chiotach agus treimhse fhada gheimhridh ). Bhuail an chuid ba mho den loingeas isteach i gcalafort La Coruna , agus chuaigh siad chun farraige aris ar an 22 Iuil.

I gceann seachtain e bhi an Armaid amach o Portsmouth , ce go raibh na ramhlonga imithe abhaile roimh na galai Atlantach a, in eineacht le gailias Bioscanach. Ag seol adh suas Muir nIocht do bhi Medina Sidonia leagtha amach ar eagar catha a choinneail ar an loingeas.

An Ridire Francis Drake sa bhliain 1591

De Domhnaigh 31 Iuil d’ionsaigh na Sasanaigh an Armaid den chead uair, ach ba leir nach dtiocfaidis le bord ar chuntar ar bith. D’ordaigh Medina Sidonia don loingeas leanuint air. Lean na Sasanaigh den toir ar feadh na h oiche : ni raibh troid dhian ann ar an 1 Lunasa , ach d’eirigh leis an Revenge , faoi cheannas an Ridire Francis Drake , Nuestra Senora del Rosario a ghabhail.

An la dar gcionn bhi cathanna diana ann amach o Portland Bill. Na Spainnigh ba thuisce a chuaigh i mbun troda agus buntaiste gaoithe acu, ach nuair a thug siad iarracht ar dhruidim isteach leis an Tiarna Howard o Effingham san Ark Royal , luigh se amach ar an domhan chun bacadh ar an namhaid teacht le bord. Idir an da linn rinne na gailiasanna iarracht ar she long Shasanacha a scaradh amach, ach ba shaothar in aisce acu e.

Faoi 4 Lunasa bhi an Armaid laisteas d’Inis Iocht. Bhi teipthe ar an da thaobh dochar mor a dheanamh da cheile.

Faoi 6 Lunasa bhi an Armaid ar ancaire sa rod ag Calais . Bhi timpeall 140 long sa loingeas Sasanach faoin am seo tar eis do longa Seymour teacht suas leis. Chruinnigh siad san oirdheisceart gur bheartaigh siad ar longa doiteain a scaoileadh uathu.

An Armaid

Istoiche ar an 7 Lunasa luchtaiodh ocht long le habhar doiteain, cuireadh dha urchar i ngach gunna, cuireadh na longa tri thine agus ligeadh faoin ngaoth iad. D’eirigh leis na Spainnigh iad a sheachaint le teann haclaiochta agus nior shuigh ach aon long amhain (an gailias San Lorenzo ), ce gur chaill a lan long a gcuid ancairi agus iad ag iarraidh ealu. Ba e an chuid ba mheasa den sceal na go raibh leaba ancaire caillte ag Medina Sidonia agus gan aon ancaireacht eile le fail aige idir Calais agus longa iompair Parma ag Dunkirk, longa nach raibh reidh go foill.

An cath deireanach agus an ceann ba gheire tugadh e amach o Gravelines ar 8 Lunasa. Faoin am seo shil na Sasanaigh gurbh eigean doibh druidim isteach laistigh de chead slat chun cabhlacha na long Spainneach a pholladh. Bhi an chuid ba mho de phudar na Sasanach caite sna chead chomhraic agus bhi orthu a gcuid armloin a choinneail i dtaisce le haghaidh ionsai mor in aice le Gravelines. Ba dheacair do na Spainnigh a ngunnai mora a thabhairt isteach lena n-athlodail toisc go raibh siad an-ghar da cheile agus go raibh an oiread sin loin stuailte idir na deiceanna, mar a fuair Drake amach nuair a ghabh se an Rosario i Muir nIocht agus diobhail deanta di. [9]

Henry Lawrence Swinburne, 1878: An Cabhlach Rioga (1907)

Taispeanann fianaise o longa briste in Eirinn nar caitheadh cuid mhaith d’armlon na hArmaide. [10] Bhi longa ag troid ar ghearr-raon agus badh ceithre long Spainneacha ar a laghad. Tar eis an chatha bhi ar an Armaid fanacht amach on gcosta toisc sruth agus gaoth a bheith ina coinne agus tanalacht a bheith ann.

Ba leir faoi 9 Lunasa nach raibh an dara rogha ag an Armaid ach dul bealach na Mara Thuaidh timpeall na hAlban agus na hEireann.

Filleadh na hArmaide [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

I Mi Mhean Fomhair 1588 sheol an Armaid timpeall na hAlban agus na hEireann agus isteach san Aigean Atlantach Thuaidh. Bhi na longa suaite ag an taisteal fada agus bhi cuid de na cabhlacha ceangailte le teada.

Turas na hArmaide

Bhi bia agus uisce ag eiri gann, agus caitheadh na capaill mharcra thar bord. Is docha go raibh na Spainnigh ag iarraidh fanacht amuigh ar an domhan thiar, ach ni raibh a fhios acu go raibh Sruth na Murascaille a dtabhairt o thuaidh agus soir, agus chas siad o dheas i bhfad nios faide soir na mar ba mhian leo.

Rug stoirmeacha uafasacha orthu in aice le costa na hAlban agus na hEireann. Bhi an cladach futhu agus is minic a bhi a gcuid ancairi fagtha san fharraige acu nuair a bhi siad ag iarraidh ealu o longa doiteain na Sasanach. B’fheidir go raibh baint ag na stoirmeacha seo le carnadh oighir pholaigh laimh le costa na Grionlainne , rud a bhain leis an “ Oighearaois Bheag”. [11] Briseadh nios mo long ar an doigh seo na mar a scriosadh sa troid.

Meastar go bhfuair timpeall 5,000 fear bas le ba, le h ocras no den chlaiomh tar eis doibh teacht i dtir in Eirinn. [12] Fuair roinnt den fhuioll bheith istigh o na hEireannaigh, ach nior fhill a bhformhor abhaile riamh. An beagan a bhain an Spainn amach, cailleadh moran acu ann de ghalracha a tholg siad ar bord.

Fuair idir 50 agus 100 Sasanach bas agus gortaiodh 400 fear eile. Nior badh long Shasanach ar bith, ach fuair moran fear bas le hocras, le fiabhras ballach agus le buinneach tar eis gur scaoileadh leo: bhi ganntanas airgid ar an rialtas agus fagadh moran fear gan pha leis na mionna fada, rud a bhi bunoscionn le sceal na Spainne, mar ar thug an rialtas cabhair d’fhuioll na tubaiste.

Cuiseanna an diomua [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Gunnadoireacht [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Gunna mor o La Trinidad Valencera agus e aimsithe i nGleann Ui Dhuibheannaigh, 1971. Anois in Iarsmalann Uladh.

Ba mhor an mhoill a bhain le lodail, diriu agus scaoileadh ghunnai mora na hArmaide. Niorbh fheidir le cuid de na long nios mo na tri chaor a scaoileadh sa la. Bhi cuid de na gunnai fabhtach agus iad i mbaol pleascadh da bharr. Bhi i bhfad nios mo gunnai beaga ag na Spainnigh na mar a bhi ag na Sasanaigh, rud a bhain de chumas troda na hArmaide.

Bhi na gunnai Sasanacha gleasta go sasta ar charraisti ceithre roth, ach bhi gunnai mor na hArmaide ar charraisti a raibh rothai mora futhu agus slapar fada acu. B’eigean na gunnai a chur fiarthrasna lena lodail. Seisear a theastaigh chun na gunnai a ullmhu agus ba shaighdiuiri iad a rachadh ar ais ag scaoileadh muscaed no arcabas on mbord lair no o bharr crainn.

Ni raibh an Armaid inchurtha leis na longa Sasanacha i ngeall ar scaoileadh mear agus raon fada na ngunnai mora, agus d'fhag an diobhail a d'fhulaing na longa Spainneacha lag go leor iad nuair a bhuail galai an Atlantaigh iad. [13]

Sion [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

"Wreck of one of the Armada Vessels on the Irish Coast": Cassell's Illustrated History of England , Imleabhar 2, lch 54

Bhi stoirmeacha geara ann le linn Mi na Lunasa agus Mi Mhean Fomhair 1588. Thainig siad de lagbhrunna a bhain leis an bhFronta Polach Atalantach a bhi ann ag an am. Thainig an Armaid salach ar ghala aniar aduaidh ar 26-27 Iuil agus lagbhrunna ag teacht anall roimpi fad a bhi si ag seoladh siar o dheas o Bha na Bioscaine .

Sheol an Armaid timpeall na hAlban agus o dheas trid an Atlantach Thuaidh ach thainig sraith lagbhrunna ar an 12-13 agus ar an 15-16 Deireadh Fomhair . Neartaigh ceann diobh agus ba e sin faoi deara na galai aniar aduaidh a rinne slad ar an Armaid feadh chosta na hEireann. [14]

Naisc [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Notai [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

  1. ↑ Hutchinson, lgh 28-39.
  2. ↑ Hart, lgh 28-32.
  3. ↑ Hutchinson, lgh 45-49.
  4. ↑ http://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/The_Spanish_Armada
  5. ↑ Colin Martin, Geoffrey Parker, The Spanish Armada , Penguin Books, 1999, ISBN 1-901341-14-3 : 30,500, lch 94; 30,000 saighdiuir coise agus 2,000 marcra, lch 96.
  6. ↑ Paine, lch 453. Feach freisin: http://britishbattles.com/spanish-war/spanish-armada.htm The Spanish Armada : Sir Francis Drake.
  7. ↑ Martin & Parker, lch 185.
  8. ↑ Hutchinson, lch 82.
  9. ↑ Coote, 259
  10. ↑ Martin & Parker, lgh 189?190
  11. ↑ Brian Fagan, The Little Ice Age: How Climate Made History 1300?1850 ,. New York: Basic Books, 2000
  12. ↑ Garrett Mattingly, The Armada , Houghton Mifflin, Boston, 1959, lch 369.
  13. ↑ Hutchinson, lgh 211-217.
  14. ↑ Hutchinson, lgh 242-4.

Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Coote, Stephen (2003). Drake . Simon & Schuster UK. ISBN 0-7432-2007-2 . Lch 259.

Hutchinson, Robert (2013). The Spanish Armada . Wiedenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-86637-4

Martin, Colin; Parker, Geoffrey (1999). The Spanish Armada . Penguin Books. ISBN 1-901341-14-3

Paine, Lincoln (1997). ‘San Martin’ in Ships of the World: An Historical Encyclopedia . Conway. ISBN 0-85177-770-8 . Lgh 453-54.

Le leamh [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

  • Corbett, Julian S. Drake and the Tudor Navy: With a History of the Rise of England as a Maritime Power (1898) online edition vol 1 Curtha i gcartlann 2011-06-04 ar an Wayback Machine ; online edition vol 2 Curtha i gcartlann 2011-06-04 ar an Wayback Machine
  • Cruikshank, Dan: Invasion: Defending Britain from Attack , Boxtree Ltd, 2002 ISBN 0-7522-2029-2
  • Fernandez-Armesto, Felipe. The Spanish Armada: The Experience of War in 1588. (1988).
  • Froude, James Anthony. The Spanish Story of the Armada, and Other Essays (1899): full text online
  • Kilfeather, T.P: Ireland: Graveyard of the Spanish Armada . Anvil Books Ltd 1967
  • Konstam, Angus. The Spanish Armada: The Great Enterprise against England 1588 (2009)
  • Martin, Colin (with appendices by Wignall, Sydney: Full Fathom Five: Wrecks of the Spanish Armada (with appendices by Sydney Wignall), Viking, 1975
  • Parker, Geoffrey. "Why the Armada Failed." History Today 1988 38 (May): 26?33. ISSN: 0018-2753.
  • Pierson, Peter. Commander of the Armada: The Seventh Duke of Medina Sidonia. (1989). 304 pp.
  • Rodriguez-Salgado, M. J. and Adams, Simon, eds. England, Spain, and the Gran Armada, 1585?1604 (1991)
  • Thompson, I. A. A. "The Appointment of the Duke of Medina Sidonia to the Command of the Spanish Armada", The Historical Journal , Vol. 12, No. 2. (1969), lgh 197?216.
  • Alcala-Zamora, Jose N. (2004). La empresa de Inglaterra: (la "Armada invencible" : fabulacion y realidad) . Taravilla: Real Academia de la Historia ISBN 978-84-95983-37-4
Aisghafa o " https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Armaid_na_Spainne&oldid=1205610 "