An Cogadh Cead Bliain

On Vicipeid, an chiclipeid shaor.
An Cogadh Cead Bliain
An Cogadh Céad Bliain
Data: 1337 ? 1453
Ait: An Fhrainc agus an Isiltir
Toradh: Bua Ritheaghlach Capet de Valois.
Ceili comhraic
Teaghlach de Valois
Tacaithe ag:
An Fhrainc
Riocht na hAlban
An Chaistil
Poblacht Ghenova
Mallarca
An Bhoiheim
An Aragoin
An Bhriotain (Blois) 		Teaghlach na bPlantaigineach
Tacaithe ag:
Sasana
An Bhurguin
An Acatain
An Bhriotain (Montfort)
An Phortaingeil
Navarre
Flondras
Hainaut
Lucsamburg
Impireacht Naofa Romhanach
Ceannasaithe
{{{ceannasai1}}} {{{ceannasai2}}}
Slua
145.000 fear 200.000 fear
Taismigh
59.000 basanna agus gortaithe: 53.000 basanna agus gortithe:

Sraith coimhlinti a troideadh thar treimhse de chead agus se bliana deag (idir 1337 go 1453) ba ea An Cogadh Cead Bliain , ina raibh dha rishliocht, Teaghlach na bPlantaigineach agus Riora Chapetach de Valois , i gcoimhlint lena cheile. Ni hamhlaidh, afach, go raibh cogadh gan sos ar siul ar feadh na treimhse go leir, mar ba mhinic a tharla treimhsi fada siochana , sa doigh nach raibh cogaiocht ar bun ach timpeall leath an ama sin.

Bhi se ar cheann de na coimhlinti is suntasai sa Mhean-Aois , ina raibh cuig ghlun de ri the o dha cheile comhraic ag troid ar son na richathaoireach den riocht is mo in Iarthar na hEorpa. Ce nar thit aon cath mor amach tar eis na bliana 1453, nior cuireadh deireadh go hoifigiuil leis an gcoinbhleacht go dti gur siniodh an Conradh Picquigny ( Fraincis : Le Traite de Picquigny ) idir Riocht Shasana agus Riocht na Fraince ar an 29 Lunasa , 1475 .

Tar eis Concas na Normannach ar Shasana , ba vasailligh iad rithe Shasana, faoi oibleagaid rithe na Fraince le haghaidh a gcuid sealuchas sa Fhrainc. Bhi iarracht deanta ag rithe na Fraince, thar na ceadta bliain, na sealuchais seo a laghdu, go dti nach raibh fagtha ach Gascogne i seilbh Theaghlach na bPlantaigineach. An Diucacht seo a choigistiu no e a bhagairt a bhi mar chuid de bheartas na Fraince chun cosc a chur leis an bhfas ar chumhacht Shasana, go hairithe aon uair a bhi Sasana ag fogairt cogaidh ar Riocht na hAlban , comhghuailli na Fraince.

Sa bhliain 1316, bunaiodh prionsabal a chur cosc ar mhna comharbas ar richathaoir na Fraince a ghlacadh.

Trid a mhathar, Isabella na Fraince ( Fraincis : Isabelle de France), ba ua e Eadbhard III Shasana ( Bearla : Edward III ), d' Philib IV na Fraince ( Fraincis : Philippe IV ) agus nia Shearlas IV na Fraince ( Fraincis : Charles IV ), an ri deireanach ar an line sinsearach de Theaglach na gCapeteach. don ri do chailleadh, agus on uair nar eirigh, d'fhan se le hionu coir le cogadh a chur ar an te so bhuaidh air.le leis d'fhan Isabella in ann richathaoir na Fraince a eileamh di fein, ach d'eiligh si e ar son a mic. Diultaiodh an t-eileamh, na Francaigh ag maiomh nach bhfeadfai Isabella ceart nach raibh aici a tharchur. Ar feadh thart ar naoi mbliana (1328-1337), ghlac na Sasanaigh le chomharbas de Valois chun na richathaoireach. Ach, toisc an cur isteach a rinne ri na Fraince, Pilib VI, ar chogadh Edward III i gcoinne na hAlban faoi stiuir Eadbhard III, d'athfhogair Eadbhard a eileamh ar richathaoir na Fraince. D'ardaigh roinnt morbhuanna na Sasanach sa chogadh - go hairithe ag Crecy, Poitiers , agus Agincourt - an dochulacht go mbeadh an bua sa deiridh acu. Mar sin fein, os rud e go raibh nios mo acmhainni ag na Francaigh, bhi siad in ann cosc a chur ar bhua iomlan na Sasanach. On bhliain 1429 ar aghaidh, bhain na Francaigh morbhuanna cinntitheacha amach ag Patay , Formigny , agus Castillon agus cuireadh leis an chogadh i bhfabhar na Fraince, agus chaill Sasana go buan an chuid is mo da sealuchais mhora ar an mor-roinn.

Is minic, a roinneann staraithe an cogadh i dtri cheim, deighilte de reir sosanna cogaidh :

  • Cogadh na Re Eadbhardaigh (1337-1360);
  • Cogadh Shearlais (1369-1389); agus
  • Cogadh Lancaster (1415-1453).

I measc na gcoinbhleachtai comhaimseartha sna gceantair maguaird, a bhi bainteach go direach leis an choimhlint, bhi Cogadh Chomharbas na Briotaine (1341-1364), Cogadh Cathartha na Caistile (1366-1369), Cogadh an Da Pheadar (1356-1375) san Aragon, agus Gearcheim na mblianta 1383-1385 sa Phortaingeil. Nios deanai, chum staraithe an tearma "Cogadh Cead Bliain '" mar treimhsiu d’fhonn go gcuimseofar gach ceann de na himeachtai seo, agus da reir sin, togadh an choimhlint mileata is faide sa stair.

Ta tabhacht stairiuil an chogaidh le brath ar tosca eagsula. Faoi dheireadh an chogaidh, bhi trupai gairmiula in ionad arm feodach den chuid is mo, agus cuireadh daonlathu ar bun ar acmhainni daonna agus uirlisi troda an airm, in air smachta na huasaicme. Ce go raibh an choimhlint, go priomha rioraioch, spreag si smaointe an naisiunachais sa Fhrainc agus Sasana. Thainig iomaiocht armala agus teaictici chun cinn in ionad marcshlua trom, a bhi i dtreis go dti sin. Shaigh an choinbhleacht bunu, na n-arm seasta in Iarthar na hEorpa, den chead uair, o aimsir Impireacht Iartharacht na Roimhe , comhdheanta den chuid is mo den chosmhuintir agus da bhri bhain na tuathanaigh rol nios tabhachtai amach sa chogaiocht. Le himeacht na mblianta, chuir forsai polaitiula Shasana gcoinne an fhiontar chostasaigh. I measc na gneithe suntasacha a spreag Cogadh na Rosanna (1455-1487), bhi mishastacht na n-uaisle Sasanacha, faoin a gcuid gabhaltas ilchriochach a chailleadh. Sa Fhrainc, laghdaigh cogai sibhialta, eipideimi, gortai srl, an daonra go suntasach.

D’uireasa gabhaltas san Eoraip, fagadh na Sasanaigh leis an tuiscint gur naisiun oileanda iad, tuiscint a chuaigh i bhfeidhm go mor orthu sna blianta a bhi le teacht, le nios mo na 500 bliain.

Bunus na coimhlinte [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Is feidir bunchuiseanna na coimhlinte a aimsiu san ghearcheim deimeagrafach, eacnamaiocht agus soisialta sa 14u haois san Eoraip. Spreag an t-ardu teannais idir Rithe na Fraince agus Sasana, faoi Guyenne, Flanders agus Albain, briseadh amach an chogaidh. Ba i an cheist rioraioch i, a thainig chun cinn de bharr briseadh an line chomharbais dhireach Chapetach, an chuis oifigiuil.

Suaitheadh rioraioch sa Fhrainc: 1314-1328 [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ardaiodh an cheist maidir le comharbas baineann chuig richathaoir na Fraince tar eis bhais Louis X sa bhliain 1316. Nior fhag Louis X ach inion ina dhiaidh, agus nior mhair a mhac ach cupla la tar eis na breithe. Mhaigh Pilip, Cunta Phoitiers, dearthair Louis X, "Nach feidir le mna teacht i gcomharbas richathaoir na Fraince". De bharr a chrionnacht pholaitiuil, bhi se in ann an lamh in uachtar a fhail ar a namhaid agus richathaoir na Fraince a bhaint amach mar Pilip V na Fraince ( Fraincis : Philippe le Long ). De reir an dli ceanna a bhi curtha i gcrich aige, seanadh an comharbas dul chuig a chuid inionacha, agus fuair a dhearthair nios oige, Searlas IV e, sa bhliain 1322.

Fuair Searlas IV bas sa bhliain 1328, ag fagail inion agus bean cheile ag iompar clainne. Ma bhi an leanbh sa bhroinn ina fhireann, bheadh ??se ina ri; murab e sin, d'fhag Searlas rogha a chomharba do na huaisle.

De reir gaol gairid na fola, ba e an fear coibhneasta is gaire do Searlas IV na a nia Eadbhard III Shasana . Mac Isabella deirfiur iar-ri na Fraince ab ea Eadbhard, ach d'eirigh an cheist an raibh si in ann ceart chun oidhreachta a tharchur nach raibh aici fein. Ina theannta sin, bhi doicheall roimh riail na Sasanach ag uaisle na Fraince. Ag tionoil na mbarun agus na bprealad Francach agus ag Ollscoil Pharas socraiodh gur choir fir a bhain a gceart oidhreachta trid a mathair a eisiamh. Da bhri sin, cinneadh ar Philib, Cunta de Valois, col ceathrar Shearlais IV, a ba choir bheith ina ri, mar Philip VI Fraincis : Charles IV ). Sa bhliain 1340 dhearbhaigh an phapacht ag Avignon, nar choir faoi dhli Saileach , fir a bheith in ann oidhreacht a bhaint amach trid a gcuid maithreacha. Faoi dheireadh, go drogallach, d'aithin Edward III Philip VI agus d'ioc se omos as a chuid fiofai sa Fhrainc. Rinne se lamhaltais i nGuyenne, ach choimead se an ceart chun na criocha a bhi choigiste go treallach a eileamh ar ais. Tar eis sin, bhi se ag suil a bheith fagtha gan cur isteach le linn do cogadh a fhogair ar Albain.

An diospoid faoi Ghuyenne: fadhb an fhlaithiunais [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Eadbhard I Shasana (ar a ghluine) roimh Philippe IV na Fraince (ina shui), 1286. Mar Diuc na hAcataine , bhi Edward ina vasailleach chomh maith do Ri na Fraince.

Cuireadh deireadh le riora na h Angla-Normannaigh a rialaigh Sasana o choncas na Normannach sa bhliain 1066, nuair a coronaiodh Anrai ( Fraincis : Henri II ), mac Geoffrey V d'Anjou agus an Bhanimpire Matilda agus mac garphaiste Liam I Shasana (no Liam Concar ), ina chead cheann de rithe Ainsivineach ar Shasana sa bhliain 1154 mar Anrai II Shasana . Rialaigh na rithe Ainsivineacha go direach os cionn nios mo criochs na rithe na Fraince fein. Mar sin fein, bhi orthu urraim a thabhairt do ri na Fraince. On 11u haois ar aghaidh, bhi neamhspleachas ag na hAinsivinigh da reimsi fein sa Fhraince, ag neodrugo go heifeachtach na ceiste seo.

Fagadh na fearainn Ainsivineacha ag Eoin Shasana le hoidhreacht o Richard I . Mar sin fein, ghniomhaigh Pilib II go diongbhailte chun leas a bhaint as laigi Eoin, go dlithiuil agus go mileata araon, agus faoi 1204 d'eirigh leis smacht a ghlacadh ar an chuid is mo de na sealuchais ilchriochacha Ainsivineacha. I ndiaidh Eoin bheith i reim, an chatha Bouvines (1214), an chogaidh Saintonge (1242), agus ar deireadh Cogadh Saint-Sardos (1324), bhi sealuchas ri Shasana ar an mor-roinn, mar Diuc na hAcataine (Guyenne) teoranta, go cuigi sa Ghascongne.

Ta an t-aighneas faoi Guyenne nios tabhachtai fos na an cheist dynastach agus briseadh an chogaidh amach a mhiniu. Chruthaigh Guyenne fadhb shuntasach do rithe na Fraince agus Shasana: vasailleach de chuid Philippe VI na Fraince ab ea Eadbhard III mar gheall ar a ghabhaltais sa Fhrainc agus bhi air ardtiarnas Ri na Fraince orthu a aithint. I dtearmai praiticiula, d’fheadfadh breithiunas i nGuyenne a bheith faoi reir achomhairc chuig cuirt rioga na Fraince. Bhi se de chumhacht ag Ri na Fraince gach cinneadh dli a rinne Ri Shasana san Acatainin a chulghairm, rud nach raibh inghlactha ag na Sasanaigh. Da bhri sin, bhi coimhlint fholaigh idir an da monarcacht a bhi i gceannas ar Ghuyenne ar feadh roinnt glunta.

Le linn Chogadh Saint-Sardos , thug Charles of Valois, thug athair Philippe VI , faoi ionradh ar an Acatainin thar ceann Charles IV agus rinne se an duchtacht a cheansu tar eis eiri amach aitiuil, a chreid na Francaigh a ghriosaigh Eadbhard II Shasana . D’aontaigh Charles IV go drogallach an chrioch seo a thabhairt ar ais, sa bhliain 1325. Chun a dhiucacht a aisghabhail, b’eigean d'Eadbhard II comhreiteach a dheanamh: mar chomhartha omois sheol se a mhac, Eadbhard (Eadbhard III amach anseo), le homos a thabhairt.

D'aontaigh Ri na Fraince Guyenne, luide Agenais, a athbhunu. Ach chuir na Francaigh moill ar na dtailte a tabhair ar ais, rud a chabhraigh le Philippe VI. Ar 6 Meitheamh 1329, thug Eadbhard III omos do Ri na Fraince sa deireadh. Ag an searmanas, afach, thaifead Philippe VI nar bhain an t-omos i dtaobh na bhfeod a bhain Charles IV (go hairithe Agenais) o dhiucacht Guyenne. Maidir le hEadbhard, nior thug an t-omos le tuiscint gur treigeadh a eileamh ar na tailte a bhi bainte ag Charles IV.

An Ghascogne faoi Ri Shasana [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

An Fhrainc sa bhliain 1330.

??  An Fhrainc roimh 1214

??  Falacha na Fraince go dti 1330

??  Sasana agus Guyenne-et-Gascogne on bhliain 1330

San 11u haois, corpraiodh an Ghascogne in iardheisceart na Fraince isteach san Acatainin (ar a dtugtar Guyenne no Guienne freisin) agus cruthaiodh an cuige Guyenne-et-Gascogne. Rinneadh Diucanna na hAcataine de rithe hAinsivineacha Shasana tar eis do Anrai II iar-Bhanrion na Fraince, Alienor na hAcataine, a phosadh sa bhliain 1152, agus as sin coinniodh na tailte i vasailleacht go Coroin na Fraince. Faoin 13u haois bhi na tearmai Aquitaine, Guyenne agus Gascogne beagnach comhchiallach. [1] [2] Ar an 1 Feabhra 1327, le linn d'Eadbhard bheith ina ri ba i Diucacht na Gascogne an t-aon chuid den Acatainin a d’fhan ina lamha. Baineadh usaid as an tearma Gascogne don chrioch a bhi i seilbh Rithe hAinsivineacha Shasana ( Teaghlach na bPlantaigineach ) in iardheisceart na Fraince, ce gur usaid siad an teideal Diuc na hAcataine fos. [2] [3]

Don chead 10 mbliana de reimeas Eadbhaird III, bhi an Ghascogne ina udar achrainn. D'aitigh na Sasanaigh, toisc nar ghniomhaigh Charles IV ar bhealach ceart i dtreo a thiononta, gur cheart go mbeadh Eadbhard in ann an duchtacht a choinneail saor o aon ardcheannas Francach. Dhiultaigh na Francaigh an argoint seo, mar sin sa bhliain 1329, thug Eadbhard III, a bhi 17 mbliana d’aois, omos do Philippe VI. D'eiligh an traidisiun go rachadh vasailleach chuig a thiarna feodach neamharmtha agus ceann-nochta. Rinne Eadbhard agoid tri fhreastal ar an searmanas agus e ag caitheamh a choroin agus a chlaiomh. [4] Fiu amhain tar eis an ghealltanais omois seo, lean na Francaigh ag cur bru ar riarachan Shasana. [5]

Niorbh e an Ghascogne an t-aon fhadhb leanunach. Ba e Robert III de Artois ina chomhairleoir a raibh an-tionchar aige ar Eadbhard. Ag an am seo bhi Robert ar deoraiocht o chuirt na Fraince, tar eis do titim amach le Philippe VI faoi eileamh oidhreachta. D'aitigh se ar Eadbhard cogadh a thionscain leis an Fhrainc a fhail ar ais, agus bhi se in ann faisneis fhairsing a sholathar do faoi chuirt na Fraince. {{sfn|Prestwich|2007|p=306} }

An chomhghuailliocht Fhranc-Albanach [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Bhi an Fhrainc ina comhghuailli de Riocht na hAlban le linn rithe Shasana ag tabhairt faoi an tir a chur faoi smacht le tamall. Sa bhliain 1295, siniodh conradh ( An Seann-chaidreachas ) idir an Fhrainc agus Albain le linn reimeas Philippe IV ( Fhraincis : Philippe IV le Bel ). Rinne Charles IV an conradh a athnuachan go foirmiuil sa bhliain 1326,( Traite de Corbeil (1326 )) ag gealladh d’Albain go dtacodh an Fhrainc leis na hAlbanaigh da ndeanfadh Sasana ionradh ar a dtir. [6] Ar an gcaoi cheanna, bheadh ??tacaiocht na hAlban ag an bhFrainc da ndeanfai ionsai ar a riocht fein. Ni fheadfadh rath a bheith ar phleananna Eadbhaird in Albain da bhfeadfadh na hAlbanaigh brath ar thacaiocht na Fraince. [6]

Learscail beoite ag taispeaint dul chun cinn an chogaidh (athruithe criochacha agus na cathanna is tabhachtai idir 1337 agus 1453)

Bhi cabhlach mor curtha i gceann a cheile ag Philippe VI amach o Mharseille mar chuid de phlean uaillmhianach le haghaidh crosaide chun na Talun Naofa . Caitheadh an plean i dtraipisi, afach, agus bhog an cabhlach, lena n-airitear gneithe de chabhlach na hAlban, go Muir nIocht le hais na Normainne sa bhliain 1336, ag bagairt ar Shasana. [7] Chun deileail leis an ngearcheim seo, mhol Eadbhaird go n-ullmhodh na Sasanaigh dha arm, ceann chun deileail leis na hAlbanaigh "ag am oiriunach", an ceann eile le dul ar aghaidh laithreach chuig Gascogne. Ag an am ceanna, bhi ambasadoiri le bhi seolta chun na Fraince i gcomhair conartha siochana a mholadh do ri na Fraince. [8]

Tus an chogaidh: 1337?1360 [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Deireadh le homos [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ag deireadh mhi Aibreain 1337, tugadh cuireadh do Philippe na Fraince bualadh leis an toscaireacht as Sasana ach dhiultaigh se. Fograiodh an arriere-ban (gairm chatha), ar fud na Fraince ag tosu an 30 Aibrean 1337. Ansin, i mBealtaine 1337, bhuail Philippe lena Chomhairle Mhor i bParas. Aontaiodh gur choir Diucacht na hAcataine, go bunusach an Ghascogne, a thabhairt ar ais i lamha an ri ar an mbonn go raibh Eadbhard III ag saru a chuid oibleagaidi mar vasailleach agus go ndearna se foscadh do ‘deargnamhaid’ an ri Robert d’Artois . [9] Thug Edward freagra ar choigistiu na hAcataine tri dhushlan a thabhairt do cheart Philippe ar richathaoir na Fraince. Nuair a d’eag Charles IV, bhi eileamh deanta ag Eadbhard ar chomharbas richathaoir na Fraince, tri cheart a mhathair Isabella (deirfiur Charles IV), inion le Philippe IV. Measadh go raibh aon eileamh neamhbhaili mar gheall ar omos Eadbhaird do Philippe VI sa bhliain 1329. Rinne Eadbhard a eileamh a athbheochan agus sa bhliain 1340 ghlac se go foirmiuil leis an teideal ‘Ri na Fraince agus Armas Rioga na Fraince’. [10]


An 26 Eanair 1340, fuair Eadbhard III omos go foirmiuil o Ghuy, leathdhearthair de chuid Chunta Fhlondras. D’fhogair udarais chathartha Ghent, Ypres agus Bruges Eadbhard Ri na Fraince. Ba e cuspoir Eadbhaird a chomhghuailliochtai leis na Tiortha faoi Thoinn a neartu. Bheadh ??a lucht tacaiochta in ann a eileamh go raibh siad dilis d'fhior Ri na Fraince agus nar reibiliunaithe iad i gcoinne Philippe. I mi Feabhra 1340, d’fhill Eadbhard ar ais go Sasana chun iarracht a dheanamh nios mo airgid a bhailiu agus chun deileail le deacrachtai polaitiula freisin. [11]

Bhi an caidreamh le Flondras ceangailte le tradail olann Shasana freisin, mar bhi priomhchathracha Fhlondras ag brath go mor ar thairgeadh teicstile agus chuir Sasana cuid mhaith den amhabhar a bhi ag teastail uathu ar fail. D'ordaigh Eadbhard III go suifeadh a sheansaileir ar an mala olla sa chomhairle mar shiombail de cheannrodaiocht na tradala olann. [12] Ag an am bhi thart ar 110,000 caora i Sussex amhain. [13] Thairg mainistreacha mora meanaoiseacha Shasana barrachais mhora olann a dioladh le morthir na hEorpa. Bhi rialtais i ndiaidh a cheile in ann suimeanna mora airgid a dheanamh tri chain a ghearradh air. [12] Mar thoradh ar chumhacht farraige na Fraince cuireadh isteach ar gheilleagar Shasana, ag laghdu tradail na n-olann go Flondras agus tradail an fhiona on Ghascogne. [14] [15]




Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

  1. ↑ Harris 1994 , p. 8.
  2. ↑ 2.0 2.1 Prestwich 1988 , p. 298.
  3. ↑ Prestwich 2007 , pp. 292?293.
  4. ↑ Wilson 2011 , p. 194.
  5. ↑ Prestwich 2007 , p. 394.
  6. ↑ 6.0 6.1 Prestwich 2007 , pp. 304?305.
  7. ↑ Prestwich 2007 , p. 306.
  8. ↑ Sumption 1999 , p. 180.
  9. ↑ Sumption 1999 , p. 184.
  10. ↑ Prestwich 2003 , pp. 149?150.
  11. ↑ Prestwich 2007 , pp. 307?312.
  12. ↑ 12.0 12.1 Friar 2004 , pp. 480?481.
  13. ↑ R.E.Glassock. England circa 1334 in Darby 1976 , p. 160
  14. ↑ Sumption 1999 , pp. 188?189.
  15. ↑ Sumption 1999 , pp. 233?234.
Aisghafa o " https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=An_Cogadh_Cead_Bliain&oldid=1210269 "