Alkesander I fan Ruslan (F.Kruger, 1837, Hermitaazje)
Aleksander I Pavlovitsj
(
Russysk
: Александр I Павлович; Aleksandr I Pavlovitsj; berne op 23 desimber 1777 yn
Sint-Petersburch
, ferstoarn op 1 desimber 1825 yn
Taganrog
) wie fan 1801 oant 1825 tsaar fan
Ruslan
en yn dat tiidrek ek kening fan
Kongres-Poalen
en fan 1801 oant 1825 grutfoarst fan
Finlan
.
De noch jonge gruthartoch Aleksander (Jean-Louis Voille)
Aleksander I wie de aldste soan fan keizer
Paul I
en syn twadde frou, Maria Fjodorovna, berne prinses
Sophie Dorothee fan Wurttemberg
. Syn sefte en sentimintele karakter, syn goedwilligens en opteinens foar idealen, mar ek syn swakte en ynkonsewinte karakter en reewilligens om lestige saken oan 'e kant te setten, wie al ier oan 'e oarder. Syn heit, keizer sunt 1796, behannele Aleksander erchtinkend en tipelsinnich. Syn beppe,
Katarina de Grutte
, soarge foar syn oplieding troch de liberale Switserske
frijmitselder
Frederic-Cesar de la Harpe neffens de prinsipes fan
Rousseau
.
Aleksander soe syn oplieding by De la Harpe net ofmeitsje want tsarina Katarina fun de takomst fan de dynasty wichtiger; al yn de hjerst fan 1792 liet se twa prinsessen "op sicht" ut it Dutske Baden nei Sint-Petersburch komme. Op 9 oktober 1793 troude de 15 jier alde Aleksander mei prinses
Louise fan Baden
, dy't doe 14 wie en nei har oergong op it
otterdokse
leauwe de namme Elisabeth Aleksjevna krige.
Katarina ferstoar yn 1796 en Aleksander's heit Paul I waard kroand ta tsaar fan it Russyske Ryk. Fanof dy tiid krige Aleksander te meitsjen mei in tiid fan yntimidaasje en lytsachtsjen troch syn heit. No kaam Aleksander stadichoan under ynfloed fan syn mem, en dat soe syn hiele libben sa bliuwe.
De feestelik fersierde Moskouse kremlyntsjerken by de gelegenheid fan de kroaning fan Aleksander
Nei de suskesfolle moard op syn heit troch leden fan de adel yn 1801, om 't dy wegere syn eigen troansofstan te underskriuwen, waard Aleksander op 12 july fan dat jier ta tsaar fan Ruslan kroand. Alhoewol't hy offisjeel net op de hichte wie mei de moard en dy iepenlik ek net goedkarde, liet er de trije gearspanners (
Subow
,
Von der Pahlen
en
Von Bennigsen
) net ferfolgje. De Dutske regisseur Ernst Lubitsch filme de omstannichheden fan it gearspannen yn 1928 under de titel "The Patriot".
Aleksander I liet fuort nei't er tsaar woarn wie tuzenen minsken, dy't troch syn heit finzen set wiene, frij en rehabilitearje. Hy ferlichte de sinsuer en makke it makliker te reizgjen. Yn de earste helte fan it regear, benammen de earste tiid derfan, wied er dwaande om de finansjes fan it Ryk yn oarder te meitjen en it wrede lot fan de
liifeigenen
te ferbetterjen.
Estlan
,
Liiflan
en
Koerlan
hiene it oan him te tankjen dat it liifeigendom opheft waard. Om liifeigenen te ferkeapjen of yn de krante oan te bieden waard yn 1801 ferbean. Aleksander makliker om se frij te litten en it waard harren tastien om harren nei wenjen te setten yn steden. Om't alle omtinken utgyng nei dy en oare herfoarmings, besocht Aleksander him safolle mooglik buten de Europeeske strideraasjes te halden.
It flot op de Memel by Tilsit (1807)
Al yn 1802 sleat Aleksander mei kening Freark Willem III fan Prusen in freonskipsbun, in bun der't beide in libben lang trou oan bleaune. Tagelyk gyng er nauwe bannen oan mei
Napoleon Bonaparte
, doe noch Earste Konsul fan de Franske Republyk, om de Europeese oangelegenheden yn mienskiplik oerlis fredich te lieden. Yn 1804 kaam it ta in brek tusken de grutmachten. Ynearsten keas Aleksander de kant fan Eastenryk yn 1805, mar nei de
Slach by Austerlitz
loek er him ut it bun tsjin Frankryk werom, om him yn 1807 wer by de striid oan te sluten yn it foardiel fan Prusen, lykwols net earder nei't syn prusyske bunsmaat al it grutste diel fan syn grungebiet ferlern hie.
Doe't de prussyske en russyske legers harren oer de
Memel
werom luke moasten, bemiddele keizer Aleksander de
Frede fan Tilsit
, nei't de lieders fan Frankryk en Ruslan harren earder op 25 juny 1807 op in paviljoen op twa flotten yn it midden fan de Memel moete hiene. Aleksander hie grutte bewundering foar Napoleon en hy liet him foar de twadde kear winne foar it idee om tegearre mei Frankryk de Europeeske oangelegenheden te lieden.
Yn 'e hjerst fan 1808 undertekenen Napoleon en Aleksander yn
Erfurt
in nij ferdrach, dat letter lykwols net neikaam waard. Aleksander waard it besit fan
Turkije
unthjitten, der't er suskesfol mei yn oarloch wie. De twa steaten hiene lykwols hiel ferskillende belangen en al yn 1812 kaam it ta in nije breuk.
Ynearsten like ek Ruslan by Napoleon's ynfaazje yn 1812 de slach te ferliezen en nei't de Fransen Moskou ynnommen hiene, twifele Aleksander oft er de striid trochsette moast. De optimityske prusyske politikus
Vom Stein
wist Aleksander lykwols oan te fjurjen en it moed fan de keizer om te bugjen. Aleksander liet derop witte de wapens net del te lizzen oant Napoleon fallen wie. In fredesutstel waard ofwiisd en it religieuze en nasjonale fjoer fan de Russen wie oanstutsen. It benammen under honger, sykte en kjeld lijende Grande Armee krige it op de weromtocht swier te ferduorjen en waard hast hielendal fan de kaart fege. Tsjin it ein fan it jier wiene de Franske ynfallers ut Ruslan ferdreaun.
Russyske troepen yn Parys yn 1814) (Aeksei Kivsjenko (1851?1895)
It beslut fan Aleksander de kriich dernei fuort te setten wie ek de redding fan de Dutske lannen, dat sunder russyske stipe nea slagge wie. De Russen bleaune de Fransen efter sitten en besetten yn 1814 Parys. Yn dat jier brocht de keizer ek in besite oan Nederlan.
It Russyske Ryk mei syn liberale keizer oefene by de befrijingskriich fan Europa as machtichste fan de alliearre legers grutte ynfloed ut. Dat gau foar de militere operaasjes, mar ek foar de sefte behanneling fan de Franske agressor en de restauraasje fan it
Hus Bourbon
.
De keizer yn 1814 (Francois Gerard (1770?1837))
Under ynfloed fan de barones Barbara Juliana von Krudener unstie by de fromme tsaar de idee fan in
Hillige Alliansje
, in
kristlik
bun fan Ruslan (otterdoks), Eastenryk (roomsk-katolyk) en Prusen (protestantsk) as underdiel fan de restauraasje nei de fal fan Napoleon. It bun, dat de frede en kristlike prinsipes heechhalde moast, tsjinne lykwols al gau as in basis om revolusjes de kop yn te drukken en yn stee fan in kalmearjende ynfloed folge in reaksjonere polityk. Undertusken naam de untefredenens under folken mei de besteande oarder allinne mar ta. Derfan skrokken besocht Aleksander tegearre mei de oare foarsten ferset mei geweld del te twingen. It beynfloede ek de kongressen fan
Troppau
(1820),
Laibach
(1821) en
Verona
(1822) en de liberale Aleksander wie reewillich om mei opstannen ek de politike untwikkeling fan folken mei hurde han del te slaan.
Yn Ruslan waard de sinsuer wer ynfierd en de ynfier fan boeken waard tige krekt kontrolearre. Wittenskip, literatuer en underrjocht waarden beheind en stadichoan waarden alle oarspronklike herfoarmingsplannen opjun. Oer it hiele ryk waard in netwurk fan in iepen en geheime plysje utrolle. De underfining dat mei alle maatregels de opstannige geasten net te underdrukken wiene ferbittere de keizer, dy't foar in diel oflieding yn it weelderige hof en foar in diel yn de mistyk syn ferdivedaasje en foldwaning socht. It yn 1803 troch Aleksander opheven ferbod op frijmitselderij waard op 6 augustus 1822 op 'e nij ynsteld.
De untwikkeling fan de
Grykske opstan
tsjin de
Osmaanske
besetter sunt 1821 brocht de tsaar op 'e nij yn 'e pine mei de gefoelens fan it russyske folk. Dat wie nammentlik tige begien mei de otterdokske Griken, mar de tsaar wiisde de opstan fan de Griken of, om't er deryn allinne in ofwizing seach tsjin harren rjochtsjildige hearsker. Syn eigen liberale idealen foar it lan hearden ta it ferline en hy wegere feroarjende opfettings yn 'e mjitte te kommen.
De floed fan Sint-Petersburch yn 1824 en de benaudens foar in russysk-poalske gearspanning tsjin de Romanov's droegen by oan in jimmeroan pessimistysker moed fan de keizer. De tsaar kirge te lijen fan fysike en psychyske klachten en al tinkend oan syn eigen ein, fersoene er him mei syn frou, dy't nettsjinsteande alle misse stappen fan har man altiten syn freondinne bleaun wie. Doe't har sunens yn de simmer fan 1825 minder waard en artsen in langer skoft yn it suden oanrikkemandearren, naam Aleksander it beslut mei har mei te gean. Yn it midden fan septimber gyngen se nei de
Krim
en der krige de tsaar lest fan koarts. Hy liet him nei
Taganrog
bringe, der't er op 1 desimber 1825 ferstoar.
Dea dea fan tsaar Aleksander I yn Taganrog
De omstannichheden en it plak fan syn dea feroarsaken letter under it regear fan
Nikolaas I
ta in dessinia lang duorjende legindefoarming. Keizer Aleksander soe net ferstoarn weze, hie soe him frijwillich werom lutsen ha en as in stokalde man herkend weze. Hy soe op in geheim plak libje en fan der ut de belangrike minsken yn it Ryk rie jaan.
In artikel yn "Die Welt" gyng djipper yn oer dy legindefoarming. Neffens it artikel spilen der yn gearhing mei de dea fan de tsaar nuvere saken. In
autopsy
fan it lyk fun sunder plausibele reden foar de fertraging pas 32 oeren nei it oflizzen fan it lichem plak. It risseltaat fan dy autopsy wjerspriek de konkluzje fan de dokter fan de tsaar, Justus Christian Loder, wat de steat fan dy syn milt oanbelanget. It gesicht fan de deade tsaar waard mei in doek oerdutsen en it lyk balseme. Op de lange wei werom nei Sint-Petersburch waard it nimmen tastien om yn de kiste te sjen. Letter dukte yn de ferhalen ek noch in starets (in hillige man) op mei de namme Fjodor Kusmitsj, dy't wol in hiel soad kunde hie oer foarfallen oan it hof yn de tiid fan Aleksander I. Ferskillende komplotteoretisy woene ha dat dy man der itselde utseach as Aleksander I. It bleau lykwols by spekulaasje.
[1]
Begraffenis fan Aleksander I
De leginde oer it ein fan de tsaar krige yn 1866 in underbouwing. Op dat stuit woe de neef fan de tsaar en de twadde opfolger,
Aleksander II
, de saak undersykje en hy joech it befel de kiste te iepenjen. It risseltaat wie: in lege kiste. Dat betsjut twa dingen: foarst wie de famylje net op de hichte fan unregelmittichheden by de dea fan Aleksander I oars soe Aleksander II nea opdracht jun ha om de kiste te iepenjen en twad bewiist it feit dat de kiste leech wie dat der wat nuvers bard weze moat.
Fan it grutte tal monuminten ta oantinken fan Aleksander yn Ruslan is de Alekanderpylder ut 1834 op it Slotplein yn Sint-Petersburch ien fan de bekendste. Yn it sintrum fan
Berlyn
waard yn 1805 it
Alexanderplatz
nei de keizer beneamd. Dernjonken joech Aleksander ek de namme oan de sted
Aleksandrovsk
en it antarktyske
Aleksandereilan
.
Under keizer Aleksander I woeks de macht fan Ruslan en naam de ynfloed fan Ruslan op de Europeeske polityk ta. De Frede fan Wenen en de foar Ruslan goed betearde krigen tsjin Sweden, Perzje en Turkije lieden ta it tafoegjen fan it keninkryk Poalen, Finlan, Georgje en Bessaraarbje en oare gebieten oan it keizerryk.
Ut it houlik fan de tsaar binne twa bern berne:
- Maria Aleksandrovna (berne 18 maaie 1799; ferstoarn op 27 july 1800)
- Elisabeth Aleksandrovna (berne 3 novimber 1806; ferstoarn op 30 april 1808)
Dernjonken hie de keizer in soad unwettige bern, der't er njoggen fan erkende, u.o. trije by de prinses Maria Antonovna Narisjkina (1779?1854).
| Boarnen, noaten en/as referinsjes:
|
|
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dutsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis:
de:Alexander I. (Russland)
|