Vigdis Finnbogadottir , fødd 15. april 1930 i Reykjavik , Islandi , er islendskur UNESCO sendiharri og fjorði forseti Islands. Hon var forseti fra 1980 til 1996 og var fyrsta kvinna i heimunum at verða vald forseti i folkaræðisvalskipan. Hon eigur eisini metið at vera tann kvinnan, sum hevur sitið longst i einum samanhangandi tiðarskeiði.

Livsleið [ rætta | rætta wikitekst ]

Vigdis var fødd i Reykjavik tann 15. april 1930 . Papi hennara var Finnbogi Rutur Þorvaldsson, professari við Haskula Islands, og mamma hennara var Sigriður Eiriksdottir, sjukrasystir. Vigdis vaks upp i husi saman við beiggja sinum, foreldrum og ommu og abba.

Vigdis fekk progv fra miðnamskulanum Menntaskolinn i Reykjavik i 1949 . Aftana miðnamskulaprogvið for hon til Fraklands undir viðari lesnað, og las hon franskt og franskan litturatur, bæði i Sorbonne haskulanum og i Grenoble fra 1949 til 1953 . Siðani for Vigdis til Keypmannahavnar, har hon las teatur við haskulan i Keypmannahavn. Aftana at hava vent nøsini aftur til Islands, las hon uppaftur viðari og gjørdist BA i fronskum og enskum i Haskula Islands.

I 1960-arunum og 1970-arunum var Vigdis ein dyggur motstandari av amerikansku herbasuni i Keflavik , og luttok hon i fleiri motmælisgongum og tiltøkum. Hvørt ar gingu fleiri hundrað, og onkuntið tusund folk, tann 50 km langa teinin fra Reykjavik til Keflavikar, imeðan tey roptu: "Island ur NATO - Herin burt".

Vigdis giftist einum lækna i 1954 , men hjunarbandið helt ikki, og tey vorðu skild i 1963 . Vigdis hevði altið havt ynski um at fingið børn, og bleiv tann dreymurin til veruleika, ta hon, sum 41 ara gomul, tann 18. oktober 1972 fekk eitt vakurt gentubarn i favnin. Vigdis var tann fyrsta einliga kvinna i Islandi, ið fekk loyvi at adoptera barn, og gleðin var stor.

Forseti Islands [ rætta | rætta wikitekst ]

Javnstøðubardagin hevði verið ein langur kampur hja kvinnum i Islandi. Altjoða kvinnuarið 1975 fingu islenskar kvinnur øll eygu a seg, ta 90% av kvinnum a arbeiðsmarknaðinum foru i verkfall fyri at visa, at tær voru lika nogv verdar sum menninir, og motmæla at tær ikki voru virðismettar a arbeiðsmarknaðinum.

So ta tað nærkaðist forsetavali i 1980 , voru kvinnurnar sera fokuseraðar uppa at faa eina kvinnu valda. Eftir nogva yvirtaling, valdi Vigdis at stilla upp imoti trimum mannligum valevnum. Nogv vildu vera við, at ein ein kona, og ikki minst ein skild, einlig mamma, onki hevði at gera i forsetaembæti. Hetta bruktu motstandarar hennara nogv i moti Vigdis i kjaksendingum. Hon vann to valið við 33,6% av atkvøðunum, við bert einum og einum halvum prosenti meir enn nummar tvey, ið fekk 32,1%. Islendingar voru, og eru enn, sera stoltir av hesum vali, og hevði tað við sær at fleiri kvinnur fingu styrkina til at stilla upp i politikki,

Vigdis stillaði uppaftur 3 ferðir. Fyrstu ferð i 1984 , ta ongin stillaði upp imoti henni. I 1988 , ta ein onnur kvinna stillaði upp imotir henni. Vigdis vann tað valið við 92% av atkvøðunum. Vigdis stillaði upp fyri siðstu ferð i 1992 , og var ta aftur ongin motstøða, og hon endurvald. I nyggjarsrøðu sini i januar 1996 boðaði Vigdis fra, at hon ikki stillaði uppaftur til forsetaval.

Hon var sera væl umtokt sum forseti, og voru hjartamal hennara støðan hja kvinnum i samfelagnum, at verja islendskt mal og røkta land og tjoð.

Sum forseti vildi Vigdis ikki bert vera ein kransakakufigurur. Hon tok ein aktivan part i umhvørvismalum, bardist fyri at verja um islenska malið og mentanina, og virkaði sum ein mentanarambassadørur, ið var betri enn nøkur lysingarherferð fyri islendsku tjoðina. Hon tosaði ofta um tydningin, smaar tjoðir hava, og var vertur fyri kritiska fundin imillum Ronald Reagan og Mikhail Gorbachev i 1986 . Ein tydningarmikil fundur, ið var byrjanin til endan a kalda krignum.

Vigdis legði storan dent a, at ungar kvinnur skulu utbugva seg, og hon var ein stor fyrimynd hja ungum gentum og kvinnum. ^[1]

Livið aftana forsetasessin [ rætta | rætta wikitekst ]

Vigdis gavst sum forseti i 1996 , eftir 16 ar i starvinum. Skilnaðurin imillum hana og tjoðina gekk væl, og var islenska tjoðin sera takksom fyri størv hennara og kærleika.

Vigdis hevur siðani 1998 verið UNESCO ambassadørur, og hevur hon starvast nogv bæði i Islandi og uttanlands, fyri at verja um moðurmal. I dag er Vigdis vorðin ein eldri dama, men tað forðar henni ikki, og ahugamalini ið fylla mest i dagligdegnum eru: konsertir, bøkur, biografturar og serliga at fara ein tur i sjonleikarahus. Hon er glað fyri tað livið hevur givið henni, og roynir at liva livið livandi, og nyta tað so longi hon kann.

Viðurkenningar [ rætta | rætta wikitekst ]

Islenskar viðurkenningar [ rætta | rætta wikitekst ]

• Grand Cross with Collar of the Order of the Falcon

Altjoða viðurkenningar [ rætta | rætta wikitekst ]

• Denmark: Knight of the Order of the Elephant ( 25. februar 1981 )
• Noreg: Knight Grand Cross with Collar of the Order of St. Olav
• Svøriki: Knight of the Royal Order of the Seraphim ( 8. oktober 1981 )
• Finnland: Knight Grand Cross with Collar of the Order of the White Rose
• Italia: Knight Grand Cross with Grand Cordon of the Order of Merit of the Italian Republic ( 5. oktober 1987 )
• Niðurlond: Knight Grand Cross of the Order of the Netherlands Lion ( juni 1994 )

Heiðurs gradur [ rætta | rætta wikitekst ]

Vigdis hevur fingið heiðursgradur fra hesum haskulum (universitetum):

• University of Grenoble, Frakland ( 1985 )
• University of Bordeaux, Frakland ( 1987 )
• Smith College, U.S.A ( 1988 )
• Luther College, U.S.A.( 1989 )
• University of Manitoba, Kanada ( 1989 )
• University of Nottingham, England ( 1990 )
• University of Tampere, Finnland ( 1990 )
• University of Gothenburg, Svøriki ( 1990 )
• The Gakushuin University in Tokyo, Japan ( 1991 )
• University of Miami, U.S.A ( 1993 )
• University of Trondeim, Noreg ( 1993 )
• St. Mary's University in Halifax, Kanada ( 1996 )
• University of Leeds, England ( 1996 )
• Memorial University of Newfoundland, Kanada ( 1997 )
• University of Guelph, Kanada ( 1998 )
• Haskuli Islands, Island ( 2000 )

Vigdis er eisini limur i Club of Madrid ^[2] , ein non-profit felagskapur, samansettur av 81 fyrrverandi forsetum og forsætisraðharrum fra 57 ymiskum londum.

Utvortis leinkjur [ rætta | rætta wikitekst ]

Vigdis Finnbogadottir Archived 2015-02-04 at the Wayback Machine a forseti.is (enskt)

Aðrar keldur nyttar i greinini [ rætta | rætta wikitekst ]

• Gunnar Karlsson og Sigurður Ragnarsson. 2006. Nyir timar. Saga Islands og umheimsins fra lokum 18. aldar til arþusundamota. Mal og menning, Reykjavik.
• Pall Valsson. 2009. Vigdis. Kona verður forseti. JPV utgafa, Reykjavik.
• Palmi Jonasson. 1994. Æviagrip Vigdisar Finnbogadottur. Pressan 12:6.
• Vigdis Finnbogadottir Archived 2015-07-06 at the Wayback Machine a forseti.is (islenskt)
• Heimasiða Vigdisar (islenskt)

Keldur [ rætta | rætta wikitekst ]

Si miðlasavnið

≫ Vigdis Finnbogadottir ≪ i Wikimedia Commons .

1. ↑ Torild Skard (2014) 'Vigdis Finnbogadottir' 'Women of power - half a century of female presidents and prime ministers worldwide. Bristol: Policy Press ISBN 978-1-44731-578-0
2. ↑ http://www.clubmadrid.org/