Η Γασκ?νη ( γαλ. Gascogne [?ask??]; γασκωνικ? : Gasconha [?as?ku??]) ε?ναι μια πολιτιστικ? περιοχ? στη νοτιοδυτικ? Γαλλ?α , β?ρεια τη? αυτ?νομη? κοιν?τητα? τη? Καταλον?α? (Ισπαν?α). Περικλε?εται στα φυσικ? ?ρια που σχηματ?ζονται απ? τον Ατλαντικ? Ωκεαν? στα δυτικ?, την πορε?α του ποταμο? Γαρο?να στα βορειοανατολικ?, τον υποπαραπ?ταμ? του τον Λεζ ( Leze ) στα νοτιοανατολικ? και την οροσειρ? των Πυρηνα?ων στα ν?τια. Βρ?σκεται στη σημεριν? περιοχ? των γαλλικ?ν νομ?ν Λαντ , Ζερ? , ?νω Πυρηνα?α και, εν μ?ρει, ?λλων περιοχ?ν τη? Ν?α? Ακουιταν?α? και τη? Οξιταν?α? .

Η περιοχ? ονομ?στηκε διαδοχικ? Ακουιτανικ? Γαλατ?α , ≪Γη των Ενν?α Λα?ν≫ ( Novempopulanie ), Βασκον?α και στη συν?χεια Γασκ?νη. Εξαφαν?στηκε ω? πολιτικ? οντ?τητα το 1063 ?ταν προσαρτ?θηκε στο Δουκ?το τη? Ακουιταν?α? . Μετ? τη Συνθ?κη του Παρισιο? του 1259, το Δουκ?το τη? Ακουιταν?α? π?ρε το ?νομα του Δουκ?του τη? Γκιγι?ν . Ωστ?σο, το ?νομα Γασκ?νη παρ?μεινε σε χρ?ση μ?χρι τη Γαλλικ? Επαν?σταση .

Διακρ?νεται για την πολιτιστικ? τη? ταυτ?τητα που βασ?ζεται στην ιστορικ? εξ?λιξη των λα?ν τη? Ακουιταν?α? που μιλο?σαν την πρωτοβασκικ? γλ?σσα, προ? ?ναν λα? τη? Γασκ?νη? που χαρακτηρ?ζεται απ? μια ρομανικ? γλ?σσα, οξιτανορομανικ? ? ≪ακουιτανο-ρομανικ?≫ ( Aquitano-Romance ) με ?ντονε? ιδιαιτερ?τητε?. Η γασκωνικ? γλ?σσα σ?μερα κατατ?σσεται ω? δι?λεκτο? τη? οξιτανικ?? γλ?σσα? .

Η Γασκ?νη ε?ναι η γεν?τειρα π?λη του πραγματικο? Ντ' Αρτανι?ν , του μυθιστορηματικο? ?ρωα που ?πλασε ο Αλ?ξανδρο? Δουμ?? στο ?ργο του Οι Τρει? Σωματοφ?λακε? , καθ?? και του μυθιστορηματικο? ομ?νυμου χαρακτ?ρα του ?ργου Συραν? ντε Μπερζερ?κ του Εντμ?ν Ροστ?ν (αν και ο πραγματικ?? ε?χε παριζι?νικη καταγωγ?). Ε?ναι επ?ση? η γεν?τειρα π?λη του Ερρ?κου Γ? βασιλι? τη? Ναβ?ρρα?, ο οπο?ο? μετ?πειτα στ?φθηκε βασιλι?? τη? Γαλλ?α? ω? Ερρ?κο? Δ? .

Π?ρα απ? τι? ιστορικ?? και φιλολογικ?? αναφορ?? η Γασκ?νη φημ?ζεται για τα γραφικ? μεσαιωνικ? χωρι? και κωμοπ?λει? τη?, του? χαλαρο?? ρυθμο?? τη? καθημεριν?τητ?? τη?, το ε?κρατο μεσογειακ? κλ?μα που προσελκ?ει κ?θε χρ?νο σημαντικ? αριθμ? επισκεπτ?ν, αλλ? και τη γαστρονομικ? τη? παρ?δοση. Θεωρε?ται πατρ?δα του φου? γκρα και του περ?φημου αποστ?γματο? ο?νου το Αρμανι?κ ( Armagnac ), συγγεν?? με το κονι?κ .

Ιστορικ? στοιχε?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ακουιταν?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στην αρχαι?τητα οι κ?τοικοι τη? Γασκ?νη? υπ?ρξαν οι Ακουιτανο? (λατινικ?: Aquitani , κελτικ? ομ?δα φυλ?ν), με δικ? του? γλ?σσα, η οπο?α σχετ?ζεται με τη σ?γχρονη βασκικ? γλ?σσα . Η ευρ?τερη περιοχ? ονομαζ?ταν Ακουιταν?α , το ?νομα τη? οπο?α? ετυμολογε?ται ε?τε απ? τη λατινικ? λ?ξη για το νερ? ( aqua ), με ?μεση αναφορ? στα πολυ?ριθμα ποτ?μια τη? περιοχ??. Κατ? μ?α ?λλη εκδοχ? η Ακουιταν?α σχετ?ζεται με τη φυλ? των Ausci (βλ. και σ?γχρονη π?λη Ω? [Auch], πρωτε?ουσα τη? Γασκ?νη?), στην οπο?α περ?πτωση ερμηνε?εται ω? Χ?ρα των ?σιων . Το ?το? 50 π.Χ. π?ντω? η Ακουιταν?α καταλαμβ?νεται απ? τα στρατε?ματα του Ιουλ?ου Κα?σαρα και προσαρτ?ται στη Ρωμα?κ? Αυτοκρατορ?α .

Το ?το? 27 μ.Χ., επ? Αυτοκρ?τορα Αυγο?στου , ιδρ?εται η Επαρχ?α τη? Γαλατικ?? Ακουιταν?α? ( Gallia Aquitania ), η οπο?α καταλαμβ?νει μια πολ? μεγαλ?τερη περιοχ? απ? τα Πυρηνα?α μ?χρι τον ποταμ? Λ?γηρα , συμπεριλαμβ?νοντα? ?τσι του? Κ?λτε? Γαλ?τε? του βορρ?.

Νοβεμποπουλαν?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ?το? 297 μ.Χ. ο αυτοκρ?τορα? Διοκλητιαν?? αναλαμβ?νει τη διοικητικ? μεταρρ?θμιση τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α?· η ευρ?τερη Ακουιταν?α διαμελ?ζεται στα τρ?α και η περιοχ? ν?τια του Γαρο?να (που αντιστοιχε? στην αρχικ? Ακουιταν?α και συνεπ?? τη Γασκ?νη) ορ?ζεται ω? επαρχ?α με ?νομα Νοβεμποπουλαν?α ( Novempopulania ), ?τοι χ?ρα των ενν?α φυλ?ν . Οι ?λλε? δ?ο περιοχ?? ορ?ζονται εξ?σου ω? επαρχ?ε? με ον?ματα Ακουιτανικ? Α? και Ακουιτανικ? Β? αντ?στοιχα ( Aquitanica I και Aquitanica II ).

Τη λεγ?μενη Εποχ? των μεγ?λων μεταναστε?σεων η νεοσ?στατη Ακουιταν?α Νοβεμποπουλ?να , ?πω? ?ταν επ?ση? γνωστ?, ?γινε πολλ?κι? στ?χο? των γερμανικ?ν φυλ?ν , με πιο αξιοσημε?ωτη την εισβολ? των Βανδ?λων περ? το 407-409 μ.Χ. Λ?γα χρ?νια αργ?τερα, στα 416-418 μ.Χ. η Νοβεμποπουλαν?α καταλαμβ?νεται απ? του? Βησιγ?τθου? , οι οπο?οι την εντ?σσουν στο βησιγοτθικ? βασ?λειο τη? Τουλο?ζη? · οι υπ?λοιπε? περιοχ?? διατηρο?ν σε κ?ποιο βαθμ? την αυτονομ?α του?.

Το 507 μ.Χ. οι Βησιγ?τθοι ηττ?νται απ? του? Φρ?γκου? και σκορπ?ζονται στην Ισπαν?α , τη Σεπτιμαν?α (σημεριν? ΝΑ Γαλλ?α) καθ?? και την Αλβαν?α , και η Νοβεμπομπουλαν?α προσαρτ?ται -?πω? και η υπ?λοιπη ν?τια Γαλλ?α- στο Βασ?λειο των Φρ?γκων . Η μεγ?λη απ?σταση απ? την ?δρα του βασιλε?ου στο βορρ? ευνοε? του? χαλαρο?? δεσμο?? μεταξ? του?, και αυτ? ?χει ω? συν?πεια μια σειρ? απ? ταραχ?δει? περι?δου?· συχν?? ε?ναι οι αναφορ?? σε ομ?δε? επαναστατημ?νων ( Bacaudae ) με ?ρεισμα την υψηλ? φορολογ?α και το θεσμ? τη? φεουδαρχ?α? , οι οπο?ε? εντοπ?ζονται κυρ?ω? γ?ρω απ? τη Χ?ρα των Β?σκων .

Βασκον?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γραπτ?? αναφορ?? του πρ?ιμου Μεσα?ωνα συνδ?ουν τη Νοβεμποπουλαν?α με του? Β?σκου? , οι οπο?οι φ?ρονται να ?χουν καταλ?βει ολ?κληρη την περιοχ? . Ο δε Γρηγ?ριο? τη? Τουρ μαρτυρε? πω? οι λ?ξει? ≪Β?σκο?≫ και ≪Γασκ?νο?≫ ?χουν την ?δια ετυμολογικ? ρ?ζα και πω? το ?νομα ≪Βασκον?α≫ κ?ποτε υπ?ρξε συν?νυμο τη? Νοβεμποπουλαν?α?.

Οι σ?γχρονοι ιστορικο? απορρ?πτουν αυτ? τη θεωρ?α, η οπο?α στερε?ται αρχαιολογικ?ν ευρημ?των· οι Χου?ν Χοσ? Λ?ρρεα και Πι?ρ Μπονασ? αναφ?ρουν χαρακτηριστικ? πω? ο υποτιθ?μενο? ≪βασκονικ?? επεκτατισμ?? προ? την Ακουιταν?α ε?ναι αναπ?δεικτο?, ο?τε κ?τι τ?τοιο ε?ναι προαπαιτο?μενο για την ερμηνε?α τη? ιστορικ?? εξ?λιξη? τη? περιοχ??≫. ^[1] ?ποια κι αν ε?ναι η καταγωγ? του γασκωνικο? πολιτισμο?, η βασκικ? επιρρο? ε?ναι τ?σο εμφαν?? και παρο?σα σε (κυρ?ω? Καρολιγγιαν? ) ?γγραφα τη? εποχ??, ?σο ασαφ?? ε?ναι η ακριβ?? γεωγραφικ? ?κτασ? του ( Wascones, qui trans Garonnam et circa Pirineum montem habitant , ^[2] ?πω? αναφ?ρεται χαρακτηριστικ? στα Βασιλικ? Φραγκικ? Χρονικ? ). ^[3]

Η Vasconia εξελ?χθηκε σε Wasconia και κατ?πιν σε Gasconia (υπ? την επιρρο? των Ρομανικ?ν γλωσσ?ν το w μετατρ?πεται συχν? σε g , ?πω? π.χ. στι? λ?ξει? William και Guillaume ). Σταδιακ? η βασκικ?? προ?λευση? γλ?σσα τη? Ακουιταν?α? ?δωσε τη θ?ση τη? στη δημ?δη Λατινικ? , στο ≪π?ντρεμα≫ με την οπο?α αποδ?δεται η γασκωνικ? γλ?σσα. Χαρακτηριστικ? παραδε?γματα αυτ?? τη? παραφθορ?? και ταυτ?χρονα γ?ννεση? βρ?σκουμε σε συγκεκριμ?να φων?ματα, ?πω? το f που μετατρ?πεται σε h (πρβλ. λατινικ? fortia , γαλλικ? force , ισπανικ? fuerza , οξιτανικ? forca , αλλ? γασκωνικ? horca ). Παραδ?ξω?, οι Β?σκοι β?ρεια των Πυρηνα?ων αποκαλο?ν του? μη-ομιλο?ντε? τη βασκικ? Γασκ?νου?, εν? θα περ?μενε κανε?? το αντ?στροφο.

Αφ?νοντα? κατ? μ?ρο? τι? γλωσσικ?? παλινδρομ?σει? τη? περιοχ??, οι Β?κινγκ επιδρ?μουν σε πολλ?? γασκωνικ?? π?λει?, καταλαμβ?νοντα? τη Μπαγι?ν στα 842-844 μ.Χ. Οι επιθ?σει? αυτ?? φα?νεται να συν?δραμαν την πολιτικ? αλλοτρ?ωση του Δουκ?του, τουλ?χιστον μ?χρι την απ?θηση του? απ? τον Γουλι?λμο Β? Δο?κα τη? Γασκ?νη? το 982 μ.Χ. Εν τ?λει, αποδυναμωμ?νο και στο περιθ?ριο του κιν?ματο? του φεουδαλισμο?, η εθνικ? οντ?τητα που αποτελο?σε συνεκδοχικ? το Δουκ?το τη? Γασκ?νη? αποδομ?θηκε σε εκατοντ?δε? κομητε?ε? και φ?ουδα απ? προ?χοντε? Γασκ?νου?.

Αυτοκρατορ?α των Ανδεγαυ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1152 η Ελεον?ρα τη? Ακουιταν?α? παντρε?εται τον μελλοντικ? βασιλι? τη? Αγγλ?α? Ερρ?κο Β? , στα χ?ρια του οπο?ου περι?ρχεται μια τερ?στια περιουσ?α· ο Ερρ?κο? σ?ντομα θα ελ?γχει μια μεγ?λη ?κταση απ? τη β?ρεια Αγγλ?α μ?χρι τα Πυρηνα?α, κτ?σει? που συγκαταλ?γονται στη λεγ?μενη Αυτοκρατορ?α των Ανδεγαυ?ν . ^[4]

?ναν αι?να αργ?τερα, το 1248, ο Σ?μων του Μονφ?ρ , Δο?κα? του Λ?στερ, διορ?ζεται διοικητ?? στο πολιτικ? ασταθ?? Δουκ?το τη? Γασκ?νη? . Η αριστοκρατ?α και οι φεουδ?ρχε? τη? εποχ?? αντιδρο?ν στην πολιτικ? καταπ?εση? του αγγλ?φερτου ηγεμ?να, αναγκ?ζοντα? τον βασιλι? τη? Αγγλ?α? Ερρ?κο Γ? να διατ?ξει επ?σημη ?ρευνα. Ο κατηγορο?μενο? απαλλ?σσεται των κατηγορι?ν, ωστ?σο το 1252 τ?θεται σε διαθεσιμ?τητα. Για να ηρεμ?σουν τα πνε?ματα και να αποκατασταθε? η τ?ξη, ο ?διο? ο βασιλι?? καταβα?νει στη Γασκ?νη· σε μια ?στατη απ?πειρα συμφιλ?ωση? παντρε?ει τον 14χρονο υι? του Εδου?ρδο με την Ελεον?ρα τη? Καστ?λη? , κ?ρη του Ισπανο? μον?ρχη Αλφ?νσο Ι? . Με τον γ?μο αυτ? το Ισπανικ? Στ?μμα παραιτε?ται των διεκδικ?σεων στη Γασκ?νη και επιπρ?σθετα προσφ?ρει τη συμμαχ?α του στον Ο?κο των Πλανταγενετ?ν , ο οπο?ο? αντιμ?χεται επ? σειρ? ετ?ν τι? δι?φορε? ομ?δε? αντιφρονο?ντων γ?ρω απ? την ευρ?τερη περιοχ? των Πυρηνα?ων. ^[5]

Λ?γα χρ?νια αργ?τερα, το 1259, ο βασιλι?? τη? Γαλλ?α? Λουδοβ?κο? Θ? προσφ?ρει στον Ερρ?κο Γ? τη? Αγγλ?α? γη β?ρεια και ανατολικ? τη? Γασκ?νη?. ^[6] Σε απ?ντηση τη? προσφορ?? ο Ερρ?κο? παραιτε?ται τη? διεκδ?κηση? εν?? μεγ?λου αριθμο? περιοχ?ν, που καταλ?φθηκαν επ? βασιλε?α? Ιω?ννη του Ακτ?μονα .

Τον Μ?ιο του 1286 ο Εδου?ρδο? Α? τη? Αγγλ?α? αποτ?ει φ?ρο τιμ?? στον δι?δοχο ηγεμ?να τη? Γαλλ?α? Φ?λιππο Δ? , ευχαριστ?ντα? τον για την παραχωρηθε?σα γη τη? Γασκ?νη?. Εντο?τοι?, λ?γα χρ?νια αργ?τερα το 1295, ο Φ?λιππο? ανακαταλαμβ?νει τη γη· τα επ?μενα χρ?νια οι τρει? εκστρατε?ε? του Εδου?ρδου αποδεικν?ονται αποτυχημ?νε?, αφο? το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? Γασκ?νη? παραμ?νει στην κατοχ? του Φιλ?ππου, τουλ?χιστον μ?χρι τη Συνθ?κη των Παρισ?ων (1303) . ^[7]

Το 1324 ο Εδου?ρδο? Β? τη? Αγγλ?α? , με την ιδι?τητα του Δο?κα τη? Ακουιταν?α?, βρ?σκεται σε διαμ?χη με το Γαλλικ? Στ?μμα· στον θρ?νο τη? Γαλλ?α? βρ?σκεται ο Κ?ρολο? Δ? , ο οπο?ο? ανακηρ?σσει το Δουκ?το τη? Γασκ?νη? ≪ψευδοκρ?το?≫ και ξεκιν? εκστρατε?α για το ανακαταλ?βει. Ο Εδου?ρδο?, ακολουθ?ντα? μια πιο διπλωματικ? τακτικ?, στ?λνει τη γυνα?κα του, και αδελφ? του Γ?λλου βασιλι?, Ισαβ?λλα , να κ?νει διακανονισμ? και να αποτρ?ψει τι? συρρ?ξει?. Η Ισαβ?λλα, ?χοντα? μαζ? τη? τον δι?δοχο του αγγλικο? θρ?νου (και μελλοντικ? βασιλι?) Πρ?γκηπα Εδου?ρδο Γ? , καταφ?ρνει κατ? πω? φα?νεται να κατευν?σει τον αδελφ? τη?· αντ? του πατ?ρα του, ο Πρ?γκηπα? Εδου?ρδο? αποτ?ει φ?ρο τιμ?? στο Γαλλικ? Στ?μμα και η Γασκων?α επιστρ?φει για ακ?μη μ?α φορ? στην κατοχ? των ?γγλων. ^[8]

Ο Κ?ρολο? πεθα?νει το 1328 αφ?νοντα? π?σω του μ?νο θυγατ?ρε?· ο κοντιν?τερο? ?ρρενα? συγγεν?? ε?ναι ο ανιψι?? του Εδου?ρδο? Γ?, ο οπο?ο? ωστ?σο ε?ναι γιο? τη? αδελφ?? του, Ισαβ?λλα?, η οπο?α ω? γυνα?κα δεν ?χει δικα?ωμα στο θρ?νο. Το νομικ? ?ρεισμα θα τεθε? σε συν?λευση των Γ?λλων βαρ?νων και ιεραρχ?ν, οι οπο?οι δια μ?σω του Πανεπιστημ?ου των Παρισ?ων αποφασ?ζουν ?τι ?ρρενα τ?κνα αποκλε?ονται απ? το θρ?νο, ?ταν το δικα?ωμα προκ?πτει απ? τη μερι? τη? μητ?ρα?. Σ?μφωνα με την κατ' ?ρρενα διαδοχ? ο κοντιν?τερο? συγγεν?? του Καρ?λου ε?ναι πλ?ον ο πρ?το? του εξ?δελφο? Φ?λιππο?, Κ?μη? των Βαλου?, ο οπο?ο? και στ?φεται βασιλι?? το 1328 ω? Φ?λιππο? ΣΤ? . Ο ν?ο? βασιλι?? τη? Γαλλ?α? διατε?νεται πω? ο Εδου?ρδο? Γ? δεν τιμ? τι? υποχρε?σει? του ω? υποτελ?? του Γαλλικο? Στ?μματο? και -κατ?πιν συμβουλ?ου το 1337- αποφασ?ζει πω? η Γασκ?νη οφε?λει να επιστραφε? στη Γαλλ?α. Το επεισ?διο αυτ? θα σταθε? αφορμ? για τον επικε?μενο Εκατονταετ? Π?λεμο , κατ? τη δι?ρκεια του οπο?ου η Γασκ?νη θα ≪αλλ?ξει χ?ρια≫ αρκετ?? φορ??. ^{[9] [10]} Η τελευτα?α πρ?ξη του πολ?μου λαμβ?νει χ?ρα το 1453 με τη Μ?χη του Καστιγι?ν , στο τ?λο? τη? οπο?α? οι ?γγλοι βρ?σκονται στην πλευρ? των ηττημ?νων· η Αγγλ?α χ?νει ?λε? τι? εκτ?σει? εντ?? Γαλλ?α? με εξα?ρεση το Καλα? και τι? Ν?σου? τη? Μ?γχη? , εν? η Γασκ?νη περν? εφεξ?? -και μ?χρι τη σ?γχρονη εποχ?- στην κυρι?τητα τη? Γαλλ?α?. ^[11]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα Gascogne στο Wikimedia Commons

π   ?   σ   ?   ε Ιστορικ?? Επαρχ?ε? τη? Γαλλ?α? Αλσατ?α Ανζο? Αρτου? Ανγκουμου? Μπε?ρν Μπερ? Βουρβ?νη Βουργουνδ?α Βρετ?νη Καμπαν?α Κορσικ? Ντωφιν? Φλ?νδρα Φραν?-Κοντ? Γασκ?νη Γκιγι?ν Ιλ-ντε-Φραν? Λανγκντ?κ Λιμουζ?ν Λωρρα?νη Λιοννα? Μαιν Μαρ? Ν?καια Νιβερνα? Νορμανδ?α Ορλεανα? Περ? Πικαρδ?α Πουατο? Προβηγκ?α Ρου?ργκ Ρουσιγι?ν Σαιντ?νζ Σαβο?α Τουρα?ν Ωβ?ρνη Ων?

Συντεταγμ?νε? : 43°58′37″N 0°10′34″W  /  43.977°N 0.176°W  / 43.977; -0.176