Зм?трок Бядуля
Зм?трок Бядуля, 1920-я гг.
Асаб?стыя звестк?
?мя пры нараджэнн?	?дыш : ????? ?? ???? ??????????
Псе?дан?мы	Ясакар , Саша Пл-?к , Зм?тро Бядуля , Сымон Пустэльн?к , ?скра , Святагор ? Ярыла Чырвоны
Дата нараджэння	23 красав?ка 1886 ( 1886-04-23 ) [1]
Месца нараджэння	Пасадзец , В?лейск? павет , В?ленская губерня , Рас?йская ?мперыя
Дата смерц?	3 л?стапада 1941 ( 1941-11-03 ) [1] (55 гадо?)
Месца смерц?	Уральск , Заходне-Казахстанская вобласць , Казахская ССР , СССР
Пахаванне	Уральск Усходн?я мог?лк?
Грамадзянства	Рас?йская ?мперыя   БНР   БССР   СССР
Месца працы	Наша Н?ва М?нск? аддзел Беларускага таварыства дапамог? пацярпелым ад вайны Беларускае жыццё Савецкая Беларусь Наш край ?нстытут беларускай культуры
Прафес?йная дзейнасць
Род дзейнасц?	перакладчык , п?сьменн?к , паэт , дз?цячы п?сьменн?к , публ?цыст
Мова твора?	беларуская , руская , ??рыт ? ?дыш
Грамадская дзейнасць
Партыя	Беларуская народная партыя сацыял?ста?
Член у	Беларуск? музычна-драматычны гурток у В?льн? Маладняк ( 1926 ) Узвышша Саюз беларуск?х п?сьменн?ка? Саюз п?сьменн?ка? СССР
Узнагароды
Творы ? В?к?крын?цах
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы
Цытаты ? В?к?цытатн?ку

Зм?тро?к Бяду?ля , сапра?днае ?мя Саму??л Яф??мав?ч (Я?х??мав?ч) Пла??н?к ( 23 красав?ка 1886 , в. Пасадзец , цяпер Лагойск? раён , М?нская вобласць  ? 3 л?стапада 1941 , каля Уральска , Казахская ССР ) ? беларуск? паэт , праза?к , публ?цыст ? мовазна?ца я?рэйскага паходжання. Удзельн?к беларускага нацыянальна-вызваленчага руху пачатку XX ст ^[2] .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дзяц?нства [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Саму?л Пла?н?к нарадз??ся ? небагатай я?рэйскай сям’? ? мястэчку Пасадзец В?лейскага павета В?ленскай губерн? . Бацька Ха?м (Яф?м) бы? арандатарам, а з?мой працава? на лесанарыхто?ках. Часам ён займа?ся дробным гандлем, люб?? музыку ? ?гра? на скрыпцы. Мац?, Хана Пла?н?к (у дзявоцтве Раб?нов?ч), працавала швачкай-каптурн?цай ^[3] . У Ханы ? Ха?мы было сямёра дзяцей: сыны Саму?л (1886?1941), Мацвей (1903?1988), ?зра?ль (1905?1941), дочк? Марыя (1892??), ?рына (1901?1976), Я?ген?я (1903?1981), Зоф’я (1912?1998). Яшчэ двое дзяцей памерл? нема?лятам? ^[3] .

Дзед, адз?ны ? мястэчку каваль ? медн?к, ме? уласную б?бл?ятэку. У яго на пал?цы, акрамя Талмуда ? ?ншых рэл?г?йных кн?г, стаял? тамы ≪Метал?чнае справы≫, ≪Геаметры?≫, ≪Матэматык?≫ ^[4] ? ?нш. Яго дзец? ? трое сыно? ? чатыры дачк?, ? атрымал? пачатковую адукацыю. Пам?ж старэйшай ? малодшай дочкам? была розн?ца ? 25 гадо? ^[4] .

Саму?лу з самага дзяц?нства прыйшлося дапамагаць у гаспадарцы сваёй вял?кай сям’?. На здольнасц? ? ?нтарэсы хлопчыка па?плыва? бацька, як? чыта? сва?м дзецям кн?г?. Будучы п?сьменн?к вучы?ся ? пачатковай я?рэйскай школе ? хедары , а пасля яе заканчэння ? у школе раб?на? ( ешыбоце) , з якой бы? выгнаны за вальнадумства. Веда? ??рыт , ?дыш , нямецкую, беларускую, рускую ? крыху польскую мовы. Нейк? час працава? хатн?м наста?н?кам ??рыта .

З дзяц?нства захап??ся чытаннем. Вып?сва? кн?г? з В?льн? , Масквы ? Пецярбурга , выпрошва? у заможных гаспадаро?, шука? у школах , як?я знаходз?л?ся непадалёк. Як ? браты, гра? на скрыпцы ^[4] . Першыя творы п?са? на ??рыце, пасля ? на рускай мове. Перайсц? на беларускую падказа? яму Вульф Сосенск? з мястэчка Да?г?нава , дзе хлопчыкам Саму?л навуча?ся ? ешыбоце.

Пачатак акты?насц?. В?ленск? ? Менск? перыяды [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля ешыбота Саму?л Пла?н?к працава? хатн?м наста?н?кам, а з 1902 года канторшчыкам на лесараспрацо?ках. Займа?ся самаадукацыяй ^[5] . Яшчэ хлопчыкам Пла?н?к склада? вершы на старажытная?рэйскай мове, але пачаткам яго л?таратурнай дзейнасц? л?чыцца 1907 год, кал? ён пача? п?саць вершы на рускай мове ? пасылаць ?х у пецярбургск?я часоп?сы. Там вершы хвал?л?, але не друкавал?. Пачынаючы п?саць, ён арыентава?ся на старада?нюю я?рэйскую л?таратуру (тагачасныя рэл?г?йныя творы). Але пазней адмов??ся ад гэтай манеры п?сьма ? ста? вывучаць сучасную л?таратуру. У 1909 годзе ? рук? Саму?ла Пла?н?ка, дзякуючы яго сябру Вульфу Сосенскаму , як? бы? пал?тычным актыв?стам, трап?ла беларускамо?ная газета ≪ Наша Н?ва ≫ ^[6] . Факт ?снавання ≪простанароднай≫ газеты вельм? ?раз?? Пла?н?ка. Знаёмства з беларускай газетай замацо?вае ягоны рэал?стычны светапогляд. У 1910 годзе Пла?н?к пачынае дасылаць свае вершы ? беларускую газету, але першыя творы не был? апубл?каваныя, магчыма праз няспеласць яго творчасц?. Першым надрукаваным творам Пла?н?ка стала ?мпрэс?я на беларускай мове ≪Пяюць начлежн?к?≫, надрукаваная з подп?сам С. Пла?н?к у 1910 годзе газетай ≪Наша н?ва≫ ^[5] . Пла?н?к наладжвае сувязь з беларускай газетай ? станов?цца яе сталым карэспандэнтам. У 1911 годзе пад псе?дан?мам Зм?трок Бядуля ? ≪Нашай Н?ве≫ бы? надрукаваны верш ≪Мой спе?≫. У 1911?1912 гадах таксама друкуюцца ягоныя рускамо?ныя вершы ? часоп?сах для маладых л?таратара? ≪На берегах невы≫ ( Санкт-Пецярбург ) ? ≪Молодые порывы≫ ( В?льня ).

У 1912 годзе пераязджае ? В?льню , дзе на сталую працу ?ладко?ваецца ? беларуск?я культурныя арган?зацы? ^[5] . Наладжвае знаёмства з так?м? дзеячам? беларускага адраджэння, як ?ван ? Антон Луцкев?чы , Вацла? Ласто?ск? , Ала?за Пашкев?ч , Ядв?г?н Ш. ? ?нш ^[6] . Працава? у выдавецк?м таварыстве, змяшча? вершы ? артыкулы ? газеце ≪ Biełarus ≫. Удзельн?чае ? в?ленск?м беларуск?м грамадска-пал?тычным жыцц?, у Беларуск?м музычна-драматычным гуртку . У друку выступае з вершам?, апавяданням?, публ?цыстычным?, г?старычна-папулярным? артыкулам?. Апавяданн?, нап?саныя Зм?траком Бядулям у тыя гады, у далейшым стал? клас?кай беларускай л?таратуры. У 1913 годзе санкт-пецярбургскае выдавецтва ≪ Загляне сонца ? ? наша аконца ≫ надрукавала яго першы зборн?к верша? ≪ Абразк? ≫ (арыг. лац. ≪Abrazki≫) ^[5] . У 1914 годзе прызначаны сакратаром у ≪Нашай Н?ве≫, дзе працава? разам з Янкам Купалам ^[6] .

З пачаткам нямецкай акупацы? В?льн? ? час Першай сусветнай вайны газета ≪Наша н?ва≫ спыняе сваю дзейнасць. Улетку 1915 года Зм?трок Бядуля з В?льн? вярну?ся ? роднае мястэчка Пасадзец, але кал? фронт набл?з??ся да родных мясц?н, то сям’я яго была вымушана ратавацца ад я?рэйск?х пагрома? (падзе? адлюстраваны ? паэме ≪Жыды≫, нап?санай Бядулем у тым жа годзе ^[7] ). Саму?л Пла?н?к пераязджае ? М?нск. Працуе ? М?нск?м аддзеле Беларускага таварыства дапамог? пацярпелым ад вайны ^[5] . У 1916?1917 гадах збл?жаецца з Макс?мам Багданов?чам , яны разам жывуць у кватэры дома на Мала-Георг?е?скай вул?цы № 12 .

Пасля Люта?скай рэвалюцы? 1917 года ? творчасц? Бядул? ?змацняецца нацыянальная беларуская ?дэя ^[5] , якая адлюстро?ваецца ? публ?кацыях м?нскай газеты ≪ Вольная Беларусь ≫ пад псе?дан?мам Ясакар. Уваходз?ць у арган?зацыйнае бюро Беларускай народнай парты? сацыял?ста? , створанай у тра?н? 1917 года ? М?нску, бл?зкай да Беларускай сацыял?стычнай грамады , але з менш радыкальнай, на думку заснавальн?ка?, ?дэалог?яй ^[5] . Удзельн?к Усебеларускага з’езда ? снежн? 1917 года, разагнанага бальшав?кам?, скла? пра яго справаздачу для газеты ≪Вольная Беларусь≫ ^[8] . У 1918 годзе супрацо?н?ча? з газетай ≪ Беларуск? шлях ≫, якая выходз?ла за часам нямецкай акупацы? Менска ? падтрымл?вала пал?тыку Беларускай Народнай Рэспубл?к? ^[5] . У публ?кацыях выступа? з незалежн?цк?х беларуск?х паз?цый, абараня? дэмакратыю, крытыкава? бальшав?зм ^[5] . Апрача таго, ён выступа? як прых?льн?к супрацо?н?цтва ? добрых аднос?н я?рэя? ? беларуса?, нап?са? нарысы ≪Жыды на Беларус?: бытавыя штрых?≫ (1918), ≪Да жыдо?ства≫ (1919), ≪На дарозе да сваёй бацька?шчыны≫ (1920, пра канферэнцыю с?ян?ста? , якая адбылася ? Менску ? снежн? 1919).

З польскай акупацыяй у 1919 годзе ста? карэспандэнтам грамадска-пал?тычнага ? л?таратурнага часоп?са ≪ Беларускае жыццё ≫, у пачатку 1920 года, кал? рэдакцыя месц?лася ? Менску, бы? яго л?таратурным рэдактарам ^[5] . Падтрымл?ва? намаганн? па стварэнн? беларускага войска, дапамага? у рабоце Беларускай вайсковай кам?с?? пры польскай адм?н?страцы?, выступа? у жанры ≪жа?нерскай песн?≫ ^[5] .

Савецкая Беларусь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па ?сталяванн? савецкай улады ? па?торным абвяшчэнн? незалежнасц? Савецкай Сацыял?стычнай Рэспубл?к? Беларус? ? л?пен? 1920 года падтрыма? курс на адраджэнне беларускай культуры ? пазнейшую беларус?зацыю , акты?на ?ключы?ся ? культурнае ? грамадска-пал?тычнае жыцця савецкай Беларус?. Жыве ? Менску.

З 1920 па 1926 гады Зм?трок Бядуля працуе загадчыкам л?таратурна-крытычнага аддзела газеты ≪ Савецкая Беларусь ≫. У перыяд з 1921 па 1923 гады таксама рэдагуе дз?цячы часоп?с ≪ Зорк? ≫. У л?ку нямног?х старэйшых п?сьменн?ка? бы? прыняты ? л?таратурнае аб’яднанне ≪ Маладняк ≫, у 1926 годзе перайшо? ува ≪ Узвышша ≫ ^[5] . У 1926 годзе пача? працу ? ?нстытуце беларускай культуры (?нбелкульт), бы? першым рэдактарам краязна?ча-этнаграф?чнага часоп?са ≪ Наш край ≫. Удзельн?к менскай Акадэм?чнай канферэнцы? па рэформе беларускага правап?су ? азбук? ? л?стападзе 1926 года. 10 снежня 1928 года ? л?ку дзесяц? беларуск?х дзеяча? культуры падп?са? хадайн?цтва на ?мя старшын? СНК БССР М?калая Галадзеда аб вызваленн? ≪ першага створцы ? арган?затара Беларускага тэатру ≫ Франц?шка Аляхнов?ча , як? дагэтуль бы? асуджаны ? адпра?лены на Сала?к?.

Член Саюза п?сьменн?ка? СССР з моманту заснавання ? 1934 годзе. Няма звестак пра тое, што ? час пал?тычных рэпрэс?й 1930-х гадо? Зм?трок Бядуля падвярга?ся арышту, пры гэтым вядома што арышто?вал? яго брата ?зра?ля Пла?н?ка , паэта ? перакладчыка ^[9] . Зм?трок Бядуля трапля? пад крытыку ? друку за ≪нацыянал-дэмакратызм≫. У жн??н? 1936 годзе разам з ?ншым? беларуск?м? л?таратарам? ад ?мя Саюза савецк?х п?сьменн?ка? БССР падп?са? зварот да ≪роднага, любага ≫ Стал?на з закл?кам зн?шчыць ≪ бандыцк?х вылюдка? ≫ з ≪ контррэвалюцыйнай трацк?сцка-з?но?е?скай хе?ры ≫ ^[10] . У 1939 годзе ?знагароджаны Ордэнам Працо?нага Чырвонага Сцяга .

Апошн?я гады. Смерць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У чэрвен? 1941 года з наступам войска? Герман?? на СССР у час Другой сусветнай вайны эвакуява?ся з Беларус?. Вярну?ся з Хойн?ка? у М?нск, забра? мац? ? дабра?ся з ёй да Барысава , дзе паспе? сесц? на цягн?к, як? ?шо? у Рас?ю. Нейк? час жы? у П?жме Горка?скай вобласц? , потым злучы?ся з жонкай ? дзецьм? ? пасёлку Новыя Бурасы Сарата?скай вобласц? , дзе яны жыл? да канца кастрычн?ка 1941 года ^[11] . Памёр ад ?нфаркту ? эвакуацы? каля Уральска (Казахстан), дзе ? бы? пахаваны. У пахаванн? Зм?трака Бядул? ?дзельн?ча? Друг? Беларуск? Дзяржа?ны тэатр , як? ? гэты час гастралява? ва Уральску. Было зладжана тэатральнае разв?танне, труна стаяла на чырвоным узвышшы. Акцёры чытал? яго творы ^[4] .

У лютым 2020 года адбылася эксгумацыя рэштка? Зм?трака Бядул?, самалётам ?х дастав?л? ? Беларусь. Праз жаданне сваяко? рэштк? захо?вал?ся з бласла?лення м?трапал?та ? ?ль?нскай царкве ? Бабруйску , нягледзячы на тое што Бядуля бы? ??дзеем ? пазней атэ?стам. 3 л?стапада 2020 года, у 79-ю гадав?ну смерц? п?сьменн?ка, рэштк? дастав?л? ? М?нск . Шыльды, л?тары з надмаг?лля таксама был? прывезены ? Беларусь ? перададзены ? Дзяржа?ны музей г?сторы? беларускай л?таратуры (ф?л?я Беларуская хатка). Рэштк? Зм?трака Бядул? ?рачыста перапахавал? на Усходн?х мог?лках М?нска, пан?х?ду адслужы? правасла?ны святар ? ??дзейск? раб?н , на маг?ле ?сталяваны правасла?ны крыж з надп?сам на рускай мове ^[12] .

Сям’я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Жонка ? Марыя ?сака?на Пла?н?к (дзявочае прозв?шча Шыркес; 1900?1984), дзец? Зоя (1929?1975) ? Яф?м (1934) ^[4] .

Творчасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дарэвалюцыйная творчасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

П?са? неапубл?каваныя вершы на ??рыце , пазней на рускай мове. Першы твор надрукаваны ? газеце ≪Наша Н?ва≫ ? 1910 годзе, ?м стала ?мпрэс?я на беларускай мове ≪Пяюць начлежн?к?≫. У 1911?1912 гадах друкава? вершы на рускай мове ? часоп?сах ≪На берегах Невы≫ ( Санкт-Пецярбург ) ? ≪Молодые порывы≫ ( В?льня ). У 1913 годзе апубл?кава? зборн?к л?рычных ?мпрэс?й ≪Абразк?≫ (выдавецтва ≪ Загляне сонца ? ? наша аконца ≫, Санкт-Пецярбург).

Для ранн?х твора?, як для верша?, так ? для прозы бы? характэрны рамантызм . Для таго, каб перадаць светапогляд ? багацце духо?нага ? культурнага жыцця чалавека наогул ? сялян у асабл?васц?, Бядуля ?мкнецца пераймаць Янку Купалу ? Якуба Коласа . У маладосц? Зм?трок Бядуля бы? бл?зк? да с?мвал?ста? , але элементы с?мвал?зму ? яго творчасц? грунтавал?ся на беларускай глебе, на фальклорна-м?фалаг?чных вытоках. У беларускую л?таратуру ён прынёс, як падкрэсл?вае ?ван Навуменка , адзнаку ?нтэл?гентнасц?, культ пачуцця, зам?лаванасць да прыгажосц?, разл?тай у навакольным свеце. Да ранняй л?рык? Зм?трака Бядул? прымыкае яго першы зборн?к ?мпрэс?ян?стычных замалёвак ≪ Абразк? ≫ (1913), як?я тольк? адсутнасцю рыфмы адрозн?ваюцца ад верша?. У большасц? сва?х ?мпрэс?й п?сьменн?к звярта?ся да прыроды, ?мкну?ся супрацьпастав?ць убогаму вясковаму жыццю яе вечна маладую, паказва? зменл?вую прыгажосць. Клас?кай беларускай л?таратуры стал? апавяданн? Зм?трака Бядул?, нап?саныя ? гэтыя ж гады: ≪Пяць лыжак зац?рк?≫ (1912), ≪Малыя дрывасек?≫ (1914), ≪На каляды к сыну≫ (1913), ≪Вел?кодныя яйк?≫ (1913), ≪Летап?сцы≫ (1914). У 1923 годзе яны ?вайшл? ? першую кн?гу апавядання? Бядул? ≪ На зачарованых гонях ≫. У гэтых апавяданнях п?сьменн?к малюе тагачаснае цяжкае вясковае жыццё, часта без надзе? на будучае. Геро? мног?х апавядання? ? дзец?, як?я галадаюць, не маюць магчымасц? разв?ваць свае здольнасц?, пам?раюць. У сва?х творах п?сьменн?к ?мкнецца паказаць цяжкую долю працо?ных (≪ Ля вапеннай гары ≫), расказвае пра гора людзей, як?я пацярпел? ад пажару (≪ Чырвоная казка ≫), паказаць трагедыю селян?на ? сутыкненн? з жорсткасцю жыцця (≪ Без споведз? ≫). Паказаць усю рэальнасць ? складанасць сялянскага жыцця дапамагае менав?та бл?зкасць л?таратара да гэтага жыцця ? выдатнае разуменне душы сялянства.

Паслярэвалюцыйны перыяд [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У паслярэвалюцыйны час выйшл? кн?г? паэз?? ≪ Пад родным небам ≫ (1922), ≪Буралом≫ (1925), ≪ Паэмы ≫ (1927), зборн?к? апавядання? ≪ На зачарованых гонях ≫ (1923), ≪ Апавяданн? ≫ (1926), ≪Выбраныя апавяданн?≫ (1926), ≪Танз?л?я≫ (1927), ≪Дэлегатка≫ (1928), ≪Тры пальцы≫ (1930), ≪Незвычайныя г?сторы?≫ (1931), ≪Па пройдзеных сцежках≫ (1940), аповесц? ≪ Салавей ≫ (1928, экран?завана ? паста?лена ? 1937 годзе, аднайменны балет у 1939 годзе), ≪Набл?жэнне≫ (1935), ≪У дрымучых лясах≫ (1939, часоп?с ≪ Полымя ≫), двухтомны раман ≪Язэп Крушынск?≫ (1929?1932), ≪Выбраныя творы≫ (1934). Для дзяцей выдадзены кн?г? ≪Качачка-цацачка≫ (1927, казка), ≪Вясной≫ (1928, вершы), ≪Гаспадарка≫ (1930, вершы), ≪Мурашка-Палашка≫ (1939, вершаваная казка), ≪Люц?к≫ (1940, верш), ≪Хлопчык з-пад Гродна≫ (1940, паэма).

Цяпер малавядомыя ваяцк?я песн? ? патрыятычныя вершы, уключаныя ? зборн?к ≪Пад родным небам≫ (1922), як?я пазней не друкавал?ся. Гэта публ?цыстычныя, грамадзянск?я вершы-закл?к?, санеты патрыятычнага гучання. У той час Зм?трок Бядуля нап?са? некальк? паэм: ≪Беларусь≫, ≪У ясных Крушнях≫, ≪З сказа? буры ? в?хуры≫, ≪Дзед≫, у як?х супрацьпаста?ля? цяжкае дарэвалюцыйнае жыццё новаму ? светламу ? шчасл?ваму. П?сьменн?ка ц?кав?ла вусная народная творчасць, м?фалог?я, этнаграф?я, краязна?ства. Як народная легенда была пазначана яго паэма ≪Госць≫, нап?саная на аснове народнага падання ? ?ключаная ? зборн?к ≪Паэмы≫ (1927). Цалкам на этнаграф?чным ? фальклорным матэрыялах створана паэма Зм?трака Бядул? ≪Ярыла≫. На фальклоры Палесся нап?сана паэма ≪Палеск?я был?≫. Пытанням этнаграф?? ? фальклору прысвяц?? ён шэраг артыкула?, а ? 1924 годзе выда? асобную кн?гу ≪Вера, паншчына ? воля ? беларуск?х народных песнях ? казках≫. Выда? кн?гу нарыса? ≪Дзесяць≫ (1930).

Адметнай з’явай стала аповесць Зм?трака Бядул? ≪Салавей≫ (1927), прысвечаная м?ну?шчыне, часам прыгоннага права ? казачна-прыгодн?цк? ? рамантычны твор. Паводле матыва? аповесц? бы? паста?лены балет ≪ Салавей ≫. Няпросты лёс бы? у сацыяльна-пс?халаг?чнага рамана ≪Язэп Крушынск?≫ (1929?1932). Па выхадзе першага тома крытыка папракала а?тара за слабую ?дэйнасць твора, недастатковае адлюстраванне класавай барацьбы, калектыв?зацы? . П?сьменн?к цяжка перажыва? нападк? крытык?; друг? том рамана ён зраб?? больш ≪?дэйным≫, што не пайшло на карысць мастацкай пра?дзе.

У 1930-х гадах Зм?трок Бядуля нап?са? а?таб?яграф?чныя аповесц? ≪Набл?жэнне≫ (1935) ? ≪У дрымучых лясах≫ (1939). Апошн?м яго творам стала аповесць-казка ≪Сярэбраная табакерка≫ (1940). Упершыню яна цалкам была надрукавана тольк? ? 1953 годзе. У аснове сюжэта аповесц? матывы народнай казк? пра тое, як дудар- паляшук палан?? смерць, запазычаныя з фальклорных зап?са? Аляксандра Сержпуто?скага . З народнай казк? Бядуля зраб?? ф?ласофска-павучальную прытчу аб барацьбе дабра ? зла, жыцця ? смерц?.

У суа?тарстве з Нох?мам Руб?нштэйнам выда? к?шэнны ≪Я?рэйска-беларуск? сло?н?чак≫ (пад сапра?дным прозв?шчам, 1932).

Шмат твора? ? зборн?ка? выйшл? па смерц? ? ? пасляваенныя гады: ≪Апавяданн?≫ (1947), ≪Мае забавы≫ (1949, вершы), ≪Сярэбраная табакерка≫ (1958, казка ? апавяданн?), ≪Дзень добры!≫ (1979, вершы, казк?, апавяданн?), асобныя вершы, казк?. У 1951?1953 гг. выйша? збор твора? у 4-х, у 1985?1989 ? у 5 тамах.

Карыста?ся л?таратурным? псе?дан?мам?: Саша Пл-?к ; Ясакар ; м?тро Бядуля , Сымон Пустэльн?к ; ?скра ; Святагор ; Ярыла Чырвоны ^[14] .

• 
  ≪Буралом≫ (1925)
• 
  ≪На зачарованых гонях≫ (1927)
• 
  ≪Паэмы≫ (арыг. ≪Поэмы) (1927)
• 
  ≪Салавей≫ (1928)

Перакладчыцкая дзейнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Перакла? з ?дыша на беларускую мову аповесць Шолам-Алейхема ≪Хлопчык Мотка≫ (1930), раман Саму?ла Годынера ≪Чалавек з в?нто?кай≫ (1933), кн?гу Сары Каган ≪Апавяданн?≫ (1940), з укра?нскай  ? паасобныя вершы Юрыя Будзяка   (укр.)  ( бел. , Тараса Ша?чэнк? , у тым л?ку ≪ Халодны Яр   (укр.)  ( бел. ≫, ≪ Запавет   (укр.)  ( бел. ≫, ≪Русалка≫, ≪Ведзьма≫, ≪Л?лея≫ ? ?ншыя ^[15] .

Пасмяротныя выданн?. Выбраная б?бл?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Памяць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

?мем Зм?трака Бядуля названа плошча ? М?нску, вул?цы ? М?нску , В?цебску , Глыбок?м , Жаб?нцы , Лагойску , Маладзечне , Рэчыцы .

Таксама ?мем Зм?трака Бядул? названа школа на яго радз?ме, у вёсцы Пасадзец Лагойскага раёна, цяпер школа закрыта. Каля кол?шняга будынка школы ёсць музей творца, дзе захо?ваецца а?тограф п?сьменн?ка на рамане ≪Язэп Крушынск?≫ 1933 года ^[21] . На будынку школы размешчана памятная дошка, каля будынка бюст а?тарства За?ра Азгура ^[22] . Таксама музей Зм?трака Бядул? ёсць у горадзе Уральску ( Казахстан ) ^[4] .

Памятныя камян? з дошкам? ёсць у аграгарадку ?лья ? Да?г?наве ^[6] .

У 2021 годзе абвешчаны збор сродка? на стварэнне надмаг?льнага помн?ка Зм?траку Бядулю на Усходн?х мог?лках у М?нску ^[23] . У 2022 годзе, паводле ≪Рэспубл?канскага плана мерапрыемства? па правядзенн? ?Года г?старычнай памяц?“≫, помн?к Бядулю планавалася ?сталяваць ^[24] . Станам на май 2023 года ёсць эск?з манумента, абвешчаны па?торны збор сродка? на выраб ? ?стано?ку ^[25] .

Успам?ны пра Зм?трака Бядулю [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Пла?н?к М. Успам?ны пра Зм?трака Бядулю.
• Успам?ны пра Зм?трака Бядулю / Уклад.: Я. ?. Садо?ск?, К. А. Цв?рка. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 1988. ? 174 с.
• Азгур З. И. Змитрок Бядуля // То, что помнится… : рассказ о времени, об искусстве и о людях / Заир Азгур. Мн., 1977. С. 179?191.
• А?рамчык М. Я. Зменл?вае ?ражанне / М?кола А?рамчык // Знаёмыя постац? / М?кола А?рамчык. Мн., 2004. С. 64?67.
• Вольск? А. Дзядзька Зм?трок / Артур Вольск? // Пачатковая школа. 1999. № 2. С. 34?35.
• Грахо?ск? С. ?. Н?бы ?чора было / Сяргей Грахо?ск? // Так ? было : артыкулы, успам?ны, эсэ / Сяргей Грахо?ск?. Мн., 1986. С. 28?32.
• Кавалё? П. Н. Памятны а?тограф / Павел Кавалё? // На ?сё жыццё : нарысы, успам?ны / Павел Кавалё?. Мн., 1986. С. 133?139.
• Казека Я. З далечы гадо? / Янка Казека // Падарожжа ? маладосць : артыкулы, л?таратурныя партрэты, успам?ны / Янка Казека. Мн., 1984. С. 41?46.

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

	Зм?трок Бядуля ? В?к?цытатн?ку
	Зм?трок Бядуля ? В?к?крын?цах
	Зм?трок Бядуля на В?к?схов?шчы

• Зм?трок Бядуля. Выбраныя творы (нявызн.) . Беларуская пал?чка .
• Дзян?с Марц?нов?ч . ≪Жонка была вышэйшая на дзве галавы. На вул?цу старал?ся ?сц? паасобку≫. Невядомыя факты пра Зм?трака Бядулю   (бел.) . nn.by (23 красав?ка 2021). Праверана 9-1-2022.
• Нацыянальная б?бл?ятэка Беларус? . Жыццёвы ? творчы шлях Зм?трака Бядул?   (бел.) . nlb.by. Арх?вавана з першакрын?цы 9 студзеня 2022. Праверана 9-1-2022.
• Вас?ль Дэ Эм . 20 нечаканых факта? пра Зьм?трака Бядулю, як? нарадз??ся 135 гадо? таму   (бел. (тар.))   (нявызн.)  ? . svaboda.org (23 красав?ка 2021). Праверана 9-1-2022.