Плятон

Прав?ць спасылк?
Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Плятон
Πλ?των
?мя пры нараджэньн? па-старажытнагрэцку : Αριστοκλ??
Дата нараджэньня 428/427 да н.э.
Месца нараджэньня Атэны
Дата сьмерц? 348/347 да н.э.
Месца сьмерц? Атэны
Школа/традыцыя Плятан?зм
Пэрыяд Ф?лязоф?я антычнасьц?
К?рунак Заходняя ф?лязоф?я
Асно?ныя зац?ка?ленасьц? рэторыка , мастацтва , л?таратура , эп?стэмалёг?я , справядл?васьць , дабрадзейнасьць , пал?тыка , адукацыя , сям'я , м?л?тарызм
Значныя ?дэ? Плятона? рэал?зм
Аказал? ?плы? Сакрат , Гамэр , Арх?т , П?тагор , Арыстафан , Эзоп , Пратагор , Пармэн?д , Гэракл?д
Наступн?к? Арыстотэль , амаль што ?се э?рапейск?я й бл?зка?сходн?я ф?лёзафы
Вучн? Арыстотэль , Аксыятэя Фл?юская [d] , Э?докс Кн?дзк? , Ксэнакрат [d] , Лястэн?я Мантынэйская [d] , Гэракл?д Пантыйск? [d] , Спэ?сып [d] , Ха?ран з Пэлены [d] , П?л?п Апунта?ск? [d] , Леон Б?зантыйск? [d] , Карыск з Скепс?су [d] , Дэмэтрыюс Амф?пал?ск? [d] , Эраст з Скепс?су [d] , Э?фрай [d] , Гэракл?д з Аэна [d] , Гэстыэй Пэрынтыйск? [d] , П?тон з Аэна [d] , Тымолай з К?зыку [d] , Э?аэон Лямпсак?йск? [d] , Тэодэкт [d] [1] [2] ? Тэафраст [d] [3] [4]

Плято?н ( па-грэцку : Πλ?των ) (427 да н. э., верагодна ? Атэнах , паводле ?ншых зьвестак ? на высьпе Эг?на  ? 347 да н. э., Атэны ) ? адз?н з найвыб?тнейшых ф?лёзафа? старажытнасьц? . Сын Арыстона й Перыкл?ёны, спачатку нас?? ?мя Арыстокл ( па-грэцку : Αριστοκλ?? ).

Жыцьцяп?с [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Арыстакрат з паходжаньня, Плятон бы? вучнем Сакрата . Ён ста? сьведкам сьмерц? свайго наста?н?ка, кал? той прыня? атруту. Пасьля сьмерц? наста?н?ка ф?лёзаф пача? вандраваць.

У Сыцыл?? Плятон пазнаём??ся з Дыёнам, сябрам сям’? тырана Сыракуза? . Там ён вырашы? заняцца выхаваньнем сына тырана Дыян?са малодшага, каб выхаваць ?дэальнага к?ра?н?ка дзяржавы, як? адпавяда? бы тэорыям ? поглядам Плятона, але бацька Дыян?с старэйшы за?парц??ся, ? ф?лёзаф бы? вымушаны пак?нуць С?ракузы.

Паводле паданьня, падчас плаваньня, карабель, на як?м плы? Плятон, пацярпе? крушэньне, ? ф?лёзаф патрап?? у рук? злодзея? ? бы? прададзены ? нявольн?цтва. Празь нейк? час ён бы? выкуплены й вярну?ся ? Ватэны . Там Плятон заснава? сваю знакам?тую школу ? ≪Акадэм?ю≫.

Плятон памёр у веку 80 гадо?.

Сьветапогляд [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

А?тар 34 ф?лязофск?х дыялёга? (большасьць зь ?х ? гутарк? Сакрата з вучням?), прамовы ≪Апалёг?я≫ (абарона Сакрата), 13 л?сто?, а таксама ≪Вызначэньня?≫, як?я ? вантычнасьц? прып?свал?ся Спэ?с?пу. Найбольш вядомыя творы Плятона: ≪Крытон≫ (аб павазе да закона?), ≪Лахет≫ (аб мужнасьц?), ≪Э?тыфрон≫ (аб пабожнасьц?), ≪Г?п?й меншы≫ (аб хлусьн? й несправядл?васьц?), ≪Крац?л≫ (аб мове), ≪Фэдон≫ (аб справядл?васьц?), ≪Тээтэт≫ (аб ведах), ≪Тымей≫ (касмалёг?я) ? ?нш.

У ф?лязофскай сыстэме Плятона вылучаныя ?се асно?ныя саста?ныя частк? веда?: анталёг?я, касмалёг?я , гнасэалёг?я, этыка , эстэтыка. Першасным ён называ? сьвет вечных, нязьменных, самастойна ?снуючых сутнасьцей ? ?дэя?. Другаснай, вытворнай ад ?х, л?чы? усю разнастайнасьць пачуцьцёва ?спрымальнага сьвету; кожная рэч ? вын?к спалучэньня ?дэ? (узору) зь бясформеннай матэрыяй; пачуцьцёвы сьвет як нараджэньне ?дэя? ? матэры? займае сярэдз?ннае станов?шча пам?ж ?м?. На ягоную думку, упарадкаванасьць быцьця па-свойму выражае Космас, у як?м на кожным кроку сустракаецца боск? розум ( дэм?ург ). 3 сумес? ?дэя? ? матэры? дэм?ург стварае сусьветную душу, якая распа?сюджаная па ?сёй прасторы. Успам?ны бесьсьмяротнае душы аб ?дэях, як?я яна суз?рала да сьмерц?, складаюць сутнасьць працэсу пазнаньня, а ягоным найбольш прав?льным мэтадам мысьленьня зья?ляецца дыялектыка . У васнове працэсу пазнаньня ляжыць любо? да ?дэ? ? узыходжаньне ад любов? да асобных рэча? ? цел да любов? ? сфэры душ, а ад ?х ? у сфэры чыстых ?дэя? (≪Фэдар≫, ≪Пармэн?д≫, ≪Саф?ст≫). Паводле Плятона, душа складаецца з трох частак: вышэйшае ? розум; сярэдняк ? воля й высакародныя ?чынк?; н?жэйшае ? захапленьн? й пачуцьцёвасьць. У этыцы гэтаму адпавядаюць тры асно?ныя дабрачыннасьц? ? мудрасьць, мужнасьць, разважнасьць ? пакорл?васьць; ?хн?я носьб?ты ? адпаведна тры сасло?? грамадзтва: ф?лёзафы й кира?н?к?, во?ны й урадн?к?, земляробы й рамесьн?к?. Ляг?чнае спалучэньне й ра?навага трох дабрачыннасьця? дае пачатак чацьвёртай, агульнадзяржа?най дабрачыннасьц? ? справядл?васьц? (≪Горг?й≫, ≪Пал?тыка≫).

Плятон вылуча? тры асно?ныя формы пра?леньня: манарх?ю, арыстакратыю й дэмакратыю. На ягоную думку, манарх?я (уладараньне аднаго) бывае законная (цар) альбо ?валто?ная (тыран); арыстакратыя (уладараньне нямног?х) ? панаваньне лепшых альбо ал?гарх?я (панаваньне горшых); дэмакратыя (уладараньне ?с?х) ? ар?ан?заваная паводле закона? альбо беззаконная (?валтл?ная). Выступа? супраць пал?тычнае дакгрыны, якая абап?раецца на ≪права мацнейшага≫ й л?чыць перамогу над сва?м? супрац??н?кам? адз?ным крытэрам лег?тымнасьц? й адз?най крын?цай шчасьця. На ягоную думку, умацаваньню ?дэальнае дзяржавы пав?нна служыць строгая сыстэма адукацы? й выхаваньня грамадзяна?, як?я ня стануць зло?жываць пал?тычнай дзейнасьцю на ?ласную карысьць, будуць к?равацца ?дэям? й вызнаваць сапра?днае дабро (≪Пал?тыка≫, ≪Пал?тэя, або Дзяржава≫, ≪Законы≫).

Л?чы?, што сапра?днай крын?цай жыцьця для ?сяго жывога пав?нна стаць вечная прыгажосьць, якая ?я?ляе сабой зьл?цьцё ?дэ? й матэры?, альбо разумнасьц? й задавальненьня. Пры гэтым прыгажосьць жыцьця й прыгажосьць рэальнага быцьця вышэй за прыгажосьць мастацтва, таму што быцьцё й жыцьцё ёсьць перайманьне вечных ?дэя?, а мастацтва ёсьць перайманьне быцьцяй? жыцьця, г. зн. перайманьне перайманьня (≪?ён≫, ≪Ген?й Большы≫ й ?нш.).

Ацэнк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Плятон атрыма? прызнаньне яшчэ пры жыцьц?, што дапамагло ягоным творам дайсьц? да нашых дзён. Г?старычная ф?гура Плятона была замененая на ?дэал?заванае ?я?леньне пра ?н?вэрсальнага ф?лёзафа ? школе нэаплатан?зму Пляц?на (3 ст.).

?канаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сваё папулярнае ?мя атрыма? за ≪шырок?я плоск?я≫ грудз? й лоб. У эпоху Адраджэньня Плятона ?я?лял? сабе ?дэальна прыгожым чалавекам, сьледам за думкай антычных а?тара? [a] . Таму ягоным партрэтам л?чыл? прыгожую бронзавую галаву з павязкай на валасах (пазьней ?маверна атаясамлена з Дыян?сам). А?тэнтычны партрэт Плятона бы? атаясамлены тольк? ? канцы 19 ст. з гермай, якую перавезьл? ? Бэрл?н са збора? Кастэлян? ? Рыме (1884), ? якая стала асновай усё далейшае, верагоднае ?канаграф?? Плятона. Адзначаецца, што выгляд Плятона, вонкава не?нтэл?гентны, ≪неген?яльны≫ выкл?ка? пэ?нае расчараваньне ? дасьледчыка?. Аднак, гэтае ?я?нае разыходжаньне пам?ж формай ? зьместам адпавядала поглядам на мастацтва самога Плятона, як? л?чы? мастацтва нечым цалкам ?люзорным, падманл?вым.

Беларуск?я пераклады [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

За?ваг? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Такое меркаваньне ?васоб?лася, напрыклад, у фрэсцы Рафаэля ≪Атэнская школа≫. Партрэты…

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Любкер Ф. Theodectes   (рас.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский , А. И. Георгиевский , М. С. Куторга , Ф. Гельбке , П. В. Никитин , В. А. Канский , пер. А. Д. Вейсман , Ф. Гельбке , Л. А. Георгиевский , А. И. Давиденков , В. А. Канский , П. В. Никитин , И. А. Смирнов , Э. А. Верт , О. Ю. Клеменчич , Н. В. Рубинский ? СПб : Общество классической филологии и педагогики , 1885. ? С. 1372.
  2. ^ Теодект   (рас.) // Энциклопедический словарь ? СПб : Брокгауз ? Ефрон , 1901. ? Т. XXXIIа. ? С. 878.
  3. ^ Надсон Г. , Э. Р. Теофраст   (рас.) // Энциклопедический словарь ? СПб : Брокгауз ? Ефрон , 1901. ? Т. XXXIIа. ? С. 915?917.
  4. ^ Любкер Ф. Theophrastus   (рас.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский , А. И. Георгиевский , М. С. Куторга , Ф. Гельбке , П. В. Никитин , В. А. Канский , пер. А. Д. Вейсман , Ф. Гельбке , Л. А. Георгиевский , А. И. Давиденков , В. А. Канский , П. В. Никитин , И. А. Смирнов , Э. А. Верт , О. Ю. Клеменчич , Н. В. Рубинский ? СПб : Общество классической филологии и педагогики , 1885. ? С. 1375.

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  • Гадамер Г. Г. Диалектическая этика Платона. Феноменологическая интерпретация ≪Филеба≫ СПб., 2000.- 256 с.
  • Йегер В. Пайдейя. Пер. с нем. М. Н. Ботвинника. ? М. : Греко-латинский кабинет, 1997.
  • Слезак Т. А. Как читать Платона / Пер. с нем.,предисл. и примечания М. Е. Буланенко. СПб., 2008.-314 с ISBN 978-5-288-04780-0
  • Фестюжьер А.-Ж. Созерцание и созерцательная жизнь по Платону. / Пер. с фр. (Серия ≪Слово о сущем≫. Т. 57). СПб.: Наука. 2009. 497 стр.
  • Эберт Т. Сократ как пифагореец и анамнезис в диалоге Платона ≪Федон≫. / Пер. с нем. А. А. Россиуса. СПб.: Издательство СПбГУ. 2005. 158 стр.
  • Cherniss H. Aristotle’s Criticism of Plato and the Academy, I (Baltimore, 1944; repr. New York, 1964)
  • Cherniss H. The Riddle of the Early Academy. Berkely-Los Angeles,1945.
  • Hermann K.F. Geschichte und System der Platonischen Philosophie. Heidelberg, 1839.
  • Taylor, A. E. Plato: The Man and his Work (Dover Publishing, 2001).
  • Tigerstedt E.N. Interpreting Plato. Stockholm, 1977.
  • Francis Macdonald Cornford
  • R. Hackforth
Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Плятон&oldid=2478290 ≫