М?х?мм?т Риза П?хл??и

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
М?х?мм?т Риза П?хл??и
фарс. ???? ??? ??????
Мөхәммәт Риза Пәхләүи
Мөхәммәт Риза Пәхләүи
Флаг
Флаг
Иран ша?инша?ы
Флаг
Флаг
1941 йылды? 26 сентябре ? 1979 йылды? 11 феврале
Коронация: 1967 йылды? 26 октябре
Х?к?м?т башлы?ы:
Алдан киле?се: Риза П?хл??и
Дауамсы: титул б?т?р?лг?н
 
Дине: Ши?ый?ар
Тыу?ан: 26 октябрь 1919 ( {{padleft:1919|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:26|2|0}} ) [1] [2] [3] […]
Т??ран , Фарсыстан , Каджар?ар династия?ы
?лг?н: 27 июль 1980 ( {{padleft:1980|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:27|2|0}} ) [2] [3] [4] […] (60 й?ш)
?а?ир? , Мысыр
Ерл?нг?н: мечеть ар-Рифаи [d]
Династия: Пехлеви [d]
Ата?ы: Реза ша? Пехлеви
?с??е: Тадж ол-Молук [d]
Супруг: Фавзия Фуад [d] , Сорайя Исфандияри-Бахтиари [d] ??м Фарах Пехлеви [d]
Балалары: Шахназ Пехлеви [d]
Реза Кир Пехлеви [d]
Фарахназ Пехлеви [d]
Али Реза Пехлеви [d]
Лейла Пехлеви [d]
Белеме: Institut Le Rosey [d]
 
Автограф:
 
Наградалары:
Пехлеви ордены
Пехлеви ордены
Зөлфиҡәр ордены кавалеры Таж ордены сылбыры кавалеры
Лиякат ордены кавалеры
Мунса ордены
Мунса ордены
I дәрәжә Аҡ арыҫлан ордены ?алып:Баш командующий д?р?ж??енд?ге Почёт легионы ордены
«ГФР алдындағы ҡаҙаныштар өсөн» орденының махсус дәрәжәле Ҙур тәреһе кавалеры
≪ГФР алдында?ы ?а?аныштар ?с?н≫ орденыны? махсус д?р?ж?ле ?ур т?ре?е кавалеры
Большой крест, декорированный большой лентой Ордена За заслуги перед Итальянской Республикой
Большой крест, декорированный большой лентой Ордена За заслуги перед Итальянской Республикой
Большая почётная звезда «За заслуги перед Австрийской Республикой»
Большая почётная звезда ≪За заслуги перед Австрийской Республикой≫
Фил ордены кавалерҙары
Ҡотҡарыусы ордены Ҙур тәреһенең кавалеры
?от?арыусы ордены ?ур т?ре?ене? кавалеры
Леопольд I Ҙур тәре ордены кавалеры
Изге Олаф Ҙур тәре ордены кавалеры
Изге Олаф ?ур т?ре ордены кавалеры
Финляндия арыҫланы орденының ҙур тәреһе
Изге Аннунциата юғары ордены кавалеры
Хризантема ордены кавалеры
Хризантема ордены кавалеры
Большой крест ордена Карлоса III
Хәрби тәре 1939—1945 (Франция)
Орден Золотой шпоры
Орден Золотой шпоры
Серафимдар ордены кавалеры
Серафимдар ордены кавалеры
«Нил мәрйене» ордены
≪Нил м?рйене≫ ордены
Азат итеүсе Сан-Мартин орденының ҙур тәреһе Кавалер Большого креста ордена Южного Креста
Чакри Король йорто ордены кавалеры
Чакри Король йорто ордены кавалеры
Соломон ордены кавалеры
Королева Виктория сылбыры кавалеры
Королева Виктория сылбыры кавалеры
Нидерланд арыҫлан орденының Ҙур тәреһе кавалеры
Нидерланд ары?лан орденыны? ?ур т?ре?е кавалеры
Большой крест ордена Ацтекского орла Хөсәйен ибн Алиҙың 1 класлы ордены кавалеры
Король Әбдел-Азиз ордены Яңырыу орденының ҙур йондоҙо кавалеры Короллек Тажы ордены сылбыры
1 класлы Оясви Раянья ордены кавалеры Омандың 1 класлы хәрби ордены кавалеры Бойондороҡһоҙлоҡ орденының ҙур таҫмаһы кавалеры
?алып:Нишан-е-Пакистан ордены
Бойондороҡһоҙлоҡ ордены (Катар)
Бойондоро??о?ло? ордены (Катар)
?алып:Большая лента специального класса ордена Благожелательных облаков ?алып:М?х?мм?т Али орденыны? ?ур та?ма?ы Иҙрис I ордены сылбыры кавалеры

М?х?мм?т Риза П?хл??и ( 26 октябрь 1919 йыл ? 27 июль 1980 йыл ) ? П?хл??и??р династия?ынан 1941 ? 1979 йылдар?а хакимлы? итк?н Иранды? уты? бишенсе ??м ?у??ы ша?ы [5] . К?п кен? ислам традициялары мен?н хушлашыр?а тырышып ?арай, хатта ?ы??а ва?ыт?а бул?а ла, йыл хисабын да ?ижри??н т?гел, ???м?ни??р династия?ы д??ерен?н алып индер? (Раштыуанан 1976 йылды ул 1355 ?ижр? йылы тип т?гел, ша?инша? хакимлы?ыны? 2535 йылы тип и?лан ит?); ?мм? ти???н хуплау тапма?ан был я?ылы?ты ю??а сы?арыр?а м?жб?р була. 1973 йылда Иранда бер партиялы авторитар режим урынлаштырыла, б?т? граждандар?а идара ите?се партия а?за?ы булыр?а ?ушыла, ? б?т? баш?а й?м???т берекм?л?ре тыйыла; шулай у? й?шерен полиция ойошторола. 1979 йыл?ы Ислам революция?ы ша?ты б?реп т?ш?р?, ул илд?н ?ыуыла ??м ?а?ир?л? , ??рг?нд? й?ш?п, вафат була. ?у??ы ша?тар?ы? Реформаларына ?аршы реакция тул?ынында аятолла Х?м?йни ет?кселегенд? влас?а исламсы фундаменталистар кил?.

Биография?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М?х?мм?т Риза 1919 йылды? 26 октябренд? Т??ранда ул ва?ытта Фарсы казак бригада?ы командиры, ? ?у??ара? ? иран ?ораллы к?ст?ре баш командующийы, х?рби министры ??м премьер-министры булып китк?н полковник Ризахан ?аил??енд? тыуа. 1925 йыл а?а?ында Ризахан ?хм?т-ша? Каджар?ы т?хетт?н т?ш?р? ??м, династия?ына ≪П?хл??и≫ фамилия?ын ?абул итеп, ??ен иран ша?ы тип и?лан ит?.

1925 ? 1930 йылдар?а М?х?мм?т Риза П?хл??и ? Фарсы кадет корпусында, ?у?ынан ? Швейцарияла?ы Institut Le Rosey м?кт?п-пансионында, 1936 ? 1938 йылдар?а   Т??ранда офицер?ар училище?ында у?ый.

Икенсе Б?т? донъя ?у?ышы ??м хакимлы?ыны? башы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1941 йылды? сентябренд?, Иранды инглиз ??м совет ??ск?р??ре оккупацияланыуынан, ата?ы Риза П?хл??и?е? т?хетт?н баш тартыуы ??м ??р?л??ен?н ?у?, М?х?мм?т Риза П?хл??и Иран ша?инша?ы тип и?лан ител? ??м 1942 йылда, союз килеше?ен? ?ул ?уйып, Б?й?к Британия ??м СССР мен?н хе?м?тт?шлек ите? тел?ген белдер?. 1943 йылды? 9 сентябренд? ша? ??ене? указы мен?н нацистик Германия?а ?у?ыш и?лан ит?. 1946 йылда совет ??ск?р??ре Иранды? т?нья?ынан сы?арыла.

Башта ша? ил мен?н идара ите?г? а? ?ы?ыла, х?к?м?т м?жлеск? отчёт бир?. Ша? т?жриб??е? ??м ба?нат?ы? хаким тип ?анала. 1949 йылды? 4 февраленд? ша??а у?ыш?ы? ??ж?мд?н ?у?, х?лд?р ??г?р?. Т??ран университетында?ы тантаналы церемония ва?ытында, Фахр-Арай ?с метр алы?лы?тан атып, ша?ты? я?а?ын е?елс? яралай. Фахр-Арай?ы офицер?ар шунду? атып ?лтер?. Иранда х?рби х?л-торош индерел?. ?лтере?се а?за булып тор?ан Иранды? халы? партия?ы закондан тыш тип и?лан ител?, оппозиция эшм?к?р??ре ?ул?а алына. 1949 йылда Ойоштороу йыйылышы , д??л?т идаралы?ында ша??а, м?жлесте таратыу хо?у?ын р?хс?т итк?н ки? в?к?л?тт?р биреп, конституция?а ??г?решт?р индере??е хуплай.

1950-се йылдар башында?ы с?й?си к?рс?к [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Икенсе Б?т? донъя ?у?ышынан ?у?, илд? ??т?нл?кл? урынды бил?г?н Б?й?к Британия ??м уны ?ы?ыры?лап сы?арыр?а тырыш?ан А?Ш ара?ында Иран?а йо?онто ?с?н ки?кен к?р?ш то?ана. Инглиз-Иран нефть компания?ы килемд?рен британия акционер?ары ??м Иран ара?ында б?ле? тура?ында ??йл?ше???р башлай. Шул у? ва?ытта Иранда нефть с?н???тен д??л?т милкен? ?йл?ндере? тура?ында?ы са?ырыу?ар башлана. 1951 йылды? мартында премьер-министр Али Размара д??л?т милкен? ?йл?ндере?г? ?аршы булыуын белдер?, д?рт к?н ?те?г? ул м?сетт?н сы??ан са?ында атып ?лтерел?.

1951 йылды? апреленд? ша? премьер-министр итеп д??л?т милкен? ?йл?ндере? ?с?н сы?ыш я?аусы М?х?мм?т Мосадды?ты т???йенл?й, ? 1 май?а , м?жлес уны бер тауыштан ?абул итк?нд?н ?у?, Инглиз-Иран нефть компания?ын национализациялау тура?ында?ы закон?а ?ул ?уя. Национализацияла?андан ?у?, британ белгест?ре ?айтып ките? ??м Британия эмбарго индере? с?б?пле, нефть сы?арыу ту?тап ?ала тиерлек. 1952 йылды? 16 июленд?, Мосадды? ??ен? ????тт?н тыш в?к?л?тт?р ??м армияны буй?ондороу?ы талап итк?не ?с?н, ша? уны отставка?а еб?р?. Был Т??ранда д?й?м забастовка?а ??м ихтилал?а с?б?п була. 1952 йылды? 22 июленд? ша? Мосаддыкты та?ы ла премьер-министр итеп ?уйыр?а м?жб?р була.

1952 йылды? октябренд? Мосадды? х?к?м?те Англия мен?н м?н?с?б?тт?рен ???. 1953 йылды? февраленд? Мосадды?, монарх идара итерг? т?гел, т?хетт? ултырыр?а тейеш, тип, ша??а Иранды ?алдырып китерг? т??дим ит?. Шул у? ва?ытта британдар, нефть килемд?рен Америка мен?н б?леше?г? ризалы? бирг?с, улар?ы? яр?амына таянып, Мосаддыкты ?олатыу?а ?лг?ш?. Планлаштырыл?ан т??к?релеш Аякс операция?ы атама?ын ала. 16  ? 18 августа ша? Ба?дадта ( Ира? ), 18  ? 22 августа  ? Римд? ( Италия ) ва?ытлыса ??рг?нд? була. 1953 йылды? авгусында т?хетк? б?йле х?рби??р, генерал Ф. Захеди ет?кселегенд?, инглиз-американдар яр?амында т??к?релеш ойоштора ??м Мосадды?ты? Милли фронт х?к?м?тен ?олата. Шул ва?ыттан алып ??м?лд? ша? илд?ге тулы влас?а эй? була.

1954 йылды? 19 сентябренд? Иран х?к?м?те Халы?-ара нефть консорциумы мен?н килеше?г? ?ул ?уя (21 октябр?? м?жлес хуплай). Уны? буйынса Халы?-ара нефть консорциумыны? (?ы??артып: МНК) 95 % акция?ы 8 компания?а ?арай: 40 % ? ≪British Petroleum≫ тип ??г?ртелг?н элекке АИНК-?а ; 14 % ? инглиз-?олланд ≪Royal Dutch Shell≫; 35 % ? америка "?ур биш"е ?улында (≪Стандарт ойл оф Нью-Джерси≫, ≪Сокони мобил ойл≫, ≪Стандарт ойл оф Калифорниа≫, ≪Тексако≫, ≪Галф ойл корпорейшн≫) ??м 6 % ? француз ≪Компани франсез де петроль≫ компания?ында. Иран 50 % саф табыш ала. Килеше? ??м?ле 25 йыл?а  ? артабан 1994 йыл?а тиклем о?айтыу шарты мен?н 1979 йыл а?а?ына тиклем билд?л?н?. Килеше? 1951 йыл?ы нефть с?н???тен д??л?т милкен? ?йл?ндере? тура?ында?ы ?арар?ы ??м?лд? ю??а сы?ара.

1957 йылда ? ЦРУ-ны? ??м Моссадты? яр?амы мен?н САВАК й?шерен с?й?си полиция?ы ойошторола.

Иранды? тыш?ы с?й?с?те [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М?х?мм?т Риза П?хл??и ??м А?Ш президенты Ричард Никсон Патриция Никсон мен?н.
Ша? Ниаваран ?арайында.

1950-се йылдар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1955 йылды? 11 октябренд? Иран Ба?дад пактына ?ушыла.

1957 йылда ??е Иран Британияны? элекке колония?ы Бахрейнды ??ене? территория?ы тип и?лан ит?. 1971 йылда Бахрейнда, халы?ты? к?пселеге Б?й?к Британия?а буй?онмау ??м Иран?а инм?? ?с?н тауыш бирг?н референдумдан ?у?, я?ы д??л?т хасил була ??м Иран Бахрейн мен?н дипломатик м?н?с?б?т урынлаштыра.

1960 - 1970-се йылдар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1960 -1970-се йылдар?а Иранды? тыш?ы с?й?с?тенд? принципиаль ??г?решт?р ??м я?ы й?н?леш барлы??а кил?. Беренсен?н, ша? социалистик илд?р мен?н и?тисади хе?м?тт?шлек к?л?ме масштабын ?ыр?а ки??йт?. Был К?нбайышты? Иранда с?н???тте? ниге? база тарма?тарын ??тере?г? яр?ам итерг? тел?м?г?нлеген?н; СЭВ илд?ре мен?н тыш?ы и?тисади хе?м?тт?шлек шарттарыны? отошло булыуынан; Т??ранды? ?аршы тор?ан ике система ара?ында баланста булыуы тыш?ы с?й?с?тен ??аллы ?тк?ре? м?мкинлеген к?бер?к бирг?нлект?н; Фарсы ?улты?ы районында конфликт килеп тыу?ан осра?та Т?нья? Иран сигенд? тылдар т?ьмин итерг? тырышыуынан; Урта К?нсы?ышта совет с?й?с?тене? формалашыуына Ба?дадты? йо?онто?он нейтралл?штере? ?м?т?н?н килеп сы?а. Исфахан металлургия комбинаты совет-иран хе?м?тт?шлегене? т?п объекты була. Иран-Европа контракттары мен?н Трансиран газ ?тк?ргесе буйлап Иран газын Кавказ аръя?ына ??м шундай у? к?л?мд?ге Себер газын К?нбайыш Европа?а ?атыу ике ил ?с?н д? м??им ???ми?тк? эй? ≪быуат килеше?е≫ була, Т??ран?а ≪Европа?а т??р?≫ асыу м?мкинлеген бир?. Совет-иран хе?м?тт?шлеге мен?н параллель р??ешт? Иранды? К?нсы?ыш Европа илд?ре, бигер?к т? нефть сы?арыу ?орамалдары етештере? буйынса арты? ?е??тт?рг? эй? Румыния, мен?н хе?м?тт?шлеге ??еш?.

Ша? Арьямехр?ы? Император Штандарты

Икенсен?н, Т??ран Нефть экспортлаусы илд?р ойошма?ын т?????? ??м нефть сы?арыусы илд?р?е? К?нбайышты? с?н???т й???тен?н ??ешк?н илд?ре мен?н ти? хо?у?лы булыуы, и? т???? нефтк? ха?тар?ы ??м уны сы?арыу хо?у?ы ?с?н а?са б?ле??е арттырыу буйынса ???ем к?р?ш?. 1973 йылда нефтте 20 йыл дауамында МНК ?арама?ына поставкалауы ??м ?у??ы?ы (МНК) килемде? 60 % Т??ран фай?а?ына билд?л?нг?н сумма к?сереп тороу й?кл?м??ен ?т?? килеше?е мен?н МНК м?лк?те Иран милли нефть компания?ына бирел?. ????мт?л? нефтк? ха? артыуы ??м МНК-ны? Иран милли нефть компания?ына а?са б?ле?е ар?а?ында Иранды? табышы 1972 йылда?ы 2,4 миллиард доллар?ан 1974 йылда 20 миллиард?а са?лы ???.

?с?нс?н?н, ша?ты? тыш?ы с?й?с?тенд? империалистик ынтылыштар ?ына т?гел, Иранды? х?рби ?е??тен ??тере?, хатта донъя и?тисадын к?пмелер д?р?ж?л? Т??рандан бойондоро?ло итерлек, планетаны? ≪к?р?син миск??е≫ ? Фарсы ?улты?ында ?? контролен урынлаштырыу планы мен?н ны?ытыл?ан империалистик ?ы?аттары (1970-се йылдар?а х?рби сы?ымдар 20 тап?ыр?а арт?ан) барлы??а кил?. Донъяла и? к?сл? ?ауа менд?ренд?ге флот т???п, ?с?нс? донъяла и? камил ПВО система?ы булдырып, х?рби-?ауа к?ст?ре ??м вертолёттар паркы буйынса, А?Ш-тан баш?а, б?т?н НАТО илд?рен у?ып, Иран донъяны? и? м??им нефть транспорт артерия?ы бул?ан Ормуз бо?а?ында ??т?нл?кк? ?лг?шерг? тырыша. Бо?а??ы? икенсе ярында булыу ма?сатында, ша? Оманда?ы эске конфликт?а ?ы?ыла ??м был солтанатта?ы партизандар?а ?аршы ??ене? ??ск?р??рен еб?р?. Баш?а ??р?п д??л?тт?ре мен?н Т??ранды? м?н?с?б?тт?ре к?с?рг?нешле була. Ша? белудждар?ы? сепаратизмынан ?ур?а, шул ар?ала Па?стан ??м Аф?анстан мен?н ду?лы? м?н?с?б?тт?рен т?ьмин ите?г? ?ур к?с сарыф ит?.

1967 йылда Ша?ты? батшабик? Ф?р?хте таж кей?ереп т?хетк? ултыртыу тантана?ы.

1971 йылды? 1 декабренд?, инглиз ??ск?р??рен Фарсы ?улты?ынан сы?ар?андан ??м Берл?шк?н ??р?п ?мирлеге ? ОАЭ барлы??а килг?нд?н ?у?, иран ??ск?р??ре инглизд?р килг?нг? тиклем был утрау?ар иран территория?ына инг?н тиг?н с?б?п мен?н ?ормуз бо?а?ы ны? ?с утрауын: Абу-Мусаны, Томбе Бозоргты ??м Томбе Кучекты яулап ала (инглиз-иран ??йл?ше???ре ??м ?ай?ы бер ??р?п илд?рене? был ы??ай?ан протестары 1972 йылды? октябрен? тиклем дауам ит?).

Ша? Фарсы ?улты?ында?ы монархиялар я?лы була. Йеменд?ге ( 1962 ? 1970 ) граждандар ?у?ышы барышында Иран монархистар?а яр?ам к?р??т?. Шу?а о?ша?ан с?й?с?т Оманда ?тк?рел?, 1973 йылда бында экспедицион корпус еб?рел?, ??м ул Дофар провинция?ында монархия?а ?аршы партизан х?р?к?тен ба?тырыу?а м??им роль уйнай.

Ша? Советтар Союзы мен?н ду?лы? м?н?с?б?тт?рен хуплай. М?х?мм?т Риза ?с тап?ыр ? 1956 , 1965 ??м 1972 йылдар?а СССР-?а кил?.

1963 , 1966 ??м 1972 йылдар?а СССР мен?н Иран ара?ында и?тисад ??м техник ?лк?л?р??, т?рл? с?н???т объекттарын т???? буйынса хе?м?тт?шлек тура?ында килеше?г? ?ул ?уя ? . б.

Мосолман лидер?ары ара?ында беренсе булып М?х?мм?т Риза Израиль мен?н дипломатик м?н?с?б?тт?р урынлаштыра, шуны? ?с?н уны радикал мосолман рухани?ары ≪сионистар с?й?с?те булышсы?ы≫ пособнигы тип т?н?итл?й.

Ира? мен?н к?с?рг?нешле м?н?с?б?тт?р ?а?лана. 1975 йылда С?ддам Х?с?йен мен?н Алжир килеше?ен? ?ул ?уйыла. ?мм? конфликт, революция ??м репрессиялар иран армия?ын к?с???л?ндерг?нд?н, ша?ты ?олат?андан ?у? ?ына, асы?тан-асы? ?у?ыш?а ?йл?н?; С?ддам Х?с?йен Иран?а ??ж?м ит?.

Ша?ты? эске с?й?с?те ??м радикаль реформалар серия?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ша? ер участкаларын б?л?.

1963 йылда ша? ≪А? революция≫ тип атал?ан радикаль и?тисади ??м ижтима?и реформалар?ы? ?ур программа?ын башлай. Баштара? ул ?? эсен? 6 пунктты ал?а, артабан улар?а та?ы ла 13 пункт индерел?. Программа?а, тормош?а ашырыу барышында х?к?м?т, нефть экспорты табышын фай?аланып, алпауыттар?ан ер участкаларын ?атып алып, уны ба?ар ха?ынан 30 % т?б?нер?к ха??а ер эшк?рте?се кр??ти?нд?рг? к?т?с?кк? ?атыу?ы ойоштор?ан ер реформа?ы индерел?. 1970 йылда 1,2 млн кр??ти?н ?аил??е (иран кр??ти?нд?рене? ярты?ы тиерлек) ер ала. Урмандар ??м к?т??лект?р милли милекк? ?йл?ндерел?. Индустриалл?штере? ки? й?йелдерел?, д??л?т яр?амы мен?н заманса металлургик, машиналар эшл??, нефть химия?ы, автомобилд?р, суднолар ??м самолёттар эшл?? предприятиелары барлы??а кил?. Шул у? ва?ытта д??л?т предприятиеларыны? бер ?л?ш?, эшсел?р?е? табыш алыу?а ?атнашыу программаларын таратыу юлы мен?н хосусилаштырыла.

Радикаль реформалар к?м?к халы?ты? ??м мосолман ши?исыларыны? оппозиция?ын тыу?ыра. Ша? ??е к?п кен? ислам традициялары мен?н хушлашыр?а тырышып ?арай, хатта ?ы??а ва?ыт?а бул?а ла, йыл хисабын да ?ижри??н т?гел, ???м?ни??р династия?ы д??ерен?н алып (Раштыуанан 1976 йылды ул 1355 ?ижр? йылы тип т?гел, ша?инша? власыны? 2535 йылы тип и?лан ит?) индерг?; ?мм? ти???н хуплау тапма?ан был я?ылы?тан баш тартыр?а м?жб?р була. 1973 йылда Иранда влас?а, авторитет?а ?н??? буй?оноу?а ниге?л?нг?н авторитар бер партиялы режим урынлаштырыла, б?т?н граждандар?а идара ите?се партия а?за?ы булыр?а ?ушыла, ?.б. т?рл? й?м???т берл?шм?л?ре тыйыла.

Ша?ты ?ыуып еб?ре? ??м уны? вафаты [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1979 йыл?ы Ислам революция Иран ша?ын ?олата ??м ул илде ташлап кит?. ?у??ы ша?тар?ы? реформаларына ?аршы реакция тул?ынында влас?а башында аятолла Х?м?йни тор?ан ислам фундаменталистары кил?. Т????р?к М?х?мм?т Риза Мысыр?а й?н?л?, ?у?ынан Мароккола, Багамда ??м Мексикала ??рг?нд? й?ш?й. Иранды? ислам властары уны бире???рен талап ит?, был арала элекке монархты? ?аулы?ы насарая. У?а лимфа яман шеше диагнозы ?уйыла. М?х?мм?т Ризаны? А?Ш-?а дауаланыр?а киле?е 1979 йылды? ноябренд? Иранда?ы Америка илселеген мосолман экстремистарыны? ба?ып алыуына ??м ки?кен халы?-ара к?рс?кк? килтер?. ?олатыл?ан ша? А?Ш-тан кит? ??м Панама?а, ?у??ара? я?ынан Мысыр?а кил? ??м бында у?а доктор Майкл Дебейка ашы?ыс медицина яр?амы к?р??т?, шул и??пт?н спленэктомия, эшл?й [6] , л?кин шулай ?а Вальденстрёмды? макроглобулинемия (неходжкинский лимфома?ы тибы) ??л?г??е ????мт??енд? 1980 йылды? 27 июленд?, 60 й?шенд? вафат була. Мысыр президенты ?н??р Садат милли мат?м и?лан ит? ??м д??л?т ким?ленд?ге ерл?? тура?ында бойоро? бир? [7] . ?а?ир? л? М?х?мм?т Ризаны ?у??ы юл?а о?ат?анда П?хл??и ?аил??ене? т?р?н ?ай?ы?ын урта?лашыу?а ?н??р Садат, Ричард Никсон ??м Греция короле Константин II ?атнаша [8] . Иранды? ?у??ы ша?инша?ы ?а?ир?не? ?р-Рифаи м?сетенд? ?айна?а ?ы ? Мысыр ??м Суданды? ?у??ы?ыны? алдында?ы короле Ф?ру? I й?н?шенд? ерл?н?.

?а?ир?л?ге ?р-Рифаи м?сетенд? М?х?мм?т Риза П?хл??и?е? тынлы? тап?ан урыны

Шуны?ы ?ы?ы?, ??рг?нд? са?та, М?х?мм?т Риза Англияла ?ыйыныр урын табыр?а ?м?т ит?. Англия батшабик? ?е, ша?ты? Я?ын К?нсы?ышта британ м?нф???тт?рен тормош?а ашырыуын и??пк? алып, Британия у?а яр?амдан баш тартыр?а тейеш т?гел тип и??пл?й. Премьер-министр Маргарет Тэтчер фекеренс?, ша? ≪Б?й?к Британияны? ышаныслы ??м фай?алы ду?ы була≫, шуны? ?с?н ул ша??а ш?ф??тле ?арашта була. ?мм? бындай х?л я?ы ислам республика?ы мен?н м?н?с?б?тт?рг? кире т?ь?ир итерен а?ла?анлы?тан, Форин-офис коллегия?ы ша?ты Англияла ?ыйындырыу с?й?си я?тан д?р?? булмаяса?, тиг?н ?арар?а кил?. Иранда?ы элекке британ илсе?е Денис Райт?а айырым бурыс й?км?тел? ? Багам утрау?арыны? бере?енд? ул ша? мен?н й?шерен осрашыр?а тейеш ??м уны британ х?к?м?те ?арарын ?абул итерг? к?р?клеген? ышандырыр?а тейеш була (Тэтчер х?к?м?те ил сигенд? ша?ты индере???н баш тартыу ситуация?ында ?алыр?а тел?м?й), ? был й?кл?м?не Денис Райт у?ышлы ?т?й. Бы?а б?йле ша?ты? ?се т???л??ен, ?м?т? ???л??ен бер ним? л? тар?ата алмай [9] [10] [11] .

?аил??е [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ша? ?с тап?ыр ?йл?н?. Уны? т??ге ?атыны Мысыр короле Фуад I-не? ?ы?ы Ф??зи? була. Икенсе ?атыны - яртылаш немец сы?ышлы Сорайя Исф?нди?ри-Б?хти?ри ?? заманыны? и? билд?ле ?атын-?ы??арыны? бере?е. Улдары булма?ан ?с?н, т??ге ике ?атыны мен?н айырылыша. Т??ге ?атыны Ф??зи?н?н Ша?наз исемле ?ы?ы була.

Ша?ты? ?с?нс? ?атыны, у?а ике ул ??м ике ?ы? тыу?ыр?ан Ф?р?х Диба, Т?бриз ?зербайжан ?ы?ы, 1967 йылда ша?баныу булара?, таж кей?ерелеп, т?хетк? ултыртыла. Уны? Б?й?к Кир II и?т?леген? Риза Кир П?хл??и атлы ?лк?н улы, ата?ы вафат бул?андан ?у?, П?хл??и йортоно? башында тора ??м ю??а сы??ан иран ша? т?хете вари?ы булып ?анала. Кесе улы Али Риза П?хл??и 2011 йылды? 4 ?инуарында Бостонда?ы йортонда ??-??ен атып ?лтер?.

Наградалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Иран  Иран  ? Фарсы тажы орденыны? ?ур та?ма?ы (1926)
  • Иран  Иран ? Пехлеви орденыны? ?ур сылбыры(1932)
  • Иран  Иран  ? 1 д?р?ж? З?лфи??р ордены
  • Иран  Иран  ? ≪?с?нс? эсфанада≫ и?т?лекле билд??е
  • Мысыр  Мысыр  ? М?х?мм?т Али ордены сылбыры (1939)
  • Бөйөк Британия  Б?й?к Британия ? Бани орденыны? ?ур т?ре?е рыцаре (GCB) (1942)
  • Чехословакия  Чехословакия  ? А? ары?лан орденыны? ?ур т?ре?е (1943)
  • Франция  Франция  ? Пальма бота?лы х?рби т?ре (1945)
  • Ҡытай Республикаһы  ?ытай Республика?ы  ? Большая лента специального класса ордена Благожелательных облаков (1946)
  • Америка Ҡушма Штаттары  А?Ш  ? Баш командующий д?р?ж??енд?ге ≪Почёт легионы≫ ордены(1947)
  • Ватикан  Ватикан  ? Алтын тибенге ордены рыцаре (1948)
  • Бөйөк Британия  Б?й?к Британия  ? Королева Виктория сылбыры (RVC) (1948)
  • Иран  Иран  ? Grand Cordon of the Order of the Zulfiqar (1949)
  • Иордания  Иордания  ? Х?с?йен ибн Али ордены сылбыры (1949)
  • Иордания  Иордания  ? Я?ырыу орденыны? ?ур та?ма?ы (1949)
  • Сәғүд Ғәрәбстаны  С???д ??р?бстаны  ? 1-се д?р?ж? король Абдель-Азиз ордены (1955)
  • Германия  Германия  ? Махсус класлы ≪Германия Федератив Республика?ы алдында?ы ?а?аныштары ?с?н≫ орденыны? ?ур т?ре?е (1955)
  • Ливан  Ливан  ? ?а?аныштар орденыны? ?ур та?ма?ы (1956)
  • Испания  Испания  ? Большая цепь ордена Ярма и стрел (1957)
  • Италия  Италия  ? ≪Италия Республика?ы алдында?ы ?а?аныштары ?с?н≫ орденыны? ?ур та?ма мен?н би??лг?н ?ур т?ре?е (1957)
  • Ливия  Ливия  ? ордена И?рис I ордены сылбыры (1958)
  • Япония  Япония  ? Хризантема ордены сылбыры (1958)
  • Австрия  Австрия  ? ?ур Почёт йондо?о (1958)
  • Дания  Дания  ? Фил ордены рыцаре (1959)
  • Нидерланд  Нидерланд  ? Нидерланд ары?ланы орденыны? ?ур т?ре?е (1959)
  • Пакистан  Пакистан  ? Пакистанды? 1 класлы ордены (1959)
  • Непал  Непал  ? Оясви Раянья ордены(1960)
  • Греция  Греция  ? ?от?арыусы орденыны? ?ур т?ре?е (1960)
  • Бельгия  Бельгия  ? Леопольд I орденыны? ?ур т?ре?е(1960)
  • Норвегия  Норвегия  ? Изге Олаф орденыны? сылбыр?а?ы ?ур т?ре?е (1961)
  • Эфиопия  Эфиопия  ? Соломон орденыны? ?ур сылбыры (1964)
  • Афғанстан  Аф?анстан  ? ?ояш орденыны? ?ур та?ма?ы (1965)
  • ?алып:Флагификация/Берл?шк?н ??р?п Республика?ы  ? Большая цепь ордена Нила (1965)
  • Аргентина  Аргентина  ? Азат ите?се Сан-Мартин орденыны? ?ур т?ре?е (1965)
  • Тунис  Тунис  ? Бойондоро??о?лок орденыны? ?ур сылбыры (1965)
  • Бразилия  Бразилия  ? К?нья? Т?ре орденыны? ?ур сылбыры (1965)
  • Марокко  Марокко  ? Махсус д?р?ж?ле М?х?м??и? ордены (1966)
  • Бахрейн  Бахрейн  ? ?л-Х?лиф? ордены (1966)
  • Катар  Катар  ? Бойондоро??о?ло? ордены (1966)
  • Сәғүд Ғәрәбстаны  С???д ??р?бстаны  ? Б?й?к Бадра ордены (1966)
  • Судан  Судан  ? Почёт ордены сылбыры (1966)
  • Югославия  Югославия  ? ?ур Югославия Йондо?о ордены (1966)
  • Швеция  Швеция  ? Серафимдар ордены (1967) (Knight-1960)
  • Малайзия  Малайзия  ? Малайзия Тажы ордены (DMN) (1968)
  • Таиланд  Таиланд  ? Чакра ордены рыцаре (1968)
  • Финляндия  Финляндия  ? Финляндия Ары?ланы орденыны? ?ур т?ре?е (1970)
  • Оман  Оман  ? Оманды? 1 класлы х?рби ордены (1973)
  • Испания  Испания  ? Карлос III орденыны? ?ур т?ре?е (1975)
  • Мексика  Мексика  ? Ацтек б?рк?т? ордены сылбыры (1975) [12]

М?х?мм?т Риза П?хл??и?е? с?н??тт? са?ылышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ша? а?са купюраларында [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М?х?мм?т Риза П?хл??и, 1944 йылдан башлап, Иранды? б?т?н сы?арылыш а?са купюраларында ла ??р?тл?нг?н. А?салар?а?ы портреттары уны? й?шен са?ылдыр?ан ??м ??г?рг?н: башта ?лк?н?й? бар?андар, артабан уны? мен?н берг? ?артай?андар.

Файл:IranP39-5Rials-(1944) f.jpg Файл:IranP45-500Rials-(1944)-donatedth f.jpg Файл:IranP55-20Rials-(1951)-donatedth f.jpg Файл:IranP64-10Rials-Sh1333(1954) f.jpg
1944 йыл?ы 5 ??м 500-л?к иран риалы
Файл:IranP70-200Rials-(1958)-donatedth f.jpg Файл:IranP74-500Rials-SH1341(1962)-donatedoy f.jpg Файл:IranP88-500Rials-(1969)-donatedth f.jpg Файл:IranP105c-1000Rials-(1974-79)-donatedoy f.jpg
1958 йыл?ы 200 иран риалы ??м 1962 йыл?ы 500 иран риалы 1969 йыл?ы 500 иран риалы ??м 1974 йыл?ы 1000 иран риалы

Ислам революция?ынан ?у? ша? мен?н к?р?ш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1979 йылда Ислам революция?ы е?г?нд?н ?у?, аятолла Х?м?йни?е? я?ы ислам власы Иранды? б?т?н купюраларында ла ??р?тл?нг?н ша?ты? портреттарын бер (портретын) й?ки ике (портретын ??м е?еш там?а?ын) сатраш там?а мен?н, ????тт? ?ы?ыл буяу мен?н билд?л?г?н .

Файл:IranP101c(u)-50Rials-(1974-79)-unofficialoverprint-donatedoy f.jpg Файл:IranP102b(u)-100Rials-(1974-79)-unofficialoverprint-donatedoy f.jpg Файл:IranP106d(u)-5000Rials-(1974-79)-unofficialoverprint-donatedoy f.jpg
Надпечатки 1979 года на 20 и 50 риалов 1974 года Надпечатки 1979 года на 100 и 5000 риалов 1974 года

1979/1980 йылдар?а?ы ≪Билге≫ [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Артабан, 1980 йылда я?ы власть к?р? алма?ан яуыз ≪к?нбайышсы≫ ша?ты? портреттарын ????ти ген? ?ы?ып ташлау ??н???тл?нерлек т?гел тип тап?ан. П?хл??и?е? банкноталар?а?ы ?ынланышын, уны? силуэтын ?абатла?ан ≪с?н??тле≫ бормалы-?ырмалы ?ара ??р?т мен?н ?аплар?а бойорол?ан. Иранды? ???к банкында ба?тырыл?ан, ?мм? ?йл?нешк? сы?арылма?ан 1974 йыл?ы банкнота ?рн?кт?рене? к?п ?а?ланып ?алыуы ар?а?ында был эш ма?сат?а ярашлы тип табыл?ан.

Файл:IranP112a-100Rials-(1979)-donatedTA f.jpg Файл:IranP119a-200Rials-(1979)-donatedTA f.jpg Файл:IranP125a-1000Rials-ND-donatedoa f.jpg
1974 йыл?ы 100 ??м 200 иран риалдарында?ы 1980 йыл?ы ≪Билге≫ 1974 йыл?ы 500 ??м 1000 иран риалдарында?ы 1980 йыл?ы ≪Билге≫

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Мохаммед Реза Пехлеви // Большая советская энциклопедия   (уры?) : [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров ? 3-е изд. ? М. : Советская энциклопедия , 1969.
  2. 2,0 2,1 Mohammad Reza Pahlavi // SNAC   (ингл.) ? 2010.
  3. 3,0 3,1 Mohammad Reza Shah Pahlavi // Find a Grave   (ингл.) ? 1996.
  4. Reza Pahlevi (2) // Discogs   (ингл.) ? 2000.
  5. Iranian Chamber Society. History of Iran. Mohammad Reza Shah Pahlavi.
  6. Kent Demaret , Dr. Michael Debakey Describes the Shah’s Surgery and Predicts a Long Life for Him // People.
  7. Shah’s Flight 2013 йыл 25 август архивлан?ан . // TIME.
  8. Erich Wiedemann , Welch ein hoheitsvoller Trotzkopf // Der Spiegel vom 4.
  9. [1] [2] (недоступная ссылка)
  10. Денис Райт: человек, которого Тэтчер послала сказать шаху держаться подальше
  11. BBC Russian ? В мире ? Лондон побоялся принять свергнутого шаха Ирана
  12. RoyalArkc.net , The Royal Ark