?nqilab
Novl?r Burjuaziya R?ngli Kommunist Demokratik ?idd?tsiz Daimi Siyasi Proletariya Sosial Dal?a
Metodlar Boykot V?t?nda? ita?tsizliyi V?t?nda? muharib?si Sinfi munaqi?? Dovl?t cevrili?i Numayi? Partizan muharib?si Qiyam ?idd?tsiz muqavim?t Etiraz Usyan ?nqilabi terror Samizdat T?til aksiyası Vergi muqavim?ti Terrorizm
S?b?bl?r Avtoritarizm Avtokratiya Kapitalizm Kollaborationizm Kolonializm Kronizm Despotizm Diktatura Diskriminasiya ?qtisadi depressiya ?qtisadi b?rab?rsizlik Secki saxtakarlı?ı Aclıq Fa?izm Feodalizm ?mperializm ???al Monarxiya T?bii f?lak?t Nepotizm Zulm Siyasi korrupsiya Siyasi repressiya Yoxsulluq Tiran Totalitarianizm ??sizlik
Numun?l?r Ticar?t S?naye ?ngilis Atlantika Amerika Fransa Haiti Serbiya Yunanıstan 1820-cu il 1830-cu il Belcika Texas 1848-ci il Macarıstan (1848) Filippin M??rut? G?nc turkl?r Meksika Sinhay 1917?1923-cu il Rusiya Almaniya ?spaniya Qvatemala Kommunist Cin Macarıstan (1956) Kuba Ruanda M?d?ni Nikaraqua ?ran Aprel Xalq Quvv?si Q?r?nfil 1989-cu il M?xm?ri Rumıniya N??m?li Bolivar Buldozer Qızılgul Narıncı Zanbaq Qır?ız ?r?b baharı Tunis Misir Y?m?n Avromeydan ?r?b etirazları (2018) Latın Amerika etirazları (2019)
Siyas?t portalı Kateqoriya
b m r

Boykot ? sosial , siyasi , cevr?cilik s?b?bl?rin? gor? konullu ??kild? ??xsin, t??kilatın v? ya olk?nin m?hsullarını almaq, satmaq v? ya mubadil? etm?kd?n q?sd?n yayınması aktına veril?n ad. Boykotun ?sas m?qs?dl?ri is? ekonomik itkil?ri bacarılan q?d?r minimum s?viyy?y? q?d?r a?a?ı salmaq, m?n?vi alcaqlıqları on plana c?km?k ucun, m?qs?d?uy?un bir davranı?ı d?yi?dirm?y? m?cbur etm?y? calı?maqdır.

B?zi hallarda, boykot istehlakcı aktivizminin bir parcası olur, b?zi hallarda etik t?l?bcilik adlandırılır. Bel? hallar dovl?tl?rarası xarakter da?ıyanda sanksiya adlandırılır.

Tarixi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Bu termin XIX ?srd? ya?amı? ingilis Carlz Boykottun (1832?1897) adıyla ba?lıdır. ?ngilt?r? ordusunun istefada olan kapitanı Boykott dolanı?ıq dalınca ba? vurdu?u Britaniya must?ml?k?si ?rlandiyada idar?ci mulk?dar kimi calı?ırmı?. Cox t?l?bkarolan Boykottun el? ba?ına da bu sarıdan i? g?lir.

1880-ci ild? ?rlandiyada torpaq islahatları aparma?a ca?ıran h?r?katın lideri Carlz Parnell Boykottun ?linin altında i?l?y?n k?ndlil?ri donluqlarını artırma?ı t?l?b etm?y? ca?ırır. Ancaq Boykott n?inki maa?ları artırmır, h?tta dilini dinc qoymayan k?ndlil?ri i?d?n qovur. KOnflikt d? bundan sonra ba?lanır: barı?maz irland siyas?tcisi Parnellin ca?ırı?ları n?tic?sind? ingilis mulk?dar bir d? onda ayılır ki, hec k?s ?lini a?dan-qaraya vurmaq ist?mir. M?cbur olub ?kin-bicin sah?l?rin? ail?si il? cıxan Boykottun canı bununla qurtarmır: dukan-bazarda ona mal satmırlar, poctalyon onun ail?sin? m?ktub g?tirmir, qon?ular salamını almır. ^[1]

Bir nec? il muqavim?t gost?r?n, muflisl??ib ?rlandiyanı t?rk ed?n Boykottun. ^[2] ba?ına g?l?n? "boykot" adı verm?ks? yerli ruhaninin a?lına g?lir. Bu soz Avropada muxt?lif dill?r? kec?-kec? o ca?laracan i?l?k olan yunan termini " ostrakizm "i ?v?zl?yir.

Ancaq boykotun tarixi daha q?dimdir. M?s?l?n, h?l? bu termin yaranmazdan xeyli ?vv?l ? 1767-ci ild? ?imali Amerikada cay v? bir nec? ba?qa mala xususi rusum t?tbiq edildiyind?n Britaniya mallarını almaqdan kutl?vi ??kild? imtina olunmu?du. Boykot n?tic? vermi?di ? Britaniya ticar?ti axsama?a ba?lamı? v? ?dal?tsiz rusumlar l??v edilmi?di.

Etirazın dinc forması [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Boykot etirazın qeyri-zorakı formasıdır v? ist?r sosial , ist?r d? siyasi probleml?rin dinc h?lli vasit?si kimi q?bul olunur, b?z?n h?tta boyuk siyas?t? t?sir gost?rir. Misal ucun, Fransa AB? -nin ?raqa mudaxil?sin? qar?ı cıxan kimi amerikalılar numayi?karan? ??kild? fransız mallarını almaqdan imtina etdil?r. H?tta b?zi siyas?tcil?r ??h?r, qraflıq v? ?tatların qanunlarına bu haqda xususi d?yi?iklik t?klifl?ri verdil?r. ^[3]

XX ?srd? boykotlar cox olub. 1990-cı ill?rd?n onlar daha miqyaslı xarakter alıb ki, bu da yuz milyonlarla insanı d?rhal m?lumatlandırma?a imkan ver?n informasiya kommunikasiyalarının inki?afı il? ba?lıdır. Hazırda ekologiya t??kilatlarının neft kompaniyalarını, antiqlobalistl?rin transmilli korporasiyaları, ?r?b olk?l?rinin AB? , cinlil?rins? yapon mallarını boykot etm?si t??ccub do?urmur. ^[4]

Q?zetl?r v? telekompaniyalardan tutmu? (q?r?zli v? t?r?fke? materiallarına gor?), yataq a?ları istehsal ed?n firmalara (qadınları alcaldan reklamlara gor?) q?d?r ?n muxt?lif qurumlar boykot obyekti olur ? d?rman, avtomobil, m?i??t texnikası istehsalcıları v? s. Vegetarianlar heyvan ya?larından istifad? olunmu? ?rza?ı, heyvanların huquqlarını qoruyan t??kilatlar qril bi?ir?n q?lyanaltıları (toyuqlarla l?yaq?tsiz davranı?a gor?) boykot edirl?r. Sonuncuların h?tta kosmetika firmasını boykot etm?sin? d? rast g?linib.

V?t?nda?ların oz hokum?tl?rini boykot etm?si halları da movcuddur. ?n radikal metodlardan biri vergil?ri od?m?kd?n boyun qacırmadır. XX ?srin ?vv?ll?rind? Britaniya qadınları Vergi Muqavim?ti Liqası yaratmı?dılar. ^[5] Onlar secm?k v? secilm?k huququ ?ld? etm?yin yolunu vergil?rd?n kutl?vi ??kild? imtinada gormu?dul?r. Vergi boykotu usuluna AB? -d? da tez-tez ?l atılır. Muharib?y? Qar?ı Liqa adlı pasifist t??kilat ?raq muharib?sinin dayandırılması ucun v?t?nda?ları vergil?ri od?m?m?y? ca?ırır. 1990-cı ill?rd? pasifistl?r h?tta alternativ vergi komit?si yaradaraq v?t?nda?lara xususi deklarasiyalar gond?rmi?, yı?ılan pulu is? dinc m?qs?dl?r? yon?ltmi?dil?r.

M??hur boykotlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Hec kim b???r tarixind? n? q?d?r boykotun oldu?unu dey? bilm?z. Amma xususi diqq?t c?k?n v? uzunmudd?tli n?tic?l?r? g?tirib cıxaran, tarixd? iz buraxan boykotları secib-aramaq mumkundur:

• 1905. Bir olk?nin ba?qasına qar?ı ilk siyasi boykotu bu il? t?saduf edir. Cin sakinl?ri AB?-d? ya?ayan h?mv?t?nl?rinin qısma-bo?maya m?ruz qalmasına etiraz olaraq bu olk?nin mallarını almaqdan imtina edirl?r. 1882-ci ild? AB?-d? muhacir?t siyas?ti haqda qanun q?bul olunmu? v? 10 il mudd?tind? cinlil?rin bu olk?y? muhacir?tin? yasaq qoyulmu?du. H?min qanun AB?-d? ya?ayan cinlil?r? v?t?nda?lıq verilm?sini d? qada?an edirdi. Sonralar bu qanunun mudd?ti daha 10 il uzadılmı?, 1902-ci ild?n is? daimi xarakter almı?dı. Ancaq amerikan mallarının boykotu n?tic?siz qalır, duz 1943-cu il?d?k quvv?d? olan qanun tamamil? ba?qa s?b?bl?rd?n l??v edilir. ^[6]
• 1920. Must?qilliyin qazanılmasına g?tir?n ilk siyasi boykot. Hindistan siyasi lideri Mahatma Qandi Britaniya must?ml?k?cil?rin? qar?ı passiv muqavim?t aksiyası t??kil edir. Buna s?b?b istilacı ingilis ?sg?rl?rinin ?liyalın hindlil?ri gull?baran el?m?si idi. Qandinin ca?ırı?ları n?tic?sind? istilacı hakimiyy?t? i?l?y?n hindlil?r i? yerl?rini t?rk edir, m?hk?m?l?r boykot olunur, dovl?t m?kt?bl?rinin ?agirdl?ri d?rsl?r? getmirl?r. Sonralar Mahatma Qandi d?f?l?rl? bu tip dinc muqavim?t aksiyaları duz?nl?yir. Bir-birind?n u?urlu bu aksiyalar Hindistanın must?qillik qazanması il? n?tic?l?nir.

• 1948. ?r?b Dovl?tl?ri Liqası yenic? yaradılmı? ?srail dovl?tin? qar?ı iqtisadi boykot elan edir. Liqaya daxil olan olk?l?r t?kc? ?sraill? deyil, bu olk?yl? h?r hansı t?r?fda?lı?a ba? vuran ucuncu dovl?tl?rin ?irk?tl?ri il? d? ?laq?l?ri qırmaq ohd?liyi gotururl?r. H?tta b?zi ?r?b dovl?tl?ri pasportunda ?srail vizası olan xaricil?ri olk?y? buraxmaqdan imtina edirl?r. Hesablamalara gor?, boykot ?srail? investisiya qoyulu?unu 10?25 faiz azaldır. 1980-ci ild? boykot c?rg?si pozulur ? ?sraill? sulh muqavil?si imzalayan Misir boykotdan cıxır, bir nec? ?r?b dovl?ti d? ondan numun? goturur.

• 1955. AB? -ni kardinal ??kild? d?yi??n boykot. Montqomeri ??h?rind? ya?ayan Afrika m?n??li Roza Parks ictimai n?qliyyatda a?d?rili amerikalıya yer verm?kd?n boyun qacırır. Polis onu h?bs edir. Bu fakt arxasınca boyuk sel g?tirir. Montqomerid? ya?ayan ruhani Martin Luter Kinq ictimai n?qliyyatı boykota ca?ırır. ??h?rin qarad?rili ?halisi 382 gun ?rzind? payi-piyada, velosipedl?, ya da ??xsi avtomobild? h?r?k?t edir, ictimai n?qliyyata minmir. De-mar? butun dunyanın diqq?tini c?kir. AB? Ali M?hk?m?si ictimai n?qliyyatda irqi seqreqasiya t?tbiq ed?n Montqomeri ??h?r qanununu l??v edir. Sonrakı mubariz?l?r is? irqi seqreqasiyanın tamamil? aradan qaldırılmasına g?tirir.

• 1980. Olimpiya boykotu. Sovet ordusunun ?fqanıstana mudaxil?sin? etiraz olaraq AB? v? daha 59 olk? Moskvada keciril?n yay olimpiya oyunlarını boykot edir. Bu, boykota m?ruz qalan ilk olimpiada deyildi, sonuncu da olmur. 1936-cı ild? antifa?istl?r Berlin olimpiadasını boykota ca?ırmı?, h?tta ?spaniyanın Barselona ??h?rind? alternativ olimpiada duz?nl?m?k ist?mi?dil?r. 1984-cu ild? SSR? ba?da olmaqla 13 dovl?t Los-Anceles (AB?) olimpiadasını , 1988-ci ild? is? ?imali Koreya , Nikaraqua , Kuba v? Efiopiya Seul (C?nubi Koreya) olimpiadasını boykot edirl?r. Bu cur boykotların siyasi effekti az, uduzan is? idman v? idmancılar olur.

• 1980?1994. C?nubi Afrika Respublikasında aparteid rejimin? qar?ı boykot. Bir sıra dovl?tl?r CAR-a iqtisadi sanksiyalar t?tbiq edirl?r. ?dmancılar v? mu??nnil?r bu olk?d? keciril?n yarı? v? konsertl?r? qatılmırlar. Boykot 1994-cu ild? aparteid rejimi l??v olunana q?d?r davam edir.

Az?rbaycanda xronika [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Az?rbaycanda siyasi xarakterli lokal boykotlarla yana?ı, kutl?vi boykotlar da olub.

• 1990-cı ilin yanvarında sovet qo?unlarının Bakıda tor?tdiyi soyqırım 40 gun davam ed?n t?til?, Kommunist Partiyasından kutl?vi istefalara g?tirmi?di.
• 1991. Xalq C?bh?si SSR? -nin saxlanmasını n?z?rd? tutan yeni ittifaq muqavil?si uzr? referendumu boykota ca?ırır. H?min il Ayaz Mut?llibovun q?l?b?si il? ba?a catan prezident seckisi d? muxalif quvv?l?rin boykotuna m?ruz qalır. Bu boykot kompaniyasının maraqlı c?h?ti Heyd?r ?liyevin r?hb?rlik etdiyi Naxcıvan Muxtar Respublikasında seckil?rin umumiyy?tl? kecirilm?m?si olur.
• 1993. Yenic? hakimiyy?td?n g?lmi? Xalq C?bh?si v? mutt?fiql?ri prezident ?bulf?z Elcib?y? etimad referendumunu, ardınca is? Heyd?r ?liyevin qalib g?ldiyi prezident seckisini boykota ca?ırır.
• 1998. AXC , Musavat , Demokrat , Liberal , ?dal?t partiyalarının t??kil etdiyi muxalif?t koalisiyası Heyd?r ?liyevin ikinci mudd?t? secildiyi prezident seckisin? qatılmır.
• 2000. Parlament seckisind? saxtakarlı?a etiraz ed?n partiyalar Milli M?clisi tanımamaq, onun i?ind? i?tirak etm?m?k v? t?krar seckil?r? qatılmamaq haqda razılı?a g?lirl?r. Sonradan b?zi muxalif quvv?l?r bu razıla?manı pozurlar.
• 2002. Muxalif?t quvv?l?ri Az?rbaycan Konstitusiyasında b?zi murt?ce d?yi?iklikl?ri n?z?rd? tutan referendumu boykota ca?ırır.
• 2004. AXC , Demokrat v? Musavat partiyalarının ba?cılıq etdiyi muxalif?t koalisiyası b?l?diyy? seckil?rini boykot edir.
• 2005. Parlament seckisind? saxtakarlı?a etiraz ed?n "Azadlıq" secki bloku v? ona yaxın qurumlar Milli M?clisi tanımama?a, mandatlardan v? t?krar seckil?rd?n imtinaya ca?ırırlar.

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]