?osif Brodski
(
rus.
Иосиф Бродский
;
24 may
1940
[1]
[2]
[…]
,
Leninqrad
[4]
?
28 yanvar
1996
[2]
[3]
[…]
,
Bruklin
,
Nyu-York ?tatı
[5]
) ? y?hudi ?silli gork?mli
RSFSR
v? AB? ?airi, esseist, dramaturq, t?rcum?ci,
?d?biyyat uzr? Nobel mukafatı
laureatı (1987).
Y?hudi ?silli rus-amerikan ?airi ?osif Aleksandrovic Brodski Leninqradda (indiki
Peterburq
), fotoqraf ail?sind? do?ulmu?du. U?aqlıq ill?ri
Leninqradın blokadası
, muharib?d?n sonrakı yoxsulluq v? ehtiyac dovrun? t?saduf etmi?di. Yeddinci sinifd?n sonra m?kt?bi ataraq zavodda tornacı ?agirdi olmu?du. Bu bir t?r?fd?n valideynl?rin? maddi kom?k etm?k arzusu il? ba?lı idi. Dig?r t?r?fd?n is? ?osif Brodski ayrı-ayrı mu?lliml?rin timsalında uzl??diyi antisemitizm? etirazını bu yolla bildirmi?di. D?nizcilik m?kt?bin? daxil olmaq c?hdl?ri bo?a cıxdıqdan sonra o, matros, qazancı, geoloji ekspedisiyada f?hl? kimi muxt?lif pe??l?r d?yi?mi?di. Bir mudd?t h?kim olmaq fikrin? du?mu? v? t?crub? toplamaq ucun Leninqraddakı m??hur Kresti h?bsxanasının oluxanasında i?? duz?lmi?di.
Ali m?kt?bd? oxumaq imkanından m?hrum olsa da, butun bu ill?r ?rzind? ?osif Brodski s?rb?st ??kild?, ardıcıllıq v? inadla t?hsili il? m???ul olurdu.
?ngilis
v?
polyak
dill?rini oyr?nirdi, b?dii ?s?rl?r, din v? f?ls?f?y? dair kitablar oxuyurdu.
?lk ?eirl?rini yeniyetm?lik dovrund? yazmı?dı. Poeziyaya mara?ının yaranmasında
Boris Slutskinin
?s?rl?ri muhum rol oynamı?dı. 1961-ci ild? tanı? oldu?u
Anna Axmatovanın
?eirl?ri haqqındakı ruhlandırıcı sozl?ri d? Brodski ucun ciddi stimula cevrilmi?di.
Marina Svetayeva
v?
Yevgeni Baratınski
, sonrakı ill?rd? is?
Osip Mandel?tam
onun oyr?ndiyi v? t?sirl?ndiyi ?d?bi simalar idi.
Yevgeni Reyn
,
Vladimir Uflyand
,
Stanislav Krasovitski
kimi "qeyri-r?smi" ?airl?rin yaradıcılı?ı il? tanı?lıq ?d?bi zovqunun formala?masına t?sirsiz qalmamı?dı.
1962-ci ild? g?nc r?ssam Mariya Basmanova il? tanı? olduqdan sonra ?eirl?rinin ?ks?riyy?ti ona b?sl?diyi hissl?r v? Leninqradın t?krarsız goz?llikl?ri uz?rind? qurulmu?du. ?osif Brodski 60-cı ill?r sovet c?miyy?ti ucun q?buledilm?z sayılan bir h?yat t?rzi kecirm?k ? ist?diyi ??kild? ya?amaq v? azad s?n?tkar kimi yazıb-yaratmaq fikrin? du?mu?du. Bu is? avtoritar rejim ??raitind? qeyri-mumkun idi.
"Vecerni Leninqrad" q?zeti 1963-cu ild? bir qrup mu?llifin imzaladı?ı "?d?biyyatın yan-yor?sind? fırlanan e???karısı" adlı satirik yazı cap etmi?di. Sovet demaqoqiyasının tipik numun?l?rind?n olan bu m?qal?d? ?osif Brodskinin "parazit h?yat t?rzi" if?a obyektin? cevrilmi?di. Yazının sifari?li oldu?u ?ubh? do?urmurdu. Bu sovet ideologiyasına yad mu?llifin t?qibi, b?lk? d? h?bsi ucun hazırlıq idi. Brodskinin dediyin? gor? h?min dovrd? onu bel? ?eyl?rd?n daha cox Mariyanı itirm?k qorxudurdu. Ayrıldıqlarına gor? ?air h?tta intihara c?hd gost?rmi?di.
1964-cu ilin fevralında ?osif Brodski h?bs edildi. M?hk?m? tufeyli h?yat t?rzin? gor? onu icbari ?m?kl? m???ul olmaq ??rti il? be? illiyin? Arxangelsk vilay?tinin Kono? rayonuna surgun edilm?si haqqında q?rar cıxardı. Musahib?l?rinin birind? ?air Norenskoe k?ndind? kec?n surgun aylarını h?yatının ?n qay?ısız, rahat v? xo?b?xt dovru adlandırmı?dı.
Jan-Pol Sartr
,
Dmitri ?ostakovic
,
Yevgeni Yevtu?enko
kimi m??hur simaların i?? qarı?ması sovet r?hb?rliyini q?rarına yenid?n baxma?a vadar etdi. ?l yarımdan sonra Brodski surgund?n geri qaytarıldı. O, ozu d? musahib?l?rind? el? bir samballı dissident olmadı?ını, Sovet hakimiyy?tin? qar?ı hec bir mubariz? aparmadı?ını, ?trafındakı hadis?l?rin q?sd?n dramatikl??dirildiyini qeyd etmi?di.
1972-ci ilin mayında muvafiq orqanlar Brodskini dilemma qar?ısında qoydular ? ya olk?ni t?rk etm?li, ya da d?lixananı secm?lidir. H?min dovr? q?d?r iki d?f? m?cburi ??kild? psixdispanser? salındı?ından ?air birinci t?klifl? razıla?dı. ?yun ayında
Vyanaya
g?l?n Brodski tezlikl? AB?-d? yerl??di v? Miciqan universitetind?
rus ?d?biyyatı
tarixi, XX ?sr rus poeziyası v? ?eir n?z?riyy?si f?nl?rini t?dris etm?y? ba?ladı. H?tta orta t?hsili olmayan Brodskinin AB? v? Boyuk Britaniyanın altı tanınmı? universitetind? professorluq etm?si ?n azı q?rib? idi. O, t?dric?n ?eir v? essel?rini ingilis dilind? yazma?a ba?lamı?dı. Orijinal yaradıcılı?ı il? birlikd? qar?ılıqlı ??kild? rus v? ingilis dill?rind?n t?rcum?l?r? d? diqq?t yetirmi?di.
?osif Brodskinin AB?-d?, ingilisc? cap etdirdiyi "Bird?n az" essel?r toplusu 1986-cı ild? ilin ?n yax?ı ?d?bi-t?nqidi kitabı sayılmı?dı. 1987-ci ild? is? o, "parlaq poeitiklik v? aydın fikirl? z?ngin olan ?hat?li yaradıcılı?ına gor?" Nobel laureatı olmu?du. ?van Bunind?n sonra Brodski muhacir?td? Nobel mukafatı alan ikinci rus mu?llif idi. T?qdimat m?rasimi ucun g?ldiyi Stokholmda ozunu daha cox rus, yaxud amerikalı sayması haqqında suala Brodski bel? cavab vermi?di: "M?n y?hudiy?m, rus ?airiy?m v? ingilis t?nqidcisiy?m".
?ubh?siz, Nobel laureatı kimi ?osif Brodski rus ?d?biyyatının ?n parlaq numay?nd?si deyildi. ?g?r mukafat mutl?q rus yazıcısına veril?c?kdis?, ondan daha layiqli namiz?dl?r tapmaq mumkun idi. T?bii ki, bir sıra dig?r t?sadufl?rd?ki kimi burada da siyasi amill?r ?d?biyyat meyarlarını ust?l?mi?di.
Muhacir?t dovrund? ?air valideynl?ri il? goru?? bilm?mi?di. Ur?yind? acıq c?rrahiyy? ?m?liyyatı aparıldı?ı 1978-ci ild? AB?-nin israrlı d?v?tl?rin? baxmayaraq anası olk?d?n buraxılmamı?dı. 1983-cu ild? anasını, 1984-cu ild? is? atasını itir?n Brodski onların hec birinin d?fn m?rasimind? i?tirak ed? bilm?mi?di.
Yenid?nqurma v? a?karlıq dovrunun ba?lanması il? ?air? munasib?t d?yi?mi?di. Onun ?s?rl?rini Rusiyada cap etm?y? ba?lamı?dılar. 1995-ci ild? is? Sankt-Peterburq meri N.Sobcakın t???bbusu il? Brodski ??h?rin f?xri v?t?nda?ı elan olunmu?du. Lakin "m?nim ?n yax?ı hiss?m ? ?eirl?rim oradadır" ? dey?n ?air do?ma ??h?rin? g?lm?y? imkan tapmamı?dı. Brodski v?siyy?tin? ?sas?n Venesiyada d?fn olunmu?dur. 2005-ci ild? Sankt-Peterburq universiteti filologiya fakult?sinin h?y?tind? y?hudi ?silli rus-amerikan ?airin? ilk abid? ucaldılmı?dır.
- Vilay?t Quliyev. ?d?biyyat sah?sind? Nobel mukafatı laureatları. Bakı: "Kitab al?mi" N??riyyat-Poliqrafiya M?rk?zi, 2009, s?h.
| |
|---|
| Lu??tl?r v? ensiklopediyalar
| |
|---|
| ??c?r? v? nekropolistika
| |
|---|
|