Milano
Milan
|
---|
—
Comune
—
|
Comune di Milano
|
---|
|
---|
|
Hi?u k?
Huy hi?u
|
|
|
V? tri c?a Milano t?i Y
|
Qu?c gia
| Y
|
---|
Vung
| Lombardia
|
---|
T?nh
| Milano
(MI)
|
---|
Chinh quy?n
|
---|
? Th? tr??ng
| Letizia Moratti (PdL)
|
---|
Di?n tich
[1]
|
---|
? T?ng c?ng
| 183,77 km
2
(7,095 mi
2
)
|
---|
đ? cao
| 120 m (390 ft)
|
---|
Dan s?
(31 thang 3 n?m 2010)
[3]
|
---|
? T?ng c?ng
| 1.310.320
|
---|
?
M?t đ?
| 71/km
2
(180/mi
2
)
|
---|
Ten c? dan
| Milanes/Milanese
|
---|
Mui gi?
| CET
(
UTC+1
)
|
---|
? Mua he (
DST
)
| CEST
(
UTC+2
)
|
---|
Ma b?u chinh
| 20100, 20121-20162
|
---|
Ma đi?n tho?i
| 02
|
---|
Thanh ph? k?t ngh?a
| Sao Paulo
,
Chicago
,
Toronto
,
Thanh ph? Melbourne
,
Tel Aviv
,
Krakow
,
Sankt-Peterburg
,
Thanh ph? ?saka
,
Th??ng H?i
,
Dakar
,
Lyon
,
Birmingham
,
Bethlehem
,
Frankfurt am Main
,
Dublin
,
Napoli
,
Buenos Aires
,
Guadalajara
,
Medan
,
Iquitos
,
Montreal
,
Sofia
,
Trieste
,
B?c Kinh
,
Sydney
,
Amman
,
Ragusa, Y
,
Santo Domingo
,
Medellin
,
Mashhad
,
Pernik
,
Melbourne
,
Tulkarm
,
Daegu
,
Vilnius
|
---|
Thanh b?o tr?
| Ambrosio
|
---|
Ngay thanh
| 7 thang 12
|
---|
Trang web
| Website chinh th?c
|
---|
Milano
(phat am ti?ng Y:
[mi?laːno]
ⓘ
, ph??ng ng? Milano c?a
ti?ng Lombardia
:
Milan
,
[mi?la]
) la m?t thanh ph? chinh c?a mi?n b?c
Y
, m?t trong nh?ng đo th? phat tri?n nh?t
chau Au
, va la th? ph? c?a vung
Lombardia
. N?i th? thanh ph? co dan s? kho?ng 1.310.000 ng??i, con khu v?c đo th? Milano la l?n nh?t ? Y va
l?n th? 5
?
Lien minh chau Au
v?i dan s? 4.345.000 ng??i tren m?t di?n tich 2370 km².
[4]
Vung đo th? Milano
l?n nh?t Y, theo ??c tinh c?a
OECD
thi co dan s? 7.400.000 ng??i.
[5]
. Ranh gi?i thanh ph? t??ng đ?i nh?, b? gi?i h?n (kho?ng 1/8 so v?i
Roma
) vi s? phat tri?n t? x?a c?a vung nong nghi?p tru phu Lombardy. đ?i đo th? Milano c?ng đ??c m? r?ng t?i m?t vai thanh ph? c?a
Th?y S?
? vung phia nam
Canton Ticino
tuy nhien no khong ph?i la m?t s? th?ng nh?t v? hanh chinh.
Thanh ph? đ??c
ng??i Insubri
thu?c nhom dan
Celt
l?p v?i ten g?i
Medhlan
.
[6]
Sau đo thanh ph? đa b? ng??i La Ma chi?m vao n?m 222 tr??c Cong nguyen va tr? nen th?nh v??ng d??i th?i
đ? ch? La Ma
v?i ten g?i la
Mediolanum
trong ti?ng Latinh. Sau đo Milano thu?c s? cai tr? c?a
Visconti
,
Sforza
, ng??i
Tay Ban Nha
vao th? k? 16 va thu?c cai tr? c?a ng??i
Ao
trong th? k? 18. N?m 1796, Milano b?
Napoleon I
chi?m va đ??c ch?n lam kinh đo c?a
V??ng qu?c Y
c?a Napoleon I n?m 1805.
[7]
[8]
Trong th?i k?
lang m?n
, Milano đa la m?t trung tam v?n hoa ? chau Au, thu hut nhi?u ngh? s?, nha so?n nh?c va cac nhan v?t v?n h?c quan tr?ng. Trong
th? chi?n II
, thanh ph? b? ?nh h??ng n?ng n? c?a bom đ?n
đ?ng Minh
, va b? đ?c chi?m đong n?m 1943, Milano đa tr? thanh trung tam c?a khang chi?n c?a ng??i Y.
[7]
Du th?, sau chi?n tranh Milano đa ch?ng ki?n th?i k? t?ng tr??ng kinh t?, thu hut hang ngan dan nh?p c? t? phia nam n??c Y va c? dan n??c ngoai.
[7]
La m?t thanh ph? qu?c t?, Milano co 13,3% dan s? đ?n t? n??c ngoai.
[9]
Thanh ph? nay la m?t trong nh?ng trung tam giao thong v?n t?i c?a chau Au
[10]
đ?ng th?i la m?t trong nh?ng trung tam cong nghi?p, Milano la trung tam
kinh doanh
va
tai chinh
quan tr?ng th? 10
Lien minh chau Au
(2009)
[11]
v?i n?n kinh t? (xem
kinh t? Milano
) giau th? 26 th? gi?i v? s?c mua t??ng đ??ng,.
[12]
Vung đo th? Milano
co GDP th? 7 chau Au n?m 2008.
[13]
T?nh Milano (đang ngay cang tr? thanh m?t khu v?c đo th? hanh chinh đ?n nh?t v??t qua ph?m vi đo th? Milano) co GDP đ?u ng??i kho?ng 40.000
euro
n?m 2007 (161% m?c trung binh
EU 27
) la m?c cao nh?t trong cac t?nh c?a Y (Il Sole 24 Ore Quality of life survey 2008) va cong nhan thanh ph? nay co t? l? thu nh?p cao nh?t ? Y,
[14]
va th? 26 th? gi?i.
[15]
Ngoai ra, Milano la thanh ph? đ?t đ? th? 11 tren th? gi?i cho nh?ng ng??i lam cong n??c ngoai,
[16]
va theo nghien c?u n?m 2010 đ??c ti?n hanh b?i
Economist Intelligence Unit
, thanh ph? nay co m?c gia đ?t đ? th? 12 th? gi?i.
[17]
Moi tr??ng kinh t? c?a thanh ph? nay đa khi?n no la trung tam tai chinh va kinh doanh th? 20 th? gi?i va th? 10 chau Au,
[18]
[19]
Milano luon đ??c xem la m?t trong nh?ng thanh ph? n?i ti?ng nh?t th? gi?i.
[20]
Milano đ??c cong nh?n la th? đo th?i trang va thi?t k? c?a th? gi?i (t?
milliner
?th? thi?t k? m? trong
ti?ng Anh
co g?c t? ten c?a thanh ph? nay), v?i s? ?nh h??ng l?n trong th??ng m?i, cong nghi?p, am nh?c, th? thao, v?n h?c, ngh? thu?t va truy?n thong đ?i chung, khi?n Milano la m?t trong cac
thanh ph? alpha th? gi?i
c?a
GaWC
c?a
thanh ph? toan c?u
.
[21]
Sieu đo th? Lombard đ?c bi?t n?i ti?ng v? cac c?a hi?u th?i trang (nh? nh?ng c?a hi?u d?c theo
Via Monte Napoleone
) va
Galleria Vittorio Emanuele
? Piazza Duomo (n?i ti?ng la sieu th? c? nh?t th? gi?i). Thanh ph? co di s?n v?n hoa phong phu, co cu?c s?ng đem soi đ?ng,
[22]
[23]
va co n?n ?m th?c đ?c nh?t v?i nhi?u mon ?n nh? ban Noen
Panettone
va
risotto
alla Milanese
. Thanh ph? đ?c bi?t n?i ti?ng v?i truy?n th?ng am nh?c, đ?c bi?t la
opera
, la que h??ng c?a nhi?u nha so?n nh?c quan tr?ng (nh?
Giuseppe Verdi
) va cac nha hat (nh?
Teatro alla Scala
). Milano n?i ti?ng co nhi?u b?o tang, tr??ng đ?i h?c, h?c vi?n, cung đi?n, giao đ??ng va th? vi?n (nh?
H?c vi?n Brera
va
Castello Sforzesco
) va hai cau l?c b? bong đa n?i ti?ng:
A.C. Milan
va
F.C. Internazionale Milano
. Do đo Milano la đi?m đ?n du l?ch th? 52 chau Au, v?i 1,914 tri?u l??t du khach n??c ngoai đ?n thanh ph? nay trong n?m 2008.
[24]
Thanh ph? la n?i t? ch?c H?i ch? Th??ng m?i Th? gi?i vao n?m 1906 va la ?ng c? vien gianh quy?n đang cai H?i ch? toan c?u vao n?m 2015.
[25]
Milano la m?t trong nh?ng trung tam th??ng m?i va tai chinh quan tr?ng c?a th? gi?i. Thanh ph? la n?i đ?t tr? s? c?a
Th? tr??ng ch?ng khoan Y
va t?p đoan
Alfa Romeo
, n?i ti?ng v?i s?n ph?m
l?a
. Milano la m?t trong nh?ng kinh đo th?i trang c?a th? gi?i va la thanh ph? d?n đ?u v? thi?t k?, trong danh sach 10 thanh ph? toan c?u
Alpha world cities
.
Milano la m?t trong nh?ng trung tam tai chinh va kinh doanh c?a th? gi?i, v?i
GDP
n?m 2004 la l?n va cac trung tam kinh doanh, va v?i GDP n?m 2004 c?a 241,2 t?
euro
(t??ng đ??ng 312 t?
USD
), vung đo th? Milano co
GDP
cao th? 4 chau Au, n?u thanh ph? nay la m?t qu?c gia thi no s? co n?n kinh t? đ?ng th? 28 th? gi?i, l?n t??ng đ??ng kinh t? n??c Ao. Milano, theo m?t nghien c?u c?a Ch? s? t?ng tr??ng kinh t? khu v?c chau Au, la thanh ph? co m?c t?ng tr??ng GDP th? 57 ? chau Au, th?p h?n cac thanh ph? khac Y nh? Rome va Bologna, nh?ng v??t
Florence
[26]
Milano khong ch? n?i ti?ng v? s? ph?n th?nh v? kinh t? c?a minh, ma con n?i ti?ng v? nh?ng cau l?i b? bong đa danh ti?ng:
Inter Milan
va
AC Milan
- 2 cau l?c b? t?ng nhi?u l?n đ?t ch?c vo đ?ch
Serie A
.
Sau Bologna, Milano la trung tam đ??ng s?t th? hai c?a Y, va n?m nha ga xe l?a chinh c?a Milano, trong đo
nha ga trung tam Milano
, thu?c trong s? cac nha ga đ??ng s?t t?p n?p nh?t n??c Y. Cac tuy?n đ??ng xe l?a đ?u tien đ??c xay d?ng t?i Milano, tuy?n đ??ng s?t Milan va Monza đa đ??c khai tr??ng ph?c v? vao ngay 17 thang 8 n?m 1840.
K? t? ngay 16 thang 12 n?m 2009, hai đ??ng s?t cao t?c k?t n?i Milano v?i Bologna, Florence, Roma, Napoli Salerno theo m?t h??ng, va đ?n Turino theo h??ng khac.
Azienda Trasporti Milanesi (ATM) v?n hanh tuy?n trong khu v?c đo th?, qu?n ly m?t m?ng l??i v?n t?i cong c?ng bao g?m ba tuy?n đ??ng s?t đo th? va xe đi?n, xe buyt. đ?i xe đi?n bao g?m m?t xe ATM Peter Witt, ban đ?u đ??c xay d?ng vao n?m 1928 va hi?n v?n con v?n hanh. Nhin chung m?ng l??i bao g?m g?n 1.400 km đ?n 86 đo th?. Ben c?nh đo giao thong cong c?ng, ATM con qu?n ly cac bai đ? xe, cac khu v?c đ? xe tren đ??ng ph? ? trung tam l?ch s? va trong cac khu th??ng m?i s? d?ng h? th?ng th? đ? xe SostaMilano.
Milan co ba tuy?n đ??ng tau đi?n ng?m trong m?t h? th?ng g?i la
Tau đi?n ng?m Milano
, v?i t?ng
chi?u dai
h?n 80 km. No bao g?m ba tuy?n, tuy?n dong mau đ? ma ch?y v? phia đong b?c va phia tay, tuy?n mau xanh ch?y v? phia đong b?c va tay nam, va tuy?n đ??ng mau vang ch?y v? phia b?c va phia nam.
Milano co m?t d?ch v? taxi thu?c cac cong ty t? nhan va đ??c c?p gi?y phep b?i thanh ph? Milano (comune di Milano). T?t c? cac xe taxi co cung mau,
mau tr?ng
. Gia c??c đ??c d?a tren gia ve quy đ?nh cho m?t đo?n đ?u va gia ve m?t b? sung d?a tren th?i gian va kho?ng cach đi. S? l??ng gi?y phep đ??c gi? ? m?c th?p do gi?i tai x? taxi v?n đ?ng hanh lang. Tim m?t taxi co th? kho kh?n trong gi? cao đi?m hay ngay m?a, va h?u nh? khong th? tim th?y ph??ng ti?n giao thong cong c?ng trong th?i gian đinh cong, v?n x?y ra th??ng xuyen.
Thanh ph? c?a Milano co hai san bay qu?c t?:
san bay qu?c t? Malpensa
, san bay l?n th? hai t?i Y, co c? ly kho?ng 50 km t? trung tam Milano va k?t n?i v?i trung tam thanh ph? b?ng "tuy?n đ??ng s?t nhanh Malpensa". San bay nay ph?c v? kho?ng 17,7 tri?u l??t hanh khach trong n?m 2009.
San bay Linate
, g?n ranh gi?i thanh ph?, ch? y?u s? d?ng cho trong n??c va đ??ng bay qu?c t? ng?n, v?i h?n 9 tri?u l??t khach trong n?m 2007. San bay c?a Orio al Serio, g?n thanh ph? Bergamo, ph?c v? hang khong gia r? c?a Milano (v?i g?n 6 tri?u l??t khach trong n?m 2007).
D? li?u khi h?u c?a Milano (
San bay Milano-Linate
)
|
Thang
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
N?m
|
Cao k? l?c °C (°F)
|
21.7
|
23.8
|
27.3
|
26.8
|
32.0
|
35.4
|
37.2
|
37.1
|
33.0
|
30.4
|
21.4
|
18.1
|
37,2
|
Trung binh cao °C (°F)
|
5.9
|
9.0
|
14.3
|
17.4
|
22.3
|
26.2
|
29.2
|
28.5
|
24.4
|
17.8
|
10.7
|
6.4
|
17,7
|
Trung binh ngay, °C (°F)
|
2.5
|
4.7
|
9.0
|
12.2
|
17.0
|
20.8
|
23.6
|
23.0
|
19.2
|
13.4
|
7.2
|
3.3
|
13,0
|
Trung binh th?p, °C (°F)
|
?0.9
|
0.3
|
3.8
|
7.0
|
11.6
|
15.4
|
18.0
|
17.6
|
14.0
|
9.0
|
3.7
|
0.1
|
8,3
|
Th?p k? l?c, °C (°F)
|
?14.4
|
?12.8
|
?5.6
|
?2.4
|
1.2
|
8.0
|
10.1
|
8.4
|
3.0
|
?6
|
?6
|
?9.9
|
?14,4
|
Giang th?y
mm (inch)
|
58.7
(2.311)
|
49.2
(1.937)
|
65.0
(2.559)
|
75.5
(2.972)
|
95.5
(3.76)
|
66.7
(2.626)
|
66.8
(2.63)
|
88.8
(3.496)
|
93.1
(3.665)
|
122.4
(4.819)
|
76.7
(3.02)
|
61.7
(2.429)
|
920,1
(36,224)
|
%
đ? ?m
|
86
|
78
|
71
|
75
|
72
|
71
|
71
|
72
|
74
|
81
|
85
|
86
|
77
|
S? ngay giang th?y
TB
(≥ 1.0 mm)
|
6.7
|
5.3
|
6.7
|
8.1
|
8.9
|
7.7
|
5.4
|
7.1
|
6.1
|
8.3
|
6.4
|
6.3
|
83,0
|
S? gi? n?ng trung binh hang thang
|
58.9
|
96.1
|
151.9
|
177.0
|
210.8
|
243.0
|
285.2
|
251.1
|
186.0
|
130.2
|
66.0
|
58.9
|
1.915,1
|
Ngu?n: Servizio Meteorologico (n?ng, đ? ?m, 1961?1990)
[27]
[28]
|
N?n v?n hoa c?a Milano phat tri?n trong nhi?u th? k? qua va in d?u v?t c?a nhi?u n?n v?n hoa khac nhau nh?
Y
,
Phap
,
Ao
,
đ?c
,
Tay Ban Nha
qua s? hi?n di?n c?a nhi?u c?ng đ?ng ng??i khac nhau trong thanh ph?. Ngay nay Milano la n?i t?p trung nhi?u h?c vi?n v?n hoa, giao d?c ngh? thu?t c?a c? n??c nh?: tri?n lam ngh? thu?t Brera va h?c vi?n ngh? thu?t Teatro alla Scala
[29]
, Pinacoteca Ambrosiana, va tr??ng đ?i h?c Bocconi va cac tr??ng kinh t?, Milano con đ??c bi?t đ?n tren cac l?nh v?c co t?m ?nh h??ng ra ngoai n??c nh?: kinh t?, thi?t k? va th?i trang. Milano co 1 gi?ng đ?a ph??ng đ?c tr?ng đ??c g?i la Milanese, co r?t nhi?u bai hat va cac tac ph?m v?n h?c đ??c sang tac b?ng gi?ng đi?u nay nh? "O mia bella Madonnina". Ngay nay, Milano đ??c xem la 1 thanh ph? hi?n đ?i, m?c du nhi?u cong trinh đa b? pha h?y trong th? chi?n th? 2 nh?ng n?i đay v?n con t?n t?i m?t s? l??ng l?n cac c?nh quan l?ch s? va 1 di s?n v?n hoa c? đ?i
[29]
.
Milano la m?t trong nh?ng kinh đo v? thi?t k? cong nghi?p va hi?n đ?i, va la m?t trong nh?ng co t?m ?nh h??ng l?n trong cac l?nh v?c nay v?i nh?ng hang n?i th?t ki?u c? va hi?n đ?i ch?t l??ng cao va hang hoa cong nghi?p
[30]
. Milano con la n?i t? ch?c
FieraMilano
, Europe’s biggest. Ngoai ra, Milano con la đ?a đi?m chinh di?n ra cac s? ki?n lien quan đ?n thi?t k? va ki?n truc nh? la "Fuori Salone" va "Salone del Mobile".
Vao nh?ng th?p nien 50 va 60, Milano la trung tam cong nghi?p c?a Y va la m?t trong nh?ng thanh ph? soi đ?ng va phat tri?n cung v?i Turin, cac thi?t k? va ki?n truc c?a th? đo Y th?i h?u chi?n la cac toa nha ch?c tr?i nh? Toa nha Pirelli va Thap Velasca đ??c xay d?ng. Cac ngh? s? nh? Bruno Munari, Lucio Fontana, Enrico Castellani va Piero Manzoni, đa t?ng s?ng va lam vi?c t?i thanh ph? nay
[31]
.
Cu?i th? k? 18 va xuyen su?t th? k? 19, Milano la m?t trong nh?ng trung tam tranh lu?n tri tu? va sang t?o v?n ch??ng. Phong trao khai sang đa phat tri?n t? đay. Trong nh?ng n?m đ?u c?a th? k? 19, v?n h?c lang m?n co nhi?u ?nh h??ng d?i v?i cu?c s?ng t?i đay. C?ng t?i đay, Giuseppe Parini, va Ugo Foscolo đa xu?t b?n nh?ng tac ph?m quan tr?ng nh?t c?a h?, cac tac ph?m nay nh?m đ??c nhi?u s? ng??ng m? c?a cac nha th? tr? c?ng nh? nhi?u chuyen gia trong l?nh v?c. Bai th? Dei Sepocri c?a Foscolo sang tac d?a theo m?t đ?o lu?t c?a
Napoleon
, đ?o lu?t ch?ng l?i đ?i đa y mu?n c?a san chung ? đa đ??c truy?n ba r?ng rai kh?p n?i trong thanh ph?.
Trong th?p nien th? ba c?a th? k? 19, Alessandro Manzoni đa vi?t cu? ti?u thuy?t I Promessi Sposi, đ??c coi la tuyen ngon ch? ngh?a lang m?n c?a Y. Cac bai bao c?a nh?ng nha thi ca lang m?n va yeu n??c nh? Silvio Pellico, Giovanni Berchet, Ludovico di Breme, xu?t hi?n đ?nh ki tren Il Conciliatore.
Sau khi n??c Y th?ng nh?t vao n?m 1861 thi Milano m?t đi d?n v? tri chinh tr? c?a no nh?ng v?n duy tri đ??c v? tri trung tam trong cac cu?c tranh lu?n v? v?n hoa, Y t??ng m?i va cac phong trao t? cac n??c chau Au khac đa đ??c ch?p thu?n va ban lu?n:Ch? ngh? hi?n th?c va ch? ngh?a t? nhien đa cho ra đ?i 1 phong trao ? Y la Verismo. Ti?u thuy?t gia n?i ti?ng c?a phong trao
Verismo
, Giovanni Verga, sinh ra ?
Sicilia
nh?ng l?i vi?t nh?ng qu?n sach quan tr?ng nh?t c?a ong t?i Milano.
Milano đ??c m?nh danh la m?t trong nh?ng kinh đo
th?i trang
c?a th? gi?i cung v?i
New York
,
Paris
va
Luan đon
[32]
. Cac th??ng hi?u th?i trang n?i ti?ng ? Milano nh? la
Valentino
,
Gucci
,
Versace
,
Prada
,
Armani
va
Dolce & Gabbana
hi?n đ?t tr? s? chinh t?i đay. R?t nhi?u cac nhan hi?u th?i trang qu?c t? c?ng đ?t tr? s? chinh t?i Milano. đay c?ng la n?i di?n ra tu?n l? th?i trang Milano 2 l?n 1 n?m, t??ng t? t?i cac kinh đo th?i trang khac nh?
Paris
,
London
,
Tokyo
, va
New York
. M?t s? cac con ph? mua s?m ? Milano đ??c m?nh danh la t? giac th?i trang. Cac khu ph? mua s?m n?i ti?ng (Via Monte Napoleone, Via della Spiga, Via Sant'Andrea, Via Manzoni va Corso Venezia), cung v?i Galleria Vittorio Emanuele II, Piazza del Duomo, Via Dante va Corso Buenos Aires la nh?ng qu?ng tr??ng va khu ph? mua s?m co uy tin.
Mario Prada
nha sang l?p c?a hang th?i trang n?i ti?ng
Prada
, đa đ??c sinh ra t?i đay đa gop ph?n xay d?ng n?i đay thanh m?t trong nh?ng kinh đo th?i trang c?a th? gi?i.
Milano la n?i đ?t tr? s? c?a nhi?u hang thong t?n đ?a ph??ng, trong n??c c?ng nh? ngoai n??c ch?ng h?n nh? bao, t?p chi, đai truy?n hinh va đai phat thanh.
- Bao
- T?p chi
- Radio
|
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Milano
.
|