한국   대만   중국   일본 
Gie-su ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Gie-su

S?a lien k?t
Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin.
Trang hạn chế sửa đổi (bán khóa)
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
(đ?i h??ng t? Jesus )

Giesu
Linh ?nh đ?ng toan n?ng Kito ? Tu vi?n Thanh Catarina , n?i s?n c??c Sinai , co nien đ?i v? th? k? th? 6
Sinh k. 4 TCN [a]
V??ng qu?c Herod Judea , đ? qu?c La Ma [5]
M?t 30 ho?c 33 CN
(33?36 tu?i)
Jerusalem , Judea , đ? qu?c La Ma
Nguyen nhan m?t B? đong đinh tren cay th?p t?
N?i ti?ng vi Hinh t??ng trung tam c?a đ?o Kito
Cha m?

Giesu ( ch? Nom : 支秋, [6] con đ??c vi?t la Gie-su , Gie-xu , Yesu , Jesus , Gia-to [7] ; kho?ng 4 TCN ? 3 thang 4 , 33 SCN ), con đ??c g?i la Giesu Kito , Jesus Christ , hay Gia-to C?-đ?c la m?t nhan v?t l?ch s? ng??i Do Thai , nha gi?ng thuy?t, ng??i sang l?p ra Kito giao vao th? k? th? 1 . Ten g?i Giesu trong ti?ng Hebrew đ?c la Yehoshua (????? ? co ngh?a "đ?c Chua la đ?ng C?u đ?"), th??ng đ??c g?i v?n t?t la Yeshua (????). đ?i v?i ng??i đ??ng th?i, Giesu con đ??c g?i la Giesu thanh Nazareth , ho?c Giesu con ong Giuse . T? Kito ( ti?ng Latinh : Christus , ti?ng Hy L?p : Χριστ?? Khristos , hay C?-đ?c theo phien am Han Vi?t) la m?t danh hi?u c?a Giesu, co ngh?a la "ng??i đ??c x?c d?u", nh?m ch? ong la đ?ng Messiah , đa đ??c tien bao trong C?u ??c . Nh?ng gi chung ta bi?t đ??c v? Giesu la do đ??c ghi chep trong Thanh Kinh Tan ??c , đ?c bi?t la trong b?n sach Phuc Am .

Nh?ng ngu?n thong tin chinh v? cu?c đ?i va nh?ng l?i d?y c?a Giesu la b?n sach Phuc Am quy đi?n, đ?c bi?t la trong Phuc Am Nh?t Lam , [8] [9] m?c du nhi?u h?c gi? cho r?ng nh?ng v?n b?n nh? Phuc Am Toma va Phuc Am Hebrew [10] [11] c?ng xac đang. [12]

Trong H?i giao , Giesu ( ti?ng ? R?p : ???? ‎, chuy?n t? la Isa ) đ??c xem la m?t nha tien tri quan tr?ng c?a Thien Chua [13] [14] , ng??i mang l?i Injil (Phuc Am), va la ng??i lam nh?ng phep l?. H?i giao c?ng x?ng nh?n Giesu la đ?ng Masih (Messiah), nh?ng h? khong d?y r?ng Giesu mang đ?c tinh th?n linh. Quan đi?m c?a H?i giao cho r?ng Giesu đa len thien đ??ng c? linh h?n va th? xac nh?ng khong tr?i qua vi?c đong đinh vao th?p t? gia va ph?c sinh , [15] khac v?i ni?m tin truy?n th?ng c?a Kito giao v? cai ch?t va s? ph?c sinh c?a Giesu.

Ten va danh hi?u

Ng??i Do Thai đ??ng th?i th??ng them ten ng??i cha ho?c ten que quan vao ten g?i ca nhan. [16] Nh? v?y, trong Tan ??c, Giesu c?ng đ??c g?i la "Giesu thanh Nazareth" (Mattheu 26:71) [17] , "con ong Giuse" (Lc 4:22) ho?c đ?y đ? nh?t la "Giesu con ong Giuse thanh Nazareth" (Ga 1:45) [18] . Tuy nhien, trong Macco 6:3 thi l?i g?i la "con ba Maria , va anh em c?a cac ong Giacobe, Giox?t, Giuđa va Simon" [19] . Ten Giesu ngay nay trong cac ngon ng? hi?n đ?i co ngu?n g?c t? Iesus trong ti?ng Latinh , đay la m?t hinh th?c chuy?n t? c?a ch? ?ησο?? ( Iesous ) t? ti?ng Hy L?p . [20] Hinh th?c th? hi?n c?a ti?ng Hy L?p l?i b?t ngu?n t? ch? ???? ( Yeshua ) trong ti?ng Aram , nh?ng t?u trung co ngu?n g?c t? ch? ????? ( Yehoshua ) c?a ti?ng Do Thai . [21] [22] Ten Yeshua d??ng nh? đa đ??c s? d?ng trong x? Judea t?i th?i đi?m Giesu ra đ?i. [23] Theo gi?i thich c?a Tan ??c, ten g?i nay ngh?a la "Giave la s? c?u r?i". [24]

Ti?ng Hebrew, Hy L?p va phien am Latin ten c?a Chua Giesu

Cac tin đ? s? khai đa th??ng g?i la "Chua Giesu Kito". [25] T? Ki-to (hay Ki-ri-xi-to , ch? Nom : 基移吹蘇), c?ng phien am la C?-đ?c (hay C?-l?i-t?-đ?c , ch? Han : 基利斯督), khong ph?i la ten nh?ng la m?t danh hi?u. Trong ti?ng Hy L?p , Χριστ?? ( Khristos ) co ngh?a la "ng??i đ??c x?c d?u", đ??c d?ch t? ti?ng Hebrew Messiah , đ? g?i v? lanh đ?o đ??c Thien Chua sai đ?n gi?i c?u dan Chua, trong ngon ng? hi?n đ?i đ??c hi?u la "đ?ng c?u th?". [20] [26] Ch? Kito h?u đ??c ch? nh?ng ng??i tin va theo Chua Kito.

Theo ky thu?t c?a cac sach Phuc Am , Giesu x?ng minh la Con ng??i ( the Son of man - t?c "Con c?a loai ng??i", "Con ch?n co hang, chim tr?i co t?, nh?ng Con ng??i khong co ch? t?a đ?u" - Mt 8:20). Danh x?ng nay th??ng đ??c cho la đ? kh?ng đ?nh Giesu la m?t con ng??i tr?n v?n c?ng nh? Giesu đ??c g?i la Con Thien Chua ( the Son of God , "Qu? th?t, ng??i nay la Con Thien Chua" - Mt 27:54) đ? kh?ng đ?nh Giesu đ?ng th?i c?ng la Thien Chua cach tr?n v?n. [27] .

Ngoai ra, Giesu con co m?t s? danh x?ng khac nh? "đ?ng Tien tri", "Chua". Trong Phuc Am Gioan 14:6 chep: "đ?c Chua Giesu phan r?ng: Th?y la đ??ng, la s? th?t va la s? s?ng, khong ai đ?n đ??c v?i Chua Cha ma khong qua Th?y" (Ga 14:6). Theo đ?c tin Kito giao, Gie-su la con đ?c Chua Tr?i , va đ??c sinh ra tren Trai đ?t va ch?u đong đinh, đ? c?u chu?c nhan lo?i kh?i t?i l?i, nen Gie-su con đ??c x?ng t?ng la đ?ng C?u Th?, đ?ng C?u R?i , C?u Chua - " Nh?ng Thien Chua t? long yeu th??ng c?a Ngai đ?i v?i chung ta, khi chung ta con la ng??i co t?i, thi Chua C? đ?c vi chung ta ch?u ch?t " . (Roma 5:8).

Cu?c đ?i va giao hu?n theo Tan ??c

Bai chi ti?t: Cu?c đ?i Giesu theo Tan ??c
Xem them: Cac đ?a danh lien quan đ?n Giesu trong Tan ??c
M?t ph?n trong lo?t bai v?
Kito giao
Tranh khảm miêu tả Chúa Giêsu, Sicilia, Ý
Th?n h?c
đong ph??ng
Tay ph??ng
Thuy?t phi Ba Ngoi
Ch? đ? lien quan
Christian cross  Ch? đ? C? đ?c giao

Phuc Am quy đi?n

Bai chi ti?t: Sach Phuc Am , T?ng hoa Phuc Am , va đ? tin c?y s? h?c c?a cac sach Phuc Am

B?n cu?n Phuc Am quy đi?n ( Mattheu , Macco , Luca , va Gioan ) la nh?ng ngu?n v?n li?u c?c k? quan tr?ng v? cu?c đ?i va thong đi?p c?a Giesu. [16] Cac ph?n khac trong Tan ??c c?ng co đ? c?p qua m?t s? giai đo?n trong cu?c đ?i c?a ong, ch?ng h?n nh? s? ki?n B?a ?n t?i cu?i cung đ??c k? trong 1 Corinto 11 :23?26. [28] [29] [30] Sach Cong v? Tong đ? [31] đ? c?p đ?n th?a tac v? ban s?m c?a Giesu va d? t??ng c?a Gioan T?y Gi? . [32] [33] Cong v? 1:1?11 [34] k? chi ti?t h?n cac cu?n quy đi?n v? s? ki?n Giesu th?ng thien . [35] [36] Giao hu?n c?a Giesu đ??c trich d?n r?t nhi?u l?n trong cac la th? Phaolo xac đang , co nien đ?i tr??c c? cac quy đi?n Phuc Am. [37] [b]

M?t s? nhom Kito h?u thu? s?m co nh?ng tac ph?m t??ng thu?t khac v? cu?c đ?i c?a Giesu va giao hu?n khac Tan ??c. Chung bao g?m Phuc Am Toma , Phuc Am Phero , Phuc Am Giuđa , Ng?y th? Giacobe , va nhi?u ng?y th? khac . H?u h?t h?c gi? cho r?ng nh?ng tac ph?m nay đ??c vi?t kha mu?n va khong đang tin nh? b? b?n cu?n Phuc Am quy đi?n. [40] [41] [42]

Danh tinh tac gi?, nien đ?i, va đ? tin c?y

Cac tac gi? vi?t b?n cu?n Phuc Am quy đi?n đ?u khuy?t danh. Theo truy?n th?ng, nh?ng ng??i nay đ??c xac đ?nh la b?n nha thanh s? co lien h? v?i Giesu: [43] c?ng s? c?a Phero la Gioan Macco vi?t cu?n Macco; m?t trong nh?ng mon đ? c?a Giesu vi?t cu?n Mattheu ; [43] Thanh s? Luca , b?ng h?u c?a Phaolo đ??c nh?c đ?n trong m?t s? tin th?, vi?t cu?n Luca; [43] va m?t mon đ? khac c?a Giesu, bi?t danh la " mon đ? quy m?n ", [44] vi?t cu?n Gioan. [43]

Theo gi? thuy?t ?u tien Macco , sach Phuc Am quy đi?n đ?u tien đ??c vi?t la Phuc Am Macco (60?75 CN), k? ti?p la Phuc Am Mattheu (65?85 CN), Phuc Am Luca (65?95 CN), r?i Phuc Am Gioan (75?100 CN). [45] H?u h?t h?c gi? đ?ng thu?n r?ng Mattheu va Luca s? d?ng cu?n Macco lam tham chi?u đ? vi?t cac tac ph?m c?a h?. H?n n?a, vi t??ng thu?t c?a Mattheu va Luca chia s? m?t s? chi ti?t chung khong co trong Macco, nhi?u nha nghien c?u suy đoan r?ng hai tac gi? k? tren đa tham kh?o t? m?t ngu?n nao đo khac ngu?n Macco ? đ??c gi? s? la " ngu?n Q ". [46]

Kh?o d? c?u truc va n?i dung

Ph? h? va giang sinh

Bai chi ti?t: Ph? h? c?a Giesu va S? giang sinh c?a Giesu
Giesu

Giesu la ng??i Do Thai, [47] đ??c h? sinh b?i Maria , v? c?a Giuse . [48] Phuc Am Mattheu va Luca đ?a ra hai ky thu?t v? ph? h? c?a Giesu . Cu?n Mattheu truy t? tien c?a Giesu v? Abraham thong qua David . [49] [50] Cu?n Luca truy t? tien c?a Giesu v? Thien Chua thong qua Adam . [51] [52] Danh sach h? hang cac đ?i gi?a Abraham va David c?a Giesu trong hai tac ph?m r?t t??ng đ?ng, song t? đo tr? đi thi khac bi?t r?t nhi?u. Mattheu li?t ke 27 th? h? t? David đ?n Giuse, con Luca kh?ng đ?nh t?n t?i t?i t?n 42 th? h?, h?n n?a c?ng co r?t it ten trung l?p nhau. [c] [53] Nhi?u gi? thuy?t đa đ??c đ? ra đ? gi?i thich cho nh?ng b?t nh?t nay. [d]

H?a ph?m S? chiem bai c?a cac m?c đ?ng b?i Gerard van Honthorst , 1622

Phuc Am Mattheu va Luca đ?u đ? c?p đ?n s? ki?n Giesu chao đ?i, đ?u kh?ng đ?nh m?t thi?u n? đ?ng trinh ten la Maria đa h? sinh Giesu ? Bethlehem nh?m hoan b? m?t l?i s?m. Ky thu?t c?a Luca nh?n m?nh cac s? ki?n x?y ra tr??c khi Giesu chao đ?i va xoay quanh Maria, trong khi Mattheu t?p trung ch? y?u vao nh?ng s? ki?n sau đo va xoay quanh Giuse. [54] [55] [56] C? hai tac ph?m đ?u kh?ng đ?nh Giuse va Maria la cha m? c?a Giesu, va cung ?ng h? h?c thuy?t v? s? ra đ?i đ?ng trinh c?a Giesu , theo đo thi Maria đ??c th? thai m?t cach th?n k? b?i Thanh Linh khi ba con la m?t thi?u n? đ?ng trinh. [57] [58] [59] đ?ng th?i, ta c?ng co b?ng ch?ng, it nh?t la trong sach Cong v? Tong đ? Luca , r?ng Giesu đ??c cho la co hai dong cha, gi?ng nh? nhi?u hinh t??ng huy?n s? th?i ?y.

74.9 x 102.2 cm
H?a ph?m L? c?t bao quy đ?u b?i Giovanni Bellini , kho?ng n?m 1500, mieu t? s? ki?n Giesu đ??c c?t bao quy đ?u.

Trong Phuc Am Mattheu, Giuse đa r?t b?i r?i khi bi?t Maria mang thai, song m?t thien s? đa bao m?ng an ?i ong r?ng khong co gi ph?i s?, b?i l? đ?a be đ??c th? thai b?i quy?n n?ng c?a Thanh Linh. Trong Phuc Am Mattheu 2:1?12, cac nha đ?o s? t? ph??ng đong đa t?i đ? dang bai Giesu vi tin r?ng c?u la Vua c?a ng??i Do Thai. Trong Phuc Am Mattheu, khi Herođe đ?i v??ng hay tin Giesu ra đ?i, ong ta li?n h? l?nh cho gi?t t?t c? cac be trai d??i 2 tu?i ? Bethlehem. Song m?t thien s? đa k?p th?i c?nh bao Giuse trong gi?c m? th? hai, giup cho gia đinh ong co th? ch?y n?n sang Ai C?p ? v? sau l?i an c? ? Nazareth.

Trong Phuc Am Luca 1:31?38, Maria nh?n tin bao t? thien th?n Gabriel r?ng, ba s? mang thai m?t đ?a con ten la Giesu nh? quy?n n?ng c?a Thanh Linh. Luc s?p s?a sinh, Maria va Giuse đang l? hanh t? Nazareth t?i ngoi nha t? tien c?a Giuse ? Bethlehem đ? khai h? kh?u theo ch? d? c?a Hoang đ? La Ma Caesar Augustus . T?i đay, Maria h? sinh Giesu. Vi khong tim th?y hang quan nao đ? ngh? ng?i, ba đanh đ?t đ?a con s? sinh len m?t mang c?. Thien s? li?n thong cao s? ra đ?i c?a Giesu cho m?t đam m?c đ?ng, khi?n h? đ?n th?m Bethlehem va ch?ng ki?n Giesu, r?i lan truy?n tin m?ng nay kh?p n?i. Phuc Am Luca 2:21 k? v? vi?c Giuse va Maria cho đ?a con m?i sinh c?a h? đ??c c?t bao quy đ?u vao ngay th? 8, r?i đ?t ten la Giesu, đung theo ch? b?o c?a Gabriel. Sau khi dang Giesu t?i đ?n Thanh , Giuse va Maria quay v? Nazareth.

đ?u đ?i, gia quy?n, va ngh? nghi?p

Bai chi ti?t: Giesu Hai đ?ng
Xem them: Gia đinh Giesu tr? v? Nazareth , Nh?ng n?m thang khong bi?t c?a Giesu , va Anh em c?a Giesu
H?a ph?m Tim th?y Giesu trong đ?n Thanh c?a James Tissot .

Sau khi sinh ra, gia đinh Giesu đa tr?n sang Ai C?p va ch? tr? v? sau khi vua Herođe b?ng ha t?i Gierico.

Giesu tr?i qua th?i nien thi?u t?i lang Nazareth thu?c x? Galilea . Ch? co m?t s? ki?n x?y ra trong th?i gian nay đ??c ghi l?i la khi c?u be Giesu theo gia đinh len Jerusalem trong m?t chuy?n hanh h??ng. B? th?t l?c kh?i cha m?, cu?i cung c?u be Giesu 12 tu?i đ??c tim th?y trong đ?n th? Jerusalem , đang tranh lu?n v?i cac h?c gi? Do Thai giao.

Theo tac gi? Nicholas Notovitch , trong tac ph?m Cu?c đ?i ch?a đ??c bi?t đ?n c?a Chua , Giesu, mang ten Isha, đa sang ?n đ? h?c Ph?t giao trong su?t th?i thanh nien c?a ong. [60] Co nghien c?u cho r?ng nhi?u phan tich v?n b?n cho th?y co nh?ng s? t??ng đ?ng gi?a nh?ng gi Gie-su noi va nh?ng gi Ph?t noi, gi?a huy?n tho?i v? Gie-su va nh?ng v?n b?n Ph?t giao nen co th? k?t lu?n tuy Gie-su khong t? nh?n minh la ng??i theo Ph?t giao nh?ng ong noi nh? m?t Ph?t t?. Tuy thi?u ch?ng c? l?ch s? nh?ng ng??i ta co th? nghi ng? ong đa h?c đ?o Ph?t, nh?ng l?i tien tri va huy?n tho?i v? ong đ??c l?y t? nh?ng cau chuy?n Ph?t giao. [61]

R?a t?i va cam d?

Ngay sau khi ch?u l? Thanh T?y (l? R?a T?i) b?i Gioan Baotixita , Giesu b?t đ?u đi rao gi?ng, khi ?y kho?ng ba m??i tu?i. Theo Phuc Am Luca , Giesu va Gioan Baotixita la anh em h? vi Maria va Elizabeth , m? c?a Gioan, la hai ch? em h?.

Th?a tac v? cong c?ng

Theo Kinh Thanh , Giesu đa cung cac mon đ? đi kh?p x? Galilea đ? gi?ng d?y va ch?a b?nh. Cung cach gi?ng d?y mang th?m quy?n, uy l?c cung v?i k? n?ng di?n thuy?t đieu luy?n, Giesu s? d?ng cac d? ngon đ? gi?ng d?y quan đi?m v? tinh yeu th??ng nen đa thu hut r?t nhi?u ng??i. H? t? h?p thanh đam đong va tim đ?n b?t c? n?i nao Giesu co m?t. đoi khi đam đong tr? nen m?t tr?t t? va ong bu?c ph?i ng?i tren thuy?n ma gi?ng d?y. Giesu c?ng tim đ?n va thuy?t giao t?i cac h?i đ??ng Do Thai giao ( synagogue ).

Phuc Am Luca vi?t tren m?t gi?y coi b?ng ch? Hy L?p ? th? k? th? III

Giesu ap d?ng cac ph??ng phap khac nhau khi gi?ng d?y, phep ngh?ch ly , phep ?n d? va cac truy?n d? ngon . Ong th??ng t?p trung vao N??c Tr?i (hay Thien Qu?c). N?i ti?ng nh?t la Bai gi?ng tren nui , trong đo đ? c?p đ?n Tam M?i Phuc th?t ( Beatitudes ). Trong s? nh?ng d? ngon c?a Giesu, đ??c bi?t đ?n nhi?u nh?t la hai cau chuy?n: Ng??i Samaria nhan lanh va Ng??i con trai hoang đang . Giesu co nhi?u mon đ?, than c?n nh?t la m??i hai s? đ? (ho?c tong đ?), Phero đ??c Cong giao Roma cho la s? đ? tr??ng. Theo Tan ??c , Giesu lam nhi?u phep l? nh? ch?a b?nh, đu?i ta ma va khi?n m?t ng??i đan ong ten la Lazaro s?ng l?i khi đa ch?t.

Gi?i lanh đ?o Do Thai giao bao g?m cac nhom quy?n l?c đ?i ngh?ch nhau nh? nhom Sadducee va nhom Phariseu (Pharisee) th??ng b?t đ?ng v?i Giesu. Ong v?n th??ng v?ch tr?n tinh chu?ng hinh th?c c?ng nh? tinh th?n đ?o đ?c gi? c?a ng??i Phariseu. Nhi?u ng??i xem Giesu nh? m?t nha c?i cach xa h?i , nh?ng ng??i khac t? ra nhi?t tinh vi tin r?ng ong la v? vua đ?n đ? gi?i phong dan Do Thai kh?i ach th?ng tr? c?a đ? qu?c La Ma , trong khi gi?i c?m quy?n xem Giesu nh? m?t th? l?c m?i đang đe d?a nh?ng đ?nh ch? ton giao va chinh tr? đ??ng th?i. Nhi?u ng??i tin nh?n Giesu la "đ?ng C?u Tinh" (Messie, Messiah) đ?n đ? c?u chu?c nhan lo?i.

B? b?t va xet x?

Bai chi ti?t: Cu?c th??ng kho c?a Giesu va S? ki?n đong đinh Giesu

Giesu cung cac mon đ? len thanh Jerusalem vao d?p L? V??t Qua ( Passover ); ong vao đ?n th? Jerusalem , đanh đu?i nh?ng ng??i buon ban va nh?ng k? đ?i ti?n, l?t đ? ban c?a h? va qu? trach h? r?ng: "Nha ta đ??c g?i la nha c?u nguy?n nh?ng cac ng??i bi?n thanh hang ? c?a b?n tr?m c??p". Sau đo, Giesu b? b?t gi? theo l?nh c?a Toa Cong lu?n ( Sanhedrin ) b?i vien Th??ng t? Joseph Caiaphas . Trong bong đem c?a khu v??n Getsemani ? ngo?i o Jerusalem, linh La Ma nh?n di?n Giesu nh? cai hon c?a Judas Iscariot , m?t mon đ? đa ph?n ong đ? nh?n đ??c ti?n.

Toa cong lu?n cao bu?c Giesu t?i ph?m th??ng va giao ong cho cac quan ch?c đ? qu?c La Ma đ? xin y an t? hinh, khong ph?i vi t?i ph?m th??ng nh?ng vi cao bu?c xui gi?c n?i lo?n. D??i ap l?c c?a gi?i lanh đ?o ton giao Do Thai, T?ng đ?c Pontius Pilatus (Philato) mi?n c??ng ra l?nh đong đinh Giesu. Tuy nhien, theo cac sach Phuc Am, m?t t?m b?ng co hang ch? vi?t t?t INRI (c?a cau: "Giesu ng??i Nazareth, vua dan Do Thai") đ??c treo tren th?p t? gia theo l?nh c?a Pilate.

Sau khi Giesu ch?t, Giuse ng??i Arimathea đ?n g?p Pilate va xin đ??c phep chon v?i s? ch?ng ki?n c?a Maria , Maria Magdalena va nh?ng ph? n? khac.

Ph?c sinh va Len Tr?i

Bai chi ti?t: S? ph?c sinh c?a Giesu
Xem them: Giesu tai lam
Chua Giesu hi?n len v?i Maria Madalena , tranh 1835 do Alexander Andreyevich Ivanov v?.

Cac Kito h?u tin r?ng Giesu s?ng l?i vao ngay th? ba sau khi ch?t tren th?p t? gia. S? ki?n nay đ??c đ? c?p đ?n theo thu?t ng? Kito giao la s? ph?c sinh c?a Giesu , đ??c c? hanh h?ng n?m vao ngay L? Ph?c sinh .

Trong Kinh Thanh, Maria Madalena (đi m?t minh trong Phuc Am Gioan nh?ng co nh?ng ng??i ph? n? khac đi cung trong Phuc Am Nh?t Lam ) đ?n ngoi m? c?a Giesu vao sang s?m ngay Ch? nh?t va b?t ng? th?y ngoi m? r?ng. M?c du đa nghe l?i d?y c?a Chua Giesu, cac mon đ? v?n khong hi?u r?ng Chua Giesu s? tr?i d?y.

  • Trong Phuc Am Mattheu, co cac linh canh ? ngoi m?. M?t thien th?n t? tr?i xu?ng va m? ngoi m?, khi?n linh canh ng?t vi ho?ng s?. Giesu hi?n ra v?i hai ba Maria. Sau đo, Giesu hi?n ra v?i m??i m?t mon đ? con l?i, truy?n l?nh cho h? đi rao gi?ng va r?a t?i cho muon dan nhan danh Cha, va Con, va Thanh Th?n.
  • Trong Phuc Am Macco, Maria Madalena va Maria , m? c?a Giacobe, va Salome khi đ?n th?m m? v?i thu?c th?m đ? x?c xac ong (theo t?c l? th?i ?y) thi ch? th?y ngoi m? tr?ng ma tr??c đo h? đa an tang ong trong đo. V? ph?n cac Tong đ?, thi h? ra đi gi?ng đ?o kh?p m?i n?i, Chua cung đi v?i cac Tong đ?, va l?y cac phep l? c?p theo l?i gi?ng ma lam cho v?ng đ?o. Va Giesu luon ? cung cac ong cho đ?n ngay t?n th?.
  • Phuc Am Gioan thu?t r?ng khi Maria Madalena đ?n ben ngoi m? tr?ng thi th?y hai thien s? m?c ao tr?ng. Hai thien s? h?i: "H?i ng??i đan ba kia, sao ng??i khoc? Ng??i th?a r?ng: Vi ng??i ta đa d?i Chua toi đi, khong bi?t đ? Ngai ? đau". V?a noi xong ng??i đan ba quay l?i, th?y đ?c Chua Giesu t?i đo; nh?ng ch?ng bi?t ?y la đ?c Chua Giesu. Cac sach Phuc Am va Cong v? đ?u ghi nh?n r?ng Giesu đa g?p l?i cac mon đ? t?i cac n?i ch?n khac nhau trong su?t b?n m??i ngay tr??c khi v? tr?i.

H?u h?t Kito h?u ch?p nh?n cau chuy?n ph?c sinh, nh? đ??c ky thu?t trong Tan ??c, la s? ki?n l?ch s? va xem đay la tam đi?m cho đ?c tin Kito giao c?a h? m?c du theo quan đi?m c?a m?t s? tin h?u thu?c trao l?u t? do ( liberalism ), đay ch? la cau chuy?n co tinh ?n d?. Tuy nhien l?ch s? ch?ng minh đay la ni?m tin b?t di d?ch c?a Kito giao. T?t c? Kito h?u tin r?ng Giesu đa lam nhi?u d?u k? phep l? va cac tong đ? đ??c ban cho quy?n l?c sieu nhien b?i ?n Chua Thanh Th?n đ? ch?a lanh b?nh t?t cho nhi?u ng??i va noi đ??c nhi?u th? ti?ng khac nhau sau khi Giesu v? tr?i.

Goc đ? s? h?c

Bai chi ti?t: Giesu l?ch s? , đi?u tra v? Giesu l?ch s? , va Di?n d?ch han lam v? cac chi ti?t trong Phuc Am
Xem them: Phe binh Kinh Thanh

Tr??c th?i k? Khai sang ? ph??ng Tay, cac Phuc Am đ??c coi nh? la nh?ng t??ng thu?t l?ch s? mang tinh ng??i th?t vi?c th?t. Song gi?i h?c gi? hi?n đ?i h?u nh? đ?u đ?t nghi v?n v? đ? tin c?y c?a nh?ng kinh sach nay; h? ch? tr??ng k? ra ranh gi?i gi?a Giesu đ??c t? trong cac Phuc Am va Giesu th?c s? trong l?ch s?. [62] K? t? th? k? th? 18 tr? đi, ba cu?c đi?u tra han lam rieng l? v? Giesu l?ch s? đa đ??c ti?n hanh, m?i đ?t m?t đ?c thu va d?a tren cac tieu chi nghien c?u khac nhau, g?n li?n v?i th?i đ?i rieng. [63] [64] Tuy ph?n đong h?c gi? đ?ng thu?n r?ng Giesu đa t?ng t?n t?i, va c?ng đ?u ch?p nh?n m?t s? chi ti?t c? b?n trong ti?u s? c?a ong, song chan dung Giesu đ??c ph?c d?ng theo t?ng tac gi? v?n khac nhau it nhi?u, va c?ng khac hoan toan so v?i ky thu?t trong Phuc Am. [65] [66]

Judea va Galilee th? k? th? nh?t

X? Palestine th?i Giesu s?ng

Nien bi?u

H?u h?t cac h?c gi? đ?ng y r?ng Giesu la m?t ng??i Do Thai vung Galilea , sinh vao kho?ng đ?u th? k? th? nh?t va qua đ?i trong kho?ng t? n?m 30 đ?n 36 SCN t?i x? Judea , ong ch? s?ng va ho?t đ?ng t?i Galilea va Judea ch? khong ? n?i khac [67] [68] . Cac sach Phuc Am ch? t?p trung vao quang đ?i ba n?m cu?i khi Giesu s?ng d??i tr?n gian, đ?c bi?t la tu?n l? cu?i cung tr??c khi b? đong đinh vao th?p gia, nh?ng chung c?ng cung c?p m?t s? manh m?i lien quan đ?n n?m sinh c?a Chua Giesu. đo?n Mattheu 2:1 lien k?t s? giang sinh c?a Chua Giesu v?i s? cai tr? c?a Herod đ?i đ? - ng??i đa ch?t vao kho?ng n?m th? 4 tr??c Cong nguyen, va đo?n Luca 1:5 vi?t r?ng Herod đa tr? vi tr??c khi Chua Giesu giang sinh, ngoai ra Phuc Am nay con đ? c?p đ?n cu?c đi?u tra dan s? c?a chinh quy?n La Ma di?n ra m??i n?m sau đo. Luke 3:1-2 va 3:23 vi?t r?ng Chua Giesu b?t đ?u s? v? khi ong kho?ng ba m??i tu?i, va đo la n?m th? 15 c?a tri?u đ?i Tiberius (kho?ng n?m 28 ho?c 29 Cong Nguyen). Qua nh?ng chi ti?t nay va b?ng cac ph??ng phap phan tich khac nhau, h?u h?t cac h?c gi? đi đ?n đ?ng thu?n r?ng Chua Giesu sinh trong kho?ng t? n?m th? 6 đ?n 4 tr??c Cong nguyen, [69]

V? th?i đi?m qua đ?i, t?c la s? ki?n ong b? đong đinh tren cay th?p gia, h?u h?t cac h?c gi? đ?ng y r?ng s? ki?n nay x?y ra trong kho?ng t? n?m 30 đ?n 33 Cong nguyen. [70] [71] Cac sach Phuc Am noi r?ng s? ki?n nay x?y ra trong thanh x? Judea ma Pilate la t?ng tr?n thu?c quy?n La Ma kho?ng n?m 26-36. [72] Ng??i ta tin r?ng ngay ma Phaolo theo Kito giao (??c tinh kho?ng n?m 33-36) co m?i lien h? nao đo đ?n cho ngay Chua Giesu b? đong đinh qua vi?c phan tich th? c?a Thanh Phaolo va Sach Cong v? Tong đ?. [73] Cac nha thien v?n t? th?i Isaac Newton đa c? g?ng ??c l??ng chinh xac ngay Chua Giesu b? đong đinh b?ng cach phan tich chuy?n đ?ng c?a M?t Tr?ng va tinh theo l?ch s? c?a l? V??t Qua theo l?ch c?a ng??i Do Thai. Va ngay gi? thi?t đ??c ch?p nh?n r?ng rai nh?t theo ph??ng phap nay la ngay 7 thang 4, n?m 30 AD; va ngay 3 thang 4 n?m 33 (k? c? l?ch Julius ).

Di s?n

Theo h?u h?t cac gi?i thich Kinh Thanh c?a Kito giao, cac ch? đ? c? b?n c?a nh?ng l?i r?n d?y c?a Giesu la s? h?i c?i, tinh yeu vo đi?u ki?n, tha th? t?i l?i va khoan dung va v? Thien đ??ng. [74] Kh?i đ?u nh? m?t giao phai nh? c?a ng??i Do Thai, [75] no đa phat tri?n va tr? thanh m?t ton giao rieng bi?t so v?i đ?o Do Thai vai th?p k? sau cai ch?t c?a Giesu. Kito giao đa lan r?ng ra kh?p đ? ch? La Ma d??i d?ng đ??c bi?t đ?n qua Tin đi?u Nicea va tr? thanh qu?c giao d??i th?i Theodosius I . Qua hang th? k?, no lan r?ng đ?n h?u h?t chau Au va tren toan th? gi?i. C. S. Lewis va Giao hoang Gioan Phaolo II đa b?o v? ni?m tin vao Giesu tr??c nh?ng s? ch? trich mang tinh l?ch s?.

Nh?n đ?nh

Kito giao

H?u h?t Kito h?u tin r?ng, Giesu la Thien Chua , la đ?ng Messiah ma s? xu?t hi?n đa đ??c tien bao trong C?u ??c . H? tin r?ng Giesu la Thien Chua hoa than thanh ng??i , la Ngoi Hai trong Ba Ngoi ; r?ng Giesu nh?p th? b?i quy?n phep Chua Thanh Th?n , xu?ng th? gian đ? c?u nhan lo?i kh?i t?i l?i va s? ch?t b?i mau c?a Giesu đa đ? ra khi b? đong đinh tren th?p t? gia nh? la sinh t? chu?c t?i cho loai ng??i. H? c?ng tin r?ng Giesu đa s?ng l?i t? coi ch?t va sau đo tr? l?i Thien đang .

H?i giao

Khac v?i đ?c tin c?a ng??i Kito giao, tin đ? H?i giao tin r?ng, Giesu la m?t trong nh?ng nha tien tri ( ngon s? ) đang đ??c ton tr?ng, đ??c Thien Chua sai đ?n va la đ?ng Messiah ; nh?ng h? khong tin Giesu la "Con Thien Chua". H? c?ng khong tin v? s? ch?t va s? ph?c sinh c?a Giesu, xem đo ch? la s? hoa phep c?a Thien Chua danh cho tien tri Giesu đ? đanh l?a ng??i đ??ng th?i. Sau đo, Giesu v? tr?i c? h?n l?n xac.

Do Thai giao

Do Thai giao thi c?c l?c ph?n đ?i c? hai ni?m tin c?a hai ton giao tren. H? khong xem Giesu la Thien Chua xu?ng th? lam ng??i c?ng khong nh?n đo la nha tien tri, th?m chi coi đo la nha tien tri gi? hay k? xuc ph?m đ?n Thien Chua c?a h?. H? cho r?ng, k? t? sau s? s?p đ? l?n th? hai c?a đ?n th? Jerusalem , khong co m?t tien tri nao xu?t hi?n them n?a. Cho đ?n t?n bay gi?, h? v?n đang hy v?ng co m?t đ?ng Messiah t? tr?i xu?ng.

Ph?t giao

Ph?t giao h?u nh? khong đ?a ra nh?n đ?nh v? vai tro c?a Giesu trong ton giao h?. đ?i v?i h?, d?a theo l?ch s? , Giesu ch? la m?t con ng??i. Tuy nhien, m?t s? tin đ? thu?c m?t s? phai cho r?ng, v?i nh?ng đ?c tinh hi?n nhien c?a Giesu, ch?c ch?n sau đo Giesu c?ng đ??c sinh vao coi tr?i d?a theo lu?t nhan qu? . Do đo, nh?ng ng??i tu theo Ph?t giao c?p ti?n, nh?t la T?nh đ? tong , co th? ton kinh Giesu nh? m?t v? A-la-han hay B? tat [76] .

M?t s? Ph?t t? , trong đo co Tenzin Gyatso, đ?t-l?i L?t-ma th? 14 [77] xem Giesu nh? m?t v? đ?i B? tat , ng??i c?ng hi?n đ?i minh cho h?nh phuc c?a nhan lo?i. Nga S?n Thi?u Th?c ? th? k? XIV c?a Tao đ?ng tong ng? y r?ng nh?ng l?i d?y c?a Giesu trong Sach Phuc Am do m?t ng??i đa đ??c gi?i thoat (arahant) vi?t. [78]

Khac

M?t ng??i Nh?t theo ch? ngh?a vo chinh ph? , K?toku Sh?sui co vi?t tac ph?m Kirisuto Massatsuron (基督抹殺論, C? đ?c M?t Sat Lu?n ). Trong tac ph?m nay, Sh?sui cho r?ng Giesu ch? la m?t nhan v?t th?n tho?i va khong co th?c. [79] [80] .

Vi co vai tro đ?c bi?t trong m?t s? ton giao nay, Giesu đ??c nhin nh?n la m?t trong nh?ng nhan v?t quan tr?ng nh?t va co ?nh h??ng sau r?ng nh?t trong l?ch s? nhan lo?i .

Xem them

Ghi chu

  1. ^ John P. Meier l?i cho r?ng Jesus sinh vao k.  7 ho?c 6 TCN . [1] Karl Rahner kh?ng đ?nh r?ng đ?ng thu?n trong gi?i h?c gi? Kito la k.  4 TCN . [2] E. P. Sanders c?ng cho r?ng ngay sinh c?a Giesu la k.  4 TCN va c?ng đ? c?p đ?n đ?ng thu?n s? đ?ng. [3] Jack Finegan d?a tren b?ng ch?ng thuy?n th?ng Kito thu? s?m đ? c?ng c? cho gi? đ?nh nien đ?i k.  3 ho?c 2 TCN . [4]
  2. ^ Powell vi?t: "[Paul] does cite words or instructions of Jesus in a few places, [38] but for the most part he displays little interest in the details of Jesus' earthly life and ministry." [39]
  3. ^ So sanh Matthew 1:6?16 va Luke 3:23?31 . Xem them Ph? h? c?a Giesu § So sanh gi?a hai ph? h? .
  4. ^ đ? co cai nhin t?ng quan v? v?n đ? nay, xem Ph? h? c?a Giesu § Gi?i thich cho s? đa d?ng .

Chu thich

  1. ^ Meier 1991 , tr. 407.
  2. ^ Rahner 2004 , tr. 732.
  3. ^ Sanders 1993 , tr. 10?11.
  4. ^ Finegan 1998 , tr.  319
  5. ^ Brown 1977 , tr. 513.
  6. ^ 支秋 co am Han-Vi?t la Chi-thu nh?ng đ?c theo am Nom la Gie-su . Tham kh?o: Girolamo Maiorica . ?主支秋?之二 đ?c Chua Gie-su quy?n chi nh? .
    Tr?n V?n Toan (2005). " T? v? Taberd va di s?n v?n hoa Vi?t Nam ".
    Hoang Xuan Vi?t (2006). Tim hi?u l?ch s? ch? Qu?c ng? . Thanh ph? H? Chi Minh: Nha xu?t b?n V?n hoa Thong tin. Tr. 99.
  7. ^ Gia-to ho?c Da-to la phien am Han-Vi?t c?a 耶? ( ph?n th? ) hay 耶? ( gi?n th? ), pinyin : Y?s? .
  8. ^ "The Gospel of John is quite different from the other three gospels, and it is primarily in the latter that we must seek information about Jesus." Sanders (1993), p. 57.
  9. ^ Funk, Robert W. ; Seminar, Jesus (1998). Introduction . The acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus . San Francisco: HarperSanFrancisco. tr. 1?40. ISBN   978-0-06-062978-6 .
  10. ^ P. Parker, A Proto-Lukan Basis for the Gospel According to the Hebrews Journal of Biblical Literature, Vol. 59, No. 4 (Dec., 1940), pp. 471-473
  11. ^ J. R. Edwards, The Hebrew Gospel & the Development of the Synoptic Tradition , Eerdmans Publishing, 2009 pp. 1-376
  12. ^ Levine, Amy-Jill (1998). Coogan Michael D. (bien t?p). Visions of Kingdoms: From Pompey to the First Jewish Revolt (63 TCN?70 CE) . The Oxford History of the Biblical World . New York and Oxford: Oxford University Press. tr. 370?371. ISBN   978-0-19-508707-9 .
  13. ^ Houlden, James L. (2005). Jesus: The Complete Guide . London: Continuum. ISBN   978-0-8264-8011-8 .
  14. ^ Prof. Dr. ?aban Ali Duzgun (2004). “Uncovering Islam: Questions and Answers about Islamic Beliefs and Teachings” . Ankara: The Presidency of Religious Affairs Publishing. B?n g?c l?u tr? ngay 1 thang 2 n?m 2009 . Truy c?p ngay 15 thang 2 n?m 2010 .
  15. ^ “Compendium of Muslim Texts” . B?n g?c l?u tr? ngay 10 thang 6 n?m 2007 . Truy c?p ngay 15 thang 2 n?m 2010 .
  16. ^ a b Sanders, Ed P.; Pelikan, Jaroslav J. “Jesus Christ” . Encyclopædia Britannica . Truy c?p ngay 13 thang 4 n?m 2013 .
  17. ^ “Ch??ng 26 -” . thanhlinh.net .
  18. ^ “Gioan -” . thanhlinh.net .
  19. ^ “Ch??ng 6 -” . thanhlinh.net .
  20. ^ a b   Maas, Anthony J. (1913). “Origin of the Name of Jesus Christ”  . Catholic Encyclopedia . New York: Robert Appleton Company.
  21. ^ Ehrman, Bart D. (2012). Did Jesus Exist?: The Historical Argument for Jesus of Nazareth . HarperOne. tr. 29. ISBN   978-0-06-208994-6 .
  22. ^ “Joshua” . Merriam-Webster . Truy c?p ngay 4 thang 8 n?m 2013 .
  23. ^ Hare, Douglas (2009). Matthew . Westminster John Knox Press. tr. 11. ISBN   978-0-664-23433-1 .
  24. ^ France 2007 , tr. 53.
  25. ^ Doninger 1999 , tr. 212.
  26. ^ Heil, John P. (2010). Philippians: Let Us Rejoice in Being Conformed to Christ . Society of Biblical Lit. tr. 66. ISBN   978-1-58983-482-8 .
  27. ^ Christian Theology: An Introduction by Alister E. McGrath 2010 ISBN 1-4443-3514-6 page 270
  28. ^ 1 Corinthians 11:23-26
  29. ^ Blomberg 2009 , tr. 441?42.
  30. ^ Evans 2003 , tr. 465?77.
  31. ^ Acts 10:37?38 va Acts 19:4
  32. ^ Bruce, Frederick F. (1988). The Book of the Acts . Wm. B. Eerdmans Publishing. tr.  362 . ISBN   978-0-8028-2505-6 .
  33. ^ Rausch 2003 , tr. 77.
  34. ^ Acts 1:1?11
  35. ^ C?ng đ??c nh?c đ?n ? 1 Timothy 3:16
  36. ^ Evans 2003 , tr. 521?30.
  37. ^ 1 Corinthians 7:10?11, 9:14, 11:23?25 , 2 Corinthians 12:9
  38. ^ 1 Cor. 7:10?11; 9:14; 11:23?25 ; 2 Cor. 12:9 ; cf. Acts 20:35
  39. ^ Powell, Mark A. (2009). Introducing the New Testament . Baker Academic. tr.  248 . ISBN   978-0-8010-2868-7 .
  40. ^ Brown 1997 , tr. 835?40.
  41. ^ Evans, C.A. (2008). Exploring the Origins of the Bible . Baker Academic. tr. 154.
  42. ^ Keener 2009 , tr. 56.
  43. ^ a b c d Funk, Hoover & The Jesus Seminar 1993 , tr. 3.
  44. ^ Cross & Livingstone 2005 , John, St..
  45. ^ Roberts, Mark D. (2007). Can We Trust the Gospels?: Investigating the Reliability of Matthew, Mark, Luke, and John . Crossway. tr. 58. ISBN   978-1-4335-1978-9 . L?u tr? b?n g?c ngay 7 thang 9 n?m 2015 . Truy c?p ngay 14 thang 8 n?m 2015 .
  46. ^ Licona 2010 , tr. 210?21.
  47. ^ Vermes 1981 , tr. 20, 26, 27, 29.
  48. ^ Matthew 1 ; Luke 2
  49. ^ Matthew 1:1?16
  50. ^ Sanders 1993 , tr. 80?91.
  51. ^ Luke 3:23?38
  52. ^ Brown 1978 , tr.  163 .
  53. ^ France, R.T. (1985). The Gospel According to Matthew: An Introduction and Commentary . Eerdmans. tr. 72. ISBN   978-0-8028-0063-3 . L?u tr? b?n g?c ngay 29 thang 2 n?m 2020 . Truy c?p ngay 15 thang 10 n?m 2018 . "From David the two lists diverge, as Matthew follows the line of succession to the throne of Judah from Solomon, whereas Luke's list goes through Nathan, ... and converges with Matthew's only for the two names of Shealtiel and Zerubabbel until Joseph is reached."
  54. ^ Mills & Bullard 1998 , tr. 556.
  55. ^ Marsh, Clive; Moyise, Steve (2006). Jesus and the Gospels . Clark International. tr. 37. ISBN   978-0-567-04073-2 . L?u tr? b?n g?c ngay 7 thang 9 n?m 2015 . Truy c?p ngay 14 thang 8 n?m 2015 .
  56. ^ Morris 1992 , tr. 26.
  57. ^ Jeffrey, David L. (1992). A Dictionary of biblical tradition in English literature . Wm. B. Eerdmans Publishing. tr. 538?40. ISBN   978-0-85244-224-1 . L?u tr? b?n g?c ngay 8 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 8 thang 10 n?m 2020 .
  58. ^ Cox & Easley 2007 , tr. 30?37.
  59. ^ Brownrigg, Ronald (2002). Who's Who in the New Testament . Taylor & Francis. tr. 96?100. ISBN   978-0-415-26036-7 .
  60. ^ https://ocoy.org/original-christianity/unknown-life-of-jesus-christ/
  61. ^ https://muse.jhu.edu/article/188153
  62. ^ Levine 2006 , tr. 5.
  63. ^ Witherington 1997 , tr. 113.
  64. ^ Powell 1998 , tr. 19?23.
  65. ^ Theissen & Winter 2002 , tr. 5.
  66. ^ Jesus Research: An International Perspective (Princeton-Prague Symposia Series on the Historical Jesus) by James H. Charlesworth and Petr Pokorny (15 September 2009) ISBN 978-0-8028-6353-9 pp. 1?2
  67. ^ Green, Joel B.; McKnight, Scot; Marshall, I. Howard (1992). Dictionary of Jesus and the Gospels . InterVarsity Press. tr. 442. ISBN   9780830817771 .
  68. ^ Borg, Marcus J. (2006). “The Spirit-Filled Experience of Jesus” . Trong Dunn, James D. G.; McKnight, Scot (bien t?p). The Historical Jesus in Recent Research . tr. 303. ISBN   1-57506-100-7 .
  69. ^ Dunn 2003 , tr. 324.
  70. ^ Humphreys, Colin J.; Waddington, W. G. (1992). “The Jewish Calendar, a Lunar Eclipse and the Date of Christ's Crucifixion” (PDF) . Tyndale Bulletin . 43 (2): 340.
  71. ^ Kostenberger, Kellum & Quarles 2009 , tr. 398.
  72. ^ Green, Joel B. (1997). The gospel of Luke: New International Commentary on the New Testament Series . Wm. B. Eerdmans Publishing. tr. 168. ISBN   978-0-8028-2315-1 .
  73. ^ Barnett, Paul (2002). Jesus & the Rise of Early Christianity: A History of New Testament Times . InterVarsity Press. tr. 21. ISBN   978-0-8308-2699-5 .
  74. ^ Sniegocki, John. " Review of Joseph GRASSI, Peace on Earth: Roots and Practices from Luke's Gospel , " Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, 2004 (repentance, forgiveness); Bock, Darrell L. " Major Themes of Jesus' life ", (coming of the Kingdom of God); Brussat, Frederic and Mary Ann. " Review of If Grace Is So Amazing, Why Do not We Like It?, " (grace); Hughes, F. A. " Grace and Truth ", Stem Publishing 1972 (grace)
  75. ^ Duhaime, Jean; Blasi, Anthony J.; Turcotte, Paul-Andre (2002). Handbook of early Christianity: social science approaches . Walnut Creek, Calif: AltaMira Press. tr.  434 . ISBN   0759100152 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  76. ^ “Ph?t giao Vi?t Nam - Ph?t giao Vi?t Nam” .
  77. ^ Beverley, James A., Hollywood's Idol , Christianity Today, "Jesus Christ also lived previous lives", he said. "So, you see, he reached a high state, either as a Bodhisattva, or an enlightened person, through Buddhist practice or something like that", Truy c?p 20 thang 4 n?m 2007
  78. ^ 101 Zen Stories ; #16
  79. ^ 基督抹殺論 L?u tr? 2016-03-03 t?i Wayback Machine ( Iwanami Shoten, Publishers website, ti?ng Nh?t)
  80. ^ Kosaka Masaaki (31 Thang ba 2021). “Japanese Thought In The Meiji Era Centenary Culture Council Series” . Pan-Pacific Press – qua Internet Archive.

Th? m?c

Lien k?t ngoai

Tim hi?u them v?
Jesus
t?i cac d? an lien quan
Tìm kiếm Wiktionary T? đi?n t? Wiktionary
Tìm kiếm Commons T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
Tìm kiếm Wikinews Tin t?c t? Wikinews
Tìm kiếm Wikiquote Danh ngon t? Wikiquote
Tìm kiếm Wikisource V?n ki?n t? Wikisource
Tìm kiếm Wikibooks T? sach giao khoa t? Wikibooks
Tìm kiếm Wikiversity Tai nguyen h?c t?p t? Wikiversity
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gie-su&oldid=71185810 ”