Ch? Han gi?n th?
(
???字
-
Gi?n th? Han t?
) la b?
ch? Han
đ??c chinh ph?
C?ng hoa Nhan dan Trung Hoa
t?o ra sau khi
thanh l?p n??c
, nh?m thay th?
ch? Han ph?n th?
trong v?n vi?t
ti?ng Trung
. N?m 1955, Trung Qu?c b?t đ?u đ?n gi?n hoa t? ch? Han ph?n th? d?a theo "Ph??ng an gi?n hoa ch? Han". N?m 1964 "T?ng b?ng ch? Han" đ??c cong b?, co kho?ng ch?ng 2.200 ch? Han gi?n th?. Hi?n nay b?n in n?m 2013 c?a "B?ng ch? Han th??ng dung m?u m?c" la b?ng ch? Han gi?n th? m?i nh?t ? Trung Qu?c, co ch?ng 2.500 ch?.
[1]
Phe tan thanh gi?n ??c thong th??ng cho r?ng m?t vai ch? Han gi?n th? đ?n t? đ?i x?a.
[2]
Vi d?: van 云 va 雲 ngh?a g?c gi?ng nhau, đ?u co lien quan t?i ch? Han th? l?,
[3]
va h?u h?t b?t ngu?n t?
Hanh th?
va
Th?o th?
bi?n thanh
Kh?i th?
. R?t nhi?u
b? th?
đ?n t? Th?o th?, vi th? ch? Han gi?n th? c?ng đ?n t?
Th?o th?
. Tuy nhien, phe ph?n đ?i cho la ch? Han gi?n th? ch? m??n dung l?i ch? x?a ma ch?a ch?c theo ngh?a g?c c?a ch? đo, cho nen khong th? nh?n r?ng la đ?n t? th?i xa x?a. Vi d?: qu?ng 廣 va nghi?m ? v?n d? la hai ch? khac ngh?a, nh?ng ma ch? nghi?m v?n đ??c dung lam l?i gi?n th? c?a ch? qu?ng. Khong co l? bi?n Th?o th? thanh Kh?i th? đ? lam ch? m?i. Ph?n l?n ch? Trung Hoa truy?n th?ng gi? nguyen l?i ch? c?, g?i la ch? truy?n th?a.
[4]
N?m 1977 ?y ban c?i cach ch? vi?t cong b? b?n nhap ch? Han gi?n th? th? hai, nh?ng khong đ??c ph? c?p trong dan chung b?i vi n?n mu ch? g?n nh? đ??c xoa b?, ch? Han gi?n th? g?c dung r?ng rai đa thanh thoi quen. N?m 1986 ch? Han gi?n th? th? hai chinh th?c b? b? đi.
Ch? Han gi?n th? đa đ??c ng??i Hoa ?
Singapore
ch?p nh?n. T? n?m 1976 Singapore dung t?t c? ch? Han gi?n th? c?a Trung Qu?c.
[5]
V?i
ng??i Malaysia g?c Hoa
, ch? Han gi?n th? đ??c dung t? n?m 1981 (tuy nhien l?u y r?ng khac v?i Singapore,
ti?ng Trung
khong ph?i la m?t trong ngon ng? chinh th?c ?
Malaysia
).
- Ngay 1 thang 2 n?m 1920 Ti?n Huy?n đ?ng đ?ng bai "đ? ngh? gi?m net trong ch? Han" len t?p chi
Thanh nien m?i
.
- Ngay 21 thang 8 n?m 1935 B? Giao d?c Dan qu?c Trung Hoa cong b? "B?ng ch? Han gi?n th? đ?t th? nh?t". Ngay 5 thang 2 n?m sau ph?i b? đi vi b?
đai Quy đao
la nhan v?t b?c cao
đ?ng Qu?c dan
ph?n đ?i d? d?i.
[6]
- Thang 2 n?m 1936
Vi?n Hanh chinh
Dan qu?c Trung Hoa ra l?nh t?m gac l?i thi hanh ch? Han gi?n th?.
[6]
[7]
- Ngay 25 thang 3 n?m 1952 ?y ban nghien c?u c?i cach ch? vi?t thanh l?p Nhom ch?nh li ch? Han, b?t đ?u so?n "B?n nhap b?ng gi?n ??c ch? Han th??ng dung".
[8]
- Ngay 7 thang 1 n?m 1955 ?y ban c?i cach ch? vi?t cong b? "B?n nhap ph??ng an gi?n ??c ch? Han", co ba b?ng: "B?ng gi?n ??c 798 ch? Han", "B?ng b? đi 400 ch? th? l?", "B?ng gi?n ??c cach vi?t b? th? ch? Han". Sau nay b?ng th? hai tr? thanh b?n nhap c?a "B?ng Ch?nh li ch? th? l? đ?t th? nh?t". Trong "L?i gi?i thich B?n nhap ph??ng an gi?n ??c ch? Han" bay t?: "Thong qua vi?c th?o lu?n b?n nhap, chung toi mong m?i ng??i s? cung nhau c? g?ng nghien c?u vi?c c?i cach ch? Han va t?o ra đi?u ki?n thu?n l?i đ? ti?p t?c ch?nh đ?n ch? Han, th?t hanh đanh v?n ch? vi?t."
- Thang 1 n?m 1955 ?y ban c?i cach ch? vi?t gi?i thich ch? Han kho thay đ?i thanh ch? cai Latin trong it lau. Sau khi b?t đ?u th?t hanh ch? vi?t đanh v?n thi s? co th?i ki chuy?n ti?p dung c? ch? m?i l?n ch? c?. Ch? Han v?n con la đ? dung quan tr?ng khong th? thi?u trong kho?ng th?i gian nh?t đ?nh. Ba cach th?c gi?n ??c đ??c đ?a ra: net, s? ch?, va cach vi?t.
[9]
- Ngay 28 thang 1 n?m 1956
Vi?n Qu?c v? Trung Qu?c
thong qua Ngh? quy?t lien quan t?i vi?c cong b? Ph??ng an gi?n ??c ch? Han.
[8]
- Ngay 31 thang 1 n?m 1956 t?
Nh?t bao Nhan dan
in toan b? b?n ngh? quy?t c?a Vi?n Qu?c v? cung k? ho?ch gi?n ??c ch? Han.
- Ngay 10 thang 1 n?m 1958
Chu An Lai
cong b? b?n bao cao "Nhi?m v? c?i cach ch? vi?t hi?n nay", t? cao "m?t vai ph?n t? gi? c? đa ti?n đanh c?i cach ch? vi?t m?t cach đ?c ac, noi vi?c gi?n ??c ch? Han b? h?ng va b? nhan dan ph?n đ?i. H? đoi Vi?n Qu?c v? thu l?i k? ho?ch, thu l?i ‘Ph??ng an gi?n ??c ch? Han’". B?n bao cao tr? l?i vi?c gi?n ??c ch? Han "?n kh?p v?i quy?n ng??i dan, đ??c ng??i dan h?ng hai ti?p nh?n" va "nen đ??c ?ng h? v?ng vang."
- Thang 5 n?m 1964 ?y ban c?i cach ch? vi?t in "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?", bao g?m ba b?ng, co t?t c? 2.236 ch?. B?ng th? nh?t g?m co 352 ch? Han gi?n th? khong dung lam b? th?. B?ng th? hai g?m co 132 ch? Han gi?n th? co th? dung lam b? th?. B?ng th? ba g?m co 1.754 ch? m? r?ng t? b?ng th? hai.
[8]
- Ngay 20 thang 12 n?m 1977 "B?n nhap Ph??ng an gi?n ??c ch? Han th? hai" đ??c cong b?, g?i la "ch? Han gi?n th? l?n hai".
- Ngay 24 thang 6 n?m 1986 Vi?n Qu?c v? tuyen b? b? đi "B?n nhap Ph??ng an gi?n ??c ch? Han th? hai".
- Ngay 10 thang 10 n?m 1986 "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?" đ??c cong b? l?i, in len t?
Nh?t bao Nhan dan
vao ngay 15 thang 10. Co t?t c? 2274 ch? Han va 14 b? th? đ??c gi?n ??c. Khong co ch? hi?m th?y đ??c gi?n ??c d?a vao s? gi?ng nhau nh? uan ? (贇), va đi?p ? (疊), phuc 覆, t??ng 像, la ? khong con gi?n ??c thanh 迭, ?, 象, ? n?a.
- N?m 1993 B? Giao d?c Singapore s?a b?ng li?t ke ch? Han gi?n th? ban hanh vao n?m 1976 cho gi?ng T?ng b?ng ch? Han gi?n th? c?a Trung Qu?c.
- Ngay 5 thang 6 n?m 2013 Vi?n Qu?c v? cong b? "B?ng ch? Han th??ng dung m?u m?c", co "B?ng so sanh ch? m?u m?c va ch? Han ph?n th?, ch? Han th? l?". Vi?c th??ng dung ch? Han trong xa h?i ph?i đung "B?ng ch? Han th??ng dung m?u m?c".
[10]
Nguyen t?c ch? Han gi?n th? co th? truy len đ? ngh? c?a Ti?n Huy?n đ?ng vao n?m 1922. Tam nguyen t?c gi?n hoa la: ch? vay m??n, ch? hinh thanh, tieu chu?n hoa Th?o th?, ch? đ?c tr?ng, ch? vanh, ch? h?i y, ch? phu hi?u, va ch? b? th?. M?c du ra đ?i tr??c Ti?n Huy?n đ?ng va khong đ??c ro rang đ? bao ham cac ph??ng phap gi?n ??c ch? Han c? th?, cac nguyen t?c nay đ? đi?n hinh, chinh sach gi?n ??c dung khong it.
Cac nguyen t?c nghien c?u s?a ch?a ch? Han gi?n th? đang co c?a
Trung Qu?c
la nh? sau:
- đ?n gi?n.
- Tieu chu?n hoa:
- Di?t b? ch? th? l?;
- Nh?n m?nh tinh hinh thanh;
- Gi? nguyen tinh bi?u y.
- ?n đ?nh.
- Th?t d?ng.
- đ?p m?t v?a đung.
N?m 1952 ?y ban nghien c?u c?i cach ch? vi?t Trung Qu?c quy?t đ?nh l?y "thu?t nhi b?t tac" lam nguyen t?c gi?n ??c ch? Han. Cung n?m
Mao Tr?ch đong
tr? ra "gi?n ??c" la gi?n ??c l?i ch?, c?ng la h?p l?i ch? Han đ? gi?m b?t s? ch? m?u m?c.
[8]
Co r?t nhi?u ch? Han gi?n th? khong đ??c ch? ra theo l?c th?. Tuy nhien, ch? Han gi?n th? khong th? thoat li l?c th? vi ph?i ph? thu?c vao ch? Han ph?n th?. Noi chung cac ph??ng phap nh? "gi?n ??c c?u truc ch?", "gi?n ??c d?a vao s? gi?ng nhau", "di?t b? ch? th? l?", va "d?ng phong ch? m?i" đ??c dung đ? ch? ra ch? Han gi?n th?.
Thi d? gi?n ??c ki?u h?p l?i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Co khong it ch? đ??c h?p l?i thanh ch? khac luc gi?n ??c, c? th? co ba tinh hu?ng:
- Dung ch? x?a đ?n gi?n thay vi ch? th?i nay.
- Dung ch? Han gi?n th? m?i thay th? cho nhi?u ch?.
- V?a h?p l?i b? ph?n ch?, v?a đ?i ph?n y ngh?a c?a ch? n? thanh ch? co net đ?n gi?n, gi? nguyen y ngh?a ch? đo.
Ben c?nh đo co luc ch? Han gi?n th? h?p l?i nh?ng ch? hi?m th?y, it dung, cach đ?c khac nhau, y ngh?a ngu?n g?c ch? khong lien h? v?i nhau.
Theo ngh?a r?ng ch? truy?n th?a la ch? Han đ??c truy?n l?i trong l?ch s? (ch? y?u la l?i Kh?i th? sau cu?c l? bi?n) va v?n con dung đ?n nay, co l?ch s? h?n hai nghin n?m. đ?i v?i H?ng Kong, Macau, va đai Loan, "ch? truy?n th?a" la ch? Han truy?n th?ng đang dung; theo ngh?a đen la ch? Han khong đ??c "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?" gi?n ??c. Ch? Han m?u m?c đang đ??c dung ? Trung Qu?c ch? y?u bao g?m ch? Han gi?n th? va ch? truy?n th?a khong qua gi?n ??c (nh?ng dung phong ch? m?i).
Theo ngh?a h?p "ch? Han ph?n th?" ch? tr? ch? co l?i gi?n. N?u khong co thi thu?c v? th? ch? truy?n th?a. Tuy nhien, trong m?t vai tr??ng h?p ch? thong hanh ? H?ng Kong, Macau, va đai Loan s? g?i h?t th?y la "ch? Han ph?n th?"; ch? Han tieu chu?n ? Trung Qu?c (bao g?m ch? Han đ??c gi?n th? va ch? truy?n th?a khong đ??c gi?n ??c) thi g?i b?ng "ch? Han gi?n th?". Khong ph?i "ch? Han ph?n th?" nao c?ng ph?c t?p h?n ch? Han gi?n th?. Co r?t nhi?u thi d? c?a cai g?i la "nh?t gi?n đa ph?n".
- Hi?n ra l?n đ?u vao đ?i
nha Han
, Kh?i th? v? sau bi?n đ?i it, đ?n nay v?n con dung.
- Ch? Han ph?n th? la ch? vi?t chinh th?c ? Trung Qu?c đ?n khi ra "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?". Sau đo ch? Han gi?n th? va ch? truy?n th?a khong đ??c ch?nh li gi?n ??c la ch? Han m?u m?c
- Hi?n nay ch? Han ph?n th? đ??c dung ? đai Loan, Macau, H?ng Kong, va n??c ngoai, đ?c bi?t la ? Hoa K?, chau Au, chau đ?i d??ng, va m?t vai n??c đ?o tren ?n đ? D??ng.
- ? Trung Qu?c va Singapore m?t vai ng??i co th? đ?c tr?n v?n ch? Han ph?n th?, nh?ng vi?t b?ng ch? Han gi?n th?.
- ? Malaysia ph?n l?n ng??i Hoa co th? đ?c tr?n v?n ch? Han ph?n th?, nh?ng vi?t b?ng ch? Han gi?n th?.
V? khia c?nh
ngon ng? h?c
ch? Han ph?n th? co th? bay t? l?c th? m?t cach hoan ch?nh va chinh xac. M?t s? ch? Han gi?n th? kho bi?u đ?t tr?c ti?p tinh ch?t rieng nay c?a ch? Han.
Theo nh? phap lu?t quy đ?nh Trung Qu?c, ch? Han gi?n th? la ch? Han tieu chu?n, con ch? Han ph?n th? va ch? Han th? l? la ch? khong m?u m?c. Th??ng ch? c?n ph?i d?a tren "B?ng ch? th??ng dung ti?ng Hoa th?i nay", bao g?m ch? Han gi?n th? va ch? truy?n th?a khong đ??c gi?n ??c. Phap lu?t Trung Qu?c quy đ?nh ch? Han ph?n th? va ch? Han th? l? co th? đ??c gi? nguyen hay s? d?ng d??i tinh hu?ng nh? sau:
- Di tich v?n hoa;
- Ch? th? l? trong h?;
- Tac ph?m ngh? thu?t nh? th? phap, ch?m kh?c;
- đ? t? va ch? b?ng hi?u vi?t tay;
- Nhu c?u dung trong xu?t b?n, giao d?c, nghien c?u;
- Tinh hu?ng rieng bi?t đ??c Vi?n Qu?c v? phe chu?n.
[11]
Gi?y t? ti?ng Hoa chinh th?c c?a
Lien H?p Qu?c
t?ng dung ch? Han ph?n th? lam ch? vi?t chinh th?c, nh?ng sau khi C?ng hoa Nhan dan Trung Hoa soan gh? Trung Qu?c c?a
đai Loan
vao n?m 1971 thi ch? Han gi?n th? tr? thanh ch? chinh th?c. Cac t? ch?c qu?c t? khac nh?
T? ch?c Y t? Th? gi?i
va
T? ch?c Khi t??ng Th? gi?i
dung ch? Han gi?n th?. Nh?ng n??c co quan h? ngo?i giao v?i Trung Qu?c c?ng ch?p nh?n ch? Han gi?n th? va
ti?ng ph? thong
.
[12]
N?m 1969
Singapore
ra "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?" rieng khac v?i ch? Trung Qu?c. N?m 1974 chinh th?c dung "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?" c?a Trung Qu?c.
Ng??i Hoa ? Malaysia
tr? h?n Singapore, khi thang 2 n?m 1981 m?i in "T?ng b?ng ch? Han gi?n th?".
[13]
Ch? Han ph?n th? t?ng la l?i ch? ng??i Hoa ? n??c ngoai hay dung tr??c khi ch? Han gi?n th? ph? bi?n. Ap phich buon ban, ph??ng ti?n truy?n thong, va d?y h?c ti?ng Hoa ? ph? Tau dung ch? Han ph?n th?. T?
Th?i bao Hoan c?u
d?n, tr??c khi Trung Qu?c c?i cach m? c?a thi vi?c gi?ng d?y ti?ng Hoa ?
Hoa K?
dung ch? Han ph?n th?. Sau nay l?p sinh vien du h?c Hoa K? đ?u tien c?a Trung Qu?c t?t nghi?p va b?t đ?u bien so?n sach giao khoa ti?ng Hoa v?i ch? Han gi?n th?. N?m 2006 h?n 2.300 tr??ng trung h?c ? Hoa K? m? mon ti?ng Trung Qu?c, m?t n?a dung ch? Han gi?n th?.
[12]
Vi Trung Qu?c co ?nh h??ng qu?c t? hung m?nh nen g?n đay ng??i n??c ngoai luon luon dung ch? Han gi?n th? h?c ti?ng Hoa.
[12]
Sau n?m 1990 cac t? ch?c giao d?c Trung Qu?c ra cac bai thi trinh đ? ti?ng Hoa cho ng??i n??c ngoai khong dung ti?ng Trung Qu?c (
HSK
, g?i la "TOEFL ti?ng Hoa"), l?y ch? Han gi?n th? lam tieu chu?n.
Ph?n l?n ch? t?c ? H?ng Kong va đai Loan đ?n t? ch? but gi?n hay ch? x?a l?u hanh trong dan chung. Co m?t it gi?ng hay g?n nh? gi?ng ch? Han
Tan t? th?
c?a Nh?t (
Kanji
) va ch? Han gi?n th? c?a Trung Qu?c. ? Nh?t, ngoai ch? Han Tan t? th? chinh th?c, c?ng co "ch? l??c" (略字,
ryakuji
- "l??c t?") dung đ? ghi mau. T?ng co đ? ngh? th?ng nh?t ch? Han gi?n th? c?a Trung Qu?c va Nh?t B?n, song khong th?c hi?n đ??c.
[14]