한국   대만   중국   일본 
Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon
M?t ph?n c?a Chi?n tranh Lien minh
Napoleonic WarsWar of the Third CoalitionWar of the Fourth CoalitionWar of the Fourth CoalitionPeninsular War#Third Portuguese campaignPeninsular WarWar of the Fifth CoalitionFrench invasion of RussiaGerman campaign of 1813Campaign in north-east France (1814)Hundred Days
Napoleonic Wars

Nh?p vao hinh ?nh đ? t?i chi?n d?ch.
Trai sang ph?i, t? tren xu?ng d??i:
Tr?n chi?n c?a Austerlitz , Berlin , Friedland , Lisbon , Madrid , Vienna , Moscow , Leipzig , Paris , Waterloo
Th?i gian 18 thang 5 1803 ? 20 thang 11 1815  ( 1803-05-18  ? 1815-11-20 )
(12 n?m, 5 thang va 4 tu?n)
đ?a đi?m
Chau Au , đ?i Tay D??ng , đ?a Trung H?i , Bi?n B?c , Song La Plata , Guyane thu?c Phap , Tay ?n , ?n đ? D??ng , B?c M? , Nam Kavkaz
K?t qu?

Phe Lien Minh chi?n th?ng

Tham chi?n

C??ng qu?c lien minh:
  Lien hi?p Anh
  Ao [a][b]
  Nga [c]
  V??ng qu?c Ph? [b]
  Tay Ban Nha [d]
  đ? qu?c B? đao Nha
Vương quốc Hai Sicilie V??ng qu?c Sicilia [e]
  Lanh đ?a Giao hoang
  Sardegna
  Th?y đi?n [f]
  Ha Lan
  Braunschweig
Vương quốc Pháp Hoang gia Phap
  Hannover
Nassau

Montenegro

đ? qu?c Phap va cac đ?ng minh:
Đệ Nhất Cộng hòa Pháp C?ng hoa Phap (1792?1804)
Đệ Nhất Đế chế Pháp đ? qu?c Phap (1804?1815)

Đan Mạch đan M?ch?Na Uy [l]
  đ? qu?c Ottoman [m]
đ? qu?c Ba T? [q]

  Hoa K? [n]
Ch? huy va lanh đ?o

Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland George III
Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland William Pitt
Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland Cong t??c Wellington
Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland Horatio Nelson   †
Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland John Moore   †
Đế quốc Áo (1804–1867) Franz I
Đế quốc Áo (1804–1867) đ?i v??ng cong Karl
Đế quốc Áo (1804–1867) Hoang than Schwarzenberg
Đế quốc Áo (1804–1867) Archduke Johann
Đế quốc Nga Aleksandr I
Đế quốc Nga Mikhail Kutuzov
Đế quốc Nga Barclay de Tolly
Đế quốc Nga Ba t??c Bennigsen
Đế quốc Nga Pyotr Bagration   †
Vương quốc Phổ Frederick William III
Vương quốc Phổ Gebhard von Blucher
Vương quốc Phổ Cong t??c Braunschweig   †
Vương quốc Phổ Hoang t? Hohenlohe
Tây Ban Nha Fernando VII
Tây Ban Nha Miguel de Alava
Bồ Đào Nha V??ng t? Joao
Bồ Đào Nha Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland William Beresford
Bồ Đào Nha Miguel Pereira Forjaz
Hà Lan Willem, Than v??ng x? Orange
Vương quốc Hai Sicilie Ferdinando I
Thụy Điển Gustav IV Adolf
Thụy Điển Hoang t? Charles John [o]
Công quốc Braunschweig Cong t??c Brunswick-Wolfenbuttel   †
Vương quốc Pháp Louis XVIII

Petar I Petrovi?-Njego?

Napoleon I   Đầu hàng
Louis Alexandre Berthier
Joachim Murat
Louis Nicolas Davout
Jean Lannes   †
Andre Massena
Michel Ney
Jean-de-Dieu Soult
Jean-Baptiste Bessieres   †
cac th?ng ch? khac
Louis Thomas Villaret de Joyeuse
Pierre-Charles Villeneuve  ( POW )
Tây Ban Nha Joseph I [p]
Hà Lan Louis I
Hoang than Poniatowski   †
Vương quốc Ý (Napoléon) Hoang than Eugene
Jerome Napoleon
Maximilian I
Frederick Augustus I
Frederick I
Frederick VI
Hoang t? Christian August
Đế quốc Ottoman Selim III
Đế quốc Ottoman Mahmud II
Đế quốc Ottoman Muhammad Ali Pasha
Fath Ali Shah Qajar
Abbas Mirza

Hoa Kỳ James Madison
L?c l??ng

Nga: 900.000 quan chinh quy va dan quan (tinh rieng vao luc cao đi?m),2.100.000 quan Nga (t?t c?) [1]

Anh: 750.000 quan (t?t c?), 250.000 quan chinh quy va dan quan (tinh rieng vao luc cao đi?m) [2]

Ph?: 320.000 quan chinh quy va dan quan (tinh rieng vao luc cao đi?m),700.000 quan(t?t c?) [3]

Tay Ban Nha: 390.000 Th?y đi?n: 75.000

Ha Lan,B? đao Nha,Th?y S?: Hang ch?c ngan

3.000.000 quan chinh quy va dan quan Phap (t?t c?)

1.200.000 quan chinh quy va dan quan Phap (tinh rieng vao luc cao đi?m) [4]

685.000 quan chinh quy Phap va đ?ng minh (tinh rieng vao luc cao đi?m) [5]
Th??ng vong va t?n th?t

Ao: 550.220 ch?t (1792?1815) [6] [7]

Tay Ban Nha: h?n 300.000 [8] ? 586.000 ch?t [9]

Nga: 289.000 ch?t [7]

Anh: 279.574 ch?t [10] (bao g?m 32.232 ch?t t?i tr?n) [10]

B? đao Nha: h?n 250.000 ch?t ho?c m?t tich [11]

Ph?: 134.000 ch?t t?i tr?n [7]

Y: 120.000 ch?t ho?c m?t tich [8]

Ottoman: 50.000 ch?t ho?c m?t tich [12]

T?ng c?ng: 2.380.000 - 3.500.000 linh ch?t ho?c m?t tich do m?i nguyen nhan

~1.800.000 linh ch?t ho?c m?t tich do m?i nguyen nhan [13] , bao g?m 371.000 ch?t t?i tr?n [14] (306.000 linh Phap va 65.000 linh đ?ng minh c?a Phap [13] )

600.000 dan th??ng ch?t [13]
~ 5.000.000 - 7.000.000 ng??i ch?t
  1. Thu?t ng? "đ? qu?c Ao" đ??c s? d?ng t? sau khi Napoleon len ngoi Hoang đ? n??c Phap n?m 1804, va do đo Franz II c?a Thanh ch? La Ma ph?i nh?n danh hi?u Hoang đ? Ao ( Kaiser von Osterreich ) cho t??ng x?ng. đ? qu?c La Ma Th?n thanh tan ra vao n?m 1806, va theo đo "Hoang đ? Ao" tr? thanh danh hi?u chinh c?a Francis. Vi ly do nay, thu?t ng? "đ? qu?c Ao" v?n th??ng đ??c dung đ? thay th? cho "đ? qu?c La Ma Th?n thanh" cho ng?n g?n khi noi v? cac cu?c chi?n tranh Napoleon, m?c du 2 th?c th? nay v?n khong đ?ng ngh?a.
  2. C? Ao va Ph? đ?u đa t?ng tr? thanh đ?ng minh c?a Phap trong th?i gian ng?n va co đ?a quan tham gia cu?c xam l??c n??c Nga n?m 1812 .
  3. Nga đa tr? thanh đ?ng minh c?a Phap sau Hoa ??c Tilsit n?m 1807. M?i lien minh nay tan v? n?m 1810, d?n đ?n cu?c t?n cong n??c Nga n?m 1812. Trong th?i gian đo Nga đa ti?n hanh chi?n tranh v?i Th?y đi?n (1808?1809), v?i đ? qu?c Ottoman (1806?1812), va chi?n tranh tren danh ngh?a v?i n??c Anh (1807?1812).
  4. Tay Ban Nha la 1 đ?ng minh c?a Phap cho đ?n khi b? Phap xam l??c n?m 1808, va đa ch?ng l?i n??c Phap trong cu?c chi?n tranh Ban đ?o .
  5. Sicilia n?m trong lien bang rieng v?i Napoli cho đ?n khi Napoli tr? thanh n??c c?ng hoa v? tinh c?a Phap sau tr?n Campo Tenese n?m 1806.
  6. Tren danh ngh?a, Th?y đi?n đa tuyen b? chi?n tranh v?i Anh sau thua n??c Nga trong chi?n tranh Phan Lan (1808?1809).
  7. Napoleon đa thanh l?p Cong qu?c Warsaw thu?c quy?n cai tr? c?a V??ng qu?c Saxony n?m 1807. Quan đoan Ba Lan đa s?m ph?c v? trong quan đ?i Phap t? tr??c đo.
  8. đ? ch? Phap đa sap nh?p V??ng qu?c Holland n?m 1810. Quan Ha Lan đa chi?n đ?u ch?ng l?i Napoleon trong th?i k? M?t tr?m ngay n?m 1815.
  9. đ? ch? Phap đa sap nh?p V??ng qu?c Etruria n?m 1807.
  10. V??ng qu?c Napoli đa lien minh v?i Ao m?t th?i gian ng?n trong n?m 1814, r?i l?i lien minh Phap va đanh l?i Ao trong cu?c chi?n tranh Napoli n?m 1815.
  11. 16 đ?ng minh c?a Phap trong s? cac qu?c gia đ?c (bao g?m c? Bavaria va Wurttemberg) đa t?o nen Lien bang Rhein vao thang 7 n?m 1806 sau tr?n Austerlitz thang 12 n?m 1805. Sau tr?n Jena-Auerstedt thang 10 n?m 1806, nhi?u qu?c gia đ?c khac tr??c đo theo phe đ?ng minh ch?ng Phap, trong đo co Saxony va Westphalia, c?ng lien minh v?i Phap va gia nh?p Lien bang nay. Saxony l?i đ?i phe l?n n?a trong tr?n Leipzig n?m 1813, lam h?u h?t cac qu?c gia thanh vien khac c?ng nhanh chong theo sau va tuyen chi?n v?i Phap.
  12. đan M?ch-Na Uy gi? trung l?p cho đ?n tr?n Copenhagen n?m 1807. đan M?ch b? bu?c ph?i nh??ng l?i Na Uy cho Th?y đi?n theo hoa ??c Kiel n?m 1814. Sau chi?n d?ch ng?n ng?i c?a Th?y đi?n t?i Na Uy n?m 1814, Na Uy đa tham gia vao kh?i lien minh rieng v?i Th?y đi?n .
  13. đ? qu?c Ottoman co chi?n tranh v?i Napoleon trong chi?n d?ch c?a Phap t?i Ai C?p va Syria , m?t ph?n c?a Chi?n tranh Cach m?ng Phap , cho đ?n n?m 1803. Trong tri?u đ?i c?a Napoleon t? n?m 1803 đ?n 1815, đ? qu?c nay đa tham gia 2 cu?c chi?n tranh ch?ng l?i phe Lien minh: v?i Anh trong chi?n tranh Anh-Th? (1807?1809) va v?i Nga trong chi?n tranh Nga-Th? (1806?1812) (tuy nhien n??c Nga đa lien minh v?i Napoleon trong cac n?m 1807-1812).
  14. Hoa K? chi?n tranh v?i Anh trong cu?c chi?n tranh n?m 1812 , đ??c xem la m?t ph?n c?a chi?n tranh Napoleon nh?ng khong chinh th?c lam đ?ng minh v?i Phap.
  15. V?n la 1 v? t??ng c?a đ? ch? Phap, th?ng ch? Jean-Baptiste Bernadotte, 1804?1810.
  16. Joseph Bonaparte cai tr? v?i danh hi?u Joseph I c?a Napoli va Sicilia t? 30 thang 3 n?m 1806 đ?n 6 thang 6 n?m 1808, va c?a Tay Ban Nha t? 8 thang 6 n?m 1808 đ?n 11 thang 12 n?m 1813. Ong ta c?ng ph?c v? nh? m?t v? t??ng c?a Phap tr??c va sau 2 giai đo?n tr? vi nay.
  17. đ? qu?c Ba T? co chi?n tranh v?i n??c Nga trong cac n?m 1804-1813 nen tr? thanh đ?ng minh c?a Napoleon; nh?ng n??c Nga đa lien minh c?a Napoleon trong cac n?m 1807-1812.

Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon , hay th??ng đ??c g?i t?t la Chi?n tranh Napoleon la m?t lo?t cac cu?c chi?n trong th?i hoang đ? Napoleon Bonaparte tr? vi n??c Phap , di?n ra gi?a cac kh?i lien minh cac n??c chau Au ch?ng l?i đ? nh?t đ? ch? Phap . Tren đa cac cu?c chinh ph?c cach m?ng t? n?m 1789, n??c Phap đa phat tri?n s?c m?nh c?a minh r?t nhanh khi đ?i quan c?a Napoleon chinh ph?c đ??c ph?n l?n chau Au. Tuy nhien, s? th?t b?i con nhanh h?n, b?t đ?u t? sau th?m h?a c?a cu?c ti?n cong n??c Nga n?m 1812 cho đ?n th?t b?i quy?t đ?nh trong tr?n Waterloo n?m 1815, đ? ch? c?a Napoleon cu?i cung đa b? đanh b?i hoan toan v? quan s? va k?t qu? la s? ph?c h?ng c?a v??ng tri?u Bourbon ? Phap.

Chi?n tranh Napoleon đa t?o đ?ng l?c đ? cach m?ng hoa l?c l??ng quan đ?i cac n??c chau Au, trong đo co vi?c s? d?ng phao binh , cach t? ch?c quan s? va thi hanh ch? đ? ngh?a v? quan s? b?t bu?c. Di?n ra v?i m?t quy mo ch?a t?ng th?y - ch? y?u la nh? vao vi?c ap d?ng ch? đ? c??ng bach tong quan s? l??ng l?n hi?n đ?i - toan b? cac cu?c xung đ?t nay đa khi?n cho t?ng c?ng kho?ng 5 - 7 tri?u ng??i ch?t, trong đo kho?ng 3 - 4 tri?u la binh linh va 1 - 3 tri?u th??ng dan.

Chi?n tranh Napoleon đa d?n đ?n s? tan ra c?a đ? qu?c La Ma Th?n thanh va gieo m?m cho ch? ngh?a dan t?c hinh thanh t?i đ?c va Y , ma sau nay đa giup d?n đ?n vi?c th?ng nh?t hai qu?c gia nay vao gi?a th? k? 19. đ?ng th?i, đ? qu?c kh?p hoan c?u c?a Tay Ban Nha c?ng b?t đ?u tan v? khi chinh qu?c Tay Ban Nha b? n??c Phap chi?m đong, lam suy y?u quy?n ki?m soat c?a no đ?i v?i cac thu?c đ?a, m? man cho m?t lo?t cac cu?c chi?n tranh gianh đ?c l?p t?i nh?ng n??c chau M?. Va m?t h? qu? tr?c ti?p khac c?a chi?n tranh Napoleon la đ? qu?c Anh đa tr? thanh c??ng qu?c m?nh nh?t th? gi?i trong m?t th? k? ti?p sau đo, [15] giai đo?n đ??c g?i la N?n hoa binh Anh .

Cho đ?n nay v?n ch?a co s? nh?t tri v? th?i đi?m k?t thuc c?a cu?c Chi?n tranh Cach m?ng Phap va b?t đ?u c?a Chi?n tranh Napoleon. Ban đ?u ng??i ta cho r?ng th?i đi?m đo la vao ngay 9 thang 11 n?m 1799, khi t??ng Bonaparte len n?m quy?n lanh đ?o n??c Phap sau cu?c đ?o chinh 18 thang S??ng mu , nh?ng đa s? đ?u quan ni?m cac cu?c chi?n c?a cu?c Cach m?ng Phap keo dai t?i n?m 1802 va l?i tuyen chi?n gi?a Phap va Anh ngay 18 thang 5 n?m 1803 - sau khi m?t th?i gian hoa binh ng?n ng?i ti?p theo Hoa ??c Amiens n?m 1802 - la đi?m xu?t phat c?a cac cu?c chi?n tranh Napoleon. Cac cu?c chi?n nay ch?m d?t sau th?t b?i cu?i cung c?a Napoleon t?i tr?n Waterloo ngay 18 thang 6 n?m 1815 va Hoa ??c Paris th? hai ky ngay 20 thang 11 cung n?m đo.

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Co ng??i g?i cac cu?c chi?n nay la Cac cu?c chi?n tranh Cach m?ng va đ? ch? ( Guerres de la Revolution et de l'Empire ) ch? y?u vi coi chung la s? ti?p t?c c?a cac cu?c chi?n b?o v? Cu?c cach m?ng Phap, do cac v??ng qu?c chau Au lien k?t ch?ng l?i Phap trong Lien minh th? nh?t va th? hai . Tuy nhien m?t s? ng??i khac l?i cho đay la cac cu?c chi?n tranh xam l??c khong th? ch?i cai, ch?ng h?n nh? cu?c chi?n tranh Ban đ?o t?i Tay Ban Nha trong cac n?m 1808-1814. Cac s? gia chau Au đoi khi con g?i th?i k? chi?n tranh lien t?c t? ngay 20 thang 4 n?m 1792, khi Phap tuyen chi?n v?i Ao , t?i ngay 20 thang 11 n?m 1815 la "Cu?c đ?i chi?n", cho đ?n khi ten g?i nay chuy?n sang cho cu?c chi?n tranh th? gi?i th? nh?t , va thay th? b?ng Cu?c đ?i chi?n Phap - Grande guerre francaise . Cu?i cung đoi khi ng??i ta c?ng coi cac cu?c chi?n nay la giai đo?n cu?i c?a Cu?c chi?n tranh 100 n?m l?n th? ba ( Troisieme guerre de Cent ans ) gi?a Phap va Anh.

Cac tr?n chi?n tranh v?i Lien minh th? hai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau m?u toan nghi?n nat Cu?c cach m?ng Phap c?a Lien minh th? nh?t g?m Anh, Ao , Ph? , Tay Ban Nha va m?t s? n??c nh? (1792-1797), phe Lien minh b? th?t b?i b?i cu?c t?ng đ?ng vien c?a Phap (300.000 ng??i) v?i vi?c c?i cach quan đ?i b?i t??ng Lazare Nicolas Marguerite Carnot va chi?n thu?t chi?n tranh toan di?n . N??c Phap th?ng tr?n đa sap nh?p vung Rheinland va vung B?-Ha Lan-Luxembourg thu?c Tay Ban Nha vao Phap. Vi?c chinh ph?c C?ng hoa Ha Lan (c?ng g?i la "7 t?nh h?p nh?t", tuyen chi?n v?i Phap n?m 1793) va chuy?n thanh n??c C?ng hoa Batavia b?i Hi?p ??c La Haye ngay 19.01.1795, đ?n tr??c vi?c t? b? Ph? r?i Tay Ban Nha trong cung m?t n?m. Cu?i cung la tr?n chi?n th?ng l?i c?a v? t??ng tr? Napoleon Bonaparte t?i Y (1796-1797), tr??c h?t tach vung Piemonte (c?a Y) va sau đo cac n??c d??i quy?n Giao hoang ra kh?i phe Lien minh, cu?i cung đa bu?c Ao ph?i ky hi?p ??c Campo-Formio [2] (17 thang 10 n?m 1797) ch?m d?t Lien minh.

V??ng qu?c Anh - c??ng qu?c chinh con chi?n tranh v?i Phap - tai tr? m?t Lien minh th? hai g?m Anh, Nga , Ao, đ? qu?c Ottoman , Th?y đi?n , V??ng qu?c L??ng Sicilia , đ? qu?c La ma th?n thanh . Chinh ph? Phap th?i đo v?a tham nh?ng v?a b?t ?n, đa khong th? ch?ng l?i cac cu?c đ?o chinh , c?ng khong th? đ?i m?t v?i s? đe d?a t? ben ngoai, thi?u cac b? tr??ng gi?i nh? Carnot, ho?c t??ng tai nh? Bonaparte (vi sang Ai C?p ). Quan Phap b? quan c?a Lien minh d??i s? ch? huy c?a t??ng Nga Aleksandr Vasilyevich Suvorov đanh b?i.

Bonaparte trao quy?n ch? huy quan đ?i ? Ai C?p cho t??ng Jean Baptiste Kleber , tr? v? Phap lam m?t cu?c đ?o chinh vao ngay 18 thang s??ng mu (9 thang 11 n?m 1799), l?t đ? Ban đ?c chinh ( Directoire ) va len n?m quy?n. S? đe d?a c?p bach nh?t la cu?c t?n cong c?a Ao cung m?t luc t?i 2 m?t tr?n ? Y va đ?c . Vien đ? nh?t t?ng tai (Napoleon) t? ch?c m?t đ?o quan g?i la tr? b?, v??t qua day nui Alps sang Y. Ngay 18 thang 6 n?m 1800 Napoleon th?ng tr?n Marengo (Y) va ngay 3 thang 12 n?m 1800, t??ng Jean Victor Marie Moreau c?ng th?ng quan Ao t?i Hohenlinden (đ?c). Hoa ??c Luneville [3] đ??c ky ngay 9 thang 2 n?m 1801 gi?a Phap va Ao.

Ch? con Anh la v?n ch?ng l?i Phap. Anh co m?t h?m đ?i m?nh, lam ch? tren bi?n. Sau m?t chi?n th?ng tr??c h?m đ?i Phap - Tay Ban Nha ? m?i Saint Vincent (1797), r?i tr?n di?t h?m đ?i Phap ? Aboukir (Ai C?p) ngay 1 thang 8 n?m 1798, h?m đ?i Anh ti?p t?c đe d?a Qu?n đ?o Antilles thu?c Phap, va h? đ? s?c k?t h?p cac c??ng qu?c ? l?c đ?a chau Au ch?ng l?i Phap. Quan đ?i Ao c?ng v?y, m?c du b? nhi?u th?t b?i, v?n con la m?t m?i đe d?a đ?i v?i Phap.

Hoa ??c Amiens [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hoa ??c Amiens [4] đ??c ky ngay 25 thang 3 n?m 1802 gi?a m?t ben la Anh va ben kia la Phap, đ?i di?n cho phe Lien minh (g?m Phap, Tay Ban Nha, đan M?ch , Na Uy , C?ng hoa Batavia ), ch?m d?t chi?n tranh gi?a phe Phap va Lien minh th? hai. N?n hoa binh coi nh? khong lau dai, vi c? hai ben đ?u khong hai long. Ngay 18 thang 5 n?m 1803, s? thu đ?ch l?i tai di?n, nh?ng m?c tieu c?a cu?c xung đ?t l?n nay chuy?n t? vi?c tai thi?t l?p ch? đ? quan ch? ? Phap sang cu?c đ?u tranh ch?ng Napoleon, khi ong tuyen b? len lam hoang đ? Phap ngay 28 thang 4 n?m 1804 va sau đo len ngoi ngay 2 thang 12 n?m 1804.

Cu?c chi?n tren bi?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H?i quan Anh đ?i th?ng quan Phap trong tr?n Trafalgar n?m 1805.

Cu?c chi?n tren bi?n v?n ti?p t?c, khong gian đo?n. đan M?ch - Na Uy tr??c kia trung l?p , lam giau nh? buon ban trong chi?n tranh. Sau cu?c bi?u d??ng s?c m?nh c?a Anh trong tr?n phao kich Copenhagen 5 n?m 1801, h?m đ?i Anh đa b?t gi? ph?n l?n cac tau c?a đan M?ch trong tr?n phao kich Copenhagen l?n 2 (n?m 1807). đan M?ch t? b? thai đ? trung l?p va lao vao cu?c chi?n c??p boc tren bi?n, dung cac đ?i bac nh? b?n vao cac tau l?n c?a Anh. Cu?c chi?n nay ch?m d?t, khi h?m đ?i Anh th?ng tr?n Lyngor , đanh đ?m tau h? t?ng cu?i cung c?a đan M?ch.

Khi s? thu h?n tai di?n vao n?m 1805, thi v??ng qu?c Anh lam ch? tren bi?n b?ng chi?n th?ng quy?t đ?nh tr??c h?m đ?i Phap - Tay Ban Nha ? Trafalgar (tay nam Tay Ban Nha) ngay 21.10.1805 va d? dang đ?y lui đoan quan vi?n chinh c?a Phap ti?n sang Ireland . Tuy nhien, cac tr?n h?i chi?n v?n ti?p t?c. M?t tr?n h?i chi?n ? vung Caribbe co h?u qu? tr?c ti?p va t?c th?i đ?i v?i di?n ti?n c?a cu?c chi?n, vi đa đ?y Napoleon quay v? l?c đ?a chau Au.

Cac tr?n chi?n v?i Lien minh th? ba [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thang 4 n?m 1805, Anh va Nga ky m?t hi?p ??c nh?m đ?y Phap ra kh?i Ha Lan va Th?y S? . Sau khi sap nh?p Geneve vao Phap va Napoleon tuyen b? minh lam vua n??c Y, thi Ao c?ng quay sang theo phe Lien minh. Ngay 9 thang 8 n?m 1805 V??ng qu?c Napoli va Th?y đi?n c?ng gia nh?p phe Lien minh th? ba (g?m Anh, Nga, Ao, Th?y đi?n, V??ng qu?c Napoli).

Phe đ?ng minh c?a Phap g?m co Tay Ban Nha, Y, C?ng hoa Bayern , cong qu?c Baden va Wurttemberg . Napoleon chu?n b? t?p trung t?i Boulogne (Phap) đ? xam chi?m Anh, cu?c xam chi?m ma Phap c?n ph?i lam ch? đ??c eo bi?n Manche . Ong ta l?p m?t k? ho?ch ph?c t?p đ? loi keo h?m đ?i Anh v? phia cac thu?c đ?a ? vung Tay ?n (Caribbe). Quan Ao xam chi?m CH Bayern v?i đ?i quan g?m 70.000 ng??i do t??ng Karl Mack ch? huy. Napoleon l?p t?c quay v? l?c đ?a chau Au. Cu?i thang 7 n?m 1805, đ?i quan c?a Phap chia ra 7 m?i lao vao quan Ao. T?i tr?n Ulm (đ?c) t? 25 thang 9 t?i 20 thang 10 n?m 1805, Napoleon vay ham t??ng Karl Mack, khi?n sau đo Mack ph?i đ?u hang. Cung luc đo đ?i quan Ao ? phia nam day nui Alpes do Cong t??c Charles đ?i đ?u v?i th?ng ch? Phap Andre Massena c?ng khong mang l?i k?t qu?. Napoleon chi?m Vien . Nh?ng đo đ?c Phap Pierre-Charles Villeneuve th?t tr?n ? m?i Finisterre (22 thang 7 n?m 1805) va c? th? t?i Cadiz (Tay Ban Nha). H?m đ?i nay sau đo l?i thua tr?n Trafalgar (21 thang 10 n?m 1805). Cu?c chi?n quy?t đ?nh nay đa k?t thuc y đ? xam chi?m n??c Anh.

Du g?p kho kh?n vi cac tuy?n đ??ng ti?p t? qua keo dai, Napoleon v?n th?ng m?t tr?n chi?n l?n tr??c lien quan Ao - Nga đong h?n do Sa hoang Aleksandr I c?a Nga , t??ng Nga Mikhail Kutuzov va hoang đ? Franz II c?a Ao ch? huy vao ngay 2 thag 12 n?m 1805 t?i tr?n Austerlitz [7] (nay la Slavkov , C?ng hoa Sec ). Lien quan Ao - Nga m?t 16.000 quan va 15.000 tu binh, trong khi Phap ch? m?t 1.300 ng??i ch?t va 7.000 b? th??ng. đay đ??c coi la th?ng l?i l?n nh?t c?a Napoleon. Ao ph?i ky hoa ??c Pressburg (nay la Bratislava , Slovakia ) ngay 26 thang 12 n?m 1805, nh??ng Venezia cho Y (do Napoleon lam vua) va vung Tyrol cho V??ng qu?c Bayern . Lien minh th? ba gi?i tan.

Cac tr?n chi?n v?i Lien minh th? t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien minh th? t? thanh hinh ch? sau Lien minh th? ba vai thang, g?m Anh, Nga, Ph?, Th?y đi?n va ti?u bang t? do Sachsen . Vao ngay 12 thang 7 n?m 1806, Napoleon l?p Lien bang Rhein ( Rheinbund ) g?m cac bang trong đ? qu?c La Ma th?n thanh va đ?c , cac bang nh? thi nh?p vao đ?t cong t??c ho?c vao v??ng qu?c l?n h?n. (Cac CH Bayern va Sachsen đ??c Napoleon l?p thanh cac v??ng qu?c). N??c Ph? khong ch?p nh?n ?u th? c?a Phap banh tr??ng t?i t?n c?a ngo c?a minh. Ngay 9 thang 8 n?m 1806, do Anh thuc đ?y, vua Ph? Friedrich Wilhelm III ra l?nh t?ng đ?ng vien đ? gay chi?n v?i Phap. Khi đo quan đ?i Nga con ? xa Ph?. Thang 9 n?m 1806 Napoleon t?p trung kho?ng 160.000 quan ? vung song Rhine r?i ti?n t?i Ph? (sau đo con them quan ti?p vi?n). Cu?c ti?n quan nhanh c?a Phap đa lam x?p y chi chi?n đ?u c?a quan đ?i Ph?, g?m 250.000 ng??i.

Qu? nhien Napoleon va th?ng ch? Louis-Nicolas Davout đa đanh b?i quan Ph? ? cac tr?n Jena va Auerstedt ngay 14 thang 10 n?m 1806. Quan Ph? b? ch?t 25.000 ng??i, 150.000 ng??i b? b?t lam tu binh , Phap t?ch thu 100.000 sung tr??ng va 4.000 sung đ?i bac . Ngay 27 thang 10 n?m 1806, Napoleon vao Berlin . Ong ta vi?ng m? Friedrich II c?a Ph? va tuyen b? tr??c cac t??ng lanh Phap: "N?u ong ta con s?ng thi ngay hom nay chung ta khong th? t?i đay". Tinh chung Napoleon ch? m?t 19 ngay, t? khi b?t đ?u tr?n chi?n t?i khi vao Berlin. Sau th?t b?i nay, Ph? ky hi?p ??c đinh chi?n t?i Charlottenburg (Berlin). T?i Berlin, Napoleon ban b? m?t lo?t s?c l?nh , co hi?u l?c t? 1 thang 11 n?m 1806, ch? tr??ng m?t cu?c Phong t?a l?c đ?a 9 , c?m m?i vi?c buon ban v?i Anh trong cac n??c ch?u ?nh h??ng c?a Phap. Quan đ?i Anh th?i đo đa gi?m b?t con kho?ng 220.000 ng??i, đ?i v?i đ?i quan Phap co luc tren 1 tri?u quan, k? c? quan cac n??c đ?ng minh va v? binh . Trai l?i h?m đ?i Anh gay kho cho vi?c buon ban hang h?i c?a Phap, nh?ng khong gay tr? ng?i cho vi?c buon ban tren l?c đ?a, va c?ng khong đe d?a lanh th? Phap. H?n n?a, dan s? va vi?c s?n xu?t (k? ngh?, nong nghi?p) c?a Phap c?ng v??t tr?i Anh. Tuy nhien vi?c lam ch? tren bi?n đa cho Anh m?t s?c m?nh đang k?, khi?n cho Phap kho co m?t n?n hoa binh v?ng ch?c, va Anh c?ng co th? l?p Lien minh ch?ng Phap b?t c? luc nao.

Napoleon ti?n len phia B?c đ? đ?i đ?u v?i quan Nga va m?u toan chi?m th? đo m?i c?a Ph? la Konigsberg (nay la Kaliningrad (Nga), m?t đ?ng tac chi?n thu?t trong tr?n ac chi?n t?i Eylau 10 (Ph?) ngay 7 va 8 thang 2 n?m 1807, bu?c Nga ph?i rut lui. Sau khi chi?m Dantzig (nay la Gdansk , Ba Lan ), Napoleon c?ng th?ng tr?n quy?t đ?nh ? Friedland ngay 14 thang 6 n?m 1807. Cu?c b?i tr?n nay bu?c sa hoang ph?i ky hoa ??c Tilsit 11 (Ph?) ngay 7 thang 7 n?m 1807. M?nh vi chi?m đ??c cac đ?t đai m?i c?a Ph?, Napoleon cho tai l?p n??c Ba Lan khi l?p đ?i cong qu?c Warszawa . T?i H?i ngh? Erfurt (1808), Napoleon va Sa hoang Aleksandr I ky m?t hi?p đ?nh, theo đo Nga s? bu?c Th?y đi?n tham gia vao cu?c Phong t?a l?c đ?a. L?i h?a nay d?n t?i Chi?n tranh Ph?n Lan (1808 - 1809) gi?a Nga va Th?y đi?n, va Nga th?ng. Th?y đi?n b? chia c?t thanh 2 ph?n, ranh gi?i ? v?nh Bothnia , ph?n phia đong sap nh?p vao Nga, t?o thanh đ?i cong qu?c Ph?n Lan .

Cac tr?n chi?n v?i Lien minh th? n?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Quan ph?c s? quan c?a Phap th?i k? chi?n tranh Napoleon

Cu?c chi?n Tay Ban Nha [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cu?c n?i d?y c?a dan chung Tay Ban Nha ch?ng s? chi?m đong c?a Phap ngay 2 thang 5 n?m 1808 đa gay ra m?t cu?c chi?n t?i đay, va d?n t?i vi?c tr?c xu?t vua Joseph Banaparte (anh c?a Napoleon, lam vua Tay Ban Nha) vao n?m 1814, thay b?ng vua Fernando VII c?a Tay Ban Nha , sau đo la vi?c xam nh?p mi?n nam Phap.

Quan Phap b? thua ? tr?n Bailen [13] (18 - 22 thang 7 n?m 1808). Napoleon ph?i chuy?n quan sang Tay Ban Nha va đanh b?i d? dang lien quan Tay Ban Nha - Anh, khi?n đ?i quan vi?n chinh c?a Anh ph?i r?i ban đ?o Iberia . M?t cu?c t?n cong t? sau l?ng c?a Ao lam cho Napoleon b? b?t ng? va bu?c ph?i b? ban đ?o Iberia. Tinh th? thay đ?i, nh?t la khi t??ng Anh Arthur Wellesley len n?m quy?n ch? huy quan Anh.

Lien minh th? n?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien minh th? n?m đ??c thanh l?p n?m 1809 g?m Anh va Ao, khi Anh đa ch?ng Phap t?i ban đ?o Iberia, va ch?a huy đ?ng cac l?c l??ng quan tr?ng. Anh c?ng co cac chi?n th?ng nh? t?i cac thu?c đ?a c?a Phap va ? tren bi?n. Tren b?, h? ch? th? lam cu?c ti?n quan đ?n Walcheren [14] v?i 40.000 ng??i t?i vung Zeeland (Ha Lan) do Phap ki?m soat t? 30 thang 7 t?i 10 thang 12 n?m 1809.

Cu?c đ?i đ?u chuy?n sang lanh v?c kinh t? : cu?c Phong t?a l?c đ?a đ?i khang v?i cu?c Phong t?a tren bi?n ma hai k? thu c? g?ng c?ng c?. Trong luc đo Anh ph?i chi?n đ?u ch?ng Hoa K? (cu?c chi?n tranh n?m 1812) va Phap đanh nhau ? Tay Ban Nha. Cu?c xung đ?t tren ban đ?o Iberia b?t đ?u, khi B? đao Nha ti?p t?c buon ban v?i Anh, b?t ch?p l?nh c?m c?a Phap. Khi Phap thua tr?n Bailen thi Tay Ban Nha khong mu?n lien minh v?i Phap n?a, do đo Phap ph?i nhanh chong ti?n chi?m Tay Ban Nha. đi?u đo khi?n Anh ph?i can thi?p. Ao thoang th?y c? h?i l?y l?i v??ng quy?n tren n??c đ?c c?a minh đa b? bai b? sau tr?n thua ? Austerlitz, nen quay l?i đanh Phap. Ao th?ng vai tr?n vi quan c?a Davout qua y?u, ch? co 170.000 ng??i đ? b?o v? vung bien gi?i phia đong, trong khi vao n?m 1790 thi s? quan la 800.000. Ao c?ng t?n cong đ?i cong qu?c Warszawa, nh?ng b? thua trong tr?n Raszyn (19 thang 4 n?m 1809). Quan đ?i Ba Lan chi?m vung Galicia phia tay. Napoleon ch? huy quan đ?i ph?n cong Ao va th?ng m?t lo?t tr?n nh?, nh?ng t?i tr?n l?n Aspern-Essling ngay 20 - 22 thang 5 n?m 1809, thi Napoleon b? thua v? chi?n thu?t. Tuy nhien đ?i cong t??c Charles , ch? huy quan Ao, đa m?c sai l?m, khi khong truy kich quan Phap. Sau đo Napoleon chu?n b? vay ham Vien b?t đ?u t? thang 7 n?m 1809, ong ta th?ng Ao ? tr?n Wagram (5 - 6 thang 7 n?m 1809).

Cu?c chi?n v?i Lien minh th? n?m ch?m d?t b?ng hoa ??c Schonbrunn ngay 24 thang 10 n?m 1809 do Ao xin đinh chi?n.

N?m 1810, đ? qu?c Phap m? r?ng t?i m?c t?i đa. Napoleon k?t hon v?i Maria Ludovica c?a Ao , đ? thi?t l?p Lien minh lau dai v?i Ao va đ? co con th?a k? , ma ng??i v? tr??c - Josephine de Beauharnais - khong co. Ngoai Phap, Napoleon c?ng la vua Y, ng??i trung gian (va lanh đ?o) Lien bang Th?y S? ( Swiss Confederation ), Lien bang Rhein . Vien đ?i s? c?a ong ta t?i Warszawa đi?u khi?n khong chinh th?c đ?i cong qu?c Warszawa . Cac đ?ng minh c?a ong ta la Tay Ban Nha (do ng??i anh Joseph Bonaparte lam vua), cong qu?c Westphalen (do em ut Jerome Bonaparte cai tr?), V??ng qu?c Napoli (em r? la th?ng ch? Joachim Murat lam vua), cong qu?c Lucca (Y) va Piombio (Y) (do em r? Felix Baciocchi cai tr?) cung cac n??c c?u thu Ph?, Ao.

Cac tr?n chi?n v?i Lien minh th? sau [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien minh th? sau g?m cac v??ng qu?c Anh, Nga, Ph? r?i Th?y đi?n, Ao va CH Bayern (t? 1813). Ben phia Phap g?m Phap, đ?i cong qu?c Warsawa, Y, V??ng qu?c Napoli, Lien bang song Rhein, Sachsen va CH Bayern (t?i 1813).

Tr?n chi?n t?i Nga [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Chi?n tranh Phap-Nga (1812)
đem quan tr?i c?a quan đ?i Napoleon trong cu?c rut lui kh?i Nga b?i Vasily Vereshchagin. Tranh s?n d?u. B?o tang L?ch s? Qu?c gia, Moscow, Nga.

N?m 1812, Napoleon xam l?n Nga đ? bu?c sa hoang ph?i tuan th? vi?c Phong t?a l?c đ?a. đ?i quan Phap g?m 690.000 ng??i, trong đo 270.000 la quan Phap, v??t qua song Nemen ngay 23 thang 6 n?m 1812. Nga tuyen b? cu?c đ?i chi?n v? qu?c va dung chi?n thu?t tieu th? khang chi?n (đ?t s?ch tr??c khi rut lui). Hai ben đ?i đ?u nhau trong tr?n Borodino (ngo?i o Moskva ) ngay 7 thang 9 n?m 1812, m?t tr?n chi?n đ?m mau va bu?c Nga ph?i rut lui. Quan Phap vao Moskva ngay 14 thang 9 n?m 1812, nh?ng Sa hoang Aleksandr I khong ch?u th??ng thuy?t. Napoleon c?ng khong hy v?ng chi?n th?ng, đanh ph?i rut kh?i Nga.

đ?t chi?n tr?n t?i Nga nay khi?n phe Phap b? ch?t m?t 380.000 ng??i (k? c? s? b? ch?t vi d?ch b?nh va ret l?nh, ngoai cac tr?n đanh nhau), h?n 50.000 b? th??ng, 80.000 quan đao ng? va h?n 100.000 quan b? b?t lam tu binh. V? trang b?, quan Phap b? m?t 200.000 con ng?a va h?n 1.000 kh?u phao. Sau tr?n thua ? Berezina t? 26 t?i 29 thang 12 n?m 1812, quan Phap ch? con kho?ng 80.000 quan khi thoat kh?i n??c Nga. Them n?a, luc đo co tin ? Paris t??ng Claude Francois de Malet đ?nh lam m?t cu?c đ?o chinh, nen Napoleon ph?i r?i đ?o quan, g?p rut tr? v? Phap. Ben phia Nga c?ng b? m?t kho?ng 350.000 - 400.000 quan.

Sau đo, tren m?t tr?n Tay Ban Nha, lien quan Anh - Tay Ban Nha do t??ng Wellesley ch? huy c?ng đanh b?i quan Phap trong tr?n Vitoria ngay 21 thang 6 n?m 1813 khi?n Joseph Bonaparte va quan đ?i Phap ph?i thao ch?y v? Phap, k?t thuc vi?c chi?m đong c?a Phap tren ban đ?o Iberia.

Tr?n chi?n ? đ?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tranh v? chi?n s? ? Phap n?m 1814

N??c Ph? vao cu?c, khi th?y co c? h?i đ? th?ng Phap. Napoleon tai l?p m?t đ?o quan g?m cac đ?i quan thoat n?n ? n??c Nga tr? v? va m? them đ??c t?ng c?ng kho?ng 400.000 ng??i. Lien quan Nga - Ph? đ?i đ?u v?i lien quan Phap ? tr?n Lutzen ngay 2 thang 5 n?m 1813 va tr?n Bautzen ngay 20 va 21 thang 5 n?m 1813, b? thua va thi?t m?t 40.000 quan. Cu?c đinh chi?n đ??c ky ngay 4 thang 6 va keo dai t?i ngay 13 thang 8 n?m 1813. Trong th?i gian nay, hai phe đ?u tim cach t?ng c??ng l?c l??ng. Phe Lien minh thuy?t ph?c n??c Ao tham gia ch?ng Phap. Phe Lien minh l?p 2 đ?o quan kho?ng 800.000 ng??i, cung v?i m?t đ?i quan tr? b? chi?n l??c kho?ng 350.000.

V? ph?n minh, Napoleon t?p h?p đ??c kho?ng 650.000 quan ? đ?c, trong đo ch? co 250.000 d??i quy?n ch? huy tr?c ti?p, 120.000 d??i quy?n ch? huy c?a Th?ng ch? Nicolas Oudinot va 30.000 do Th?ng ch? Davout ch? huy, ph?n con l?i la c?a Lien bang Rhein, Sachsen va Bayern. V??ng qu?c Napoli c?a Murat va v??ng qu?c Y c?a Eugenge de Beauharnais co m?t đ?o quan h?n h?p kho?ng 100.000, c?ng them 150.000 quan rut kh?i Tay Ban Nha. T?ng c?ng phe Phap co kho?ng 900.000 quan, nh?ng cac linh đ?c trong phe Phap kem kh? n?ng chi?n đ?u va co xu h??ng mu?n đao ng? sang phe quan Lien minh.

H?t th?i h?n đinh chi?n, Napoleon t?n cong va th?ng tr?n Dresden (25 - 26 thang 8 n?m 1813), du quan Lien minh đong h?n. Tuy nhien t?i tr?n Leipzig 17 , c?ng g?i la Tr?n đanh Lien Qu?c gia t? 16 t?i 19 thang 10 n?m 1813 gi?a 191.000 quan phe Phap v?i 450.000 quan phe Lien minh (đ? qu?c Ao, V??ng qu?c Ph?, đ? qu?c Nga, V??ng qu?c Th?y đi?n), thi Napoleon thua va bu?c ph?i rut lui.

Tr?n chi?n ? Phap [ s?a | s?a ma ngu?n ]

K? binh cossack ng??i Nga ? Paris n?m 1814

Cac n??c Lien minh mu?n ch?m d?t 20 n?m chi?n tranh va đanh b?i Napoleon ma h? g?i la "k? ti?m quy?n". Quan Lien minh g?m 500.000 ng??i ti?n vao Phap, trong khi Napoleon ch? co th? huy đ?ng đ??c m?t đ?o quan nh? g?m 70.000 ng??i. Tuy nhien quan Phap đa ch?ng tr? quy?t li?t quan Lien minh b? chia c?t, ? t?ng t?c đ?t, đ?c bi?t ? cac tr?n Champaubert (10 thang 2 n?m 1814) gi?a Phap va lien quan Ao - Nga, tr?n Montmirail (11 thang 2 n?m 1814) gi?a Phap v?i Lien quan Ao - Nga, tr?n Mormant (17 thang 2 n?m 1814) gi?a Phap v?i Lien quan Nga - Wurtemberg, va tr?n Montereau (18 thang 2 n?m 1814) ch?ng Lien quan Ao - Wutemberg.

Du th?t b?i ? m?t s? tr?n, nh?ng phe Lien minh ky Hi?p ??c Chaumont ngay 8 thang 3 n?m 1814 (g?m Anh, Ao, Nga, Ph?), quy?t tam đanh b?i Napoleon. Quan Lien minh ti?n chi?m Paris ngay 30 thang 3 n?m 1814, do s? thong đ?ng c?a th?ng ch? Marmont (rut lui, khong chi?n đ?u v?i Lien quan). Tuy nhien, Hoang đ? Napoleon v?n hy v?ng co th? t?p h?p đ??c 900.000 quan c?a minh đang ? đ?c, B?, Ha Lan cung cac tan binh, nh?ng k? ho?ch nay khong th?c hi?n đ??c. Napoleon ph?i tuyen b? thoai v? ngay 6 thang 4 n?m 1814 t?i Fontainebleau va b? đay t?i lam hoang đ? đ?o Elba . Cac n??c Lien minh th?ng tr?n va Phap h?p H?i ngh? Wien [18] t? 1 thang 10 n?m 1814 t?i 9 thang 6 n?m 1815, quy?t đ?nh tr? l?i bien gi?i c?a cac n??c chau Au nh? c?, tr??c khi co cu?c Cach m?ng Phap. Tr??c đo Lien minh va Phap c?ng đa ky Hi?p ??c Paris ngay 30 thang 5 n?m 1815, tr? cho Phap bien gi?i nguyen tr?ng nh? tr??c ngay 1 thang 1 n?m 1792.

Cac tr?n chi?n v?i Lien minh th? b?y [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i k? chi?n tranh v?i Lien minh th? b?y g?m v??ng qu?c Anh, Nga, Ao, Ph?, Th?y đi?n, Ha Lan va m?t s? n??c nh? ? đ?c, th??ng đ??c g?i la Th?i k? 100 ngay [20], k? t? 1 thang 3 n?m 1815 (khi Napoleon tr? v? Phap) t?i 18 thang 6 n?m 1815 (ngay Phap thua tr?n Waterloo ).

Napoleon luc đo b? đay ? đ?o Elba, nh?ng ong ta tr?n tr? l?i Phap, n?m l?i quy?n hanh t? vua Louis XVIII c?a Phap . Cac n??c Lien minh tuyen b? đ?t Napoleon ra ngoai vong phap lu?t va l?p t?c t?p h?p m?t đ?o quan đ? đanh g?m 700.000, d? tru s? t?ng c??ng them 1 tri?u n?a, c?ng v?i s? h? tr? c?a 200.000 quan đ?n tru. Tr??c khi Napoleon tr? v?, thi Phap co m?t đ?i quan 90.000 ng??i, Napoleon tri?u t?p them cac c?u chi?n binh , t?ng c?ng đ??c 280.000 quan va ban b? s?c l?nh đ?ng vien 2,5 tri?u quan.

Napoleon d?n m?t đ?o quan 124.000 ng??i t?n cong B? đ? ng?n khong cho quan Lien minh t?p trung, hy v?ng đ?y đ??c quan Anh ra bi?n va bu?c Ph? rut kh?i Lien minh. Cu?c ti?n quan nhanh khi?n cho Napoleon đ?t đ??c y đ? gay b?t ng? cho đ?ch, khi?n Ph? ph?i rut lui trong h?n lo?n ? tr?n Ligny (B?) ngay 16 thang 6 n?m 1815 (2 ngay tr??c tr?n quy?t đ?nh Waterloo). Cung ngay th?ng ch? Phap Michel Ney ch?n b?t cac toan quan Anh do Wellesley g?i đi ti?p vi?n cho th?ng ch? Ph? Blucher ? tr?n Quatre-Bras (g?n Brussels ). Tuy nhien Th?ng ch? Ney c?ng khong th? gi?i t?a cac v? tri b? vay ham c?a Phap. Napoleon đem đ?o quan tr? b? len phia B?c, h?p chung v?i Ney đ? truy kich Wellesley. Napoleon trao cho Th?ng ch? Emmanuel de Grouchy gi? ben canh h?u va ng?n khong cho Ph? t?p h?p l?i quan s?, nh?ng Grouchy khong th? hoan thanh nhi?m v?, du đa đanh b?i t??ng Ph? Johann von Thielmann trong tr?n Wavre (B?) ngay 18 - 19 thang 6 n?m 1815.

Khi b?t đ?u tr?n quy?t đ?nh ? Waterloo (B?) 21 ngay 18 thang 6 n?m 1815, Napoleon thuc quan ti?n đanh Lien quan ? cac v? tri c? th? trong thung l?ng nay, nh?ng t?i cu?i ngay quan Phap v?n khong th? đ?y Lien quan Anh - Hannover ra kh?i cac v? tri c?a h?. Hom sau, khi quan Ph? t?i t?n cong canh h?u c?a Phap thi chi?n thu?t chia c?t quan Lien minh c?a Napoleon hoan toan th?t b?i va ph?i thao ch?y h?n lo?n.

Tr? v? Paris 3 ngay sau tr?n Waterloo, Napoleon bu?c ph?i thoai v? l?n th? hai vao ngay 22 thang 6 n?m 1815 va b? phe Lien minh đay ra đ?o Saint Helena tren đ?i Tay D??ng cho t?i ch?t.

Cac h?u qu? c?a cac cu?c chi?n tranh nay [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon đa co nh?ng h?u qu? l?n lao tren toan th? gi?i, đ?c bi?t ? l?c đ?a chau Au:

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Riehn 1991 , tr. 50.
  2. ^ Chandler & Beckett, p. 132
  3. ^ Blucher, scourge of Napoleon , Leggiere
  4. ^ John France (2011). Perilous Glory: The Rise of Western Military Power . Yale UP. tr.  351 . ISBN   978-0300177442 .
  5. ^ Correspondance generale ? Tome 12: La campagne de Russie, 1812 Par Fondation Napoleon ? https://books.google.com/books/about/Correspondance_g%C3%A9n%C3%A9rale_Tome_12.html?id=toua1U8uORQC&redir_esc=y
  6. ^ White 2014 cites Clodfelter
  7. ^ a b c White 2014 cites Danzer
  8. ^ a b White 2014 , Napoleonic Wars cites Urlanis 1971
  9. ^ Canales 2004 .
  10. ^ a b White 2014 cites Dumas 1923 citing Hodge
  11. ^ White 2014 cites Payne
  12. ^ Clodfelter
  13. ^ a b c Philo 2010 .
  14. ^ White 2014 cites Bodart 1916
  15. ^ Ferguson, Niall (2004). Empire, The rise and demise of the British world order and the lessons for global power . Basic Books. ISBN   0465023282 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Cac_cu?c_chi?n_tranh_c?a_Napoleon&oldid=71395149 ”