O?zbekiston Respublikasi
Bayroq Gerb
Shior :  Kuch adolatdadir
Madhiya :   Serquyosh, hur o?lkam...
Poytaxt	Toshkent
Eng katta shahar	Toshkent
Rasmiy til(lar)	o?zbekcha , qoraqalpoqcha ( Qoraqalpog?iston )
Hukumat	Prezidentlik Respublika
?  Prezident	Shavkat Mirziyoyev
?  Senat raisi	Tanzila Norboyeva
?  Bosh vazir	Abdulla Oripov
Mustaqillik ( Sovet Ittifoqidan )
? E?lon qilingan	1-sentabr 1991-yil
? Tan olingan	8-dekabr 1991-yil
Maydon
? Butun	448 978 km 2 ( 56-o?rin )
? Suv (%)	4,9
Aholi
? 2022-yilgi ro?yxat	35 821 029 [1] [2] [3] [4] ( 41-o?rin )
?  Zichlik	78.6/km 2
YIM   ( XQT )	2019-yil ro?yxati
? Butun	$80 milliard [5] ( 78-o?rin )
? Jon boshiga	$ 1,831 [5]
Pul birligi	O?zbek so?mi ( UZS )
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Qisqartma	UZ, UZB
Telefon prefiksi	998
Internet domeni	.uz

O?zbekiston (rasman: O?zbekiston Respublikasi , ?збекистон Республикаси ) ? Markaziy Osiyoning markaziy qismida joylashgan mamlakat . Poytaxti ? Toshkent shahri. Davlat tili ?  o?zbek tili . Maydoni ? 448 978 km ^{2 [6]} . Hozirda mamlakatning umumiy aholisi soni 37 milliondan ortiq ^[7] . Pul birligi ? so?m . O?zbekiston Respublikasi hududi 12 ta viloyat , Toshkent shahri va Qoraqalpog?iston Respublikasidan iboratdir, shuningdek, u mustaqil, demokratik, dunyoviy va konstitutsiyaviy davlat hisoblanadi. Ammo, nodavlat tashkilotlar O‘zbekistonni “fuqarolik huquqlari cheklangan avtoritar davlat” deb ta’riflaganlar ^[8] . O?zbekiston MDH , BMT , YXHT va SHHT a?zosidir. O?zbekiston berk hududda ya?ni qirg?oqqa ega bo?lmagan besh mamlakat bilan, ya?ni: shimoldan Qozog?iston ; shimoli-sharqdan Qirg?iziston ; janubi-sharqdan Tojikiston ; janubdan Afg?oniston ; va janubi-g?arbiy qismida Turkmaniston bilan chegaradosh.

O?zbekiston iqtisodiyoti bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o?tadi, tashqi savdo siyosati import o?rnini bosishga asoslangan. 2017-yil sentabridan boshlab mamlakat valyutasi bozor kursi bo?yicha to?liq konvertatsiya qilinmoqda. O?zbekiston paxta tolasini ishlab chiqaruvchi va eksport qiluvchi yirik ta?minotchi davlatdir. Mamlakatda, shuningdek, dunyodagi eng yirik oltin konlari mavjud. Sovet davridagi ulkan energiya ishlab chiqarish qurilmalari va tabiiy gazni yetkazib berish bilan O?zbekiston Markaziy Osiyodagi eng yirik elektr ishlab chiqaruvchisi bo?ldi.

O?zbek so?zining kelib chiqishi

O?zbek etnonimining kelib chiqishi to?g?risida bir nechta tahminlar mavjud. Shaxsiy ism sifatida o?zbek so?zining birinchi eslatilishi XII asrga to?g?ri keladi. O?zbek so?zi turkiy qabilalari orasida Movarounnahrda XIII asrda mo?g?ullar kelguniga qadar paydo bo?lgan. XII asr arab tarixchisi Usoma Ibn Munqiz ?Ta?lim kitobida“ Saljuqiylar davrida 1115?1116-yildagi yo?lboshlovchilaridan biri amir O?zbek degan Mosul hukmdori bo?lganligini ta?kidlaydi ^[9] . Tarixchi Rashiduddinning yozishicha, Tabrizda hukmronlik qilgan Ildegiziylar sulolasining so?nggi vakili O?zbek Muzaffar (1210?1225) bo?lgan ^[10] 1221-yilda Afg?onistondagi Xorazmshoh Jaloliddin qo?shinlarining yetakchilaridan biri Jahon Paxlavon O?zbek Tayi edi ^[11] .

Tarixchi Mutal Ermatov: ?O?zbek so?zi ?O?zlar“ urug?i nomidan kelib chiqqan“, ? deb taxmin qilgan ^[12] . Tarix fanlari doktori, professor R. G. Mukminova o?zbeklarning etnik ismini O?zbek Xon nomi bilan bog?lashga qarshi qo?shimcha dalillar keltirgan. Sharofiddin Ali Yazdiy O?zbek Xon davridan ancha oldin 1289-yilgi voqealar haqida xabar berib, Tabriz viloyatidagi o?zbek qo?shinlarining reydini eslatib o?tadi ^[13] .

Boshqa tarixchilarning fikricha, XIV asrning 60-yillarida, Dashti qipchoq hududida o?zbeklar deb nomlangan ko?chmanchi turkiy qabilalarining ittifoqi tuzildi. XIV asrning 60-yillarida ?o?zbek“ etnonimi sharqiy Dashti qipchoqning butun turkiy aholisi uchun jamoaviy nomga aylandi. ? O?zbek “ etnonimi Amir Temur davrida Movarounnahrga kirib kelgan. Alisher Navoiy (1441?1501) yozgan asarlarida ?o?zbek“ etnonimini Xuroson va Movarounnahrda tilga olgan ^[14] .

Tarixi

Bugungi kunda O'zbekiston nomi bilan tanilgan hudud oldin Movarounnahr , So'g'diyona hamda Buxoro xonligi nomlari bilan ham tanilgan. XIV asrda ushbu mintaqada Amir Temur dunyoga kelgan va o'z saltanatining markaziy qismiga aylantirgan. Amir Temur davrida ushbu hudud Qora dengizdan Arabiston dengiziga va Hindistonning Dehli shahriga qadar cho'zilgan imperiyaning poytaxtiga aylangan.

Markaziy Osiyoda birinchi bo'lib o'rnashgan odamlar Skiflar bo'lib, ular bugungi O'zbekiston hududining shimolida joylashgan dashtlardan tahminan miloddan avvalgi birinchi mingyillikda ko'chib kelishgan. Ushbu ko'chmanchilar hududga kelib, daryolar vodiylarida keng qamrovli sug'orish tizimlarini barpo etishgan. ^[15] Aynan shu davrdan boshlab Buxoro va Samarqand kabi shaharlar ma'muriy markazlar va madaniyat o'choqlari sifatida paydo bo'la boshladi. ^[15] Miloddan avvalgi V asrga kelib hudud Baqtriya, So'g'd va Toxariston davlatlari qo'li ostida edi. ^[15]

Sharqiy Osiyo va G'arb orasida savdo aloqalari rivojlanar ekan, Movarounnahr hududidagi shaharlar va qishloqlar ushbu savdo aloqalarida muhim ahamiyat kasb eta boshladi va ushbu savdo munosabatlarida badavlat so'g'd savdogarlarining roli katta bo'lgan. Keyinchalik Buyuk Ipak yo'li nomi bilan tanilgan ushbu savdo yo'lida joylashgan Buxoro va Samarqand kabi shaharlar oxir-oqibatda o'ta badavlat shaharlarga aylandi va Movarounnahrning o'zi esa Antik davrning eng ta'sirli va qudratli hududlaridan biriga aylandi. ^[15]

Miloddan avvalgi 327-yilda Makedoniyalik Aleksandr Ahamoniylar saltanatini istilo qiladi va bu paytda bugungi O'zbekiston hududida joylashgan So'g'd va Baqtriya Ahamoniylar davlati qulashi bilan Aleksandr imperiyasi tarkibiga kiradi. Xalq istiloga qarshi chiqadi va Aleksandr qo'shini imperiyaning shimoliy hududlarida (keyinchalik Yunon-Baqtriya podsholigi sifatida tanilgan) qiyinchiliklarga uchraydi. Yunon-Baqtriya davlati keyinchalik qulab, o'rniga miloddan avvalgi I asrda Kushonlar davlati yuzaga keladi va saltanat tuzilib, O'rta Osiyo va Hindistonning bir qismi ham qo'shilib olinadi. Kushonlar davrida Buddizm ham hududda tarqalishni boshlaydi. Ushbu davrdan keyin bir necha asrlar davomida O'zbekiston hududi Parfiya va Sosoniylar imperiyalari qo'li ostida bo'ladi va undan keyin hududda turkiy va ko'kturk xalqlari tomonidan tuzilgan davlatlar hukmronligi o'rnatiladi.

Arab xalifaligining VII asrdan boshlangan hujumlari oqibatida arablar O'zbekiston hududiga Islom dinini olib kirishdi. Ayni shu davrda Islom ko'chmanchi turkiy qabilalar orasida ham tarqala boshladi.

XVIII asrda hududning, ya'ni Sirdaryo va Amudaryo oralig'ining Arab xalifaligi ( Qutayba ibn Muslim ) tomonidan istilo qilinishidan ko'p o'tmasdan Movarounnahr Islom madaniyatining markaziy nuqtasiga aylandi.

IX-X asrlarda Movarounnahr Somoniylar davlatining markaziga aylandi. X asrdan boshlab hududda turkiy Qoraxoniylar davlatining , shuningdek ularning ittifoqchilari Saljuqiylarning mavqei kuchaya boshladi. ^[16]

XIII asrdagi Chingizxon boshchiligidagi mo'g'ul istilosi hududda misli ko'rilmagan o'zgarishlarga va vayronagarchilikka sabab bo'ldi. Buxoro, Samarqand, Urganch va boshqa shaharlarning egallanishi oqibatida ommaviy qatliomlar sodir etildi. Xorazmshohlar davlatining ba'zi qismlari butkul vayron qilindi.

Chingizxonning 1227-yilda vafot etishi bilan Mo'g'ullar saltanati uning to'rt o'g'illari va qarindoshlari orasida bo'lib olindi. Saltanatning parchalanib ketish xavfi mavjud bo'lsada, bir necha avlod davomida hukmdorlar tartib va an'anaga ko'ra almashdi va Movarounnahr ustidan nazorat Chingizxonning ikkinchi o'g'li Chig'atoy xonning bevosita zurriyodlari va avlodlari qo'lida qoldi. Chig'atoy xonligi davridagi hukmdorlarning tartibli almashishi, ichki osoyishtalik va farovonlik Mo'g'ullar saltanatining ham kuchli va uyushgan davlat sifatida saqlanib qolishiga sabab bo'ldi. ^[17]

Lekin XIV asr boshlarida Mo'g'ullar davlatining parchalanishi bilan Chig'atoy xonligida ham turli beklar va qabilar sardorlarining hokimiyat uchun kurashi boshlandi. Shunday beklardan biri bo'lmish Temur ushbu talashuv-tortishuvlar bilan to'lgan 1380-yillarda maydonga chiqadi va Movarounnahr ustidan to'la nazorat o'rnatadi. ^[18] Garchi Chingizxon avlodidan bo'lmasada, Temur Movarounnahrning amaldagi hukmdoriga aylandi (shu sababli ham Amir unvonini olgan) va keyinchalik Markaziy Osiyo g'arbi, Eron , Kavkaz , Mesopotamiya , Kichik Osiyo va Orol dengizining janubidagi dashtlarni birlashtirdi. Amir Temur hozirgi Rossiya hududlariga ham yurishlar uyushtirgan bo'lib, 1405-yil fevral oyida Xitoyga yurish davomida vafot etadi. ^[17] Amir Temur ham o'zining qattiqqo'lligi va bosib olgan shaharlarida amalga oshirgan qatliomlari bilan tanilgan. ^[19]

Amir Temur turli-tuman shahar va davlatlardagi san'atkorlar, olimlar va me'morlarni o'z poytaxti Samarqandga taklif qiladi va shu orqali Movarounnahrdagi so'nggi madaniy uyg'onish va yuksalishga turtki beradi. Temur va uning avlodlari davrida Samarqand va boshqa shaharlarda turli-tuman diniy va madaniy binolar, hashamatli saroylar barpo etilgan.

Amir Temur shuningdek Hindiston, ^{[20] [21]} Eron, Mesopotamiya va boshqa hududlardagi turli-tuman tabiblar orasidagi aloqalarni yo'lga qo'yadi, tabiblar, olim va san'atkorlar o'zaro hamkorlik qilishi, tajriba almashishi jarayoni boshlanadi. Amir Temurning nabirasi Mirzo Ulug'bek jahon tarixidagi eng birinchi buyuk astronomlardan biri bo'lgan. Aynan Temuriylar davrida turkiy tillarning Chig'atoy lahjasi Movarounnahrda badiiy maqomga ega bo'ldi. Alisher Navoiy ushbu tilda ijod qilgan eng buyuk shoir bo'lib, u XV asr ikkinchi yarmida asosan Hirotda (bugungi Afg'onistonning shimoli-g'arbi) istiqomat qilgan. ^[17]

Temur o'limidan keyin Temuriylar saltanati tezda ikkiga bo'linadi. Temuriylarning tinimsiz o'zaro urushlari Oroldan shimolda yashovchi o'zbek ko'chmanchi qabilalarining e'tiborini tortadi va 1501-yilda o'zbek qo'shinlari Movarounnahrni bosib olishni boshlaydi. ^[17] Aynan shu davrda Buxoro xonligida qullar savdosi boshlanadi va keyinchalik mustahkamlanadi. Keyinchalik qisqa muddat Buxoro xonligi Nodirshoh boshchiligidagi Fors imperiyasi tomonidan egallanadi va bir muddat o'sha davrdagi Fors imperiyasi tarkibiga kiritiladi. Rossiya Imperiyasining bosqini davrida Movarounnahr Buxoro amirligi , Xiva va Qo'qon xonliklari orasida bo'lib olingandi.

XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiya Imperiyasi Markaziy Osiyoni o'z tarkibiga qo'shib oldi . 1912-yilga kelib O'zbekiston hududida 200,000 dan oshiq ruslar istiqomat qilayotgandi. ^[22] Markaziy Osiyo tarixidagi ushbu davr tarixchilar tomonidan " Katta o'yin " davri deb ham ataladi va Britaniya hamda Rossiyaning Osiyodagi raqobatchiligini aks ettiruvchi ushbu davr tahminan 1813-yildan 1907-yildagi Angliya-Rossiya kelishuviga qadar davom etadi. Ushbu raqobatchilikning ikkinchi, nisbatan mo'tadilroq qismi 1917-yildagi Bolsheviklar inqilobidan keyin boshlandi. XIX asr boshlarida Britaniya Hindistoni hamda Podsho Rossiyasining chekka hududlarini 3,200 kilometr masofa ajratib turgan va bu hududlarning katta qismi xaritalashtirilmagan edi. XIX asr oxiriga kelib esa Afg'onistonni hisobga olmaganda, Britaniya va Rossiya Imperiyalari hududlari tutashdi.

1920-yillar boshiga kelib Markaziy Osiyo bolsheviklar qo'liga o'tdi va dastlabki qurolli qarshiliklarga qaramasdan, O'zbekiston va Markaziy Osiyoning qolgan qismlari Sovet Ittifoqi tarkibiga kiritildi. 1924-yil 27-oktyabrda O'zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi tuzildi. 1941-1945-yillar oralig'idagi Ikkinchi Jahon urushida O'zbekistondan 1,433,230 kishi Qizil Armiya tarkibida Natsist Germaniyasiga qarshi urushda qatnashdi. Bir qancha O'zbekiston va Turkistonliklar nemislar tomonida ham qatnashdi. 263,005 o'zbek askarlari Sharqiy frontda halok bo'ldi. ^[23]

Sovet-Afg'on urushida bir qancha o'zbek askarlari qo'shni Afg'onistonda ham urushga qatnashdi. Kamida 1,500 kishi halok bo'ldi va ko'plab o'zbek askarlari yaralandi.

Sovet Ittifoqi davrida O?zbekistonda paxta monokulturasi o'rnatildi va qishloq xo?jaligini qayta qurishning ta?siri hozir ham mamlakatda sezilmoqda ^[24] .

1990-yil 20-iyunda O'zbekiston SSR Mustaqillik deklaratsiyasi e'lon qilindi. Moskvadagi avgust davlat to'ntarishi barbod bo'lganidan keyin 1991-yil 31-avgustda O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e'lon qilindi.1-sentyabr Mustaqillik kuni deb belgilandi. Shu yilning 26-dekabr kunida Sovet Ittifoqi rasman tugatilgani e'lon qilindi. 1989-yildan beri O'zbekiston Kommunistik Partiyasining birinchi kotibi Islom Karimov 1990-yilda O'zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. 1991-yildagi Sovet Ittifoqi parchalanishidan keyin Karimov mustaqil O'zbekiston Prezidenti etib saylandi. Karimov davri O'zbekiston tarixida o'chmas iz qoldirdi va mutaxassislar fikricha Karimov davrida O'zbekistonda avtoritar tuzum shakllangan.

1993-yilda islom fundamentalizmining kuchayishi haqidagi xavotirlar O?zbekistonni MDHning Tojikistondagi tinchlikparvar missiyasiga qo?shilishiga olib keldi.

2005 -yil may oyida Andijon shahrida tartibsizliklar boshlandi. 2005-yil 12-mayda boshlangan qo?zg?olonlarda muxolifat vakillari Andijondagi ma?muriy binoni egallab oldilar. O?zbekiston hukumatiga ko?ra, bu xorij tomonidan qo?llab-quvvatlangan islomiy to?ntarishga urinish edi. ^{[25] [26]}

Karimov 2016-yil sentyabrida vafot etdi. ^[27] Shu yilning 14-dekabrida sobiq Bosh vazir, Shavkat Mirziyoyev Prezident etib saylandi. ^[28] 2021-yil 6-noyabrida prezidentlik saylovlarida katta farq bilan g'olib chiqqan Shavkat Mirziyoyev o'zining ikkinchi prezidentlik muddatini boshladi.

Geografiyasi

Shimoli-g?arbdan janubi-sharqqa qarab 1500 km ga cho?zilgan, o?rtacha eni 300 km dan oshmaydigan O?zbekiston Farg?ona vodiysini (cho?kish chuquri) o?rab turgan Alaj massivining g?arbiy yon bag?irlaridan (sharqda) cho?zilgan. keng Orol dengizi sohillarigacha (g?arbda), qadimgi dengiz qoldig?i, dengiz sathidan atigi 53 m balandlikda. Hududda ikkita geomorfologik va iqlim zonalari mavjud. G?arbiy qismida Orolgacha bo?lgan qurg?oqchil Qizilqum cho?li (300.000 km², qisman Qozog?iston) hukmron. Turkmaniston bilan chegarani uzoq vaqt davomida belgilab turuvchi Amudaryo tabiiy gaz konlariga boy bu yarim cho?l hududini Qoraqumi cho?l platosi (Turkmaniston hududida) va G?arbiy G?arbga cho?zilgan Ustjurt cho?lidan ajratib turadi. Oroldan Kaspiyga . Orol dengizini o?rab turgan tekisliklar Qoraqalpog?iston Muxtor Respublikasiga tegishli. Butun g?arbiy mintaqada iqlim quruq kontinental bo?lib, yanvarda minimal harorat ?29 °C, yozda maksimal +45 °C; yog?ingarchilik yiliga 100 mm dan kam.

Sharqiy qismida Zarafshon , Amudaryo va Sirdaryo havzalarini Tyan -San, Alaj va Pomirning chekka shoxlari, yosh va yuqori seysmik tog? tizmalari ajratib turadi. Ulardan eng balandi Hisor tog?i bo?lib, u yerda Tojikiston bilan chegaradosh mamlakatning eng baland cho?qqisi Hazrat Sulton (4643 m balandlik) Farg?ona, Sirdar daryosi cho?milgan uzunligi 300 km va eni 100 km bo?lgan tektonik havza. ja va uning irmoqlari, bu yerda aholining salmoqli qismi to?plangan. Tojikiston bilan chegara bu zanjirlar va ularni bir-biridan ajratib turuvchi vodiylarni juda murakkab tarzda kesib o?tadi: Farg?ona vodiysi, masalan, poytaxt Toshkentdan Tojikiston hududi tomonidan ajratilgan. Iqtisodiy hayot uchun zarur bo?lgan suv yo?llarini nazorat qilish ikki davlat o?rtasida raqobatni keltirib chiqaradi. Daryo vodiylari va tog? yon bag?irlarida iqlimning kontinentalligi susayadi va yog?ingarchilik ko?payadi (tekisliklarda yiliga 300 mm dan relyefda 1000 dan ortiqgacha).

Hududning 4,6 foizini muhofaza etiladigan tabiiy hududlar tashkil etadi.

sharqiy baland tog? hududlari tabiati

Hisor tog?lari

Iqtisodiyoti

O?zbekiston iqtisodiyotida ikkita voqelik hukmron. Birinchisi, qurg?oqchil va yarim qurg?oqchil hududlarni ommaviy sun?iy sug?orish va o?g?itlash , buning natijasida uning asosiy ekinlari bo?lmish paxta xomashyosi yetishtirish (O?zbekiston jahonda Amerika Qo?shma Shtatlaridan keyin ikkinchi o?rinda turadi), natijada. iqtisodiyot va ekologiya sohasida amalga oshirilgan katta sa?y-harakatlar. Ikkinchisi ( O?rta Osiyoning boshqa respublikalarida ham mavjud) Toshkent atrofida sanoat tarmoqlari mavjudligiga qaramay, mamlakatni o?zgartirgan, tayyor mahsulot emas, balki ko?p miqdorda xomashyo ishlab chiqarishni rag?batlantirgan eski sovet savdo tizimining yemirilishidir., Samarqand , Buxoro va Farg?ona vodiysida.

Dengizga chiqish imkoni bo?lmagan O?zbekiston o?z mahsulotlarini qattiq valyuta bozorlariga olib chiqishda katta qiyinchiliklarga duch kelmoqda.

O?zbekiston o?zining paxta bozoriga qaramligini cheklash va mamlakatning sharqiy qismining unumdor tuproqlarini polimadaniy qishloq xo?jaligi ishlab chiqarishiga qaytarishdek murakkab vazifani o?z zimmasiga oldi.

Boshqa muhim ekinlar ? meva va sholi , ayniqsa, Farg?ona vodiysida, shuningdek, ipakchilik va ipakchilikning asosiy markazi ( Marg?ilon va Andijon ). Qurg?oqchil g?arbiy viloyatlarda, ayniqsa, Buxoro viloyatida qorako?l qo?ylari boqiladigan, baxmal junlari turli rangga bo?yalgan chorvachilik ustunlik qiladi.

O?zbekiston oltin qazib olish bo?yicha dunyoda sakkizinchi o?rinda turadi. Qizilqum cho?lidagi Muruntov koni dunyodagi eng yirik ochiq oltin koni hisoblanadi. Boshqa tabiiy resurslar ? ko?mir , tabiiy gaz , neft , uran , rangli va nodir metallar . Mamlakat hududining 3% ga yaqinini o?rmonlar tashkil qiladi va yog?och import qilinadi. Elektr energiyasining katta qismi issiqlik elektr stansiyalaridan , asosan ko?mirda, taxminan 15% gidroelektrostansiyalardan olinadi.

Hukumat yangi infratuzilmaga sarmoya kiritib, yirik xorijiy sarmoyalarni, ayniqsa, to?qimachilik va avtomobilsozlik sohalarini jalb qildi va mamlakatni elektr energiyasi, oziq - ovqat , neft va gaz sohasida mustaqil qilish tarafdori. Asosiy eksport mahsulotlari, albatta, paxta xomashyosi (barcha qishloq xo?jaligi mahsulotlari qiymatining 40% dan ortig?i), paxta tolasi, gazlama va kiyim-kechak , shuningdek, rangli metallardir. O?zbekiston savdo aylanmasining beshdan to?rt qismidan ko?prog?i hamon Mustaqil Davlatlar Hamdo?stligi ( MDH ) davlatlari bilan to?g?ri keladi.

Rossiya ishchilarini asta-sekin markaziy osiyolik ishchi kuchi bilan almashtirishga qaratilgan hukumat siyosati, ayniqsa, 2000?2010-yillar oralig?ida chet elga miyaning oqishi sabab bo?ldi, bu yerda, jumladan, 18 yoshdan oshgan erkaklarning katta qismi. 40 kishi o?z pul o?tkazmalari bilan davlat byudjetining muhim moddasini tashkil qiladi. Prezident Shavkat Mirziyoev 2017 -yildan boshlab muhojirlik jarayonini orqaga surishga, xalq ta?limi va mamlakatni qayta rivojlantirishga akademik shaxslarni jalb qilishga urinib ko?rgan aperturistik siyosatni amalga oshirdi.

Bir nechta Yevropa universitetlari mavjud, ular orasida Turin politexnika va Westminster universitet i ajralib turadi.

Iqtisodiyot hali ham qisman bojxona to?siqlari bilan himoyalangan. Mahalliy valyuta O?zbekiston so?mi 2018-yildan buyon konvertatsiya qilinadigan valyutaga qaytdi, garchi valyutani eksport qilishda hali ham ko?plab cheklovlar mavjud. Bu holat xorijiy kapital va investitsiyalar, ayniqsa, ko?chmas mulk sektori va mineral resurslarni o?zlashtirishga kuchli oqimini keltirib chiqardi ^{[29] [30]} .

Jahon bankining 2017-yilgi ma?lumotlariga ko?ra, O?zbekiston yillik daromadga ega, xarid qobiliyati pariteti (PPP) bo?yicha 6990 dollar (oyiga 500 dollardan sal ko?proq) davlat hisoblanadi. O?ziga xos iqtisodiy vohani ifodalovchi Toshkent shahrida o?rtacha ish haqi oddiy raqamlar uchun oyiga taxminan 250 dollarni, o?rtacha malakalilar uchun taxminan 350 dollarni va yuqori malakali (iqtisodchilar) uchun taxminan 1000 dollar va undan ham ko?proqni tashkil qiladi. muhandislar , huquqshunoslar , kompyuter olimlari, shifokorlar ). Shahar atrofida va qishloqlarda ish haqi ancha past bo?lishi mumkin, ishchining o?rtacha ish haqi 150 dollar atrofida va barter hali ham qo?llaniladi, chunki ko?plab oilalarda parranda, sigir va sabzavot bog?lari bor va ko?pincha ko?proq topadi. ??Ushbu mahsulotlarni almashtirish qulay. mahalliy bozorda sotish o?rniga qo?shnilar uchun mavjud boshqalar bilan. Yashash narxi Yevropanikiga qaraganda ancha past, ammo o?rtacha ish haqiga nisbatan juda yuqori. Import qilinadigan mahsulotlar, og?ir bojlar ostida, g?arbiy bozorlarga qaraganda 200% qimmatroq bo?lishi mumkin.

Shunga qaramay, 2009?2019-yillarda O?zbekiston yalpi ichki mahsuloti (noaniq) yuqori o?rtacha va taxminan 8 foizga o?sdi. O?zbekiston asta-sekin ishlab chiqaruvchi davlatga aylanib bormoqda. Avtomobillar (General Motors tomonidan katta investitsiyalar), maishiy texnika, yarim tayyor paxta mahsulotlarini ishlab chiqarish, hech bo?lmaganda, yirik shahar markazlarida va ayniqsa, poytaxt Toshkentda milliy iqtisodiyot va turmush darajasini oshiradi. u so?nggi yillarda yaxshi jihozlangan, estetik jihatdan go?zal va zamonaviy shaharning barcha xizmatlari bilan jihozlangan shaharga aylandi.

Demografiyasi

Aholining o?sishi

Yil	Aholi	±%
1920	4,4	?
1930	4,9	+11.4%
1940	6,6	+34.7%
1950	6,2	?6.1%
1960	8,4	+35.5%
1970	11,8	+40.5%
1980	15,8	+33.9%
1990	20,2	+27.8%
2000	24,5	+21.3%
2010	28	+14.3%
2020	33,9 [31]	+21.1%

O?zbekiston aholisi 37 million kishini ^{[32] [33]} tashkil qiladi (2022-yil 9-dekabr holatiga ko?ra). Aholining aksariyat qismi (83,7% ^[6] dan ko?prog?i ? 26,15 million kishi) o?zbeklardan iborat. Ayniqsa Andijon viloyati aholisida o?zbeklar hissasi juda katta. Har biri 1 milliondan oshiqroq ruslar , qozoqlar , tojiklar ; 500ming tatarlar , qirg?izlar , qoraqalpoqlardan tashqari forslar (200 ming), koreyslar (200 ming), ukrainlar (150 ming), turkmanlar (150 ming), ermanilar (100 ming), arablar va lo?lilar (500 ming) va boshqalar. Aholining 51% i shaharlarda va 49% i qishloqlarda istiqomat qiladi. 2022-yil holatiga ko?ra, erkaklar soni 17,9 mln, ayollar soni esa 17,7 mln kishi kishini tashkil qiladi. Shaharda yashovchi aholi soni 18,1 mln kishiga, qishloqda yashovchilar esa 17,5 million kishiga teng. Tug?ilishlar soni 413,6 ming kishi, o?limlar soni esa 80,9 ming kishini tashkil qildi. Qayd qilingan nikohlar soni ? 108,9 mingni, ajrashishlar soni ? 24,6 mingtaga teng ^[34] .

Aholining asosiy qismi ? o?zbeklar bo?lib, ular aholining 83,7% ^[6] ni tashkil qiladi. O?zbekiston ko?p millatli respublika bo?lib, 130 ga yaqin millat va elatlarning vakillari istiqomat qilishadi.

Markaziy Osiyodagi boshqa davlatlar singari O?zbekiston Respublikasining ham aholisi nisbatan ?yosh“ bo?lib, uning katta qismi mehnatga layoqatli yoshdadir. Aholi umumiy miqdorining 42%ini mehnatga layoqatli davrgacha bo?lgan yoshlar, 51%i mehnatga layoqatli va 7% mehnatga layoqatli davrdan katta yoshlilar tashkil etadi ^[35] .

Etnik tarkibi

Millat	Soni
O?zbeklar	29 million 200 ming kishi
Tojiklar	1 million 700 ming kishi
Qozoqlar	821 ming 200 kishi
Ruslar	720 ming 300 kishi
Qoraqalpoqlar	752 ming 700 kishi
Tatarlar	187 ming 300 kishi
Qirg?izlar	291 ming 600 kishi
Koreyslar	174 ming 200 kishi
Turkmanlar	206 ming 200 kishi
Ukrainlar	67 ming 900 kishi
Armanlar	34 ming kishi
Ozarbayjonlar	41 ming 200 kishi
gruzinlar	3 ming 800 atrofida
Uyg?urlar	20 ming atrofida
Beloruslar	20 ming atrofida
Qrim tatarlari	10 ming atrofida (boshqa ma?lumatlorga ko?ra ? 90 mingga yaqin)
Yahudiylar	taxminan 20?30 ming kish
Turklar	10 ming atrofida
Olmonlar	3 ming 900 kishi
Yunonlar	10 mingdan ozroq

Din

Aholining ko?pchilik qismi Islom dinining Hanafiya (sunniylar) mazhabidagi musulmonlardir, aholining bir qismi Islom dinining Shia mazhabiga e?tiqod qilishadi. Bundan tashqari mamlakatda xristian dinining provoslavlar, katoliklar, protestantlar, lyuteryanlar, Arman Apostol Cherkovi, Yahova Shohidlari, Baptistlar, Yettinchi Kun Adventistlari, Koreys Xristianlari va boshqa mazhablari ham bor. Yahudiylik, Buddistlik, Krishnaitlar, Baxailar va boshqa dinlar ham O?zbekistonda mavjud.

• 88,4% ? Islom (Hanafiylar, Sunniylar ? 87,1%) va (Shialar ? 1,3%)
• 4,8% ? Xristian (Pravoslavlar)
• 2,4% ? Xristian (Katoliklar, Protestantlar, Lyuteryanlar va boshqa xristian mazhablari)
• 0,8% ? Yahudiylar
• 4,2% ? Boshqa Dinlar

Til

O?zbek tili rasmiy davlat tilidir; biroq rus tili millatlararo muloqot uchun amalda rasmiy til hisoblanadi, jumladan, aksariyat savdo va davlat idoralarida kundalik foydalanish. Mamlakat konstitutsiyasida Qoraqalpoqlarning Qoraqalpog?iston Respublikasidagi rasmiy maqomi ham tan olingan.

Ta?lim va sog?liqni saqlash

Ta?lim tizimida savodxonlik darajasi 99,3 foizga yetdi, erkkaklar va ayollarning o?rtacha maktab yoshi 11 yoshni tashkil etdi. Biroq, Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin byudjet cheklovlari va boshqa o?tish davri muammolari tufayli darsliklar va boshqa maktab materiallari, o?qitish metodikasi, o?quv dasturlari va ta?lim muassasalari eskirgan, yetarli emas va e?tibordan chetda qolmoqda. Shuningdek, maktab yoshidagi odamlarning ulushi pasaymoqda. Hukumat bu masalalardan xavotirda bo?lsa-da, byudjet torligicha qolmoqda. Xuddi shunday, sog?liqni saqlash sohasida ham umr ko?rish davomiyligi uzoq edi, ammo Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin sog?liqni saqlash resurslari qisqardi, ularning sifati, foydalanish imkoniyati va samaradorligi pasaydi.

Siyosat

Prezident

O?zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 19-bobi ?O?zbekiston Respublikasining Prezidenti“ deb nomlanadi. Bu bob 9 ta moddadan iborat bo?lib, ularda O?zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitutsiyaviy huquqiy maqomi belgilab berilgan. Oliy Kengash 12-chaqiriq 1-sessiyasida deputatlar tomonidan O?zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti lavozimiga Islom Karimov saylangan edi. ?O?zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to?g?risida“gi qonunga binoan, 1991-yil 29-dekabr va 2000-yil 9-yanvarda muqobillik asosida to?g?ridan-to?g?ri umumxalq Prezident saylovlari o?tkazildi. Bu saylovlar natijasida Islom Karimov O?zbekiston Respublikasining Prezidenti etib saylandi. 2016-yil 2-sentyabrda Islom Karimov vafot etdi . Shu munosabat bilan navbatdan tashqari umumxalq prezidentlik saylovlari o?tkazildi va unda bosh vazir Shavkat Mirziyoyev prezident etib saylandi.

Milliy bayramlar

1992-yil 2-iyulda Oliy Majlis qaroriga binoan ushbu kunlar bayram va dam olish kunlari deb e?lon qilingan:

• 8-mart ? ?Xalqaro xotin-qizlar kuni“
• 21-mart ? ?Navro?z bayrami“
• 9-may ? ?Xotira va qadrlash kuni“
• 1-sentyabr  ? ?Mustaqillik kuni“
• 1-oktyabr  ? ?O?qituvchi va murabbiylar kuni“
• 8-dekabr ? ?Konstitutsiya kuni“
• Ramazon hayiti (Iyd-al-Fitr) bayrami
• Qurbon hayiti (Iyd-al-Adha) bayrami

Xalqaro munosabatlar

O?zbekiston 37 ta xalqaro tashkilotlar a?zosi. Quyidagi tashkilotlar O?zbekistonda o?z vakolatxonalariga ega:

• BMT
• Narkotiklar nazorati va jinoyatchilikning oldini olish bo?yicha BMT dasturining Markaziy Osiyodagi mintaqaviy vakolatxonasi
• BMTning milliy xalqlar Fondi
• Qochoqlar bo?yicha BMTning Oliy Komissariat boshqarmasi
• BMTning bolalar fondi vakolatxonasi ? UNICEF
• BMTning ta?lim, fan va madaniyat masalalari bo?yicha vakolatxonasi
• Butunjahon sog?liqni saqlash tashkilotining vakolatxonasi JSST / WHO
• Yevropada xavfsizlik va hamkorlik Tashkiloti ? EXHT / ОSCЕ
• Xalqaro qizil xoch qo?mitasining vakolatxonasi ? ICRC
• Xalqaro qizil xoch va qizil yarim oy jamiyatlari federatsiyasining vakolatxonasi ? Red Cross

Xalqaro moliyaviy tashkilotlar:

• Jahon banki vakolatxonasi ? JB / World Bank
• Xalqaro valyuta fondi vakolatxonasi ? HVH / IMF
• Еvrоpа Tiklаnish vа Tаrаqqiyot Bаnki vakolatxonasi
• Xalqaro Moliya korporatsiyasi vakolatxonasi
• Osiyo taraqqiyot banki vakolatxonasi

Viloyatlari

O?zbekiston 12 ta viloyat , ( Sirdaryo , Navoiy , Jizzax , Xorazm , Buxoro , Surxondaryo , Namangan , Andijon , Qashqadaryo , Samarqand , Farg?ona , Toshkent ), Toshkent shahri va Qoraqalpog?iston Respublikasidan iborat.

Bo?linishi	Markazi	Maydoni (kv.km)	Aholisi
Andijon viloyati	Andijon	4,200	3,105,000
Buxoro viloyati	Buxoro	39,400	1,384,700
Farg?ona viloyati	Farg?ona	6,800	3.620.100
Jizzax viloyati	Jizzax	20,500	910,500
Namangan viloyati	Namangan	7,900	2,000,123
Navoiy viloyati	Navoiy shahri	110,800	767,500
Qashqadaryo viloyati	Qarshi	28,400	3,149,000
Qoraqalpog?iston Respublikasi	Nukus	160,000	1,200,000
Samarqand viloyati	Samarqand	16,400	3,714,800
Sirdaryo viloyati	Guliston	5,100	648,100
Surxondaryo viloyati	Termiz	20,800	1,676,000
Toshkent shahri	Toshkent shahri	3,338	2,340,900
Toshkent viloyati	Nurafshon	15,300	4,450,000
Xorazm viloyati	Urganch	6,300	1,200,000

Tabiiy resurslar

O?zbekiston Respublikasida juda katta ishlab chiqarish va mineral xom-ashyo boyligi, noyob qishloq xo?jaligi xom-ashyosi, qayta ishlash jarayonida olinadigan juda katta yarim fabrikatlar, boy tabiiy resurslar, ravnaq topgan infratuzilma bor.

Foydali qazilmalar razvedkasining zamonaviy darajasi juda boy nodir, rangli va noyob metall konlarini, organik yonilg?ining barcha turlari ? neft , tabiiy gaz , gaz kondensati, qo?ng?ir va yarim kokslanadigan ko?mir , yonuvchi slaneslar , uran , qurilish materiallari uchun xom ashyoning ko?p turlarini o?zlashtirish bilan bog?liqdir.

O?zbekiston hududida 100 xildan ortiq mineral xom ashyolarning keng tarmog?i aniqlangan bo?lib, hozir ularning 60 dan ortig?i xalq xo?jaligining tarmoqlarida ishlatilmoqda.

Oltin , uran, mis , tabiiy gaz, volfram , kaliy tuzlari, fosforit , kaolin singari foydali qazilmalarning tasdiqlangan zaxiralariga ko?ra O?zbekiston MDH emas, butun jahonda yetakchi o?rinni egallaydi.

Masalan, oltin zaxiralari bo?yicha respublika jahonda to?rtinchi o?rinda, uni qazib olish bo?yicha oltinchi o?rinda, mis zaxiralar bo?yicha 10-11 o?rinda, uran bo?yicha yettinchi-sakkizinchi o?rinda, uni qazib olish bo?yicha 11-12 o?rinda turibdi.

Mavjud bo?lgan mineral xom-ashyo zaxiralarining aksariyati hozir ishlab turgan kon qazish komplyekslarini istiqboldagi uzoq muddat mobaynida xom-ashyo bilan ta?minlaydi, ayni vaqtda, oltin, uran mis, qo?rg?oshin , kumush , litiy , fosforitlar , kaliy tuzlari, dala shpati, vollastonit , agrokimyo ma?danlari va shu kabi juda muhim foydali qazilmalarni qazib olishni tashkil etish, quvvatlarni ko?paytirishga imkon beradi.

Transporti

• Toshkent xalqaro aeroporti
• Toshkent mahalliy aeroporti
• Toshkent metropoliteni
• O?zbekiston temir yo?llari

Qurolli kuchlari

O?zbekiston respublikasi qurolli kuchlari 2015-yilga kelib O?zbekiston armiyasi jahonning 106 mamlakati qurolli kuchlari o?rin olgan jahon armiyalari reytingida 48-o?rinni egallaydi. ^[36] Bu haqda yangilangan Global Firepower reytingida axborot berilgan. ^[37]

Global Fire Power (GFP) ma?lumotlariga ko?ra (ular 2014-yil martiga doir), O?zbekiston ixtiyorida hozirgi vaqtda 420 ta tank , 715 ta BTR ( zirhli transport vositasi ), 109 ta raketa tizimlari, 69 ta qiruvchi samolyot, 65 ta vertolyot , xususan, 25 ta hujumkor vertolyot va boshqa ko?plab qurol-aslahaga ega, qurol ko?tarib, armiyada xizmat qilishi mumkin bo?lgan aholisi soni esa 15,7 milliondan oshadi. ^[38]

GFP O?zbekiston haqidagi ma?lumotlarni Markaziy razvedka boshqarmasi sayti, MRBning World Factbook to?plami ma?lumotlari, ?Vikipediya“ va ochiq manbalardagi boshqa ma?lumotlarga asoslanib tuzib chiqqan.

Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida O?zbekistondan tashqari Qozog?iston ham reytingdan o?rin olgan bo?lib, GFP uni 80-o?ringa joylashtirgan. O?zbekistonga hududiy jihatdan yaqin mamlakatlar orasida Afg?oniston 76-o?rinni egallagan, Tojikiston , Qirg?iziston va Turkmaniston reytingga kiritilmagan.

MDH , Boltiqbo?yi mamlakatlari va Gruziya orasida O?zbekiston Rossiya (2-o?rin) va Ukraina (21-o?rin)dan keyingi 3-o?rinni band etgan. Ozarbayjon (50-o?rin), Belarus (52), Gruziya (64), Qozog?iston (80), Estoniya (96), Litva (103) o?rin olgan. Armaniston, Moldova, Latviya kabi mamlakatlar reytingga kiritilmagan.

Reytingga ko?ra, AQSh armiyasi eng qudratli deb topilgan bo?lsa, Rossiya va Xitoy armiyasi kuchli uchlikdan o?rin olgan. Hindiston, Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya, Turkiya, Janubiy Koreya va Yaponiya armiyasi esa kuchli o?nlikka kirgan.

Qayd etish joiz, GFPning 2014-yilgi reytingida ham O?zbekiston 48-o?rinda borayotgan edi. ^[39]

Madaniyat

O?zbekiston adabiyoti

Tarixan eron Buxoro saroyi 10-asrdan boshlab fors adabiyotini tarqatish bo?yicha birinchi yirik markaz bo?lgan. Hozirgi O?zbekiston hududi Qoraxoniylar davridan (10?12-asrlar) boshlab bosqichma-bosqich turklashtirila boshlagan, mo?g?ullar davridan eron unsuri u yerda demografik jihatdan ozchilikka aylangan. Birinchi yirik siymolar qatorida so?fiy tasavvuf va shoir Ahmad Yassaviy (1166-yilda vafot etgan), unga tasavvufiy-axloqiy to?rtlik qo?shiqlar kitobi mansub bo?lgan va u ham ?Yasaviy“ning birodarlik tasavvufiy birodarligining asosini tashkil etadi. Yana bir e?tiborga molik shaxs ? lirik Xorazmiy (XIV asr) ajoyib she?r muallifi: ?Muhabbat kitobi“ (muhabbat-noma). Ammo adabiy madaniyat hech bo?lmaganda temuriylar davriga qadar, ya?ni XIV asr oxiri va XV asr boshlarida Temurlanning paydo bo?lishi bilan boshlangan davrgacha doimo forslar tomonidan monopoliyada edi.

XV asrda O?rta Osiyo turkining ( Chag?atoy turkining) to?liq adabiy qadr-qimmati haqidagi birinchi g?ururli da?vo buyuk ikki tilli shoir va poligraf (fors va turk) Alisher Navoiy (1501-yilda Hirotda vafot etgan) yozuvchi bilan tasdiqlanadi. she?rlar va qo?shiqlar muallifi, u aslida ikki tilning kuchli va zaif tomonlarini taqqoslaydigan mashhur risola tufayli. Bobur (1530-yilda vafot etgan), 1494-yilda taxtga o?tirgan hukmdor va Temurning nabirasi mashhur ? Boburnoma “ kundaligi uchun mas?ul bo?lib, unda shaxsiy taassurotlar va kechinmalar fath korxonalari, ayniqsa, bosib olingan voqealar haqida hikoya qilinadi. Mug?allar imperiyasining asoslarini qo?yadigan hind kampaniyasi bilan bog?liq bo?lganlar. Biroq o?shandan beri O?rta Osiyo turk yozuvchilari orasida ikki tillilik keng tarqalgan. 19-asrdan boshlab O?zbekiston hududini o?z suverenitetiga bo?ysundiruvchi chor Rossiyasi vositachiligida Yevropa madaniyati bilan izchil tanishish boshlandi.

XX asr birinchi yarmining ko?zga ko?ringan namoyandasi shoir Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889?1929) edi.

Sho?rolar davrida arab alifbosidan kirill alifbosiga o?tish sodir bo?lganda, o?zbek turk tilidagi adabiyotning ustunligi izchil tasdiqlandi; ammo tojiklarning salmoqli shaxsiy ozligi fors adabiy an?anasi mash?alini yonib turishda davom etmoqda. Estetik va tematik jihatdan sovet davri o?zbek adabiyoti ?sotsialistik realizm“ va san?atning ?milliy shakllari“ taqozosi bilan, albatta; ko?pgina yozuvchilar ham rus tilida ijod qiladilar. Yaqinda qayta tiklangan mustaqillik bilan, SSSR parchalanganidan so?ng, rus madaniyatidan uzoqlashishning boshqa murakkab dinamikasi va bir tomondan islom an?analari bilan, bir tomondan Panturko folklor-madaniy merosi bilan aloqani zamonaviy mustahkamlash. harakatga keltirildi.boshqa. Birinchi o?zgarishlardan biri 1991-yilda Stalin tomonidan 1940-yilda taqiqlangan lotin alifbosining qayta kiritilishi edi, ammo kirill alifbosi hali ham eng keng tarqalgan alifbo bo?lib qolmoqda. Mustaqillikka o?tish esa, aksincha, badiiy so?z erkinligini oshirishni anglatmaydi, buni rasmiylar tomonidan taqiqlangan ?Temir yo?l“ (2006) satirik romani muallifi, yozuvchi Hamid Ismoilovning timsoli ko?rsatib turibdi.

Musiqasi

O?zbek xalqining cholg?u asbobi rubobdir. Timiy an?anaviy musiqa va raqs lazgilar bilan ifodalanadi. ^[40] 21-asrda nom qozongan o?zbek xonandalari orasida Shahzoda alohida ajralib turadi.

San?at

O?zbek hududining islomgacha bo?lgan san?ati o?sha hududda paydo bo?lgan buyuk tarixiy-madaniy tuzilmalar: Ahamoniylar , Yunon-Baqtriyalar , Parfiyalar , Sosoniylar san?ati tarixida belgilanishi kerak. Zamonaviy o?zbek san?ati islom san?atining buyuk an?analarining bir qismi bo?lib, unga XIX asrdan boshlab G?arb oqimlari ta?siri, avvalambor, rus chorizmi, keyinroq esa sovet madaniyati vositachiligida (sotsialistik realizm) bosqichma-bosqich qo?shilgan.

Fan

Taxminan 780 yilda olim Muhammad al-Xorazmiy Xorazmda yoki hozirgi Xorazm viloyatida tug?ilgan. U matematika , astronomiya va geografiyaga katta hissa qo?shgan. Algebra so?zi uning birinchi va ikkinchi darajali tenglamalarning yechimiga bag?ishlangan ? Kitob al-jabr va-l-muqobala “ kitobi nomidan olingan. Algoritm so?zi uning nomining lotincha transkripsiyasidan boshqa narsa emas.

Taxminan 980-yilda o?sha paytda Somoniylar saltanatining bir qismi bo?lgan Buxoro viloyatining Afshona shahrida faylasuf Avitsenna ( Ibn Sino ) dunyoga keldi. tibbiyot kanoni va shifo kitobi.

Galereya

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Manbalar

Havolalar

Vikiomborda O?zbekiston haqida turkum mavjud

• O?zbekiston Respublikasi Hukumati Portali
• O?zbekiston Milliy Axborot Agentligi
• ?Jahon“ axborot agentligi ( Wayback Machine saytida 27-mart 2010-yil sanasida arxivlangan )
• O?zbekiston Milliy Teleradiokompaniyasi
• O?zbekistonning Facebook sahifasi
• O?zbekiston Futbol Federatsiyasi ( Wayback Machine saytida 23-dekabr 2010-yil sanasida arxivlangan )
• Sayoxat znachit puteshestviye ? Fotografii Uzbekistana, Kazaxstana, Turkmenistana ( Wayback Machine saytida 16-oktyabr 2007-yil sanasida arxivlangan )
• Vzglyad na Uzbekistan ? blogpost
• Vi rodom iz Tashkenta, yesli…
• Vi rodom iz Tashkenta, yesli (chast 2)

"
https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=O?zbekiston&oldid=4333911
" dan olindi