Ntivo-vuthlarhi
, hiku angarha, i xiyimiso xo hlengeleta vutivi hindlela leyi hlahluvekaka. Hi ku kongoma ntivo-vuthlarhi i ndlela yo hlengeleta vutivi hi
ku pima
,
kuringeta
, na hi ku dyondza
ntumbuluko
, ku hlanganisa na marungula ya vu tivi lebyi hlengeletiweke hi vanhu hi ku hlahluva.
Va nwa-vuthlarhi
seketela ku ti thsega hi tindlela ta ntivo-vuthlarhi, leswaku va vumba no hlela tinhlamuselo to ntumbuluko hi ku tirhisa ku pima no tiyisekisa mbuyelo wa kuhlahluva no ringeta. Hikwalaho Ntivo vuthlarhi(Science) byi ringeta ku papalata tinhlamuselo leti sekeriweke aka
mimoya
kufekela laha tinhlamuselo hinkwato ti hlahluviwa no tiyisekisiwa, naswona byi ala tinhlamuselo ta vukhale bya ma endlelo.
Marhavi ya ntivo-vuthlarhi ma hambanisiwa hi mintlawa yimbirhi:
Ntivo-ntumbuluko(Natural sciences)
, vu kambisisi bya mafamisele ya ntumbuluko;
Ntivo-ntumbuluko(Social sciences)
, vukambisisi bya ma hanyele ya vanhu. Leswaku dyondzo ya
Tinhlayo
yi tekiwa tani hi rhavi ra ntivo-vuthlarhi, swi le eka loyi a swi bumabumelaka.