Elektrik pilinin mucidi ve metanın ka?ifi
Alessandro Volta
, tarihteki en buyuk bilim adamlarından birisi olarak kabul edilir.
Laboratuvarda calı?an bilim insanları
Bilim insanı
,
bilimci
veya
bilimadamı-bilimkadını
,
evrene
ili?kin olgulara ve de?i?kenlere yonelik bilimsel veri elde etme yontemlerini kullanarak sistematik bir ?ekilde bilgi elde etmeye calı?an ki?idir. Daha sınırlı anlamda ise bilimsel yontem kullanan bir bireydir. Ki?i bilimin bir veya birden fazla alanında uzman olabilir. Bilim insanları; fiziksel, matematiksel ve sosyal alanlar da dahil olmak uzere bilimin tum alanlarında ara?tırmalar yaparlar. Onlar olaylar hakkında soru soran ve bu soruları sistematik olarak cevaplama yoluna giden insanlardır. Do?aları gere?i meraklı ve iyi organize insanlardır. Di?er insanların aksine, bilim insanları bir ?eyleri gozlemleme yetene?ine ve gozlemlediklerinde bir ?eyler gorebilme yetisine sahip olurlar.
Bilim ve teknoloji insan varlı?ını muhendislik surecinde niteler. Bir meslek olarak bilim insanlı?ı, bugun yaygın olarak icra edilir. Bilim insanlı?ı, kuramcılı?ı ve deneycili?i de icine alır. Kuramcı genellikle var olan bilgilerle yeni modellemeler yapar, yeni sonuclar tahmin eder. Deneyci ise yeni modellemeleri gozlem yaparak test eder. Bu iki kavram arasında pek bir ayrım yoktur ve bilim insanı genellikle iki kavramı icra eder. Matematik genellikle bilimle aynı alanda gruplandırılır. Bazı buyuk fizikciler aynı zamanda cok iyi matematikcilerdi. Belirgin bir sınır olmadan teorik bilim insanlarından ampirik bilim insanına bir sureklilik vardır. Ki?ilik, e?itim ve mesleki aktivite acılarından teorik fizik ve uygulamalı matematik arasında kucuk farklar vardır. Bilim insanlı?ına birkac nedenden ilgi duyulabilir. Birco?u dunyamızın nasıl bu duruma geldi?ini anlamayı arzular, gerceklik konusunda buyuk bir merak sergilerler. Di?er kısım, akranları tarafından anla?ılmak ya da bilgilerini insanların sa?lı?ına, yararına, uluslara, do?aya, endustriye uygulamak ister.
?ngiliz filozof ve bilim tarihcisi
William Whewell
1833'te “bilim insanı” terimini icat etti ve bunu yazılarında anonim olarak kullandı. Whewell’in bu kavramı biraz de?i?iktir cunku bu yeni literature kazandırdı?ı kelime ile do?al bilgi ve bilimin di?er formlarındaki kavramın arasındaki sınırın hızlı bir ?ekilde buyumesine bir tepkiydi. Whewell bilimde ayrılma ve parcalanma e?iliminin arttı?ını yazdı. Kimyacı, matematikci naturalist genel anlamıyla ‘’filozof’’ gibi kavramlar artık bilimle u?ra?an grupları, deneyci filozofların uyarıları olmadan bir araya getirmeye yetmiyordu. ?ngiliz Bilim Derne?i
(British Association for the Advancement of Science)
uyeleri yaptıkları toplantılarda yeterli bir ifadenin olmayı?ından ?ikayet ediyorlardı. Whewell hazırladı?ı bir raporda kendisine de gonderme yaparak, “Bazı dahiyane insanlar bilim kelimesini sanatcı ile kıyaslama yoluyla ?ekillendirebilece?ini du?unuyor. Bu kavramları vicdan olamadan ozgurle?tirmekte endi?e edecek bir ?ey yok ki zaten bizler ekonomist ve ateist gibi kelimeleri ba?da?tırdık fakat bu durum makbul de?ildir.” ifadesinde bulunmu?tu.
Whewell o kelimeyi bu sefer daha ciddi bir ?ekilde onerdi ve anonim olmadan kullandı (1840): “Doktor kelimesini Fizik icin kullanamadı?ımızdan, fizikci kelimesini turettim. Genel olarak bilimin yeti?tiricilerini tanımlamak icin ozel bir isme ihtiyacımız vardır. Bilim insanı demeliyim. Nasıl muzikle, resimle ya da ?iirle u?ra?anlara artist diyorsak matematikle, fizikle ya da do?ayla ilgilenenlere de bilim insanı demeliyiz.”
Aynı zamanda Whewell fizikci kelimesinin Fransızcadaki ‘physicien’ kelimesine kar?ılık gelmesini amaclamı?tı. Bu kelimenin cok yerde kullanılması icin onca yıl gecmesi gerekmi?ti. Fizikci kelimesi 19. Yuzyılın sonlarına do?ru Amerika’da ve 20. Yuzyılın ba?larında ?ngiltere’de cok kullanılan bir kelime olmu?tur.
Gary B. Ferngren ?oyle demi?tir: “Tarihte hic kimse bizim anladı?ımız do?a felsefesini ve bilimi buyuk Yunan filozofu ya da bilim insanının ?ekillendirdi?i gibi yorumlayamaz.
Aristoteles
(MO 384-322), ki bunu kendisi bizlere iki bin yıldan fazladır en derin ve yaygın bir ?ekilde uygulamı?tır.”
Fizikci
Isaac Newton
tum zamanların en buyuk bilim insanlarından birisi olarak sayılıyor.
Charles Darwin
tum zamanların en sozu gecen bilim insanlarından birisi olarak sayılıyor.
Louis Pasteur
'un olumune do?ru ilk portresi.
Marie Curie
bir kadın olarak fizi?e ve kimyaya olan katkısı ile biliniyor.
Fizikci
Albert Einstein
20. yuzyılın bilinen en iyi bilim insanlarından birisidir.
Atom fizikcisi
Niels Bohr
, 20. yuzyılda sozu en cok gecen bilim insanlarından birisidir.
Kuramsal fizikci
Stephen Hawking
kozmoloji
ve
kuantum kutlecekimi
alanında yaptı?ı katkılarıyla bilinir.
Bilim insanlarının sosyal rolleri ve onların oncelikleri, modern bilim disiplinin cıkı?ından once cok kez evrim gecirmi?tir. Farklı ca?larda ya?amı? olan bilim insanları (ve onlardan oncekileri, do?a felsefecileri, matematikciler, do?a tarihcileri, do?a teolojicileri, muhendisler ve bilime katkı sa?lamı? di?er bilim insanları) toplumda cok ayrı yerlere sahip oldular ve onlarla ili?kilendirilmi? sosyal normlar, ahlaki de?erler ve epistemik erdemler (ve onlardan beklenmi?) zaman icerisinde cok de?i?mi?tir. Modern bilimin temeli olarak alınmı? olan bazı bilim insanları, farklı bircok tarihsel figur niteli?inde tarih sahnesinde yer aldı. Bazı tarihciler bilimin modern formla fark edilebilir bir ?ekilde geli?ti?ini 17. Yuzyılda oldu?una i?aret ediyor (daha cok bilinen ?ekliyle bilimsel devrim) ve do?al olarak da ilk bilim insanı olarak bilinenler, bu figurler olarak bilinirler. E?er bilim
insanı
olarak cıkagelmi? kelimeyi, meslek olarak icraat eden insanlarla sınırlarsak bilim insanının sosyal rolu, temel olarak 19. Yuzyılda bilimi profesyonelle?tirme kısmı olarak ortaya cıkar.
Do?a hakkında bilgi, klasik antik ca?da bircok bilgin tarafından takip ediliyordu. Antik Yunan’da insanlar bilime cok katkıda bulunmu?lardır ? geometri i?lerinde ve matematiksel astronomide, biyolojinin ilk uygulama surecinde ve bitkiler ve hayvanları sınıflandırmada, bilginin teorilerinde ve o?renmesinde? ki bu katkılar
filozoflar
ve doktorlar tarafındandı. Ustelik bu ki?iler ce?itli esnaflardı. Bu insanların ortaya cıkardı?ı ce?itli bilgiler
Roma ?mparatorlu?u
'na suregelmi?tir ve Avrupa'daki bircok dini kurumlarca tanınmı?tır. Astroloji ve astronomi en onemli bilgi konumuna gelmi?tir ve astronomlar ve astrolojiciler ce?itli din ve politika destekleyicileri tarafından himayesi altına alınmı?lardır. Orta Ca? universitesindeki sistemde, bilgi ikiye ayrılmı?tı. Bunlar trivium (Latincede 'uc yol' anlamına gelen sozcuk. Orta Ca? Avrupası'nın universitelerinde bugunku lisans e?itimine denk diyebilece?imiz e?itim sistemi. Dil bilgisi -gramer-, soylem -retorik- ve mantık derslerinden olu?ur. Triviumdan sonra da quadrivium gelir.) ve quadriviumdur (Triviumu izleyen ikinci kısmı. Aritmetik, geometri, muzik ve astronomi, bunun kapsamındaki konular kendi icerisinde butunluk halindedir, zira geometri, uzayda; muzik, zamanda; astronomi ise uzay ve zamanda aritmetiktir.). Bundan dolayı, Orta Ca?'ın bilim insanları ya matematikci ya da filozoftu. Bitkiler ve hayvanlarla ilgili bilgiler daha cok doktorların ilgi alanına giriyordu.
Orta Ca? ?slam’ı zamanında bilim, do?a biliminin geli?mesinde yeni tarzlar olu?turdu ki bunlar filozof ve matematikciler gibi sosyal rolunun sınırları icerisinde olmasına ra?men. ?slam’ın altın ca?ı olarak nitelendirilen zamanın, Orta Ca?'ın ve Ronesans'ın bilim insanları polimat (hezarfen) olarak sayıldı cunku icraatta bulundukları bazı ?eyler modern bilim disipliniyle ortu?muyordu. Bircok polimat dindardı. Ornek olarak,
?bn-i Heysem
ve
Biruni
?lm-i Kelamcı idi (?slam dininin inanc/akaid konularını irdeleyen ve tarihsel olarak bu cercevede geli?en dini-felsefi kuram ve teorilerle ilgilenen ilim dalına ?lm-i Kelam denir); Doktor olan
?bn-i Sina
ve
?bn Nefis
hafızdı; botanikci
Otto Brunfels
teologtu ve Protestanlık tarihcisiydi; gok bilimcisi ve doktor olan
Nicolaus Copernicus
bir rahipti.
Descartes
sadece
analitik geometri
nin oncusu de?ildi, aynı zamanda
mekanik
konusunun teorisini formulize etti ve
kas kasılması
ve
algı
konularının kokenleri hakkındaki du?unceleri geli?tirdi.
Gorme
fizikci
Young
ve
Helmholtz
tarafından ara?tırılmı?tı. Hermann von Helmholtz aynı zamanda
optik
,
i?itme
ve
muzik
konularıyla da u?ra?mı?tır.
Newton
Descartes'ın icat etti?i matemati?in dalı olan
kalkulusu
geni?letmi?tir (
Leibniz
ile yeni zamana uygun ?ekli). O,
klasik mekanik
formulundeki anlamları geli?tirdi ve
ı?ık
ve optikte calı?malar yaptı.
Fourier
matematikte yeni bir dalı ke?fetti ?
Fourier serisi
?,
ısı
, akı ve
kızılotesi
uzerinde calı?tı ve
sera etkisini
ke?fetti.
Von Neumann
,
Turing
, Aleksandr Khinchin, Andrey Markov ve
Wiener
, bu butun matematikciler bilime buyuk katkı sa?lamı?lardır,
olasılık
,
bilgisayarların
calı?ma mantı?ı ve
istatistiksel mekanik
ve
kuantum mekani?i
gibi konuların temelini ortaya atmı?lardır. Bircok matematikci,
Galileoda
dahil, aynı zamanda
muzisyenlerdi
.
19. yuzyılın sonlarında,
Louis Pasteur
, bir
organik kimyacı
,
hastalıklara
yol acan
mikroorganizmaları
ke?fetti. Birkac yıl once, Amerikalı doktor
Oliver Wendell Holmes, Sr.
, ?air ve deneme yazarı, kadınlardaki cocuk do?umuyla olan
sepsisin
doktorların ve hem?irelerin eliyle yayıldı?ını soyledi. Sa?lık ve biyoloji alanında bircok zorlayıcı hikaye vardır kan sirkulasyonu gibi,
Galen
Harvey
.
Genetik
ve
molekuler biyolojinin
parlak donemi 20. yuzyılda unlu isimlerle dopdolu gecti.
Ramon y Cajal
Nobel Odulu
nu 1906'da
norobilim
ile yaptı?ı gozlemlerle kazandı.
Bazı ki?iler gozlem ve deneysel bilimin arasında dikotomi(ikiye bolerek yapılan kapsamlı inceleme tanımı) oldu?unu ileri suruyor mesela astronomide, meteorolojide, okyanus biliminde, sismolojide. Astronomlar optikte temel bir ara?tırma yaptı, CCD (yuklenme ili?tirilmi? arac) aracını geli?tirdi ve son on yılda di?er gezegenlere ara?tırma yapması icin uzay sondası gonderildi, ayrıca 14 milyar yıl onceki evrenin kokeni hakkında ara?tırma yapılması icin Hubble Uzay Teleskobu kullanılıyor. Spektroskopi yıldızlar asındaki onlarca organik molekulu tanımlıyor. Laboratuvar deneyleriyle ve bilgisayar simulasyonuyla bu elde edilen veriler kimyaya yeni bir dal kazandırıyor. Bilgisayar modellemesi ve sayısal metotlar bilim alanındaki her o?rencinin ihtiyacı olan tekniklerdir.
Bilimle u?ra?an kadın sayısı genellikle muhendislik istatisti?iyle alakalı fakat yuzdeler gosteriyor ki bu kapsam icerindeki kadınların sayısı azdır. Bilim ve muhendislik alanında doktorası kabul goren kadın sayısı 1970'ten 1985'e sadece yuzde 7'den yuzde 34'e yukselmi?tir. 1975'te fakulte mezunu 385 kadın sayısı 1985'te 11.000'e yukselmi?tir.
Ozellikle calı?ma konumları ve gelir duzeyinde bir e?itsizlik soz konusudur. Eisenhart ve Finkel’e gore, kadınlar ve erkekler aynı yeterliliklere sahip olmalarına ra?men, erkeklerin sahip oldu?u imtiyazlı gorevlerinden daha alt pozisyonlarda calı?maktadırlar. “1989'da yuzde 65 erkek gorev suresinde tutulurken, kadınlarda bu rakam yuzde 40. Gelir sorununa gelince, erkeklerin yıllık maa?ı 48.000 dolar olurken kadınlarınki ise 42.000 dolar olmu?tur.”
Bunlar daha cok mesleklerin sınırına onem verilme olarak du?unulebilir. Bunlar biyoloji ve kozmolojiyi icine alır ozellikle molekuler biyolojiyi ve insan genomu projesini. Aktif ara?tırmanın di?er alanları maddenin temel parcacıklarını olcumlerini icine alır. Bunlar parcacık fizi?i ve nanoteknolojisi ile tanımlanır. Umulan ?ey ise, tum bunlar mikroskobik bilgisayarları ve yapay zeka gibi elektronik cisimleri geli?tirmesidir. Beyin fonksiyonları ve norotransmitter onemli derecede ke?fedilse de, zihin ve insan du?uncesinde daha bilinmezlik hukum surmektedir.
- Ziraat Muhendisi
- Arkeolog
- Astronom
- Biyolog
- Kimyager
- Analitik kimyager
- Biyokimyager
- ?norganik kimyager
- Organik kimyager
- Fiziksel kimyager
- Bilgisayar Bilimci
- Yer Bilimci
- Jeolog
- Jeofizikci
- Glasiyolog (buzul bilimci)
- Hidrolog (su bilimci)
- Limnolog (suyun kimyasını inceleyen kimse)
- Meteorolog
- Mineralog
- Okyanus bilimci
- Paleontolog (fosil bilimci)
- Sismolog (deprem bilimci)
- Volkanolog
- Kutuphane Bilimcisi
- Matematikci
- ?statikci, Aktuer (finansal riskleri de?erlendirebilen, cozumler oneren ve her cozumun uzun donemdeki sonuclarını irdeleyebilen bir profesyoneldir)
- Yoneylem ara?tırmacısı(belirli kısıtların oldu?u bir durumda, belirli bir amaca yonelik en uygun cozumun bulunması icin u?ra?an kimse)
- Askeri Bilimci
- Fizikci
- Uygulamalı fizikci (fizik muhendisi)
- Nukleer fizikci
- Astrofizikci
- Psikolog
- Anormal psikologu (sıra dı?ı davranı?ları, duyguları ve du?unceleri inceler)
- Davranı? bilimci
- Biyopsikolog
- Klinik psikologu
- Bili?sel psikolog (du?unme, hissetme, o?renme, anımsama, karar verme, dil, problem cozme ve yargılama gibi zihinsel sureclerin en geni? anlamda inceleyen kimse)
- Geli?im psikologu
- E?itim psikologu
- Evrim psikologu
- Deneyci psikolog
- Danı?man
(meslek psikologu)
- Noropsikolog
,
Parapsikolog
(duyular-dı?ı algılama, psikokinezi, olumden sonra ya?am gibi konulara ili?kin paranormal olayların; deneysel yontem yoluyla u?ra?an kimse)
- Psikofarmolog
- Psikofizikci
- Sosyolog
- Antropolog (kultur bilimci)
- Budun bilimci (insanların etnik gruplara ayrılı?ını, bu grupların kokenini, olu?umunu, yeryuzune yayılı?ını, aralarındaki ba?ıntıları ve bunların tore, dil ve kultur niteliklerini, genel yasalar cıkarmak amacıyla inceleyip kar?ıla?tıran, gecmi?te ya?amı? ve halen ya?amakta olan de?i?ik kulturleri kar?ıla?tırmalı olarak inceleyen kimse)
- ?leti?im Bilimci
- Krimonolog
(suc bilimci)
- Nufus Bilimci
- ?ktisatcı
- Co?rafyacı
- Dil Bilimci
- Siyasi ?ktisatcı
- Siyaset Bilimci
- Oftalmolog
(gorme yolları hastalıkları ve cerrahisiyle ilgilenen ki?i)
- Gerontolog (ya?lılık surecini inceleyen ki?i)