Anar?izm
, (
Antik Yunanca
'da
an
"-sız olumsuzluk eki
"
ve
archos
"yonetici"
sozcuklerinden turetilmi?tir, "
yoneticisiz"
anlamına gelir) toplumsal otoritenin, tahakkumun, erkin ve
hiyerar?inin
tum bicimlerini bertaraf etmeyi savunan ce?itli
politik felsefeleri
ve
toplumsal hareketleri
tanımlayan sosyal bir terimdir. Anar?izm, her ko?ulda her turlu otoriteyi reddetmektir. Reddedilen bu otoritelere
patriyarki
ve
kapitalizm
de dahildir.
Klasik anar?ist hareketler genellikle, merkezi politik yapılar, uretim araclarının ozel mulkiyeti ve ekonomik kurumlar yerine toplumsal ili?kilere dayanan gonullu etkile?im ve
ozyonetimi
savunur, ozgurluk ve
otonomi
ile karakterize edilen bir toplumu arzular. Bu felsefeler, anar?i terimiyle ozgur bireylerin gonullu etkile?imine dayanan bir toplumu, bireylerin ve toplulukların alınan kararlardan etkilendikleri olcude soz sahibi olması du?uncesini ifade eder.
Zorlayıcı kurumlara ve toplumsal bazlı hiyerar?ilere kar?ı olmak anar?izmin asli ilkelerindendir ve ayrıca anar?izm gonullulu?e dayanan bir toplumun nasıl i?leyece?i konusunda olumlu bir goru?u ifade eder. Anar?ist felsefeler arasında hatrı sayılır bir ce?itlilik vardır. ?iddetin anar?izmdeki yeri, ne tur bir ekonomik sistemin olması gerekti?i, cevre ve endustriyalizm hakkında sorular ve di?er hareketlerde anar?istlerin rolleri gibi farklı alanlarda ce?itli goru?ler bulunmaktadır. Anar?ist akımlar bu nedenlerle birbirlerinden cok farklı ve hatta kar?ı olabilirler. Orne?in
anar?ist komunizmin
yanı sıra
Hristiyan anar?izmi
gibi anar?ist akımlar da mevcuttur.
[1]
Anar?izm, geleneksel siyasete kar?ıdır;
devletsizlik
temel ilkelerdendir. Klasik anar?izmde parlamento sahte bir kurumdur, halkın iktidarı de?ildir, bu yuzden oy vermemek gerekir. Devlet, do?ası gere?i kotudur, kotu oldu?u icin de?il. Partiler duzenin elemanlarıdır.
Anar?izm de?il anar?izmler vardır. Ortak ozellikleri butunsellikten yoksunluk, anti dogmatizm, devrimcilik, celi?ki ve tutarsızlı?ı tutarlı kabullenme, birey ozgurlu?udur.
Zerzan
, kultur ve teknolojiyi ortadan kaldırıp
neandertalizme
gitmeyi onermi?tir.
?spanya ?c Sava?ında
anar?istler de yer almı?, yenilmi?ler ve marjinalize olmu?lardır.
Birinci Enternasyonal
'de guclu bir anar?ist akım vardır.
Anarko komunistler
, bireysel terorculer, Malatestacılar,
liberterler
, genel grevciler ortaya cıkmı?tır.
Proudhon
, mulkiyet hırsızlıktır demi?tir. Anti politik politika uretenler, nonapolitik olanlar, anar?izmin ce?itli kollarda
Stirner
,
Proudhon
,
Bakunin
,
Kropotkin
,
Godwin
, Sorel,
Goldman
, anar?ist teoriye katkılarda bulunmu?tur.
Bireyci anar?izmde
devlet
yoktur, vergi yoktur,
askerlik
yoktur,
polis
yoktur,
kanun
yoktur, butun kolektiviteler yoktur ve sonunda
toplum
yoktur. Bu kavramlar Warren, Spooner, Tucker'de belirgindir. Anar?istler
bol?evik
devrimine kar?ıdır. Devletin yok olmasını kabul eder, duzenin sa?lanmasını do?al hale bırakır. Kendi kendine i?leyen bir ahlak duzeni, yasasız ve devletsiz i?leyebilir. Yerel cemaatler do?rudan dayanı?ma ile devlet, sermaye ve kiliseye kar?ı ozgurlukleri savunabilir. Bu toplumsallıkta sınır tanımama ana ilkedir.
Bir anar?ist kol ise ?iddeti savunur. Eylem ile propagandayı itici guc olarak gorur. Buna savunmacı ?iddet diyen ve
suikastlerle
duzeni sarsmayı ongoren devrimci
Malatesta
, Necayev,
Bakunin
ortaya cıkmı?tır.
Kropotkin
evrimci,
Tolstoy
pasifist,
Gandhi
boykotcu,
Proudhon
kooperatifcidir. Devletin emilmesini savunanlara gore halk bankaları kurulmalıdır. Postyapısalcı anar?istler ise merkezsizli?i one cıkarırlar.
Pierre-Joseph Proudhon'un Gustave Courbet tarafından 1865 yılında yapılmı? portresi.
Mutualizm, 18. yuzyılda ?ngiliz ve Fransız i?ci hareketleri ile ortaya cıktı ve ardından Fransa'da
Pierre-Joseph Proudhon
, ABD'de di?er bazı du?unurlerle ba?lantılı olarak anar?ist gorunum kazandı.
[2]
Birle?ik Devletler'de, orne?in Benjamin Tucker ve William B. Greene gibi bireyci anar?istler uzerinde etkisi goruldu.
Mutualizmin onemli kavramları arasında; federasyon, kar?ılıklılık, ozgur ortaklık, gonullulu?e dayanan sozle?meler, kredi ve para reformu bulunur. Bircok mutualistin goru?une gore hukumet mudahalesinin olmadı?ı bir serbest piyasa - emek de?er teorisine gore - kar, kira ve faizi kaldırarak, fiyatları emek maliyetlerine ceker ve ?irketler icin i?cilerin rekabeti yerine; firmaların ucretleri arttırarak i?ciler icin rekabet etti?i bir duzen sa?lanır.
[3]
[4]
Mutualizm, kimi zaman bireyci ve kollektivist anar?izm arasında bir yerlerde bir sentez olarak gorulur.
[5]
Bu du?unce mutualistlerin kendi eserlerinde dile getirilmi?tir. "Mulkiyet Nedir?" adlı eserinde Proudhon "ozgurluk" kavramına e?de?er olarak komunizm ve mulkiyetin diyalektik sentezi olan "anar?i" kavramını onerir.
[6]
Pierre-Leroux'tan esinlenen Greene, mutualizmi uc felsefenin sentezinde arar:“komunizm, kapitalizm ve sosyalizm.
[7]
Sonraki bireyci anar?istler mutualist terimini “sentez” temasına cok az vurgu yaparak kullandılar.
Proudhon’dan once, Josiah Warren’de ba?arısız Owencı deneyimin ardından benzer goru?ler
[8]
one surmu?tur.
[9]
1840 ve 1850’lerde, Charles A. Dana
[10]
ve William B. Greene, Proudhon’un calı?malarını
ABD
’de tanıttı. Greene Proudhon’un mutualizm kavramını ABD ko?ullarında yeniden de?erlendirdi ve Benjamin R. Tucker'a bundan bahsetti.
[11]
Kollektivist anar?izm (daha geni? anlamda komunal anar?izmle karı?tırılmaması gerekir
[12]
) ozellikle Mikhail Bakunin ve Birinci Enternasyonal’in anti-otoriter kesimi ile ifade edilen anar?ist akımdır. Ayrıca Johann Most da bu yakla?ımın uyelerindendir.
[13]
Mutualistlerden farklı olarak kollektivist anar?istler uretim araclarının her turlu ozel mulkiyetine kar?ıdırlar ve mulkiyetin kolektifle?tirilmesini savunurlar. Fakat kolektifle?tirme, gelir payla?ımına kadar geni?letilmemelidir, cunku i?ciler anarko-komunizmin "herkesin ihtiyacına gore" anlayı?ından farklı olarak calı?ma zamanına gore ucretlendirileceklerdir. 1880’li yılların ilk bolumunde, Avrupa anar?ist hareketinin buyuk kısmı temelde
ucrete
dayalı i?cili?in kaldırılması ve eme?ine gore de?il, ihtiyaca gore da?ıtımı savunan anarko-komunist du?unceye ba?lı bulunurken, ?spanya’nın erken donem anar?ist hareketi bazı donemlerde kollektivizmi benimsemi?tir. Kollektivist anar?istler calı?ma tazminatlarını desteklerler ve ihtiyaca gore komunist payla?ımı devrim sonrası surecte olanaklı gorurler.
[14]
Kollektivist anar?izm, devletsiz, kollektivist
toplum
icin birlikte mucadele etti?i ve kendisiyle aynı donemde yukseli?e gecen marksizmin
i?ci diktatorlu?une
mesafeli yakla?mı? onu reddetmi?tir.
[15]
Anarko-pasifizmin
onde gelen figurlerinden, cevreci ve onemli bir bireyci olan
Henry David Thoreau
.
Farklı geleneklerden olu?an bireyci anar?izm
[16]
bireysel bilincin ve bireysel cıkarın herhangi bir kolektif organ ya da kamu
otoritesi
tarafından engellenmemesi gerekti?ine inanır.
[17]
Bireyci anar?izm, sosyal, sosyalist, kollektivist, komunalist akımların ortak mulkiyet du?uncesine kar?ı mulkiyetin bireylerin elinde bulunmasına olumlu yakla?ır.
[18]
Bazı onemli temsilcileri:
Henry David Thoreau
,
[19]
Josiah Warren
ve
Murray Rothbard
’dır. Ayrıca genelde
William Godwin
de bireyci anar?ist olarak de?erlendirilir.
[20]
Godwin, yardımseverlik du?uncesini savunurken bunun yanında her bireyin, kendi
emek
ve mulkiyeti uzerinde bireysel soz hakkını dile getirmi? ve sonunda ortadan kalkmasıyla sonuclanacak olan hukumetin zamanla kuculmesine yol acacak ilerlemeci akılcılı?a inanmı?tır.
Max Stirner
ise en tanınmı? ayrıca ilk bireyci anar?isttir.
[21]
Stirner’ın felsefesi bireyci anar?izmin egoist formudur; ona gore tanrı, devlet, ahlak kuralları ve toplumu dikkate almadan
[22]
istedi?i gibi eyleyen bireyin, toplum uyelerine kar?ı hicbir sorumlulu?u yoktur.
[23]
Stirner’a gore haklar insan aklındaki korkulardır ve toplum denen ?ey yoktur; “bireyler onun gercekli?idir” Mulkiyeti haklarla de?il, guc ve kudretle sahip olunan varlıklar olarak gorur.
[24]
Stirner merhametsizli?e saygının gosterilece?i egoistler birli?ini insanları bir araya getirecek orgutlenme modeli olarak gorur.
[25]
Daha az radikal olmak uzere
[26]
farklı bir bireyci anar?izm turu, Boston Anar?istleri'nce savunuldu. Bunlar, serbest piyasa ve ozel mulkiyeti destekliyorlardı.
[27]
Ozgurlu?un ve mulkiyetin korunmasını ozel sozle?melerle sa?lama taraftarıydılar.
[28]
Bunun yanında eme?in, maa? kar?ılı?ı takasını ongoruyorlardı,
[29]
buna ra?men devlet tekelinde kapitalizmin (devlet garantisinde tekel olarak tanımlanır
[30]
) eme?in kar?ılı?ını sa?lamayaca?ı uyarısını da yapıyorlardı.
19. yuzyılda dahi Amerikalı bireyciler arasında ce?itli konularda goru? ayrılıkları ortaya cıkmı?tı ve bu yuzden bireyci anar?izm acısından belirli bir teoriden bahsetmek mumkun gorunmemektedir. Orne?in Tucker entelektuel mulkiyet haklarına kar?ı cıkarken; Spooner desteklemekteydi,
[31]
Tucker sadece kullanıldı?ı surece toprak mulkiyetini savunurken, Byington ve Spooner mulkiyet konusunda bu tur bir kısıtlamadan bahsetmiyordu.
[32]
[33]
Onemli bir ayrı?ma, 19. yuzyılda Tucker ve bazı ba?ka anar?istler, do?al haklar du?uncesini terkedip, Stirner'in felsefesi ı?ı?ında "egoizm"i benimsediklerinde goruldu.
[34]
[35]
Bu yuzyılın ardından “bireyci anar?izmin doruk donemi kapandı”
[36]
Fakat, bireyci anar?izm, daha sonra
Murray Rothbard
ve 20. yuzyılın ortalarında
anarko-kapitalistlerce
daha geni? bir cercevede ozgurlukcu hareket akımlarından biri olarak ce?itli de?i?ikliklerle benimsendi.
[37]
[38]
Anarko-kapitalizm, kapitalist bir ekonomik sistem uzerine kuruldu?undan; piyasaları, mulkiyeti ve hukukun bireyleri korumasını gerektirir ve bunları devletsiz bir duzende sa?lamayı amaclar.
[39]
[40]
Anarko komunistler
kolektif
uretim araclarına sahip
ozyonetimli
komunlerden olu?an ve siyasal organizasyon bicimi olarak do?rudan demokrasinin i?ledi?i, di?er komunlerle
federasyon
ili?kisinin gecerli oldu?u bir toplumun olabilecek en ozgur toplumsal orgutleme bicimi oldu?unu savunurlar.
[40]
Fakat, bazı anarko komunistler, do?rudan demokrasinin co?ulcu yapısına kar?ı durmu?, bunun bireyesel ozgurlu?u engelledi?ini dile getirmi? ve konsensusa dayanan bir demokrasi anlayı?ını one surmu?lerdir.
[41]
Joseph Dejacque ilk anarko komunistlerdendir ayrıca Dejacque kendini ozgurlukcu olarak ifade eden ilk anar?isttir
[42]
Di?er anarko komunistler Peter Kropotkin, Emman Goldman, Alexander Berkman ve Errico Maletesta'dır.
Anarko komunizm du?uncesinde,
kar
ın payla?ılması veya ucret yoluyla emeklerinin kar?ılı?ında i?cilerin do?rudan bir tazminat alması ongorulmez, bunun yerine komunun artı de?erine ve kaynaklarına ozgurce eri?im hakkı verilir.
[43]
Kropotkin ve daha sonra Murray Bookchin’in dile getirdi?i du?unceye gore; bu tur bir toplum uyeleri kendili?inden gerekli butun gorevleri yerine getirecektir cunku komunal giri?imin ve kar?ılıklı yardımla?manın yararlarını, baskı ve somurunun nedenlerini gorecekler ve onun ilgasını talep edeceklerdir.
[44]
Ozel mulkiyeti baskı ve somurunun kayna?ı
[45]
[46]
olarak gosteren Kropotkin buna kar?ı, “barınaklar, toprak ve fabrikalar artık ozel mulkiyet olmayacak, komune veya ulusa ait olacaklar”
[47]
sozleriye ortak mulkiyeti savunmu?tur.
[40]
Anarko komunizmin anar?izm
ideolojisi
icindeki konumu tartı?malıdır, cunku bireyci ve
anarko kapitalist
anar?istler onu ozgurluk du?uncesi ile uzla?maz gorurler.
[48]
Anarko sendikalistler ise anarko komunist toplumu, kendi amaclarıyla uyumlu bir hedef kabul ederler; orne?in, ?spanyol CNT, Isaac Puente'nin 1932 tarihli El Comunismo Libertario
[40]
adlı eserini devrim sonrası toplum icin
manifestoları
olarak kabul ettiler.
Platformizm de, orgute olan acil ihtiyacı dile getiren
Nestor Makhno
gelene?inden bir anar?ist komunizm e?ilimidir. Makhno'ya gore bu orgut "anar?ist hareketin uyelerinin co?unlu?unu kendine katarak, anar?izm icin ortak bir taktiksel ve siyasal hat cizecek ve hareketin butunu icin rehber gorevi gorecektir"
[49]
20. yuzyılın ba?larında, anarko sendikalizm, anar?izm icinde farklı bir du?unce akımı olarak yukseli?e gecmi?tir. Onceki anar?izm akımlarından farklı olarak emek hareketine odaklanan anarko sendikalizm, radikal sendikaları devrimci toplumsal de?i?imi sa?layacak guc olarak gorur, kapitalizm ve devleti, i?cilerin ozyonetimine dayanan yeni bir toplumla ala?a?ı etmek temel amacıdır. Anarko sendikalistler ucret sistemini ve uretim araclarının ozel mulkiyetini sınıf ayrımını yarattıkları gerekcesiyle reddeder. Sendikalizmin onemli ilkelerinden bazıları; i?ci dayanı?ması, do?rudan eylem (genel grev ve i?yeri i?galleri gibi) ve i?cilerin
ozyonetimidir
.
Rudolf Rocker
erken donem anarko-sendikalist du?unurlerdendir. Rocker bu hareketin kokenine dair du?uncelerini ortaya koydu?u 1938 el yazmaları Anarko-sendikalizm'de hareketin ne istedi?ini ve eme?in gelece?i icin neden onemli oldu?unu dile getirmi?tir.
[50]
20. yuzyılın ba?larında onemli yer tutan hareket gunumuzde ozellikle Fransa ve ?spanya’da olmak uzere bircok sendikalist orgut aracılı?ıyla etkinli?ini surdurmektedir...
Hareketin temel sorunu endustri oncesi toplumu hatta bazen tarım oncesi toplumu yeniden canlandırmaktır.
[51]
?nsanları do?al ya?amdan yabancıla?tıran teknoloji ve ilerleme du?uncesiyle ifade edilen endustri toplumu, bu ekolun ele?tirilerinde onemli yer tutar. Felsefesinde Ludditelerin politik eylemlerinin ve Jean-Jacques Rousseau’nun yazılarının etkileri gorulur. Fakat bunlardan daha fazla, primitizm ortaya cıktı?ında, Frankfurt Okulu’nun Marksistleri Teoder Adorno ve Herbert Marcuse’un du?unceleri ile Marshall Sahlins, Richard Lee, Lewis Mumford, Jean Baudrillard ve Gary Snyder gibi antropologların du?unceleri bu ekolun ?ekillenmesinde onemli yer tutmu?lardır.
Kendilerini
primitivist
olarak adlandıran bazı ye?il anar?istler, do?al ya?ama tam bir donu? ve
gocebe
avcı-toplayıcı hayat tarzını savunurken,
[52]
[53]
bircok ye?il anar?ist ise gundemine sadece endustri toplumunun ortadan kaldırılmasını alır, evcille?tirmeye veya tarım etkinli?ine kar?ı kesin bir kar?ı duru? sergilemezler. ?lk kategoride teorisyenlere, Derrick Jensen,
John Zerzan
ve
Theodore John Kaczynski
ornek gosterilebilir. Bircok ye?il anar?ist devrim sonrası gelecek ile ba?lantılı bu sorunları bir kenara bırakıp, bugunun dunyasının kar?ı kar?ıya oldu?u sorunlara ve toplumsal devrim konusuna odaklanmı?tır.
Gunumuzde bircok anar?ist ye?il anar?izmin en yetkin ?ekli olarak Murray Bookchin’in toplumsal ekoloji du?uncesini izlemektedir. Bu akım (aydınlatma endustrisi, tarım ve surdurulebilir ?ehircilikle birlikte) geli?mi? ekolojik toplum du?uncesine ve sınıf catı?masına dayalı anar?izm olarak ifade edilebilir.
Tarihci George Richard Esenwein’in cumleleriyle anar?izm (onadsız):
anar?izmin sıfatsız formudur, yani komunist, kollektivist, mutualist veya bireyci gibi belirleyici sıfatların olmadı?ı bir du?unce akımı. Di?erleri icin .. [Anar?izm (onadsız)] sadece, farklı anar?ist ekollerin bir arada varolmasına tolerans gosteren bir tutumu ifade eder.
[54]
Bu du?unce farklı anar?ist ekoller arasında ortak noktaları vurgular ve bunları anti otoriter inanclar cevresinde birle?tirmeyi amaclar. ?fade Kuba do?umlu Fernando Tarrido del Marmol tarafından 1889 kasım ayında, farklı anar?ist hareketler arasında ?iddetli tartı?maların ya?andı?ı bir donemde, uzla?maya ca?rısı sırasında kullanılmı?tır.
[55]
Voltairine de Cleyre
(ba?langıcta kendini bireyci anar?ist olarak ifade etmi? sonra ise ca?da? herhangi bir ekolle kendini tanımlamamakla birlikte anar?izmin kollektivist e?ilimlerine yakla?mı?) anar?izm (onadsız) akımın bir temsilcisidir.
[56]
Cleyre'e gore
sosyalizm ve komunizm her ikisi de belirli bir duzeyde ortak eylemi ve yonetim organını gerektirir ki bu anar?izm idealiyle tam anamıyla tutarlı olmayan yeni yonetimsel duzenlemeleri do?urur.
ayrıca Cleyre
Mulkiyete dayanan bireycilik ve mutualizm benim ozgurluk anlayı?ıma uyu?mayan bir ozel polisin geli?imini icerir.
[57]
sozleriyle di?er akımlarla arasındaki ayrı?ma noktalarını vurgular, ancak sozlerini bu hareketleri anar?ist olmayan hareketler olarak tanımlamaya kadar goturmemi?tir.
Ekolun di?er bir temsilcisi Errico Maletesta, anar?istlerin
hipotezler
uzerine catı?maya giri?mek gibi bir luksunun olmadı?ını soyleyerek anar?izmi (onadsız) butunle?tirici bir hareket olarak savunmu?tur.
[58]
Ekolun ca?da? temsilcisi olarak Fred Woodworth kabul edilir.
[59]
?iddetli reaksiyoner donemin takip edece?i 1848 devrimleri sosyalist hareket acısından onemli bir a?amaydı. Devrimci hareketin ikinci en onemli a?aması yakla?ık yirmi yıl sonra 1864'te Uluslararası Emekciler Birli?i’nin kurulması ile ba?ladı. ?cinde Fransız Proudhon taraftarları, Blanquistler, ?ngiliz sendikalistler sosyalist ve sosyal demokratların bulundu?u
Uluslararası Emekciler Birli?i
-di?er ismiyle Birinci Enternasyonal- farklı devrimci hareketleri ve dunya i?cilerini bir araya getirmek uzere sınırları a?an uluslararası sosyalist bir orgut olarak kuruldu. ??ci hareketi ile olan do?rudan ba?ı nedeniyle zamanla onemli bir guc haline geldi. Karl Marx orgutte onde gelen ve Genel Kurul uyelerinden biriydi. Sol siyasetten geni? yelpazede bircok olu?umu icinde barındıran birlik bu ozelli?inden dolayı ce?itli goru? ayrılıklarına da sahne olmaktaydı. Proudhon taraftarları, mutualistler, Marx'ın devlet sosyalizmi du?uncesine kar?ı cıkıyorlar, kucuk mulkiyet hakkını savunuyorlardı. Aynı ?ekilde Enternasyonal’in anti otoriter seksiyonunun yanında 1868 yılında orgute katılan Bakunin'de, devletin devrimci ala?a?ı edilmesini ve mulkiyetin kolektifle?tirilmesini savunuyordu.
Ba?langıcta kollektivistler ile marksistler birlikte Enternasyonal’i daha devrimci sosyalist bir e?ilime cekmek icin calı?mı? olsalar da sonraları orgut, Marx ve Bakunin ile di?er onemli figurler cevresinde kamplara ayrıldı. Bakunin, Marx’ın du?uncelerini otoriter buluyor e?er Marksist bir parti iktidara gelirse, parti liderlerinin, kar?ısında sava?tıkları yonetici sınıfın yerini alaca?ı ongorusunu ileri suruyordu.
[60]
1872 yılında bu catı?ma iki grup arasında doruk noktasına ula?tı ve Lahey Kongresinde ayrılık kesinle?ti. Marx’ın giri?imleriyle Bakunin ve James Guillaume, Enternasyonal’den ihrac edildi ve yonetim merkezi New York’a ta?ındı. Buna kar?ılık Enternasyonal’in anti-otoriter grubu devrimci anar?ist bir program kabul ederek St Imier Kongresi'nde anar?ist enternasyonali kurdu.
[61]
Birinci Enternasyonal’in anti otoriter kesimi “ayrıcalıkları ve devlet otoritesini” ozgur emek orgutleri ile ala?a?ı etmek “ isteyen anarko sendikalislerin onculeri oldular.
[62]
Amsterdam Uluslararası Anar?ist Kongresi
1907 yılında, Amsterdam Uluslararası Anar?ist Kongresi 14 ulkeden temsilcilerin katılımıyla gercekle?ti. Hareketin onemli isimleri arasında;
Errico Malatesta
, Pierre Manatte, Luigi Fabbri, Benoil Broutchoux,
Emma Goldman
, Rudolf Rocker, Christiaan Cornelissen bulunuyordu. Ce?itli konuların ele alındı?ı kongre'de ozellikle anar?ist hareketin orgutlulu?u,
kitlelerin
e?itimi, genel grev ve anti militarizm konuları uzerinde duruldu. Tartı?manın merkezinde ise anar?izmle sendikalizm arasındaki ili?ki bulunuyordu. Maletesta ve Monatte ozellikle bu konuda birbirlerine kar?ı savlar one surdu. Monatte sendikalizmin devrimci bir tutum oldu?unu ve toplumsal devrimin ko?ullarını yarataca?ını savurken, Malatesta sendikalizmin kendi ba?ına yeterli olmadı?ını du?unuyordu.
[63]
Malatesta'ya gore sendikalar reformistti ve hatta bazen
muhafazakar
olabiliyorlardı. Ornek olarak ABD sendikalarını gosteren Malatesta, vasıflı i?cilerce olu?turulmu? bu sendikaların kimi zaman, vasıfsız i?cilere kar?ı ayrıcalıklarını koruma yonunde eylemlere giri?ti?ini soyluyordu.
Genel ?? Konfederasyonu ve CNT
Confederation Generale du Travail (Genel ?? Konfederasyonu) Fransa'da 1895'te kurulan, ilk buyuk anarko sendikalist harekettir, 1881 yılında ?spanyol ??ci Federasyonu onu takip etti. Anar?ist sendika federasyonları, her zaman ?spanya'da ozel bir yere sahip olmu?tur, bunlardan en onemlisi
Ulusal Emek Konfederasyonu
(CNT) 1910 yılında kurulmu?tu ve 1940'lardan once ?spanyol
i?ci
sınıfı siyasetinde en buyuk guctu ve
?spanya ?c Sava?ında
onemli bir role sahipti. Bu orgut daha sonra, 1922'de kurulan anarko sendikalist federasyon olan Avrupa ve
Latin Amerika
'dan 2 milyon i?ciyi temsil den
Uluslararası Emekciler Birli?ine
katıldı. Genel Emek Konfederasyonu CGT ve CNT ile gunumuzde, orgutlu en buyuk anar?ist hareket ?spanya'da bulunuyor. CGT'nin uye sayısının, 2003 yılı icin 100.000 civarında oldu?u tahmin ediliyor.
[64]
Di?er etkin anarko sendikalist hareketler, ABD’de ??ci Dayanı?ma Birli?i ve Birle?ik Krallık’ta Dayanı?ma Federasyonu'dur. Devrimci sanayi sendikası,
Dunya Endustri ??cileri
2.000 aktif uyesinin oldu?unu acıklamı?tır. Ayrıca Birinci Enternasyonal'in varisi anarko sendikalist
Uluslararası Emekciler Birli?i
halen i?ci mucadelesi alanındaki etkinliklerine devam etmektedir.
Anar?istler
Bol?eviklerle
aynı saflarda ?ubat ve Ekim devrimlerine katıldılar. Ba?langıcta anar?istler Bol?evik hareketi destekliyordu. Fakat bir sure sonra Bol?evikler, anar?istleri ve di?er sol muhalifleri kar?ısına almayı ye?ledi, bu kar?ı kar?ıya geli?, 1921
Kronstadt
ayaklanmasına neden oldu. Bu baskı ortamında Anar?istler, kimi zaman hapsedildiler ya da yeraltına cekildiler bir kısmı ise muzaffer Bol?eviklere katıldı.
Ukrayna’da ise anar?istler ic sava?ta, once Beyazlara ve sonra Bol?eviklere kar?ı, birkac ay bolgede anar?ist toplum kurma giri?imlerinde bulunan Nestor Makhno'nun lideri oldu?u ?syancı Ukrayna Ordusu'a katılarak sava?tılar. Anar?istlere uygulanan baskı kar?ısında, Emma Goldman ve Alexander Berkman Bol?evik siyasetini, Kronstadt ayaklanmasının bastırılmasını ?iddetle ele?tirdi, ardından bu ele?tiriler nedeniyle Rusya’dan ihrac edildiler. Goldman ve Berkman’a gore Rus devrimi deneyimi, Bakunin'in Marksist stratejinin
[65]
sonucları hakkındaki tahminlerini fazlasıyla do?rulamı?tır.
Bol?eviklerin Ekim zaferi ve sonucunda ortaya cıkan
Rusya ?c Sava?ı
, uluslararası alanda anar?ist hareketi ciddi ?ekilde olumsuz etkiledi. Bircok i?ci ve aktivist Bol?evik ba?arıyı ornek olarak gordu; komunist partiler, anar?izm ve di?er sosyalist hareketlerden kopan kitlelerle buyudu. Fransa ve ABD’de orne?in bir kısım CGT ve IWW sendikalisti orgutlerini bırakarak
Komunist Enternasyonal
’e katıldı.
Bu kriz ortamında Paris'te surgunde bulunan, aralarında
Nestor Makhno
’nun da bulundu?u Rusya anar?istleri grubu “Dielo Turda”, Bol?evizme cevap olacak yeni orgutlerin geli?tirilmesi gerekti?i sonucuna vardı. Bu tespit ile yayınladıkları
Anar?istlerin Genel Birli?i'nin Orgutsel Platformu
(taslak)
[49]
adlı 1926 tarihli manifestoları bazı komunist anar?istler tarafından desteklendi ancak ba?ka bircokları tarafından kabul gormedi. Gunumuzde bu mirasa dayanan Platformist gruplar arasında, Irlanda'nın “??ci Dayanı?ma” hareketi ve “Kuzey Amerika Anar?ist Komunistleri Kuzey Do?u Federasyonu” bulunmaktadır.
1920 ve 1930’lu yıllarda, Avrupa’da
fa?izmin
yukseli?i, anar?izmle devlet arasındaki catı?manın donu?ume u?ramasına neden oldu ve bu sorun anar?istlerin gundeminde oncelik kazandı.
?talya
, anar?istler ile fa?istler arasındaki ilk catı?malara tanık oldu. Bu yuzden anar?istlerin a?ırlıkta oldu?u anti fa?ist orgut
Arditi del Popolo
fa?izmle mucadelede onemli rol oynadı. Bu grup, aralarında, A?ustos 1922’de Parma’dan Blackshirt'lerin geri puskurtulmesininde yer aldı?ı sayısız ba?arıya imza attı.
[66]
Fransa’da 1934 ?ubat ayaklanmalarında a?ırı sa? lig isyana kalkı?tı?ı sırada anar?istler "Birle?ik Cephe" stratejisi yuruttuler.
[67]
Fransa'daki durumun aksine ?spanya'da CNT ve di?er anar?istler, halk cephesine katılmadılar. Bu tavır halk cephesinin secimleri kaybetmesinde etkili oldu. Fakat 1936’da CNT ve anar?istler, strateji de?i?ikli?ine giderek bir sonraki secimde halk cephesine destek verdiler. Yonetici sınıfın buna cevabı bir darbeyle oldu ve ?spanya ?c sava?ı (1936-1939) patlak verdi. ?c sava?ta, anar?ist gelenekten koylu ve i?cilerin destekledi?i silahlı milisler, ordunun isyanı ile geli?en surecte, Barselona ve ?spanya’nın bazı bolgelerini denetim altına aldılar. Fakat 1939’daki kesin fa?ist zaferle anar?ist hareket ?spanya’da yenilgiye u?radı. Aslında, bundan daha once anar?istler stalinistlerle giri?tikleri ?iddetli mucadele nedeniyle zemin kaybetmi?lerdi. George Orwell ve yabancı gozlemcilere gore, Stalinist ordular hem kolektifleri ezdiler hem de marksistler ile anar?istleri baskı altında tuttular. Bu sırada CNT liderleri ve anar?istler arasında fikir ayrılıkları oldukca yaygındı ve hatta aralarından bazıları cumhuriyetci hukumete katılmı?tı..
1970'lerin sonlarından gunumuze, bazı anar?ist gruplar yukselen neo-fa?izme kar?ı mucadelenin bir parcası oldular, Almanya ve Birle?ik Krallık'ta bazı anar?istler, militan anti-fa?ist gruplarla ve marksistlerle birlikte sava?tılar. Anar?istler, fa?izmle mucadelede devletin mudahalesine bel ba?lamak yerine do?rudan eyleme ve guce dayalı mucadeleyi savundu. Buna paralel olarak 06.12.2008'de
Yunanistan
'ın ba?kenti
Atina
'da, Aleksis Grigoropoulos'un polis kur?unu ile oldurulmesi sonucunda ba?layan anar?ist toplumsal eylem ve catı?ma sureci 6 gun icerisinde Yunanistan'da
Kostas Karamanlis
ba?kanlı?ındaki Yeni Demokrasi Partisi hukumetini istifaya davet eden bir genel grev halini almı?tır.
Anar?izm bircok farklı tutum, e?ilim ve du?unce okulunu barındıran bir felsefedir. De?erler, ideoloji ve taktikler, hala uzerinde anla?ma sa?lanmamı? ortak sorunlardır. Medeniyet, teknoloji ve demokratik surecler keskin bicimde bazı anar?ist e?ilimlerce ele?tirilirken ba?ka anar?istler tarafından alkı?lanabilmektedir. Anar?izmin, kapitalizm, milliyetcilik ve din ile olan ili?kisi yaygın olarak tartı?ılmaktadır. Marksizm, komunizm, anarko kapitalizm gibi ideolojilerle karma?ık ili?ki bicimlerine sahip olan ana?izm; humanizm, kutsal otorite, bireysel cıkar veya ce?itli alternatif etik doktrinler ı?ı?ında ?ekillenmi?tir. Irk cinsiyet ve cevre konusunda ise anar?ist tutum 18. yuzyıl felsefesinden bu yana onemli de?i?iklikler gostermi?tir.
Marksistler
ve anar?istler en son unlu
Lahey Kongresi
'nde bir araya gelmi?ler ve o tarihten sonra devamlı mucadele icerisinde olmu?lardır. Bu kongrede
Marx
ve
Bakunin
kar?ılıklı tartı?mı?tır. Bakunin'in Marx'ın fikirlerini otoriter olarak de?erlendirmesiyle ba?layan gruplar arasındaki tartı?manın sonunda anar?istler dı?lanmı? ve kongreden kovulmu?lardır. Bu anar?ist ve sosyalist grupların birlikte yer aldı?ı son kongre olmu?tur.
Marksist yazarlar genelde anar?ist du?uncenin bir
kucuk burjuva
ideolojisi oldu?u tezini one surmektedirler.
Engels
, kaleme aldı?ı unlu
Otorite Uzerine
adlı makalesinde, her turlu otoriteyi reddeden Bakunincilerin goru?lerini sert bir dille ele?tirmi? ve proleter devrimin, devlet kar?ısındaki tutumuna dair anar?istlerle olan temel ayrılıklarını konu almı?tır. Buna gore; devleti yaratmı? olan toplumsal ili?kileri kaldırmadan "devleti kaldırmak"tan sozeden anar?ist du?unce bilim dı?ı, kar?ı devrimci ve hatta ihanet icerisindedir. Engels bu durumu ?oyle tarif etmi?tir;
[68]
:"Anti-otoriterciler, otoriter siyasal devletin, bir cırpıda, hatta onu yaratmı? bulunan toplumsal ko?ullar yokolmazdan once, ortadan kaldırılmasını istiyorlar. Bunlar, toplumsal devrimin ilk i?inin otoritenin ortadan kaldırılması olmasını istiyorlar. Bu baylar hicbir devrim gormu?ler midir? Devrim, elbette ki, en otoriter olan ?eydir; bu, nufusun bir bolumunun kendi iradesini, nufusun oteki bolumune tufeklerle, sungulerle ve toplarla ?akla gelebilecek butun otoriter araclarla? dayattı?ı bir eylemdir; ve e?er muzaffer olan taraf yok yere yenik du?mek istemiyorsa, bu egemenli?ini, silahlarının gericiler uzerinde yarattı?ı teror ile surdurmelidir. Paris Komunu, silahlı halkın otoritesini burjuvaziye kar?ı kullanmamı? olsaydı, bir gun olsun dayanabilir miydi? Tersine, Paris Komununu bundan yeterince serbest bir bicimde yararlanmamı? olmakla suclamamız gerekmiyor mu? O halde, ?u iki ?eyden birisi: anti-otoriterciler ya neden sozettiklerini bilmiyorlar, ki bu durumda kafa karı?ıklı?ından ba?ka bir ?ey yaratmı? olmuyorlar; ya da bunu biliyorlar, ki bu durumda da proletaryanın hareketine ihanet ediyorlar. Her iki durumda da gericili?e hizmet etmi? oluyorlar."
Marksist du?unur ve aynı zamanda
SSCB
'nin kurucusu olan
Lenin
de anar?ist tezleri reddederek "Alelade bir burjuva parlamenter devletin de?il, ama surekli ordusu olmayan, halk du?manı bir polisi bulunmayan halkın uzerinde yer alan burokrasisi olmayan bir devletin gere?ini savunuyorum." demek suretiyle devlet otoritesinin proleter bir devrim icin olmazsa olmaz oldu?unu belirtmi?tir.
[69]
- ^
Yıldırım, Umut Turgut (30 Aralık 2022).
"Siyaset Felsefesinde Bir Ele?tiri Olarak Anar?izm ve Ele?tirinin Ele?tirisi Uzerine"
.
International Journal of Social Inquiry
.
15
(2): 593-610.
doi
:
10.37093/ijsi.1092875
.
ISSN
1307-8364
. 12 Nisan 2023 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
17 Temmuz
2023
.
- ^
"A member of a community,"
The Mutualist
; this 1826 series criticized Owen's proposals, and has been attributed to Josiah Warren or another dissident Owenite in the same circles; Wilbur, Shawn, 2006, "More from the 1826 "Mutualist"?"
- ^
"Ar?ivlenmi? kopya"
. 1 Ekim 2016 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 27 Kasım 2007
.
- ^
Under the mutual system, each individual will receive the just and exact pay for his work; services equivalent in cost being exchangeable for services equivalent in cost, without profit or discount; and so much as the individual laborer will then get over and above what he has earned will come to him as his share in the general prosperity of the community of which he is an individual member.
?
"Communism versus Mutualism", Socialistic, Communistic, Mutualistic and Financial Fragments. (Boston: Lee & Shepard, 1875),
William Batchelder Greene
- ^
Avrich, Paul.
Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America
, Princeton University Press 1996
ISBN 0-691-04494-5
, p. 6
Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, Blackwell Publishing 1991
ISBN 0-631-17944-5
, p. 11
- ^
Proudhon, Pierre-Joseph
What is Property?
2 Kasım 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (1840), p. 281
- ^
Greene, William B. "Communism ? Capitalism ? Socialism",
Equality
(1849)
[1]
27 Eylul 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., p. 59.
- ^
Warren published the periodical
The Peaceful Revolutionist
in 1833, seven years before Proudhon's "What is Property."
- ^
"While more learned men lost faith in utopias and in human nature when the New Harmony experiment failed, Warren became more trusting than before in man's intelligence and perfectibility." - Native American Anarchism, pg. 94, Eunice Schuster
- ^
Dana, Charles A.
Proudhon and his "Bank of the People"
13 ?ubat 2017 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (1848).
- ^
Tucker, Benjamin R., "On Picket Duty", Liberty (Not the Daughter but the Mother of Order) (1881-1908);
5 January
1889; 6, 10; APS Online
pg. 1
- ^
Morris, Christopher W. 1998. An Essay on the Modern State. Cambridge University Press. p 50. The collectivist
category
is also sometimes known as social, socialist, or communitarian anarchism category.
- ^
Avrich, Paul. 2006. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. AK Press. p. 5
- ^
Bakunin's associate,
James Guillaume
, put it this way in his essay,
Ideas on Social Organization
19 Kasım 2017 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
(1876):
When… production comes to outstrip consumption… [e]veryone will draw what he needs from the abundant social reserve of commodities, without fear of depletion; and the moral sentiment which will be more highly developed among free and equal workers will prevent, or greatly reduce, abuse and waste.
- ^
Bakunin, Mikhail;
Statism and Anarchism
18 Aralık 2008 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
:
They [the Marxists] maintain that only a dictatorship ? their dictatorship, of course ? can create the will of the people, while our answer to this is: No dictatorship can have any other aim but that of self-perpetuation, and it can beget only slavery in the people tolerating it; freedom can be created only by freedom, that is, by a universal rebellion on the part of the people and free organization of the toiling masses from the bottom up.
- ^
Ward, Colin. Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2004, p. 2
- ^
Heywood, Andrew, Key Concepts in Politics, Palgrave,
ISBN 0-312-23381-7
, 2000, p. 46
- ^
Freeden, Micheal. Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach. Oxford University Press.
ISBN 0-19-829414-X
. pp. 314
- ^
Johnson, Ellwood.
The Goodly Word: The Puritan Influence in America Literature
, Clements Publishing, 2005, p. 138: "…a political theory that has usually been named 'anarchist individualism'…The theory, however, does not advocate anarchism in the sense, for example, of the destruction of institutions; its purpose is only description. Emersonian and Thoreauavian anarchism does not call for any specifiable program of rebellion or destruction of social institutions, but merely asserts one abiding truth…"
Encyclopaedia of the Social Sciences
, edited by Edwin Robert Anderson Seligman, Alvin Saunders Johnson, 1937, p. 12: "The noblest and most eloquent statement of this essentially anarchist individualism came a generation later in Thoreau's essay on Civil Disobedience" Bool, Henry,
Henry Bool's Apology for His Jeffersonian Anarchism
26 Eylul 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., 1901: "I am a believer in the doctrines of the individualistic school of Anarchists, to which Garrison, Emerson, Proudhon, Thoreau, Spooner, Andrews, Warren and Tucker belong."
- ^
Woodcock, George. 2004. Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Broadview Press. p. 20
- ^
Leopold, David (22 Ekim 2019).
"Max Stirner"
.
Zalta, Edward N.
(Ed.).
Stanford Encyclopedia of Philosophy
.
- ^
Miller, David. "anarchism." 1987. The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought. Blackwell Publishing. p 11
- ^
Heider, Ulrike.
Anarchism: Left, Right and Green
, San Francisco: City Lights Books, 1994, pp. 95-96
- ^
"What my might reaches is my property; and let me claim as property everything I feel myself strong enough to attain, and let me extend my actual property as fas as
I
entitle, that is, empower myself to take…" In Ossar, Michael. 1980. Anarchism in the Dramas of Ernst Toller. SUNY Press. p. 27
- ^
Woodcock. George. 2004. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press. p 20
- ^
Levy, Carl. Anarchism. Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007.
http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761568770_1/Anarchism.html
9 Mayıs 2008 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
"Anarchism is a word without meaning, unless it includes the liberty of the individual to control his product or whatever his product has brought him through exchange in a free market - that is, private property. Whoever denies private property is of necessity an Archist." "ANARCHISM AND PROPERTY", by Benjamin Tucker in "The New Freewoman",
November 15
1913
- ^
Benjamin Tucker
, "defense is a service like any other service; that it is labor both useful and desired, and therefore an economic commodity subject to the law of supply and demand; that in a free market this commodity would be furnished at the cost of production; that, competition prevailing, patronage would go to those who furnished the best article at the lowest price; that the production and sale of this commodity are now monopolized by the State; and that the State, like almost all monopolists, charges exorbitant prices" "Instead of a Book" (1893)
"Anarchism does not exclude prisons, officials, military, or other symbols of force. It merely demands that non-invasive men shall not be made the victims of such force. Anarchism is not the reign of love, but the reign of justice. It does not signify the abolition of force-symbols but the application of force to real invaders." Tucker, Benjamin.
Liberty
October 19
1891.
- ^
Tucker, Benjamin.
Labor and Its Pay
7 Nisan 2005 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., from Individual Liberty: Selections from the Writings of Benjamin T. Tucker
- ^
Schwartzman, Jack. Ingalls, Hanson, and Tucker: Nineteenth-Century American Anarchists. American Journal of Economics and Sociology, Vol. 62, No. 5 (November, 2003). p. 325
- ^
Spooner, Lysander.
The Law of Intellectual Property
24 Mayıs 2014 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
Carl Watner.
Benjamin Tucker and His Periodical
27 Kasım 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (868
KiB
), Liberty. Journal of Libertarian Studies, Vol. 1, No. 4, p. 308
- ^
Watner, Carl.
Spooner Vs. Liberty
12 Kasım 2013 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (1.20
MiB
) in The Libertarian Forum. March 1975. Volume VII, No 3. ISSN 0047-4517. pp. 5-6.
- ^
Watner, Carl. 1977. "Benjamin Tucker and His Periodical,
Liberty
."
Journal of Libertarian Studies
- ^
Brooks, Frank H. 1994. The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881-1908). Transaction Publishers. p. 75.
- ^
Avrich, Paul. 2006. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. AK Press. p. 6
- ^
Levy, Carl.
Anarchism
9 Mayıs 2008 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. Microsoft
Encarta
Online Encyclopedia 2007.
- ^
Miller, David. Anarchism. The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought 1987. p. 11
- ^
"Anarcho-Capitalism"
.
libertarianism.org
. 22 Eylul 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 26 ?ubat 2023
.
- ^
a
b
c
d
Kaynak hatası:
Gecersiz
<ref>
etiketi;
LibCom
isimli refler icin metin sa?lanmadı (Bkz:
Kaynak gosterme
)
- ^
Graeber, David
and Grubacic, Andrej.
Anarchism, Or The Revolutionary Movement Of The Twenty-first Century
- ^
De l'etre-humain male et femelle - Lettre a P.J. Proudhon par Joseph Dejacque
17 Eylul 2019 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (in
French
)
- ^
Miller.
Blackwell Encyclopaedia of Political Thought
, Blackwell Publishing (1991)
ISBN 0-631-17944-5
, p. 12
- ^
* Kropotkin, Peter
Mutual Aid: A Factor of Evolution
, 1998 paperback, London: Freedom Press.
ISBN 0-900384-36-0
, also at
Project Gutenburg
- ^
"[t]he landlord owes his riches to the poverty of the peasants, and the wealth of the capitalist comes from the same source" ? Kropotkin, "The Conquest of Bread" op cit
- ^
Kropotkin
, Peter.
Words of a Rebel
, p99.
- ^
Kropotkin, Peter. 1907. The Conquest of Bread. Putnam. p. 202
- ^
Yarros, Victor S. A Princely Paradox, Liberty, Vol 4. No. 19, Saturday, April 9, 1887, Whole Number 97; Tucker, Benjamin. Labor and Its Pay; Appleton, Henry. Anarchism, True and False, Liberty 2.24, no. 50, 6 September 1884, p. 4; Swartz, Clarence Lee. What is Mutualism?; Rothbard, Murray.
The Death Wish of the Anarcho-Communists
14 Kasım 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
a
b
Dielo Trouda group
(2006) [1926].
Organizational Platform of the General Union of Anarchists (Draft)
. Italy: FdCA. 11 Mart 2007 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
24 Ekim
2006
.
- ^
Anarchosyndicalism
4 Eylul 2017 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
by
Rudolph Rocker
, retrieved
7 September
2006
- ^
Nocella, Anthony. Best, Stephen. 'Igniting a Revolution: Voices in Defense of the Earth' AK Press (2006) pg.23
- ^
Endgame, Volume 1: The Problem of Civilization
, Seven Stories Press (
ISBN 1-58322-730-X
)
- ^
"John Zerzan - What is Anarchism?"
. 18 Haziran 2010 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 27 Kasım 2007
.
- ^
Esenwein, George Richard "Anarchist Ideology and the Working Class Movement in Spain, 1868-1898" [p. 135]
- ^
Avrich, Paul.
Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America
. Princeton University Press, 1996, p. 6
- ^
"The best thing ordinary workingmen or women could do was to organise their industry to get rid of money altogether…Let them produce together, co-operatively rather than as employer and employed; let them fraternise group by group, let each use what he needs of his own product, and deposit the rest in the storage-houses, and let those others who need goods have them as occasion arises." Voltairine De Cleyre, "Why I Am an Anarchist"
- ^
"There is nothing un-Anarchistic about any of [these systems] until the element of compulsion enters and obliges unwilling persons to remain in a community whose economic arrangements they do not agree to."
- ^
quoted by Max Nettlau,
A Short History of Anarchism
[p. 198-9]
- ^
"I have no prefix or adjective for my anarchism. I think syndicalism can work, as can free-market
anarcho-capitalism
,
anarcho-communism
, even anarcho-hermits, depending on the situation. But I do have a strong
individualist
streak.
? From an interview with Fred Woodworth in Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in American by Paul Avrich (2006). Page 475
- ^
Bakunin, Mikhail
(1991) [1873].
Statism and Anarchy
. Cambridge University Press.
ISBN 0-521-36973-8
.
- ^
Graham, Robert '
'Anarchism
23 Eylul 2010 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (Montreal: Black Rose Books 2005)
ISBN 1-55164-251-4
- ^
Resolutions from the St. Imier Congress, in
Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas
, Vol. 1, p. 100
[2]
23 Eylul 2010 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
Extract of Malatesta's declaration
28 Eylul 2007 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
(Fransızca)
- ^
Carley, Mark "Trade union membership 1993-2003" (International:SPIRE Associates 2004)
- ^
"You can see quite well that behind all the democratic and socialistic phrases and promises in Marx’s program for the State lies all that constitutes the true despotic and brutal nature of all states, regardless of their form of government." Bakunin, Mikhail (1872) "On the International Workingmen's Association and Karl Marx" (Bakunin on Anarchy, translated and edited by Sam Dolgoff, 1971)
[3]
26 Ekim 2017 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
Holbrow, Marnie,
"Daring but Divided"
29 Temmuz 2013 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. (
Socialist Review
November 2002)
- ^
Berry, David, "Fascism or Revolution" (
Le Libertaire
August 1936)
- ^
Marx, Karl; Engels, Friedrich.
Secme Yapıtlar - 2
, Otorite Uzerine, Sol Yayınları, 1977
- ^
Lenin,
Nisan Tezleri ve Ekim Devrimi
, Sol Yayınları s. 27 ve 46
|
|---|
|
| Gelenekler
| | |
|---|
| Anar?istler
| |
|---|
| Tarihte anar?izm
| |
|---|
| Anar?ist teori
| |
|---|
| Kultur ve anar?izm
| |
|---|
| Ulkelere gore anar?izm
| |
|---|
|
|---|
| Eski
| |
|---|
| Orta Ca?
| |
|---|
| Erken modern
| |
|---|
| 18-19. yuzyıl
| |
|---|
| 20-21. yuzyıl
| |
|---|
| Sosyal teoriler
| |
|---|
| ?lgili makaleler
| |
|---|