Arapca
(????? ???????, e
l- lugat'ul ?arabiyye
ya da sadece ????????,
?arab?
),
Afroasya dilleri ailesinin
Sami
koluna mensup bir
dildir
. Batıda
Atlantik Okyanusu
'ndan do?uda
Umman Denizi
'ne, kuzeyde
Akdeniz
'den guneydo?uda
Afrika Boynuzu
ve
Hint Okyanusuna
uzanan geni? bir co?rafyada konu?ulmaktadır. Tum lehceleri ile birlikte 420 milyonu a?kın ki?i tarafından konu?uldu?u oldu?u tahmin edilmektedir.
[2]
Arap Birli?i
'ne uye 22 ulke ile
Cad
ve
Mali
dahil olmak uzere 24 ulkede resmi dildir. Aynı zamanda kısmi olarak tanınan
Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti
,
Somaliland
ile
Tanzanya
'da (
Zanzibar
) resmi dil statusundedir.
Arap Birli?i
'nin ve
Birle?mi? Milletler
'in kabul edilen altı resmi dilinden biridir.
[3]
Nijer
,
Senegal
ve
Kıbrıs Cumhuriyeti
'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmı?tır. Arapca
?ran
,
[a]
?srail
,
[b]
Pakistan
,
[c]
Filipinler
[d]
ve
Guney Afrika Cumhuriyeti
[e]
anayasalarında ozel dil statusune sahiptir.
Arapca kendi icerisinde ce?itli
de?i?kelere
ayrılır. Bu de?i?keler birbirleriyle farklı oranlarda
kar?ılıklı anla?ılabilirllik
gosterebilirler veya hic gostermezler. Bu nedenden oturu bazı kaynaklar bunları ayrı birer dil olarak ele almaktadır. Arapcanın standartla?tırılmı? formu olan ve Kuran Arapcasını temel alan
Fasih Arapca
, Arap dunyasında
yazı dili
olarak kullanılan Arapca lehcesidir.
?slam
'ın kutsal kitabı
Kur'an
Kuran Arapcası
ile yazılmı?tır ve bu
Muslumanların
ibadet dilidir.
Arapca ve ilgili de?i?keleri, bir
dil ailesi
olan
Afro-Asya dilleri
icerisinde bulunur. Dil, bu aile icerisinde
Sami dilleri
kolunda yer alır.
Glottolog
'a gore
Do?u Sami dilleri
olan
Akadca
ve
Ebla dili
dı?ında kalan tum Sami dilleri
Batı Sami dilleri
grubunda yer almaktadır.
Aramice
,
Kenan dilleri
(
?branice
ve
Fenikece
) ve
Amorice
Kuzeybatı Sami dillerini
olu?tur ve Arapca bu grup ve
Eski Guney Arapcası
ile birlikte
Orta Sami dilleri
adlı bir ara grupta sınıflandırılır.
[4]
Arapca,
Arap Yarımadası
'ndan
Bereketli Hilal
boyunca
Atlantik Okyanusu
'na kadar ula?an geni? bir alanda konu?ulan bir dildir.
Dunya
'da yakla?ık 350 milyon insanın
anadili
olan Arapca, bir milyarı a?kın
Musluman
'ın ibadet dili olması yanı sıra;
Suudi Arabistan
,
Yemen
,
Birle?ik Arap Emirlikleri
gibi 22
Arap
ulkesinin
resmi dilidir
. Bu dilin
Dunya
'daki onemi ve rolunun buyuklu?u sonucunda
Birle?mi? Milletler
, 1974'te Arapcayı altıncı resmi dil kabul etmi?tir.
Arapca, ?u ulkelerde tek resmi dildir, resmi dillerden biridir ya da azınlıkla konu?ulmaktadır:
Bahreyn
,
Birle?ik Arap Emirlikleri
,
Cezayir
,
Cibuti
,
Cad
,
Eritre
,
Etiyopya
,
Fas
,
Filistin
,
Irak
,
?srail
,
Katar
,
Komorlar
,
Kuveyt
,
Libya
,
Lubnan
,
Mali
,
Mısır
,
Moritanya
,
Batı Sahra
(
Kısmen tanınan devlet
),
Senegal
,
Suudi Arabistan
,
Somali
,
Sudan
,
Suriye
,
Tunus
,
Umman
,
Urdun
Yemen
. Bununla birlikte Arapca ile yakından ili?kili bir dil olan
Malta dili
de
Malta
'da konu?ulmaktadır.
Arapca buyuk
medeniyetler
,
kulturler
ve
imparatorluklar
do?uran dillerin ba?ında gelir. Arapcanın kullanımı 7. yuzyıla kadar
Arap Yarımadası
icine sınırlı kalmı?,
?slamiyetin
geli?iyle birlikte
Arap Yarımadası
'nın dı?ında buyuk bir hızla yayılarak; Irak, Suriye, Mısır ve Kuzey Afrika'yı ku?atmı?, oradaki dillerin yerini almı? ve bir kultur ve medeniyet dili olmu?tur. Sonraki asırlarda ?slami fetihlerin surmesiyle Arapca do?uda
Afganistan
ve en batıda
?spanya
'ya kadar uzanan bolgede konu?ulan dil haline gelmi?tir.
Arap alfabesi
28 harften olu?ur. Bu harfleri olu?turan temel ?ekil sayısı ise 17'dir. Arap yazısı sa?dan sola do?ru akı? sergiler. Harflerin tamamına yakını sessizdir (
samit
). Harflerin seslenmesini sa?layan; ancak
Kur'an
, dil o?renim kitapları ve
?iirler
dı?ında pek kullanılmayan i?aretler
hareke
ismini alır. Arap harflerinin yazılı?ları, kelimenin ba?ında, ortasında ve sonunda bulunmalarına gore kısmi de?i?iklikler gosterir. Arap alfabesinde bulunan 28 unsuzun 22 tanesi Sami alfabesinden gecerken ?ekil de?i?ikli?ine u?rayan sesler olup geri kalan altı ses Arapcaya ozgudur.
[
kaynak belirtilmeli
]
Arap alfabesinin,
Arami alfabesi
kokenli
Nabati alfabesinden
turedi?i kabul edilmekle birlikte nasıl, ne zaman ve nerede olu?tu?u konusunda kesin bilgiler bulunmamaktadır. ?slam'dan onceki
Cahiliye
olarak adlandırılan donemde edebiyat, ozellikle
?iir
cok ust duzeylere cıkmı?tı. Ancak yine de yazma konusunda ileri seviyelere ula?ılmamı?tı.
[
kaynak belirtilmeli
]
?slam peygamberi Muhammed devrinde iki alfabe kullanılıyordu:
- Nesih
: Kitap ve yazı?malarda kullanılan, yuvarlak harflerle ve biti?ik olarak yazılmı? el yazısı ?ekli,
- Kufi
: Co?unlukla dekoratif amaclar icin kullanılan keskin ko?eli harfleri olan yazı ?ekli.
Arap alfabesi tarihte ve gunumuzde sadece
Arapların
kullandı?ı bir
alfabe
olmamı?, ozellikle
?slam
'ın ba?ka milletler tarafından da kabul edilmesiyle
?ranlılar
,
Turki halklar
ve
Musluman Hintler
(bkz.
Urduca
) gibi
Asya
'daki di?er Arap olmayan kavimler tarafından da kullanılmı?tır. Gunumuzde de Arap ulkeleri dı?ında
?ran
,
Pakistan
,
Afganistan
gibi ulkelerde kullanılmaktadır. Ancak, Arapca dı?ında kullanıldı?ı dillerdeki farklı sesler icin, alfabenin temel ?ekilleri uzerinde kucuk de?i?iklikler yapılmı?tır. Orne?in;
Farsca
ve
Turkcedeki
"
c
" sesi
Arap alfabesinde
olmadı?ı icin
?ranlılar
ve
Turkler
, kendi alfabelerine, ? (cim/c) harfinin nokta sayısını uce cıkararak ? (cim/c) ?eklini verdikleri harfi eklemi?lerdir.
Arapca, birbirleri ile farklı oranlarda
kar?ılıklı anla?ılabilirlik
gosteren (veya hic gostermeyen) pek cok
de?i?keden
olu?ur; bu de?i?keler
Arapcanın lehceleri
olarak adlandırılır.
Ethnologue
ile
Uluslararası Standardizasyon Orgutu
, bu lehcelerden 30 kadarını kendi ba?ına ayrı bir
dil
olarak sınıflandırmı?tır.
Amerika Birle?ik Devletleri Kongre Kutuphanesi
ise bu de?i?keleri lehce statusunde saymaktadır. Arapca de?i?kelerinin bir lehce mi dil mi oldu?u konusunun politik yonleri de vardır.
[5]
Arapca konu?urları genellikle konu?tukları de?i?keleri siyasi veya dini nedenlerden oturu tek bir dil olarak ele alırlar.
[6]
Arapca de?i?keleri arasındaki farklılıklar dilbilimsel acıdan
Latin dilleri
arasındakiler ile kıyaslanmı?tır. Bu ba?lamda Fasih Arapca
Latinceye
, ca?da? Arap de?i?keleri ise
?talyanca
,
Fransızca
,
Rumence
ve
?spanyolca
gibi
Halk Latincesinden
evrilme Romen dillerine paralellik olu?turmaktadır.
[7]
Standart Arapca
olarak kabul edilen Fasih Arapca (??????? ??????; El-Arabiyye el-fusha) tum
Arap devletlerinin
resmi dilidir.
Arap Yarımadası
ve
Kuzey Afrika
'da halkın co?unlu?unca,
?ran
ve
Turkiye
'de ise
Arap
azınlıklarca
kullanılan diller,
Arapcanın lehceleridir
. Standart Arapca herhangi bir ulkede halk dili olarak konu?ulmamakla beraber resmi dil oldu?u icin e?itim gormu? her Arap standart Arapcayı anlar ve konu?abilir. Bu bir
iki dillilik
orne?idir. Arap devletlerinin resmi dili oldu?u icin e?itim ve basın yayın da bu Standart Arapca ile yapılır.
[8]
Arapca, Arabistan yarımadası lehceleri,
Irak
lehceleri,
Suriye
lehceleri,
Mısır
lehceleri ve
Kuzey Afrika
lehceleri gibi be? ana lehce obe?ine ayrılır. Standart Arapcanın dı?ında en onemli
Arapca lehceleri
;
Mısır Arapcası
,
?ami
(
Suriye
,
Lubnan
,
Filistin
ve
Urdun
'de) Arapca,
Irak
Arapcası,
Korfez Arapcası
,
Hicaz Arapcası
,
Necd Arapcası
,
Yemen Arapcası
ve
Kuzey Afrika
Arapcasıdır (
Magribi Arapcası
). Arapca ile kokensel ve dilbilimsel acıdan yakından ili?kili
Maltaca
ise
Sicilya Arapcasından
evrilmi?tir. Buna kar?ın Mısır Arapcası, Fasih Arapcadan sonra en sık kullanılan Arapca lehcelerinden biridir.
Di?er Sami dilleri gibi, Arapcada da sozcuklerin co?unlu?u uc sessizden, daha az sayıda dort, ondan daha az sayıda be? sessiz harften olu?an bir kokten turetilir. Bir kokten on de?i?ik
vezin
uretilebilir. Bu vezinler uc sessiz harfe unlulerle
hareke sistemiyle
ses ekleyerek ya da birtakım on ekler ile elde edilir. Her vezinde aynı kokle alakalı ancak ayrı ayrı ba?ka anlamlar ifade eden bir konsept vardır ve her vezinden kendi icinde bir fiil, bir ya da birkac fiilden turetilmi? isim ve fiili yapan bir ozne ile fiile maruz kalan bir nesne turetilebilir. Arapcada uc sozcuk turu vardır:
fiil
,
ad
,
harf
ya da
edat
. Adların eril ve di?il bicimleri vardır.
Arapcada ismin uc hali vardır. ?smin halleri sozcu?un sonuna eklenen unlu hareketleriyle betimlenir: (
damme
,
fetha
ve
kesra
). Dilin gramer yapısı buyuk olcude bu
hareke
(seslendirme) sistemine dayanmaktadır. Kısa bir u sesi veren
damme
ismin yalın halini betimler. Takribi kısa bir e sesine denk gelen
fetha
nesneyi betimler. Kısa bir i sesine denk gelen
kesra
ise edatları ve tumlecleri betimler. Ancak bunun pek cok istisnası vardır ve hareke sistemi yan cumleciklerde ve dilin ce?itli yapılarında de?i?ikli?e u?rayabilir. Gunluk konu?mada ve yazıda bu hareke sistemi co?unlukla ihmal edilir.
Arapcada zamanlar temelde gecmi? ve geni? olmak uzere iki zamandan olu?ur. Ayrıca bir ?imdiki zaman yoktur. Gelecek zaman ?imdiki zaman cekiminin ba?ına (??)se- oneki getirilerek olu?turulur. Ancak geni? zamanın da de?i?ik turevleri bulunur ve bazı ki?i cekimlerinde hareket de?i?ebilir. Her fiil gecmi? ve geni? (?imdiki) zamanda on iki tip ki?i zamirine gore cekilir (1. tekil ve co?ul, 2. erkek tekil, ikil (dual) ve co?ul, 2. di?i tekil ve co?ul, 3. erkek tekil, ikil ve co?ul, 3. di?i tekil ve co?ul).
Sıfatlar ve rakamlar da cinsiyete gore cekilir. ?nsan olmayan co?ullar di?i tekil sıfat tamlaması alırlar.
Arapcada sessiz harflere ses veren harekeler yazıda gosterilmeyebilir. Kalın ve ince sesler icin unsuzler de?i?ir. Bu yuzden Turkcede aynı harfin kullanıldı?ı pek cok sozcuk Arapcada farklı iki sessizle yazılır. (Sayf=yaz (sad, ya, fe); Seyf=kılıc (sin, ya, fe); Kalb=kalp (kaf, lam, be); Kelb=kopek (kef, lam, be) gibi).
Soz varlı?ı ve di?er dillerle etkile?imleri
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Gunumuzde yaygın olan pek cok dil Arapcanın soz varlı?ından pek cok sozcuk almı?tır.
Turkcede
pek cok Arapca kokenli sozcuk bulunmaktadır. Ayrıca
?ngilizceye
, birco?u Arapcanın on eki "al-" ile ba?layan bircok sozcuk katmı?tır. Bunlardan bazıları; algebra, alcohol, alchemy, alkali, alcove ve albatros, mosk, minaret, sultan, elixir, harem, girate, gazelle, cotton, amber, sofa, mattress, tariff, magazine, arsepial, syrup, sugar, sherbet ve artichoke gibi sozcuklerdir. "Coffee" (kahve) de
?ngilizceye
Turkce
ve
?talyanca
yoluyla giren Arapca bir sozcuktur. "Assassin" (suikast) sozcu?u "ha?ha? ba?ımlıları" anlamındaki "ha?ha?in" gibi bir Arapca sozcukten gelir. Ayrıca
?spanyolcada
1600 civarında Arapca sozcuk oldu?u sanılmaktadır.
Arapca;
Yunancadan
?ngilizceye
,
?spanyolcadan
Farscaya
pek cok dunya dilini etkiledi?i gibi dilin
Turkce
uzerindeki etkisi de cok buyuktur. Turkcede
Arapca kokenli pek cok sozcuk
bulunur. Ancak gramer yapılarındaki buyuk farklar dolayısıyla pek cok Arapca kokenli sozcuk Turkcede anlam kaymasına ve de?i?imine u?ramı?tır.
[
kaynak belirtilmeli
]
Arapca kendi icerisinde de alıntı sozcukler barındırır. ?slam oncesi Arapcayı soz varlı?ı acısından etkilemi? en onemli dilleri
Aramice
,
Geez
ve daha az oranda
?branice
gibi di?er Sami dilleri olu?turmaktadır.
?rani diller
olan
Orta Farsca
,
Partca
ve
Klasik Farscadan
da dile kulturel, dini ve siyasi kelimeler girmi?tir.
[9]
[10]
Koini Grekcesi
de Arapcayı etkilemi?tir; bu dilden Arapcaya girmi? kelimeler arasında
k?miy??
(gr.
khymia
; metalleri donu?turme ilmi)
al-muna??a?
(gr.
almenichiakon
; takvim) ve
al-anbiq
(gr.
alembic
; kupa, distilasyon aparatı) bulunur.
[11]
- ^
?ran ?slam Cumhuriyeti anayasası, Arapcayı ?slam dili olarak kabul etmekte, Arapcaya din dili olarak resmi bir statu vermekte ve Arapcanın ?ran ulusal mufredatında yayılmasını duzenlemektedir. Anayasa, II. Bolumde (Ulkenin Resmi Dili, Yazısı, Takvimi ve Bayra?ı) 16. Maddesi ?u ?ekiledir: "Kuran'ın ve ?slami metinlerin ve o?retilerin dili Arapca oldu?undan ilkokul seviyesinden sonra, ortaokulun tum sınıflarında ve tum e?itim alanlarında.... o?retilmelidir.
- ^
Temel Kanun: Yahudi Halkının Ulus-Devleti Olarak ?srail: "Arap dilinin devlette ozel bir statusu vardır; Arapcanın devlet kurumlarında .... kullanılmasının duzenlenmesi kanunla duzenlenmektedir.
- ^
Pakistan ?slam Cumhuriyeti Anayasası'nın 31 No'lu Maddesi: "Devlet, Pakistan Muslumanları acısından (a) Kur'an-ı Kerim ve ?slamiyet'in o?retilmesini zorunlu kılmak, ?slam dininin o?renilmesini te?vik etmek ve Arapca dilinin o?renilmesini te?vik etmek ve kolayla?tırmak icin caba gosterecektir."
- ^
1987 Filipin anayasası: "?spanyolca ve Arapcanın gonullu ve iste?e ba?lı olarak tanıtılacaktır".
- ^
Ulusal mevzuatla olu?turulan Guney Afrika Dil Kurulu (b) a?a?ıdakilere saygı gosterilmesini sa?lamalı ve te?vik etmelidir: (i) Guney Afrika'da dini amaclar icin Guney Afrika'daki topluluklar tarafından yaygın olarak kullanılan tum diller; ve (ii) Arapca, ...."
- ^
"Ar?ivlenmi? kopya"
. 19 Mart 2018 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 14 Aralık 2013
.
- ^
"World Arabic Language Day"
.
UNESCO
. 18 Aralık 2014. 27 Ekim 2017 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 12 ?ubat 2014
.
- ^
"Browse by Language Name"
.
Ethnologue
(?ngilizce). 2 Mart 2013 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
23 Ekim
2020
.
- ^
"Glottolog 4.3 - Central Semitic"
.
glottolog.org
. 7 Haziran 2019 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
23 Ekim
2020
.
- ^
Clive Holes,
Modern Arabic: Structures, Functions, and Varieties
20 Ekim 2021 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., p. 3. Washington, DC: Georgetown University Press, 2004.
978-1-58901-022-2
- ^
Nizar Y. Habash,
Introduction to Arabic Natural Language Processing
6 Kasım 2020 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., pp. 1?2.
San Rafael, CA
: Morgan & Claypool, 2010.
978-1-59829-795-9
- ^
Bernard Bate,
Tamil Oratory and the Dravidian Aesthetic: Democratic Practice in South India
5 Kasım 2020 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., pp. 14?15. New York:
Columbia University Press
, 2013.
978-0-231-51940-3
- ^
Rebecca L. Torstrick and Elizabeth Faier,
Culture and Customs of the Arab Gulf States
14 Nisan 2016 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
., p. 41. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2009.
978-0-313-33659-1
- ^
See for instance Wilhelm Eilers, "Iranisches Lehngut im Arabischen",
Actas IV. Congresso des Estudos Arabes et Islamicos, Coimbra, Lisboa
, Leiden 1971, with earlier references.
- ^
See the seminal study by Siegmund Fraenkel,
Die aramaischen Fremdworter im Arabischen
, Leiden 1886 (repr. 1962)
- ^
Roger Dachez,
Histoire de la Medecine de l'Antiquite au XXe siecle
, Tallandier, 2008, p. 251 ve Alfred-Louis de Premare,
Foundations of Islam
, Seuil, L'Univers Historique, 2002,
|
---|
Ulkeler
| |
---|
Tarih
| |
---|
Etnik gruplar
| |
---|
Diller
| |
---|
Din ve kultur
| |
---|
Siyaset
| |
---|