Panama, Orta Amerika'da, hem Karayip Denizi hem de Pasifik Okyanusu sınırında, Kolombiya ve Kosta Rika arasındadır. Co?unlukla 7° ve 10°K enlemleri ile 77° ve 83°B boylamları arasındadır. (83°'nin batısında kucuk bir alan vardır).

Ulkeden Buyuk Okyanus ile Atlas Okyanusu 'nu birle?tiren Panama Kanalı gecer. ^[5]

Panama Kısta?ı uzerindeki konumu stratejiktir. 2000 yılına gelindi?inde Panama, Atlantik Okyanusu ile Karayip Denizi'ni Pasifik Okyanusu'nun kuzeyine ba?layan Panama Kanalı 'nı kontrol ediyordu. Panama'nın toplam alanı 74, 177.3?km² (28,640 mil2)'dir. ^[7]

Panama co?rafyasının baskın ozelli?i, kıta ayrımı olu?turan da?ların ve tepelerin merkezi omurgasıdır. Bolunme, Kuzey Amerika'nın buyuk da? sıralarının bir parcasını olu?turmaz ve yalnızca Kolombiya sınırına yakın Guney Amerika'nın And sistemiyle ili?kili yaylalar vardır. Bolmeyi olu?turan omurga, tepelerin volkanik mudahaleler tarafından a?ındırıldı?ı deniz tabanından yukselen yukseltinin oldukca a?ınmı? kemeridir.

Bolunmenin da? sırasına Kosta Rika sınırına yakın Cordillera de Talamanca denir. Daha do?uda Serrania de Tabasara olur ve Panama Kanalı'nın bulundu?u kısta?ın alt eyerine daha yakın olan kısmına genellikle Sierra de Veraguas denir. Butun olarak Kosta Rika ile kanal arasındaki mesafe, co?rafyacılar tarafından genellikle Cordillera Central olarak anılır.

Ulkedeki en yuksek nokta, 3,475 metre (11,40 fit)'a yukselen Baru volkanı 'dır. Kolombiyalı gerilla 'ların ve uyu?turucu satıcılarının faaliyet gosterdi?i ve bazen rehine aldı?ı Panama ve Kolombiya arasındaki Darien Bo?lu?u neredeyse a?ılmaz bir ormandır. Bu bo?luk, karı?ıklıklar ve orman koruma hareketleri Alaska 'dan Patagonya 'ya tam bir yol olu?turan Pan-Amerikan Otoyolu 'nda kırılma yaratır.

Panama'nın vah?i ya?amı, Orta Amerika'daki en ce?itlisidir. Bircok Guney Amerika turunun yanı sıra Kuzey Amerika vah?i ya?amına da ev sahipli?i yapmaktadır.

Yakla?ık 500 nehir Panama'nın engebeli arazilerini susler. Co?unlukla deniz ula?ımı mumkun olmayan, birco?u hızlı yayla akarsuları vadilerde menderesler ve kıyı deltaları olu?turur. Ancak, Panama'nın merkezindeki Rio Chagres ( Chagres Nehri ) birkac geni? nehirden biridir ve hidroelektrik guc kayna?ıdır. Nehrin orta kısmı Gatun Barajı 'nca durdurulur ve Panama Kanalı 'nın yapay gol 'u olan Gatun Golu 'nu olu?turur. Gol, 1907 ve 1913 yılları arasında Rio Chagres'in kar?ısındaki Gatun Barajı'nın in?asıyla olu?turuldu. Olu?turulduktan sonra Gatun Golu dunyanın en buyuk insan yapımı olan goluydu ve barajsa en buyuk toprak barajıydı. Nehir kuzeybatıya Karayipler'e do?ru akar. Kampia ve Madden Golleri (ayrıca Rio Chagres'den doldurulur) eski Kanal bolgesine hidroelektrik sa?lar.

Ba?ka bir hidroelektrik guc kayna?ı olan Rio Chepo, Pasifik'e dokulen 300'den fazla nehirden biridir. Bu Pasifik odaklı nehirler Karayip tarafındaki nehirlerden daha uzun ve daha yava? akarlar. Havzaları da daha geni?tir. En uzun nehirlerden biri San Miguel Korfezi 'ne dokulen ve ulkenin buyuk gemilerce gecilebilen tek nehri olan Tuira Nehri 'dir.

Karayip kıyı ?eridi birkac do?al limanla i?aretlidir. Ancak, kanalın Karayipler ucundaki Cristobal, 1980'lerin sonlarında tek onemli liman tesislerine sahipti. Bocas del Toro Takımadaları'nın Kosta Rika sahilleri yakınındaki sayısız adaları geni? do?al yol kenarları sa?lar ve Almirante muz limanını korur. Kolombiya yakınlarındaki 350'den fazla San Blas Adaları , korunaklı Karayip kıyı ?eridi boyunca 160 kilometre (99 mil)'dan fazla alana yayılmı?tır.

Panama Kanalı'nın her iki ucunda yer alan terminal limanları, yani Cristobal Limanı , Colon ve Balboa Limanı , ( TEU ) ta?ınan konteyner sayısı bakımından Latin Amerika'da sırasıyla ikinci ve ucuncu sıradadır. ^[8] Balboa Limanı 182 hektarlık bir alanı kaplar ve dort konteyner rıhtımı ve iki cok amaclı rıhtım icerir. Toplamda, rıhtımlar 2,400 metre (7?fit 10,5?inc) uzunlu?unun yanı sıra 15 metre (49 fit) derinli?in uzerindedir. Balboa Limanı'nda 18 adet super post- Panamax ve Panamax rıhtım vinci ve 44 portal vinc bulunur. Balboa Limanında ayrıca 2,100 metrekare (22,60 fitkare ) depo alanı vardır. ^[9]

Cristobal limanları (Panama limanları Cristobal, Manzanillo Uluslararası Terminali ve Kolon Konteyner Terminali'nin konteyner terminallerini kapsayan) 2009 yılında 2,210,720 TEU ellecledi ve bu miktar Latin Amerika'da Brezilya'daki Santos Limanı 'ndan sonra ikinci sıradaydı.

Charco Azul , Chiriqui (Pasifik) ve Chiriqui Grande , Bocas del Toro (Atlantik)'deki buyuk VLCC 'leri (Cok Buyuk Ham Petrol Ta?ıyıcıları) barındırabilen mukemmel derin su limanları Panama'nın Kosta Rika ile batı sınırına yakındırlar. Kısta?ın uzerinden 131 kilometre (81 mil) gecen Trans-Panama boru hattı , 1979'dan beri Charco Azul ve Chiriqui Grande arasında i?letilmektedir. ^[10]

CIA World Factbook'a gore, 2012 itibarıyla Panama'nın i?sizlik oranı yuzde 2.7 idi. A?ustos 2008'de gıda fazlası kaydedildi. ?nsani Geli?me Endeksi 'nde, Panama 2022 yılında 61. sırada yer aldı. ^[4] Daha yakın yıllarda Panama ekonomisi bir patlama ya?adı ve gercek gayri safi yurtici hasıla (?ngilizce:real gross domestic product) (GSY?H)'deki buyume 2006?2008'de ortalama yuzde 10.4'u a?tı. 2008 yılında Panama ekonomisi Latin Amerika'da en hızlı buyuyen ve en iyi yonetilen ekonomiler arasındaydı. Latin Business Chronicle , 2010'dan 2014'e kadar olan be? yıllık donemde Panama'nın Latin Amerika'nın en hızlı buyuyen ekonomisi olaca?ını ve Brezilya'nın yuzde 10 oranına kar?ılık gelece?ini tahmin etti. ^[11]

Panama Kanalı'ndaki geni?leme projesinin bir sureli?ine ekonomik geni?lemeyi artırması ve geni?letmesi bekleniyor. ^[12] Panama ayrıca ABD hizmetlerine tarifeleri ortadan kaldıran Panama-Birle?ik Devletler Ticaret Tanıtım Anla?ması'nı imzaladı. ^[13]

Panama yuksek gelirli bir ulke olarak gorulse de hala etkileyici e?itim e?itsizliklerince surdurulen keskin zıtlıklar ulkesi olmaya devam etmektedir. 2015-2017 yılları arasında gunluk 5.5 ABD doları olan yoksulluk payı 15.4'ten yuzde 14.1'e du?tu. ^[14]

Panama'nın resmi para birimleri balboa ve Amerikan dolarıdır . Kripto paralarla ilgili taslak, 28 Nisan 2022 tarihinde Panama Ulusal Meclisi tarafından onaylandı ve ulke ba?kanının onayına sunuldu. Panama Devlet Ba?kanı Laurentino Cortiso yasayı de?erlendirme a?amasında. Ba?kan Cortiso da tasla?ı onaylarsa Panama’da kripto para yasası onaylanmı? olacak. Ekonomik acıdan yapısal sorunlar ya?ayan bu ulkelerin enflasyona kar?ı koruma ve ABD dolarına kar?ı olan ba?ımlılıklarını azaltmak icin kripto paraları benimseme yoluna gitti?i du?unuluyor. ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

Panama'nın ekonomisi, kilit co?rafi konumu nedeniyle, esas olarak, ozellikle ticaret, turizm ve ticaret olmak uzere iyi geli?mi? hizmet sektorune dayanır. Kanalın ve askeri tesislerin ABD tarafından devri, buyuk in?aat projelerinin do?masına neden oldu.

Panama Kanalı A icin ucuncu bir kilit seti in?a etme projesi, 22 Ekim 2006'da yapılan bir referandumda (ancak du?uk secmen katılımıyla) ezici co?unlukla onaylandı. Projenin resmi tahmini maliyeti 5.25 milyar ABD dolarıdır ancak kanal ulke ekonomisine milyonlarca dolarlık geci? ucreti geliri ve buyuk istihdam sa?ladı?ından ekonomik acıdan cok onemlidir. Kanalın kontrolunun Panama hukumetine devri, 85 yıllık ABD kontrolunden sonra 1999'da tamamlandı.

Bakır ve altın yatakları, tum projeler korunan alanlarda yer aldı?ından bazı cevre gruplarını korkutacak ?ekilde yabancı yatırımcılar tarafından geli?tirilmektedir. ^[15]

20. yuzyılın ba?larından bu yana Panama kanaldan elde edilen gelirlerle konsolide varlıkları, Panama'nın GSY?H' sinin uc katından fazla olan Orta Amerika'daki en buyuk Bolgesel Finans Merkezi'ni (?ngilizce:Regional Financial Center) (IFC) ^[16] in?a etti. Bankacılık sektoru do?rudan 24,000'den fazla ki?iyi istihdam etmektedir. Mali aracılık GSY?H'nın yuzde 9.3'une katkıda bulundu. ^[17] ?stikrar, ulkenin elveri?li ekonomik ve i? ortamından yararlanan Panama finans sektorunun kilit bir gucu olmu?tur. Bankacılık kurumları sa?lam buyume ve sa?lam finansal kazanclar bildirmektedir. Bankacılık denetim rejimi, Etkin Bankacılık Denetimi icin "Basel Temel ?lkeleri" ile buyuk olcude uyumludur. ^[18] Bolgesel bir finans merkezi olan Panama, ba?ta Latin Amerika olmak uzere bazı bankacılık hizmetlerini ihrac etmekte ve ulke ekonomisinde onemli bir rol oynamaktadır. Ancak Panama, Hong Kong veya Singapur'un Asya'daki finans merkezleri olarak sahip oldu?u konumla hala kar?ıla?tırılamaz.

Panama hala vergi cenneti olarak dunya capında unludur ancak ozellikle 2016'da Panama Belgeleri 'nin yayınlanmasından bu yana ?effaflı?ı artırmayı kabul etmi?tir. Kara para aklamayla mucadele tavsiyelerine tam uyumun iyile?tirilmesi icin onemli ilerleme kaydedildi. Panama, ?ubat 2016'da FATF gri listesinden cıkarıldı. Avrupa Birli?i, Panama'yı 2018'de vergi cenneti kara listesinden de cıkardı. ^[19] Ancak hala yapılması gereken i?ler vardır ve IMF, mali ?effaflı?ı ve mali yapının guclendirilmesi gere?ini defalarca dile getirmektedir. ^[17]

Panama, Orta Amerika'nın en buyuk havalimanı olan Tocumen Uluslararası Havalimanı 'na ev sahipli?i yapar. Ayrıca ulkede 20'den fazla kucuk havaalanı vardır.

Panama'nın yolları, trafi?i ve ula?ım sistemleri genellikle guvenlidir, ancak gece suru?u zordur ve co?u durumda yerel yetkililer tarafından kısıtlanır. Bu genellikle gecekondu bolgesi gibi resmi olmayan yerle?im yerlerinde olur. ^[20] Panama'da trafik sa?dan akar ve Panama yasaları suruculerin ve yolcuların emniyet kemeri takmasını gerektirir ve hava yastıkları zorunlu de?ildir. ^[20] Otoyollar genellikle bir Latin Amerika ulkesi icin iyi geli?mi?tir.

Halen Panama ?ehri'nde iki metro hattının ^[21] yanı sıra metrobus, ^[22] olarak bilinen otobusler vardır. Eskiden sisteme rengarenk boyanmı? diablos rojos (tavuk otobusu) hakimdi; artık bunlardan birkac tane kaldı ve co?unlukla " chivas " ile birlikte kırsal alanlarda kullanılırlar. Diablo rojo genellikle ozelle?tirilir veya parlak renklerle boyanır, genellikle unlu aktorleri, politikacıları veya ?arkıcıları tasvir eder. Panama ?ehri'nin sokaklarında, ozel arac sahipli?ine yonelik yetersiz planlama nedeniyle sık sık trafik sıkı?ıklı?ı ya?anır.

Panama'da turizm, hukumetin vergi ve yabancı konuklara ve emeklilere yonelik fiyat indirimleri nedeniyle son be? yılda buyumesini surdurdu. Bu ekonomik te?vikler, Panama'nın emekli olmak icin nispeten iyi bir yer olarak gorulmesine neden oldu. Panama'daki emlak geli?tiricileri, turizm hedeflerinin sayısını son be? yılda bu hedeflerin ziyaretci te?viklerine ilgi nedeniyle artırdı. ^[23]

Avrupa'dan gelen turist sayısı 2008'in ilk dokuz ayında %23,1 arttı. Panama Turizm Otoritesi'ne (ATP) gore, Ocak-Eylul doneminde Avrupa'dan 71,154 turist, bir onceki yılın aynı donemine gore 13,373 artı?la Panama'ya geldı. Avrupalı turistlerin co?u ?spanyollar (14,820), onu ?talyanlar (13,216), Fransızlar (10,174) ve ?ngilizler (8,330) izledi. Avrupa Birli?i'nin en kalabalık ulkesi olan Almanya'dan 6,997 ki?i vardı. Avrupa, Panama'yı bir turizm hedefi olarak tanıtmak icin kilit pazarlardan biri haline geldi.

2012 yılında turizmin bir sonucu olarak 4,345.5 milyon Panama ekonomisine girdi. Bu, di?er uretken sektorleri geride bırakarak ulkenin gayri safi yurtici hasıla 'nın %9,5'ini olu?turdu. O yıl gelen turist sayısı 2,2 milyondu. ^[24]

Panama, turizmde yabancı yatırımı te?vik etmek icin 2012 yılında 80 Sayılı Kanun'u cıkardı. 80 sayılı kanun, 1994 tarihli eski bir Kanun?8'in yerini aldı. Kanun?80, 15 yıl sureyle gelir vergisi ve emlak vergilerinden %100 muafiyet, in?aat malzemeleri ve ekipmanları icin be? yıl sureyle gumruksuz ithalat ve sermaye kazancı 'nın be? yıl sureyle vergi muafiyeti sa?lar. ^[25]

Panama para birimi resmi olarak balboa , sabit , 1903'te Panama'nın ba?ımsızlı?ından bu yana Birle?ik Devletler doları ile 1:1 oranındadır. Uygulamada, Panama dolarize : ABD doları yasal paradır ve tum ka?ıt paralar icin kullanılır ve Panama'nın kendi madeni parası olmasına ra?men ABD madeni paraları yaygın olarak kullanılır. ABD dolarına olan ba? nedeniyle, Panama geleneksel olarak du?uk enflasyon ya?adı. Latin Amerika ve Karayipler Ekonomi Komisyonu 'na gore, Panama'nın 2006'daki enflasyonu, a?ırlıklı Tuketici Fiyat Endeksi ile olculdu?unde %2,0 idi. ^[26]

Balboa, Panama'nın ba?ımsızlı?ından sonra 1904'te Kolombiya pezosu 'nun yerini aldı. Balboa banknotları 1941'de ba?kan Arnulfo Arias tarafından basıldı. Birkac gun sonra geri ca?rıldılar ve onlara "Yedi Gun Doları" adı verildi. Notlar yeni hukumet tarafından yakıldı, ancak bazen koleksiyonlarda balboa banknotları bulunabilir. Bunlar Panama tarafından basılan tek banknotlardı ve ABD banknotları hem oncesinde hem de o zamandan beri dola?ımdadır.

Panama ticaretinin yuksek seviyeleri buyuk olcude Batı Yarımkure 'deki en buyuk serbest ticaret bolgesi olan Colon Serbest Ticaret Bolgesi 'nden gelmektedir. Kolon bolgesi yonetiminden elde edilen rakamların analizine ve "Birle?mi? Milletler Latin Amerika ve Karayipler icin Ekonomik Komisyonu" tarafından Panama'nın ticaret tahminlerine gore gecen yıl bolge Panama'nın ihracatının %92'sini ve ithalatının %64'unu olu?turuyordu. Panama'nın ekonomisi, kahve ve di?er tarım urunlerinin ticareti ve ihracatı tarafından da buyuk olcude desteklenir.

Amerika Birle?ik Devletleri ve Panama hukumetleri arasındaki ?kili Yatırım Anla?ması (BIT) 27 Ekim 1982'de imzalandı. Anla?ma, ABD yatırımını koruyor ve ABD ozel yatırımları icin daha elveri?li ko?ullar yaratarak ve boylece ozel sektorunun geli?imini guclendirerek Panama'nın ekonomisini geli?tirme cabalarında yardımcı olur. BIT, ABD tarafından Batı Yarımkure'de imzalanan bu tur ilk anla?maydı. ^[27] Panama?Amerika Birle?ik Devletleri Ticareti Geli?tirme Anla?ması (TPA) 2007'de imzalandı, Panama tarafından 11 Temmuz 2007'de ve ABD Ba?kanı Obama tarafından 21 Ekim 2011'de onaylandı ve anla?ma 31 Ekim 2012'de yururlu?e girdi. ^[28]

2018 yılında Panama'nın Birle?mi? Milletler nufus tahmini 4,176,869 ki?i idi. 2010 yılında 15 ya?ından kucuk nufusun oranı yuzde 29'du. Nufusun yuzde 64.5'i 15-65 ya?ları arasında, yuzde 6.6'sı ise 65 ya? ve uzeriydi. ^[29]

Nufusun yarısından fazlası birkac ?ehri kapsayan Panama ?ehri? Colon metropoliten koridorunda ya?ar. Panama'nın kentsel nufusu yuzde 75'i a?ar ve bu da Panama'nın nufusunu Orta Amerika 'nın en kentle?mi? nufusu yapar. ^[30]

2010 yılında ulkenin nufusunu %65 Mestizo, %9,2 siyah melezler, %6,7 beyaz ve %12,3 yerli Amerikalılar olu?turur. ^[31]

• Radio Panama 13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .