Bulgaro
|
---|
|
Katutubo sa
| Bulgarya
,
Turkiya
,
Serbiya
,
Gresya
,
Ukranya
,
Moldova
,
Rumanya
,
Albanya
,
Kosovo
,
Republika ng Masedonya
at sa mga pamayanan nga mga nandarayuhan sa ibayong dagat
|
---|
Rehiyon
| Timog-silangang Europa
|
---|
Mga natibong tagapagsalita
| 9 milyon (2005?2012)
[1]
[2]
[3]
[4]
|
---|
| |
---|
Mga diyalekto
|
|
---|
| Siriliko
(
alpabetong Bulgaro
)
Braille ng Bulgaro
Latin
(
Banat Bulgarian
)
|
---|
|
|
Bulgaria
European Union
|
---|
Kinikilalang wika ng minorya sa
| |
---|
Pinapamahalaan ng
| Surian ng Wikang Bulgaro
sa Akademiya ng Agham ng Bulgarya (Институт за български език към Българската академия на науките (БАН))
|
---|
|
ISO 639-1
| bg
|
---|
ISO 639-2
| bul
|
---|
ISO 639-3
| bul
|
---|
Glottolog
| bulg1262
|
---|
Linguasphere
| 53-AAA-hb <
53-AAA-h
|
---|
Naglalaman ang artikulong ito ng mga simbolong ponetiko ng
IPA
Posible po kayong makakita ng mga
tandang pananong, kahon, o iba pang mga simbolo
imbes ng mga karakter ng
Unicode
dahil sa kakulangan ng
suporta sa pag-render
sa mga ito. Para sa isang panimulang gabay sa mga simbolong IPA, tingnan ang
en:Help:IPA
.
|
Ang
Bulgaro
(
b?lgarski
) ay isang
wikang Indo-Europeo
na kasapi ng sangay Timog
Slavonic
ng mga
wikang Slavonic
.
Bulgaro ang
opisyal na wika
ng
Bulgaria
. Sinasalita din ito sa
Canada
,
Gresya
,
Hungary
,
Israel
,
Moldova
,
Republika ng Masedonya
,
Romania
,
Rusya
,
Serbia
,
Turkiya
,
Ukraine
,
Nagkakaisang Kaharian
(UK), at sa
Estados Unidos
. Pinapalagay sa 12 milyon ang kabuuang bilang ng mga katutubong tagapagsalita ng Bulgaro.
Ayon sa ilang mga
linggwista
, kasama na ang halos lahat ng mga nasa Bulgaria at Gresya, ang
wikang Masedonyo
ay isang rehyonal na
diyalekto
lamang ng Bulgaro.
Nagpapakita ang Bulgaro ng maraming mga innobasyong linggwistiko na nagpapatanyag dito mula sa iba pang mga wikang
Slavonic
, kasama na ang pagkawala ng deklinasyong pampangngalan, ang pagkadevelop ng isang hinuhulaping tiyak na pantukoy (posibleng minana mula sa naunang wika ng mga Bulgaro), ang kawalan ng anyong pawatas ng mga pandiwa, at ang pagpapanatili ng sistemang pampandiwang proto-
Slavonic
. May mga iba’t ibang anyong pampandiwa na ginagamit upang magpahayag ng mga kilos na di-nasaksihan, ikwinento muli, o dinududa.
Bahagi ang Bulgaro sa unyong linggwistikong Balkan, kung saan kasama din ang
Griyego
,
Romanian
,
Albanes
, at ang ilang mga diyalekto ng
Serbyo
. Karamihan sa mga wikang ito ang nagtatanyag ng mga karakteristikang binanggit sa itaas (e.g., tiyak na pantukoy, pagkawala ng pawatas, komplikadong sistemang pampandiwa) atbp. Gayumpaman, tila natatatangi ang Bulgaro mula sa ibang mga wikang
Slavonic
dahil sa kawalan nito ng deklinasyong pang-
case
(kahit na maaaring sabihin na isa itong lohikong development ng “Balkanisasyon”). Ang mga anyong pampandiwang “di-nasaksihang kilos” ay ipinapalagay ng ilang mga linggiwsta sa impluwensiya ng
Turko
.
Mayroong 30 titik ang alpabetong Bulgaro. Binibigay sa sumusunod na teybol ang mga titik na ito:
А а
|
Б б
|
В в
|
Г г
|
Д д
|
Е е
|
Ж ж
|
З з
|
И и
|
Й й
|
К к
|
Л л
|
М м
|
Н н
|
О о
|
П п
|
Р р
|
С с
|
Т т
|
У у
|
Ф ф
|
Х х
|
Ц ц
|
Ч ч
|
Ш ш
|
Щ щ
|
Ъ ъ
|
Ь ь
1
|
Ю ю
|
Я я
|
1
pinapalambot ang mga patinig bago ng
о
Kumakatawan ang karamihan sa mga titik sa alpabetong Bulgaro sa isang espesipikong tunog lamang. Tatlong titik ang kumakatawan sa isahang pagbigkas ng magkasamang tunog: ang
щ
/?t/,
ю
/ju/, at
я
/ja/. Dalawang tunog ang walang sariling titik na nakatalaga para sa kanila: ang
дж
/d?/ at
дз
/dz/. Hindi binibigkas ang titik
ь
, ngunit pinapalambot nito ang anumang patinig na nauuna bago ang
о
.
Karamihan sa stak ng mga salita ng Modernong Bulgaro ay binubuo ng mga deribasyon ng
reflexes
ng mga 2000 salitang minana mula sa proto-
Slavonic
sa pamamagitan ng Sinauna at Kalagitnaang Bulgaro. Hindi gaano kahalaga ang impluwensiya ng wika ng mga sinaunang Bulgaro, at kulang pa sa 200 salitang may pinagmulan sa wika ng mga sinaunang Bulgaro ang pa ring ginagamit sa Modernong Bulgaro. Sa gayon, bumubuo ng 70?75% ng stak ng mga salita ng wika ang mga katutubong katawagang leksiko ng Bulgaro.
Ang natitirang 25?30% ay mga salitang hiram mula sa iba’t ibang wika, gayon din sa mga deribasyon ng mga ito. Ang mga wikang nag-ambag nang pinakamalaki sa Bulgaro ay ang
Latin
at
Griyego
ang (karamihan internasyonal na terminolohiya) at, sa hindi gaanong malawak na sakop, ang
French
at
Ruso
. Ang malawak na karamihan ng mga mabibilang na salitang hiram mula sa
Turko
(at sa pamamagitan nito, mula sa
Arabo
at
Persa
) na napasok sa Bulgaro noong panahon ng pamumunong
Otomano
ay napalitan na halos ng mga katawagang katutubo o mga hiram mula sa ibang mga wika. Tulad ng halos sa buong mundo, ang
Inggles
ang nagkakaroon ng pinakamalaking impluwensiya sa Bulgaro sa mga kamakailang dekada.
- Здравей (Zdravej) ?
Hello
(pormal)
- Здрасти (Zdrasti) ?
Hi!
(di-pormal)
- Добро утро (Dobro utro) ? Magandang umaga
- Добър ден (Dob?r dan) ? Magandang araw
- Добър вечер (Dob?r ve?er) ? Magandang gabi
- Лека нощ (Leka no?t) ?
Good night
- Довиждане (Dovi?dane) ? Paalam
- Как си (Kak si?) ? Kamusta ka?
- Добре съм (Dobre s?m) ? Okey lang ako
- Всичко най-хубаво (Vsi?ko naj-hubavo) ?
All the best
- Поздрави (Pozdravi) ?
Regards
- Благодаря (Blagodarja) ? Salamat