- Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien
Bulgare
.
Bulgaars
(български език,
b?lgarski ezik
, [?b????rski ??zik],
luister
(
hulp
·
inligting
)
) is 'n
Indo-Europese
taal
en 'n lid van die
Suid-Slawiese taalgroep
van die
Slawiese tale
. Bulgaars word deur sowat 8 miljoen mense gepraat, veral in
Bulgarye
.
Bulgaars is die
amptelike taal
van die Republiek van Bulgarye. Dit word ook in
Kanada
,
Griekeland
,
Hongarye
,
Israel
,
Moldowa
,
Noord-Masedonie
,
Roemenie
,
Rusland
,
Serwie
,
Turkye
,
Oekraine
, die
Verenigde Koninkryk
en die
Verenigde State
gepraat. Met die toetreding van Bulgarye in 2007 het Bulgaars een van die
Europese Unie
se amptelike tale geword en die
Cyrilliese alfabet
een van die EU se amptelike
skryfstelsels
, naas die
Griekse
en die
Latynse alfabet
.
[2]
Sommige
taalkundiges
, insluitende taalnavorsers in Bulgarye en Griekeland, klassifiseer die
Masedoniese taal
as 'n streekdialek van Bulgaars.
Die ontwikkeling van Bulgaars kan in 'n aantal geskiedkundige tydperke verdeel word:
- Die prehistoriese tydperk (in wese
Protoslawies
) het tussen die Slawiese inval in die oostelike
Balkan
en die sendingstog van
Cyrillus en Methodius
na Groot Morawie in die jare 860.
- Ou Bulgaars
(9de tot 11de eeu), ook bekend as
Ou Kerkslawies
) was die taal wat deur Cyrillus en Methodius en hulle volgelinge gebruik is om die
Bybel
en ander liturgiese literatuur uit
Grieks
te vertaal.
- Middel Bulgaars
(12de tot 15de eeu was 'n taal met 'n ryk letterkundige aktiwiteit en groot innovasies.
Moderne Bulgaars
dateer van die 16de eeu af aan; die hedendaagse geskrewe taal is gegrond op die 19de eeuse Bulgaarse volkstaal.
Die geskiedkundige ontwikkeling van Bulgaars kan beskryf word as 'n oorgang van 'n hoogs
sintetiese taal
(Ou Bulgaars) tot 'n tipiese
analitiese taal
(Moderne Bulgaars) met Middel-Bulgaars as die middelpunt van die oorgang. Dit is 'n uitsonderlike ontwikkeling binne die Slawiese taalfamilie, aangesien die ander Slawiese tale, soos
Pools
en
Russies
, uitgesproke sinteties is.
Minder as 200 woorde bly oor uit die taal van die Proto-Bulgare wat van
Sentraal-Asie
af na die hedendaagse Bulgarye getrek het en uiteindelik die plaaslike slawetaal aangeneem het. Die
Bolgaarse taal
kon 'n lid van die
Turkse
of
Irannese taalfamilie
(
Pamiertale
) gewees het. Die taal se klassifikasie is egter onduidelik. Dit is in elk geval onverwant aan Bulgaars.
Ou Bulgaars is die eerste Slawiese taal wat skriftelik vasgele is. Aangesien die Slawiese eenheid tot in die laat oudheid behoue gebly het, is die taal aanvanklik
языкъ словяньскъ
genoem ? "die Slawiese taal". In die Middel-Bulgaarse tydperk is die naam geleidelik vervang met die naam:
языкъ блъгарьскъ
, die
Bulgaarse taal
. In sommige gevalle is die naam,
языкъ блъгарьскъ
, nie alleen vir die kontemporere Middel-Bulgaarse taal van die oorskrywers gebruik nie, maar ook vir die Ou Bulgaarse tydperk en selfs die sending van Cyrillus en Methodius na Groot Morawie. 'n Noemenswaardige voorbeeld van die
anachronisme
is die Diens van Sint Cyril van
Skopje
(
Скопски миней
), 'n 13de eeuse Middel-Bulgaarse manuskrip uit
Noord-Masedonie
waarvolgens Cyrillus met
Bulgaarse
boeke onder die Morawiese Slawe gepreek het. Die eerste aanhaling waarin na die
Bulgaarse taal
verwys word, in plaas van die
Slawiese taal
, kom uit die werk van die Griekse kerklui van die
Bulgaarse Aartsbiskop van Ohrid
in die 11de eeu, byvoorbeeld in die Griekse hagiografie van
Sint Clement van Ohrid
by
Theophylact
van Ohrid (laat 11de eeu).
Bulgaars is oor eeue heen in tipologiese opsig deur 'n (onbekende) substraat, Nieu-Grieks as adstraat en Turk-Bulgaars as superstraat verander.
[3]
So vertoon die taal verskeie taalkundige innovasies wat dit onderskei van ander Slawiese tale, soos die uitskakeling van
deklinasie
(verbuiging) van die
selfstandige naamwoord
; die ontwikkeling van 'n
bepaalde lidwoord
, wat aan die einde van selfstandige naamwoorde geheg word (moontlik oorgeerf van die Bolgaarse taal); die gebrek aan die
werkwoord infinitief
van werkwoorde; en die behoud en verdere ontwikkeling van die
Protoslawiese
werkwoordstelsel. Dit het verskeie werkwoordvorme om, nie-waargeneemde, oorvertelde en onsekere aksie aan te dui.
Bulgaars is deel van die
Balkan taalkundige eenheid
, wat ook
Grieks
,
Roemeens
,
Albanees
en sommige
Serwiese
dialekte insluit. Ofskoon die tale 'geneties' gesien nie nouer aan mekaar verwant is as, byvoorbeeld, aan
Latyn
en
Kelties
, deel die meeste van die tale bogenoemde eienskappe (bv. bepaalde lidwoord, verlies van infinitief, ingewikkelde werkwoordstelsel) en baie ander. Die algehele verlies van deklinasie blyk egter uitsluitlik Bulgaars te wees en dit onderskei die taal van sowel die Slawiese tale as van die ander Balkantale (selfs al kan dit as 'n logiese uitvloeisel van
Balkanisering
van die taal gesien word). Dit is een van die kenmerke van 'n
analitiese
taal. Die
onwaargeneemde aksie
-werkwoordvorm word deur sommige taalkundiges aan
Turkse
invloede toegeskryf.
In 886 het Bulgarye die
Glagolitiese alfabet
wat in 850 deur Cyrillus en Methodius ontwerp is aangeneem. Die Glagolitiese alfabet is geleidelik in die eeue daarna deur die Cyrilliese alfabet, wat om die
Preslav Letterkundige Skool
in die begin van die 10de eeu ontwikkel is, verplaas. Die meeste van die letters in die Cyrilliese alfabet is van die
Griekse alfabet
geleen; die waarvoor daar nie 'n Griekse ekwivalent was nie is deur vereenvoudigde Glagolietiese letters voorgestel (soos die versagtings- en verhardingstekens).
Onder invloed van gedrukte boeke uit
Rusland
, het die Russiese, vereenvoudigde,
Burgerlike Skrif
(gra?danskij ?rift) in 1708 van Tsaar Pieter I (sien
Hervormings van Russiese Ortografie
) die ou Middel-Bulgaarse/
Kerkslawiese
skryfwyse teen die einde van die 18de eeu vervang. Verskeie Cyrilliese alfabette met 28 tot 44 letters is in die begin en middel van die 19de eeu gebruik tydens pogings om Moderne Bulgaars te kodifiseer totdat 'n alfabet met 32 letters, voorgestel deur
Marin Drinov
in die jare 1870 na vore getree het. Die alfabet van Marin Drinov is gebruik tot met die ortografiese hervorming van 1945 toe die letters
jat
(
?
,
e 'dvojno
of "dubbel e" genoem), en
joes
(
?
) uit die alfabet verwyder is. Die huidige Bulgaarse alfabet het dus slegs 30 letters.
Die onderstaande tabel gee die majuskelvorme (hooflettervorme) van letters in die Bulgaarse alfabet, saam met die
Internasionale Fonetiese Alfabet
(IFA) waardes vir die klank van elke letter:
1
maak konsonante voor 'o' sagter
Bulgaars word geskryf in 'n aangepaste weergawe van die Cyrilliese alfabet:
а б в г д е ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ь ю я
Die letters e, ы, en э wat in Russies voorkom en onderskeidelik die tweeklank
/yo/
, die 'harde'
y
(uitgespreek as 'n kruising tussen /?I/ en Afr. /ui/) en 'n oop 'e' verteenwoordig, ontbreek in Bulgaars.
Transliterasie-tabel van Bulgaars
[
wysig
|
wysig bron
]
Die transliterasie van Bulgaarse Cyrilliese alfabet in die Latynse alfabet is gemaak met die
Gestroomlynde transliterasie-stelsel
:
[4]
[5]
[6]
А
A
|
Б
B
|
В
V
|
Г
G
|
Д
D
|
Е
E
|
Ж
ZH
|
З
Z
|
И
I
|
Й
Y
|
К
K
|
Л
L
|
М
M
|
Н
N
|
О
O
|
П
P
|
Р
R
|
С
S
|
Т
T
|
У
U
|
Ф
F
|
Х
H
|
Ц
TS
|
Ч
CH
|
Ш
SH
|
Щ
SHT
|
Ъ
A
|
Ь
Y
|
Ю
YU
|
Я
YA
|
- ↑
"Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Bulgarian"
(in Engels).
Ethnologue
.
Geargiveer
vanaf die oorspronklike op 30 April 2020
. Besoek op
27 April
2016
.
- ↑
Leonard Orban (24 Mei 2007).
"Cyrillic, the third official alphabet of the EU, was created by a truly multilingual European"
(PDF)
.
europe.eu
(in Engels).
Geargiveer
(PDF)
vanaf die oorspronklike op 8 Augustus 2019
. Besoek op
27 April
2016
.
- ↑
(
de
)
Heinz F. Wendt (red.):
Das Fischer Lexikon ? Sprachen
. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 1977, bl. 304-305
- ↑
(
en
)
L.L. Ivanov,
Toponymic Guidelines for Antarctica
, Antarctic Place-names Commission of Bulgaria, Sofia, 1995.
- ↑
(
en
)
L.L. Ivanov,
On the Romanization of Bulgarian and English
Geargiveer
19 Oktober 2012 op
Wayback Machine
, Contrastive Linguistics, XXVIII, 2003, 2, bl. 109-118. ISSN 0204-8701;
Errata, id.
, XXIX, 2004, 1, bl. 157.
- ↑
(
bg
)
Bulgaarse Wet van Transliterasie.
Die Staat Koerant # 19, 13 Maart 2009.
ISSN 0205-0900
|
Wikimedia Commons bevat media in verband met
Bulgaars
.
|
|
Sien
Bulgaars
in Wiktionary, die vrye woordeboek.
|
|
---|
Amptelike taal
| |
---|
Minderheidstale
| |
---|
Griekse varieteite
| |
---|
Gebaretale
| |
---|
|
---|
Amptelike tale
| |
---|
Minderheidstale
| |
---|
Gebaretale
| |
---|
|
|
---|
Amptelike taal
| |
---|
Streeks-/
minderheidstale
| |
---|
Gebaretale
| |
---|
|
---|
Amptelike tale
| |
---|
Minderheidstale
| |
---|
Gebaretale
| |
---|