Ang
bakterya
[2]
(Ingles:
bacteria
(
IPA
:
/bæk?t??ri?/
) [
maramihan
] o
bacterium
[
isahan
]
[3]
) ay isa sa mga pangunahing grupo ng mga nabubuhay na mga
organismo
. Sa iba't ibang paglalapat, tumutukoy ang katagang bakterya sa lahat ng mga
prokaryote
o sa isang pangunahing pangkat nila, o dili kaya ang tinatawag na
eubakterya
(
eubacteria
), depende sa mga kaisipan tungkol sa mga pagkaugnay nito. Dito, ginagamit ang bakterya upang tukuyin ang yubakterya. Isa pang pangunahing pangkat ng bakterya (hindi ginagamit sa malawak, hindi taksonomikong kaisipan) ang
Archaea
.
Bakteriyolohiya
, isang sangay ng
mikrobiyolohiya
, ang tawag sa pag-aaral mga bakterya. Makikita ang mga bakterya sa lahat ng mga
tinitirhan
sa
Mundo
, tulad ng sa lupa,
asidik na mainit na tubig
,
basurang radyoaktib
,
[4]
tubig, at sa kailaliman ng
Krust ng mundo
, kasama na rin ang mga organikong bagay at mga buhay na katawan ng mga halaman at mga hayop, na nagiging isang halimbawa ng
mutwalismo
sa
sistemang panunaw
ng mga tao, anay at mga ipis. Mayroong apatnapung milyong
selula
ng bakterya sa isang gramo ng lupa at isang milyong selula ng bakterya sa isang milimetro ng
malinis na tubig
; sa pangkalahatan, mayroong tinatantiyang limang
nonilyong
(5×10
30
) bakterya sa mundo,
[5]
na bumubuo ng isang
biyomas
na humihigit sa bilang ng lahat ng mga halaman at hayop.
[6]
Mayroong tinantsyang sampung ulit na selulang bakteryal sa
plora ng mga tao
kaysa sa mga selulang pantao sa ating katawan, na kung saan mayroong malaking bilang ng mga bakterya sa
balat
bilang isang
gut flora
.
[7]
Ang karamihan ng mga bakterya sa ating katawan ay kinokonsiderang hindi nakakasama dahil na rin sa epekto ng
sistemang immuno
, at ang ilan ay
nakakatulong
. Subalit, ang ilang uir ng bakterya ay
patohenik
at maaring magsanhi ng mga
sakit
, tulad ng
kolera
,
syphilis
,
anthrax
,
leprosy
, at
bubonic plague
. Ang mga
impeksiyong respiratoryo
ang pinakamabagsik sa mga sakit, tulad na lamang ang
tuberkulosis
na pumatay ng dalawang milyong katao sa loob ng isang taon, karamihan dito ay nakatira sa
Aprika
.
[8]
Sa mga
mauunlad na bansa
, ginagamit ang mga
antibiotic
sa paggamot ng mga
impeksiyong bakteryal
at sa agrikultura, nagiging kilala na ang
resistensiyang antibiyotik
. Sa industriya, importante ang mga bakterya sa
paglilinis ng mga estero
at pagpapababa ng
natapong langis
, sa produksiyon ng
keso
at
yogurt
sa pamamagitan ng
permentasyon
, ang pagkuha ng ginto, palladium, tanso at iba pang metal sa sektor ng pagmimina,
[9]
kasama na rin sa
biyoteknolohiya
, at ang pagpapalabas ng mga antibiotik at iba pang kemikal.
[10]
Bakterya ang pinakamarami sa lahat ng mga organismo, ito ay dahil sa kanilang mabilisang reproduksiyon o pagparami. Malawakang silang makikita sa
lupa
,
tubig
at bilang mga
symbiont
ng ibang organismo. Maraming mga
pathogen
, mga organismong nagdudulot ng sakit, ay bakterya. Napakaliit ng karamihan, kadalasang nasa
0.5-5.0 μm
ang kanilang pinakamahabang dimensiyon, bagaman maaaring lumaki ang higanteng bakterya katulad ng
Thiomargarita namibiensis
at
Epulopiscium fishelsoni
sa 0.5 mm ang laki. Mayroon silang mga
selulang pader
(
cell wall
), katulad ng mga
selula
(
cell
) ng
halaman
at
amag
, ngunit binubuo ng
peptidoglycan
ang mga selulang pader ng bakterya.
Ang salitang
bakterya
ay isang maramihang salita ng
Bagong Latin
na
bacterium
, na kung saan nanggaling ito sa
latinisasyon
ng
Griyegong
βακτ?ριον (
bakt?rion
),
[11]
ang diminyutibo ng βακτηρ?α (
bakt?ria
), na may kahulugan na "baston, tungkod",
[12]
dahil mga bilog ang unang natuklasan na mga bakterya.
[13]
Noong sinaunang panahon, ang kaalaman ng mga tao sa hugis at morpolohiya ng bakterya ay nakadepende sa laki ng uri ng
mikroskopyo
na ginagamit nila sa pag-aaral
[14]
[15]
[16]
. Unang nakita ang mga bakterya ni
Antonie van Leeuwenhoek
, isang taga-
Olanda
, noong tag-init ng 1676. Nagtaka siya sa nang naging mainit ang paminta, kaya naghanda siya ng peppercorns sa tabi ng isang basong tubig at pinag-aralan ang tubig sa ilang araw. Sa ilalim ng single-lens na mikroskopyo sa magnipikasyong 400 ang patong
[17]
.
Dahil dito, nakita niya ang mga maliliit na organismo na gumagalaw, sa pagkamangha, tinawag niya itong
animalcules
. Hindi siya nakapaghanda ng mga ilustrasyon sa maliliit na organismo hanggang sa ilang taon ang lumipas, at itong mga ilustrasyon, ay natapos ang mga paghahanda, na ipinakikita ang mga organismong ito na mula sa kanyang
bibig
. Malinaw na nakaindika na siya ang unang nag-ilustrasyon sa bakterya sa unang pagkakataon
Nang magbigay opinyon si Leeuwenhoek na ang mga maliliit na organismo ay may relasyon sa fermentation, dekay at sakit, hindi na ito binigyang halaga pa. Huling nadiskubre ang relasyong ito sa proseso sa isang aksidente. Itinaas sa
Louis Pasteur
[18]
, isang batang
Kimika
pranses
, ng
Gobyernong Pranses
para mapalakas ang kalidad ng inuming pranses, kinokonsedera ang mga kimiko ang mga tamang tao sa trabahong ito dahil alam nila ang permentasyon ay isang tunay na prosesong
Kimika
[19]
.
Pansamantalang binuo ni Pasteur ang parte na ginampanan ng mga buhay na organismo sa permentasyon. Sa katunayan, ipinakita niya sa unang pagkakataon ang
pampaalsa
ay kinakailangan sa produksiyon ng
alak
na galing sa
ubas
.
Pasteurisasyon
, ang mabilis na pag-nit ng likido para patayin ang mga hindi kilalang organismo, ang unang ginamit para ipreserba ang
pranses
na inumim para sa pagluluwas.
Pagsuwesyon sa Teorya ng Henerasyong Spontanyos
[
baguhin
|
baguhin ang wikitext
]
Sa kasagsagan ng 1890's, ang , na kung saan sa Pastuer ay isang miyembro, ay mainit na pinag-aawayan na kung hindi o ang buhay ay nagmula sa isang organismo ng mabilis. Ang kinalabasan ng pagtatalo ay ang malinaw na ipinaliwanag ni Pasteur na ang
mikroorganismo
ay palaging nanggagaling sa nabubuhay na organismo
[20]
[21]
. Ang nabubuhay na organismo, kahit bakterya o larvae ng
insekto
, ay hindi nanggaling
de novo
sa patay na bagay. ang mahabang tulay-tulay na ekperimento sa laboratoryo ni Pasteur ay pinagpatuloy sa pagkakatatag ng malinaw na relasyon sa pagitan ng bakterya (at pampaalsa) at ang proseso ng permentasyon, pagkalusaw at sakit.
Ang gampanin ng bakterya sa sakit ay unang natuklasan sa loob ng 25 na taon ng ika
1900
. Noong 1876, napatunayan ni
Robert Koch
, isang pambansang doktor ng
Alemanya
, na ang
Anthrax
ay sanhi ng isang bakteryum, (
Bacillus anthracis
). Siya ang gumawa at pinangalanan at pinuksa ang bakteryum, para iyurok sa isang dagang pang-ekperimento at nagsasanhi para magkaroon ulit ito ng ganoong sakit. Kumuha siya ng mga litrato ng mga organismo sa pamamagitan ng
mikroskopyo
dalawang taon na ang nakakaraan, na nagpalaganap ng unang litrato na ebidensiya ng bakterya. Sa kaparehas na oras, unang nalaman ni
Burmill
na ang bakteryum ay isang Plant Pathogent.
Mayroong tatlong ur ng hugis ng bakterya:
Sperical
,
Rod-shaped
, at
Spiral
. Tinatawag na
Cocci
ang bakteryang sperical (pang-isahan:
Coccus
),
Bacilli
naman ang tawag sa mga hugis rod (pang-isahan:
Bacillus
), at
Spirilla
naman sa spiral (pang-isahan:
Spirillum
).
[22]
Mayroong kaunting intragrado sa pagitan ng mga hugis na ito. Mahirap itong, sa karamihan, paghiwalayin sa pagitan ng napaikling rod at isang oras na pabilog sa paghahanda sa
dibisyong selula
. Sa katunayan, ang hugis ay nakadepende sa paghaba ng taon ng bakterya at sa
kalikasan
.
[23]
Ang bakterya na hugis coccus, nakaayos nang chain na katulad ng hugis
perlas
. Ang ibang uri ng
genus
streptococcus
ay napakaimportante at nag-sasanhi ng
Scarlet Fever
,
Erysipelas
,
Mastitis
ng
baka
at inpeksiyong
sinus
. Ang
S. lactus
ay isang sangkap sa pag-pait ng
gatas
. Kadalasang natitira ang mga bakteryang spherical sa iregular na piniping bigat; na tinatawag na
Staphylococci
.
[24]
Sanhi ng pagkulo at pagkakasakit ang isang uri ng Staphylococcus.
[25]
Natitira naman ang ibang bakterya ang spherical sa paketeng kubikal na 8, 64 o marami pang selula; na makikita sa genus
Sarcina
. Hugis kadenang selula ang mga rods nito.
[26]
Ang bakterya ay ang pinakamaliit na nabubuhay na organismo. Ang ilan sa kanila ay makikita lamang sa kalapitan o pinakamataas na lente ng makapangyariang magaang na mikroskopyo. Karamihan sa mga bilyong bakterya ay makikita sa kubik sentimetro ng
lupa
.
[27]
Ang napakaliit na hugis ng bakterya ay isang dahilan ng kahalagahan ng buhay nila. Ang lahat ng sustansiya, lahat ng gases, at inorganikong asin na kinakailangan ng isang bakteryum ay kailangang makuha sa pamamagitan ng kanilang cell wall.
[28]
[29]
Ang lahat ng mga produktong dumi, lahat ng lason, ibang enzyme at ibang espesyal na substans na kasama ng mga aktibidad ng bakterya ay kailangang dumaan palabas sa pamamagitan ng surface ng isang selulang bakteryum. Ang dami ng surface ng isang bakteryum sa relasyon ng bolyum ang dami sa mga bagay na ilalabas.
[30]
Ang mga bakterya ay makikita sa lahat ng sulok ng
mundo
. Makikita sila sa
hangin
,
tubig
, at
lupa
. Nabubuhay sila sa lahat ng
hayop
at katawang halaman at sa lahat ng hinahawakang natin. Ang buhay na bakterya ay makikita sa mga gatas at sa lahat pagkain na hindi isterilisado. Kahit sa mga pagkain na dumaan sa proseso ng isterilisasyon ay kadalasang naglalaman ng spores ng bakterya. Nakikita ang mga spores na ito sa temperaturang malapit na sa zero kahit hindi napapatay. Nakikita rin ang bakterya sa bituka ng hayop. Nakadikit naman ang mga Nitrogen-fixing bacteria sa mga buhay na selula ng bulaklak na kinabibilangan ng
legumes
,
alders
,
bitterbrush
, at iba pa.
Sa kailaliman ng tubig, malamig na balon o springs, ay marami ito. Kahit na ang ilang sentimetro ng lupa ay kakikitaan ng mga bakterya, ang bilang nila ay bumababa kung ang lalim ay tumaas.
Kahit na nakakalat na ang mga bakterya sa buong
mundo
, posible pa ring maging ligtas ang mga kwarto sa mga bakterya. Ang mga babala ay laging inaalam sa mga kwartong operasyon sa
ospital
at uri ng biyolohikal at laboratoryong bakteryolohikal. Ang mga sahig ay hinugasan ng mga pamatay na likido, isterilisadong damit ang isinusuot, at ang mga instrumentong nilalagay sa nagiinit na tubig ang ginagamit. Pati ang hangin ay nalilinis sa pamamagitan ng
singaw
o
radiyasyong ultrabiyoleta
. Tinatawag na
Asepsis
ang kundisyong walang bakterya. Isterilisasyon naman ang tawag sa pagtatangal o pagpuksa sa lahat ng nabubuhay, kasama ag bakterya, na nakakalat sa mga bagay-bagay.
Ang kahalagahan ng selula ay kailangan sa klasipikasyon ng bakterya sa hugis ng selula. Maraming bakterya, sa katunayan, ay maaring malaman sa kanilang kayang gawain, hindi sa mababaw na, sa pamamagitan ng pagpapalabas ng anyo.
[24]
Maaaring mahati ang 3000 o higit pang uri ng bakterya sa bilang na pangunahing grupo base sa anyo ng padre selula
[28]
[29]
, pinagkukuhanan ng enerhiya at
karbon
, hugid ng selula, porma ng paggalaw, pangangailangan sa
oksiheno
at pagpapalabas ng
spores
. Sa pinakabagong edisyon ng
Bergey's Manual of Determinative Bakteriology
, nahahati ang bakterya sa 19 na parte.
[23]
Ito ang unang parte ng bakterya na may Gram-negative rods, cocci o spirilla. Ang
Proteobacteria
na tinatawag ding
Photosynthetic Bacteria
.
[31]
Ito ay mga
Gram-Negative
rods, cocci, spirilla.
[32]
[33]
Ilan sa mga ito ay may Flagella. Kadalasan ang mga
selula
(violet, berde, dilaw, lila, at tsokolate) ay dahil sa dami ng carotenoids. Ang ibang selula ay nagtataglay ng
Gas Vacuoles
. Ang mga ito ay limitado sa pagkakaroon ng tirahan sa tubig tulad ng mababaw, at maalat na
lawa
, may lalim na 25m. na may anaerobic strata sa lawa o mainit na bukal na sagana sa
sulfate
.
[34]
Ang mga dumadausdos na bakterya ay ang ikalawang bahagi ng bakterya na naglalaman ng mga grupong gram-negatibo. Taliwas sa pangalan ng pangkat na ito, hindi lahat ng miyembro ng bahagi na ito ay damadausdos (halimbawa ang isang henus ng berdeng potosintetikong bakterya na
Chloroflexus
ay mayroong pagdausdos na paggalaw). Isa ang
myxobacteria
sa bahagi ng pangkat na ito. Hugis bilog ang kanilang selula na bumubuo sa isang kolonya. Naglalabas sila ng mga spores na nabubuhay ng maikli sa mga kadena tulad ng tumpok ng sitaw. Natatagpuan sila sa lupa at naglalabas ng mga enzyme na humihiwalay sa ibang bakterya o sa ibang pagkakataon, kinakain nila ang kanilang
cellulose
.
Ang
Spirochetes
ay ang ikalimang bahagi ng bakterya na isang gram-negatibo. Sila ay mahahaba at kadalasang baluktot ang kanilang selula na kadalasang lumalangoy sa pamamagitan ng kanilang
axial flagella
. Naninirahan ang iba sa mga putik o tubig na parating may asido at ang iba ay makikita sa
mollusks
na kung saan sila ay nagsisilbing parasitiko sa kanila. Isang miyembro ng pangkat na ito ang
Treponema
na kung saan ay nagsasanhi ng
syphilis
, at
yaws
.
Ito ang ika-anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang
Spirillaceae
, dalawang
genera
, ang
Spirillum
at
Campylobacter
at apat na henera na hindi kilala ang apilasyon, ang
Bdellovibrio
,
Microcyclus
,
Pelosigma
at
Braqchyarcus
.
Ito ang ikapitong bahagi ng bakterya na kinabibilangan ng ilang importanteng henera tulad ng
Rhizobium
. Ito ay ginagamit upang ayusin ang
nitroheno
ng mga
legume
na lubhang may malaking ginagampanan sa ekonomiya. Ito rin ay naglalabas ng mga
asidong asetik
na ginagamit sa paggawa ng
suka
.
Napapalibutan ang kanilang
selula
ng mga kadena na pumapagitna sa kanilang
pader ng selula
. Nakababa naman ang kanilang balot sa terminal ng selula na kung saan ay naglalaman ng
protina
,
maramihang sakaride (polysaccharide)
, at mga
lipido
. Naglalabas naman ang ibang negatibong bakterya ayon kay Gram ng ilang patong na
slime
, na tinatawag na
capsule
, sa palibot ng selula.
Isang halimbawa nito ay ang mga
Caulobacter
. Sila ay nakapulupot sa pinaghuhugutan ng selula ng substrano.
Ang
Pakultatibong Negatibong Bakterya
o kilala bilang
Enterikong Bakterya
ay ang ikawalong bahagi ng mga bakterya. Isang halimbawa ng bahaging ito ay ang
Escherichia coli
na makikita sa ating
bituka
. Ang
Salmonella
na nagsasanhi ng
typhoid
at pagkalason sa pagkain,
Shigella
na nagsasanhi ng disenteryang bakteryal,
Erwinia
na nagsasanhi ng
five blight
at
Yersinia
na kilalang nagpapasimula ng
bubonic plague
ay ilan lamang sa halimbawa ng bahaging ito.
Ito ang ikasiyam na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang
Bacteroidaceae
, tatlong henera, ang
Bacteroides
,
Fusobacterium
at
Leptotrichia
, at anim na henera na hindi malaman ang apilasyon, ang
Desulfovibrio
,
Butyrivibrio
,
Succinivibrio
,
Succinimonas
,
Lachnospira
at
Selenomonas
.
Ang mga
bilugang negatibong bakterya
ay ang ikasampung bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang
Neisseriaceae
, apat na henera,
Neisseria
,
Branhamella
,
Maraxella
at
Acinetobacter
, at dalawang henera na hindi malaman ang kanilang apilasyon, ang
Paracoccus
at
Lampropedia
.
Ito ay naglalaman ng isang pamliya, ang
Veillonellaceae
, at tatlong henera, ang
Veillonella
,
Acidaminococcus
at
Megasphaera
.
Ang mga
kemolitotropikong negatibong bakterya
ay ang iakalabing-dalawang bahagi ng bakterya. Napakahalaga ng bahaging ito sa siklo ng sustansiya sa ating
biyospero
. Makikita sila sa mga lupa at tubig, tulad ng mga maiinit na tubig. Bilog, rod at spiral ang kadalasang hugis ng mga bakteryang ito.
Gumagalaw ang mga bakteryang ito sa pamamagitan ng kanilang
flagella
at ang ibang ay dumadausdos. Nasa labas ang tupi ng kanilang
Plasmalemma
. Mayroong itong apat na pangkat na nababatay sa kanilang reaksiyon sa oksiheno na napapatunayan ng kanilang enerhiya, ang mga bakteryang
nitroheno
,
sulfur
,
bakal
, at
hidroheno
.
Naglalaman ang pangkat na ito ng isang pamilya, ang
Methanobacteriaceae
at 3
henera
, ang
Methanobacterium
,
Methanosarcina
, at
Methanococcus
.
Ito ang ikalabing apat na bahagi ng bakteyra na binubuo ng tatlong pamilya, ang
Micrococcaceae
,
Streptococcaceae
, at
Peptococcaceae
, at labingdalawang henera, ang
Micrococcus
,
Staphylococcus
,
Planococcus
,
Streptococcus
,
Leuconostoc
,
Pediococcus
,
Aerococcus
,
Gemella
,
Peptococcus
,
Peptostreptococcus
,
Ruminococcus
, at
Sarcina
.
Bilugang Positibong Bakterya na Tagabuo ng mga Endospore
[
baguhin
|
baguhin ang wikitext
]
Ito ay ang ikalabinglimang bahagi ng bakterya na makikita kadasalan sa mga lupa. Kung ang lupa ay naglalaman ng
Clostridium
na kung saan ay pumapasok sa mga sugat ng tao, maaari itong magsanhi ng
tetanus
o
gangremes
. Makikita rin ang mga Clostridium sa mga gulay tulad
mais
at
mani
. Kung ang
Clostridium botulinum
ay hindi napapatay sa proseso ng
paglalata
, lumalaki at dumadami ito sa mga produktong lata na makakapaglabas ng mga nakakalason na bagay. Kadalasan, bihira namang malason ang mga ito sa mga toksik galing dito. Nakakapatay ang mga
commercial
[
kailangang linawin
]
na paglalata sa lahat ng mga spores. Kaya ang ilang bakterya sa bahaging ito ay nakakaapekto ng lubusan sa mga tao.
Ang mga
asporohenong negatibing hugis rod na bakterya
ay ang ikalabing anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang
Lactobacillaceae
, at isang henera, ang
Lactobacillus
na kilala sa pagpapahaba ng buhay ng mga pangkalakalan
(commercial)
na gatas
[
kailangang linawin
]
, at isang henera na hindi kilala ang apilasyon, ang
Listeria
.
Ang mga
actinomycete
ay isang
positibong
bakterya na ikinakategorya bilang ikalabing pitong bahagi ng bakterya na bumubuo sa ibat ibang uri ng mga
molde
at
fungi
. Lumalaki at nahahati ang mga selula sa mahahabang pilamento na bumabahagi at bumabalukto sa isang kolonya. Naglalabas ng mga spores, na kadalasan ay mga endospores o mga spores sa loob ng selula, ang hulihang bahagi ng pilamento. Kadalasan itong nagsasanhi ng pagpapaamoy ng lupa at mga basura na kung saan galing ang mga organismo. Sa medisina, ito ay ang pinakaimportanteng pinagkukuhanan ng antibiyotiko.
Ang
rickettsia
ay ang ikalabing walong bahagi ng mga bakterya. Sila ay isang
negatibo
, maiikli at bilugang bakterya na obligadong parasitiko at hindi maaaring buhayin sa isang patay na medya. Nagsasanhi sila ng
Rocky Mountain Spotted Fever
,
Q Fever
at
Scrub typhus
sa mga tao, at pagkakaroon ng sindrom sa mga insekto na sumipsip ng tubig sa mga halaman. Halibawa, makikita lamang ang mga
aphids
sa halaman. Natuklasan ang mga organismong ito noong 1970 sa
dolden
, isang parasitikong lugar.
Noong 1880, hindi pa gaanong malaman ang isang seryoso at misteryosong sakit ang
Pierce
ng mga
ubas
. Una itong inilarawan ni
Pierce
noong 1880 at nagbigay siya ng suwesyon na may relasyon ang bakterya sa sakit na ito. Sinimulan niya ang mga eksperimento mula sa may sakit na ubas hanggang sa may sakit na organismo sa loob ng isang daang taon. Noong 1972, natuklasan ni Coheen, isang propesor at nagtatrabaho sa Unibersidad ng California, sa pamamagitan ng mikroskopyong gumagamit ng elektron na ang mga rickettsia ang may sanhi sa pagkakaroon ng sakit ng mga ubas.
Ang
mycoplasmas
ay ang ikalabing siyam at pinakahuling bahagi ng mga bakterya. Sinasaklaw nila ang pinakamaliliit na organismong selular. Humigit kumulang 100 nanometro ang kanilang bolyum o isang sampung bolyum ng isang bakteryum tulad ng
E. coli
. Wala itong pader ng selula sapagkat hugis plastik ang kanilang selula. Ngalalaman sila ng isang kapat ng lahat ng mga
DNA
na nakapapaloob sa
E. coli
. Ang iba sa kanila ay mga parasitiko sa mga halaman na maari lamang mapatay ng
grapting
. Umaabot ang sintomas ng sakit na naidudulot nito mula sa paninilaw ng selula, abnormalidad sa paglaki nila tulad ng
witches broom
.
May malinaw na pamamahgi ang nahagi na ito. Matatagpuan sila sa mga estero at naaagnas na bagy tulad ng sa aso, daga, at iba pang hayop na naaagnas. Lumalaki sila sa masustansiyang artipisyal na pagkain na naglalaman ng puso ng laman na may serum o iba pang kahawig nito.
Bago pa man itong ikategorya bilang bakterya, inilarawan muna ito bilang isang dilaw na
bayrus
na kadalasang nakikita sa mga halaman. Sa mga sumunod na taon, nalaman na ang tatlumpu sa mga ito ay isang ganap na bakterya na kung saan ay inihanay na sa
micoplasmas
. Sa iba pang pagkakataon, ang ilang mahabang sakit ng mga halaman ay inilarawan na ang impeksiyong bayrus ang may sanhi nito subalit binago nila ito at inihanay ulit sa bahaging ito ang mga bakterya na nakikita rito tulad ng
pear decline
,
citrus stubber
at
western X
. Isang matagumpay ang tamang kaalaman sa pagkakategorya ng mga organismong nagsasanhi ng mga sakit na nakakatulong sa pagkontrol ng mga sakit sa halamn at mga tao.
Dahil sa sobrang liit ng mga bakterya, madali silang nadadala sa mga malalayong distansiya sa pamamagitan ng tubig o hangin. Subalit, aktibo namang gumagalaw ang ibang bakterya at kaya nilang lumipat ng lugar mula 50 hanggang 500 nanometro kada segundo. Sa proporsiyon sa sukat ng katawan, mapagkukumpara ito sa apat hanggang apatnapung metro kada oras ng isang usa.
Pagdausdos, pagsabay sa agos, at paglangoy ang kadalasan nilang ginagamit sa paggalaw. Ginagamit nila ang mga
flagella
sa paglangoy na maaaring sa isang dulo ng selula (
bakteryang polar
ang tawag sa mga bakteryang may kakayahang gumawa nito) o sa isang selula (
bakteryang peritrikores
naman ang tawag sa mga bakteyang kaya ito). Lumulusot ang bawat flagellum mula sa pader ng selula at plasmalemma hanggang sa labas na sitoplasma. Makikita rin ang flagella sa ibang
eukaryotes
o mga organismong may maraming selula subalit kakaiba pa rin ang nasa bakterya. Sa mga
spirochetes
, humahaba ang pangkat ng flagella sa haba ng selula hanggang sa patong ng pader at nabubuo ng aksiyal na pilamento. Hindi lubusang alam ang mekaniko ng pagdausdos subalit nangangailangan nito ng midyum at nagiiwan ang selula ng mga lapot sa pagitan.
Ngapapakita ng malawak na uri ng
metaboliko
ang mga bakterya.
[35]
Tradisyonal na ginagamit ang distribusyon ng kauriang metaboliko upang malaman ang kanilang taksonomiya, subalit ang mga kaurian na ito ay hindi gaanong ginagamit sa modernong klasipikasyong henetiks.
[36]
Kinakategorya ang metabolismo ng bakterya sa mga pangkat na batay sa kanilang nutrisyon at tatlong pangunahing panuntunan: uri ng enerhiya na ginagamit sa paglaki, ang pinagkukuhanan ng karbon, at ang tagapagbigay ng elektron na ginagamit din sa paglaki. Kadalasang idinaragdag sa panuntunan ng repiratoryo ng mikroorganismo ang tagatanggap ng elektron na ginagamit sa respirasyong aerobiko at anaerobiko.
[37]
Ang mga
Photoautotrophs
ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at
Carbon Dioxide
bilang pinagkukuhanang karbon.
[37]
Samantalang ang
Photoheterotrophs
ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at maraming organikong kompound (Halimbawa:
Asidong asetik
) bilang pinagkukuhanang karbon.
[36]
Naiiba naman ang
Chemoautotrophs
na isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng inoganikong kompound (Halimbawa: NH3, H2, H2S, FeH) para mapanatili ang enerhiya at gumagamit ng Carbon Dioxide para sa pinagkukuhanang karbon.
[35]
At, ang
Chemoheterotrophs
ay isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng organikong kompound para mapanatili ang parehong enerhiya at karbon.
[38]
Nangangailangan ang mga bakterya, katulad ng ibang organismo
[35]
, ng
enerhiya
para sa kanilang ikabubuhay. Gumagamit din ang mga bakterya ng
oksihenong
galing sa
atmospera
sa
repirasyong
tinatawag na
aerobes
. Kaya ng nila na mag-ferment; huminga kahit walang oksiheno at walang oksidasyon ng
pagkain
sa
carbon dioxide
at
tubig
. Kaya rin nilang sustentuhan ang enerhiya sa pamamagitan ng
glycolysis
. Ang oksidasyon ng pagkain sa
asidong
organiko
.
[37]
Hindi nila kinakailangan ang malalaking enerhiya na inilalabag kapag ang oksiheno ay sumanib sa
alkohol
,
asidong pyrubiko
o sa simpleng organikong kompound para mabuo ang Carbon Dioxide at tubig. Sa iba, kaunting bakterya ang hindi lumalaki sa oksiheno na tinatawag na
anaerobes
.
[36]
Kaya ng ilang bakterya at blue-green algae na kumuha at ayusin ang nga
nitroheno
papuntang
ammonium
(
NH
4
) na kung saan ay namemetaboliko at nagagamit ito para sa kinakailangang nitroheno ng selula. Kadalasan, hindi kayang hawakan ng ilang halaman ang nitroheno mula sa mga solusyon mula sa
lupa
na tinatawag na
nitrate
(
NO
3
) o ammonium.
Napakalaking bahagi ang ginagampanan ng piksasyong nitroheno sa ekolohikal at pang-ekonomiya na aspeto dahil ito ang nagpapataas ng pertilidad ng tubig at lupa. Malaking
enerhiya
ang kinakailangan sa aplikasyon ng produksiyon ng ammonium bilang pertiliser o
pampataba
ng lupa. Sa ngayon, umaasa ang mga hindi industriyalisadong bansa tulad ng
Pilipinas
sa mga dumi ng hayop, kasama na ang mga tao, para sa ikakarami ng pinagkukuhanan ng pampataba ng lupa. Gumagamit ang buong mundo ng 50 milyong metriko toneladang nitrohenong pampataba sa tanim bawat taon, tatlong ulit nito ang mga biyolohikal na nitrohenong pampataba. Batay sa ilang pagsusuri, napatunayan na importante ang mga biyolohikal na piksasyong nitroheno sa agrikultural na kinabukasan upang matutuhan ng mga tao na bantayan at kontrolin ang mga ganitong proseso.
Hindi lahat ng mga bakterya ay mayroong pader ng selula, subalit sa mayroon, hugis bag na
mikromolekyul
ang kanilang pader na tinatawag na
peptidoglikan
, na kung saan ay nakakalat sa dimensiyon na nakapalibot sa
protoplast
. Dalawa ang kinakailangang pangkat ng mga glucose, kasama ang isang kadena ng iilang
asidong amino
na nakakabit sa subyunit na magkakasama. Mayroong makapal, magkakaugnay na pader na naglalaman ng apatnapu hanggang siyamnapung porsiyentong tuyong bigat na peptidoglycan ang mga
positibong bakterya ayon kay Gram
o mga
Gram-positive bacteria
. Samantalang, mayroong maninipis, dalawahang patong ng mga pader, na kung saan ang loob na patong ay binubuo ng peptidoglycan at ang labas na patong ay isang yunit ng mga membrano na binubuo ng
protina
,
pospolipido
, at
lipopolysaccharides
, ang mga
negatibong bakterya ayon kay Gram
o mga
Gram-negative bacteria
. Mayroong kapal na sampung nanometro ang pinagsamang patong ng mga pader samantalang mayroon lamang sampu hanggang limanpung nanometro ang pader ng isang positibong bakterya. Halimbawa nito ay ang
Penicillin
. Pinipigilan ng bakteryang ito ang pagbuo ng peptidoglycan ng isa pang bakterya, kaya ginagamit ito bilang isang antibiotics.
Mayroong malaking halaga ang mga itinatampok na pader na ito sa paghihiwalay o pagpapangkat ng mga bakterya. Sa kasalukuyan , napapangkat ang mga bakterya sa tatlo, ang mga positibo, negatibo at ang
Mycoplasmas
, na kung saan ay hindi naglalaman ng pader. Ang henera ng
Halobacterium
at
Halococcus
ay ilan lamang sa mga bakteryang hindi napapasama sa tatlong pangakat na ito sapagkat hindi kumpleto ang kanilang peptidoglycan subalit kaya pa rin nilang ipanatili ang integridad ng kanilang estruktura.
Inilalarawan ang mga selula ng prokaryote sa kanilang simplesidad ng panloob na arkitektura subalit hindi ibig sabhin nito na isahan lamang ang kanilang protoplast. Mayroong granular na anyo ang cytoplasm dahil na rin sa pagkakaroon ng maraming
ribosome
. Maaari itong matanggal sa pamamagitan ng inbaginasyon ng membrano ng selula. Hindi ibinibilang ang mga berdeng bakterya sa ang mga
besikulo
ay napapalibutan ng membrano na nakahiwalay sa membrano ng selula. Mayroong membranong
carboxysome
ang mga bakteryang potosintetiko sa kanilang cytoplasm.
Hindi tulad sa mga organismong may maraming selula, ang paglaki ng selula (ang
paglaki ng selula
at pagpaparami sa pamamagitan ng
dibisyong selular
) ay iniuugnay sa organismong may isang selula lamang. Lumalaki ang bakterya sa isang saktong sukat at nagpaparami sa pamamagitan ng
binary fission
, isang porma ng
reproduksiyong asekswal
.
[39]
Sa ilalim ng ilang kondisyon, mabilis na lumaki at mahati ang mga bakterya, at ang populasyon ng mga bakterya ay mahaharing domoble sa loob lamang ng 9.8 minuto.
[40]
Sa dibisyong selular, dalawang identikal na
klone
na anak na selula ang nailalabas. Sa ilang bakterya, habang nagpaparami sali sa pamamagitan ng reproduksiyong asekswal, bumubuo ng maraming kumplikadong estrukturang pagpaparami na tumutulong na mapalawak ang mga bagong anak na selula. Halimbawa na lamang nito ay ang pagpaparami ng
Myxobacteria
at ang pormasyong aryal na
hyphae
ng mga
Streptomyces
, o budding.
Karamihan sa mga bakterya ay nagpaparami sa simpleng paghahati o
fussion
. Nahahati ang isang selula sa dalawang selula. Kapag malapit na ang paghihiwalay ng dalawa, hinihila ng bawat isa ang kanilang selula na kung saan ay nababanat ang pader ng selula at ang membranong plasma. Nabibiyak ang manipis at nabatak na bahagi nito sa bawat dulo ng dalawang selula. Pagkatapos pa ng paghahati, humihiwalay na rin ang nucleoplasm sa selula. Nagpaparami naman ang ibang bakterya sa pamamagitan ng budding, na kung saan ang selula ay tumutubo na kapareho ng bolyum ng magulang na selula.
Sa ilalim ng ilang kondisyon, maaaring mahati ang isang bacterium at lumaki sa kanilang pinakamalaking sukat na kung saan ay handa na para sa panibagong paghahati sa loob lamang ng sampung minuto.Kung ang ganitong proseso ay nagpapatuloy, maaaring magkaroon ng dalawangdaang trak na may limang toneladang kapasidad na bakterya sa loob lamang ng isang araw.Subalit, ang ganitong kahihinatnan ay hindi pa nangyayari.
- ↑
"Bacteria (eubacteria)"
.
Taxonomy Browser
. NCBI
. Nakuha noong
2008-09-10
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"Bakterya." Estrada, Horacio R.
Bakterya, Bayrus, at Bulate
, nagsisilbing sanggunian para sa pag-unawa sa agham ng mikrobiyolohiya, bakterya, birus, at iba pang mga mikroorganismo,
NRCP Medical Series 4
Naka-arkibo
2008-10-04 sa
Wayback Machine
., STII.dost.gov.ph
- ↑
"
Bacteria
[plural],
bacterium
[singular],
Some Medical Terms
,
Diseases
".
The New Book of Knowledge (Ang Bagong Aklat ng Kaalaman), Grolier Incorporated
. 1977.
{{
cite ensiklopedya
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
, pahina 206.
- ↑
Fredrickson JK; Zachara JM; Balkwill DL; atbp. (2004).
"Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state"
.
Applied and Environmental Microbiology
.
70
(7): 4230?41.
doi
:
10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004
.
PMC
444790
.
PMID
15240306
.
CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ (1998).
"Prokaryotes: the unseen majority"
.
Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America
.
95
(12): 6578?83.
doi
:
10.1073/pnas.95.12.6578
.
PMC
33863
.
PMID
9618454
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
C.Michael Hogan. 2010.
Bacteria
. Encyclopedia of Earth. eds. Sidney Draggan and C.J.Cleveland, National Council for Science and the Environment, Washington DC
- ↑
Sears CL (2005). "A dynamic partnership: celebrating our gut flora".
Anaerobe
.
11
(5): 247?51.
doi
:
10.1016/j.anaerobe.2005.05.001
.
PMID
16701579
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"2002 WHO mortality data"
. Nakuha noong
2007-01-20
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
http://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm
- ↑
Ishige T, Honda K, Shimizu S (2005). "Whole organism biocatalysis".
Current Opinion in Chemical Biology
.
9
(2): 174?80.
doi
:
10.1016/j.cbpa.2005.02.001
.
PMID
15811802
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
βακτ?ριον
, Henry George Liddell, Robert Scott,
A Greek-English Lexicon
, on
Perseus
- ↑
βακτηρ?α
, Henry George Liddell, Robert Scott,
A Greek-English Lexicon
, on
Perseus
- ↑
bacterium
Naka-arkibo
2011-01-27 sa
Wayback Machine
., on
Oxford Dictionaries
- ↑
van Leeuwenhoek A (1684).
"An abstract of a letter from Mr. Anthony Leevvenhoek at Delft, dated 17 Setyembre 1683, Containing Some Microscopical Observations, about Animals in the Scurf of the Teeth, the Substance Call'd Worms in the Nose, the Cuticula Consisting of Scales"
.
Philosophical Transactions (1683?1775)
.
14
: 568?574
. Nakuha noong
2007-08-19
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
[
patay na link
]
- ↑
van Leeuwenhoek A (1700).
"Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, concerning the Worms in Sheeps Livers, Gnats, and Animalcula in the Excrements of Frogs"
.
Philosophical Transactions (1683?1775)
.
22
: 509?518
. Nakuha noong
2007-08-19
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
[
patay na link
]
- ↑
van Leeuwenhoek A (1702).
"Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, F. R. S. concerning Green Weeds Growing in Water, and Some Animalcula Found about Them"
.
Philosophical Transactions (1683?1775)
.
23
: 1304?11.
doi
:
10.1098/rstl.1702.0042
. Nakuha noong
2007-08-19
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
[
patay na link
]
- ↑
Porter JR (1976).
"Antony van Leeuwenhoek: tercentenary of his discovery of bacteria"
.
Bacteriological Reviews
.
40
(2): 260?9.
PMC
413956
.
PMID
786250
.
CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905"
. Nobelprize.org
. Nakuha noong
2006-11-22
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"Pasteur's Papers on the Germ Theory"
. LSU Law Center's Medical and Public Health Law Site, Historic Public Health Articles
. Nakuha noong
2006-11-23
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Schopf J (1994).
"Disparate rates, differing fates: tempo and mode of evolution changed from the Precambrian to the Phanerozoic"
.
Proc Natl Acad Sci USA
.
91
(15): 6735?42.
doi
:
10.1073/pnas.91.15.6735
.
PMC
44277
.
PMID
8041691
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
DeLong E, Pace N (2001). "Environmental diversity of bacteria and archaea".
Syst Biol
.
50
(4): 470?78.
doi
:
10.1080/106351501750435040
.
PMID
12116647
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Schulz H, Jorgensen B (2001).
"Big bacteria"
.
Annu Rev Microbiol
.
55
: 105?37.
doi
:
10.1146/annurev.micro.55.1.105
.
PMID
11544351
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
23.0
23.1
Robertson J, Gomersall M, Gill P. (1975).
"Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells"
.
J Bacteriol
.
124
(2): 1007?18.
PMC
235991
.
PMID
1102522
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
24.0
24.1
Velimirov, B. (2001).
"Nanobacteria, Ultramicrobacteria and Starvation Forms: A Search for the Smallest Metabolizing Bacterium"
.
Microbes and Environments
.
16
(2): 67?77.
doi
:
10.1264/jsme2.2001.67
. Inarkibo mula sa
ang orihinal
noong 2009-01-13
. Nakuha noong
2008-06-23
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Dusenbery, David B. (2009).
Living at Micro Scale
, pp.20-25. Harvard University Press, Cambridge, Mass.
ISBN 978-0-674-03116-6
.
- ↑
Fritz I, Strompl C, Abraham W (2004).
"Phylogenetic relationships of the genera Stella, Labrys and Angulomicrobium within the 'Alphaproteobacteria' and description of Angulomicrobium amanitiforme sp. nov"
.
Int J Syst Evol Microbiol
.
54
(Pt 3): 651?7.
doi
:
10.1099/ijs.0.02746-0
.
PMID
15143003
. Inarkibo mula sa
ang orihinal
noong 2008-10-10
. Nakuha noong
2010-06-25
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
Wanger, G; Onstott, TC; Southam, G (2008). "Stars of the terrestrial deep subsurface: A novel `star-shaped' bacterial morphotype from a South African platinum mine".
Geobiology
.
6
(3): 325?330.
doi
:
10.1111/j.1472-4669.2008.00163.x
.
PMID
18498531
.
CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
28.0
28.1
Cabeen M, Jacobs-Wagner C (2005). "Bacterial cell shape".
Nat Rev Microbiol
.
3
(8): 601?10.
doi
:
10.1038/nrmicro1205
.
PMID
16012516
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
29.0
29.1
Young K (2006).
"The selective value of bacterial shape"
.
Microbiol Mol Biol Rev
.
70
(3): 660?703.
doi
:
10.1128/MMBR.00001-06
.
PMC
1594593
.
PMID
16959965
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Douwes K, Schmalzbauer E, Linde H, Reisberger E, Fleischer K, Lehn N, Landthaler M, Vogt T (2003). "Branched filaments no fungus, ovoid bodies no bacteria: Two unusual cases of mycetoma".
J Am Acad Dermatol
.
49
(2 Suppl Case Reports): S170?3.
doi
:
10.1067/mjd.2003.302
.
PMID
12894113
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
Madigan M; Martinko J (editors). (2005).
Brock Biology of Microorganisms
(ika-11th (na) edisyon). Prentice Hall.
ISBN
0131443291
.
CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
Stackebrandt et al.
Proteobacteria classis nov., a name for the phylogenetic taxon that includes the "purple bacteria and their relatives".
[
patay na link
]
Int. J. Syst. Bacteriol., 1988, 38, 321-325.
- ↑
"Proteobacteria"
.
Discover Life: Tree of Life
. Nakuha noong
2007-02-09
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Lee at al. Int J Syst Evol Microbiol 55 (2005), 1907-1919.
- ↑
35.0
35.1
35.2
Nealson K (1999). "Post-Viking microbiology: new approaches, new data, new insights".
Orig Life Evol Biosph
.
29
(1): 73?93.
doi
:
10.1023/A:1006515817767
.
PMID
11536899
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
36.0
36.1
36.2
Xu J (2006). "Microbial ecology in the age of genomics and metagenomics: concepts, tools, and recent advances".
Mol Ecol
.
15
(7): 1713?31.
doi
:
10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x
.
PMID
16689892
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
37.0
37.1
37.2
Zillig W (1991). "Comparative biochemistry of Archaea and Bacteria".
Curr Opin Genet Dev
.
1
(4): 544?51.
doi
:
10.1016/S0959-437X (05)80206-0
.
PMID
1822288
.
CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Hellingwerf K, Crielaard W, Hoff W, Matthijs H, Mur L, van Rotterdam B (1994).
"Photobiology of bacteria"
.
Antonie Van Leeuwenhoek
.
65
(4): 331?47.
doi
:
10.1007/BF00872217
.
PMID
7832590
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (
link
)
- ↑
Koch A (2002). "Control of the bacterial cell cycle by cytoplasmic growth".
Crit Rev Microbiol
.
28
(1): 61?77.
doi
:
10.1080/1040-840291046696
.
PMID
12003041
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Eagon RG (1962).
"Pseudomonas natriegens, a marine bacterium with a generation time of less than 10 minutes"
.
Journal of Bacteriology
.
83
(4): 736?7.
PMC
279347
.
PMID
13888946
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
Mga Ugnay sa iba pang artikulo
|
---|
|