Valjevo
Centar
Zastava Grb
Valjevo
Koordinate: 44°16′27″N 19°53′28″E  /  44.274167°N 19.891111°E  / 44.274167; 19.891111
Dr?ava	Srbija
Pokrajina	centralna Srbija
Okrug	Kolubarski
Uprava
? Gradona?elnik	Lazar Gojkovi? (od 2020.) ( Srpska napredna stranka )
Povr?ina
? Metro	905 km²
Nadmorska visina	185 m
Stanovni?tvo
? Grad	58.932
?  Metro	90.312
? Gustina stanovni?tva uklju?uju?i metropolitansku sredinu	100/km²
Vremenska zona	UTC+1 ( CET )
? Ljeti ( DST )	UTC+2 ( CEST )
Po?tanski broj	14000 14101 14102 14103 14104 14105 14106 14109 14111 14112
Pozivni broj	014
Registarska oznaka	VA
Sajt	www.valjevo.org.rs

Valjevo je grad u Srbiji, sedi?te op?tine Valjevo i Kolubarskog upravnog okruga. Nalazi se u Zapadnoj Srbiji, u Kolubarskom okrugu, na nepunih 100 kilometara ju?no od Beograda. Gradsko jezgro sme?teno je u kotlini kroz koju proti?e reka Kolubara. Valjevo spada među ve?a i razvijenija naselja u Srbiji. Prema popisu iz 2010. godine, grad Valjevo ima 72.435 stanovnika, a cela op?tina Valjevo ima 117.761. Nalazi se na prose?noj nadmorskoj visini od 185 metara. ^[1]

Tokom istoriji srpskog naroda Valjevci su ?esto imali istaknutu ulogu u pokretima za nacionalno oslobođenje, ali, pored vojskovođa i narodnih vođa, znatan je broj zna?ajnih knji?evnika, umetnika i nau?nika. Istovremeno, ovaj grad se svrstava i među najstarije gradska naselja Srbije. Ime Valjevo se po prvi put sre?e u jednom dokumentu sa?uvanom u Historijskom arhivu u Dubrovniku, a datiranom na 1393. godinu. Od tada naselje ima ?est stotina godina potvrđenog kontinuiranog postojanja. Tokom vekova je grad do?ivljavao uspone i padove u njegovom istorijskom razvoju. U pro?lim vremenima, prolaze?i kroz ove krajeve razli?iti putopisci su Valjevo nazivali, gradom, varo?ju, kasabom, pa i selom. Naravno, re? je o stanju koje su oni u trenutku svog prolaska kroz valjevsku kotlinu zaticali na terenu, kao i odrednicama zasnovanim na iskustvu ste?enom u kulturama iz kojih su ponikli, ali, u mnogim slu?ajevima, mo?e biti i re? o terminologiji koja se tokom vremena menjala, ozna?avaju?i u određenom periodu jedan, a kasnije drugi pojam.

Valjevo ima povoljan geografski polo?aj koji se ogleda u blizini vi?e va?nih saobra?ajnica, kao ?to su Ibarska magistrala , magistralni put koji vodi ka Jadranskom moru , Bosni i Hercegovini , Ma?vi i Vojvodini , kao i pruga Beograd - Bar i pruga Valjevo?Loznica u izgradnji. Takođe, Valjevo se nalazi na samo 100 km od Beograda, glavnog grada Srbije ^[1] , a uz grad se nalazi i Aerodrom Valjevo sa potencijalom da u budu?nosti uslu?i ceo Kolubarski okrug.

U Valjevu se Jablanica i Obnica spajaju u reku Kolubaru . U Kolubaru se, na teritoriji Valjeva, takođe ulivaju reke LJubostinja i Gradac .

U Petnici , na 5 km od Valjeva, nalaze se otvoreni bazeni i tereni za male sportove, kao i ve?ta?ko jezero na reci Pocibravi ? steci?te kupa?a i ribolovaca ^[1] .

Valjevski kraj ima relativno stabilnu, umereno-kontinentalnu klimu, sa izvesnim specifi?nostima, koje se manifestuju kao elementi subhumidne i mikrotermalne klime .

Srednja godi?nja temperatura vazduha u Valjevu je 11°S. Najhladniji mesec je januar , sa srednjom temperaturom vazduha od -0,2°S, a najtopliji, jul sa prose?nom temperaturom od 21,4°S. Nejvi?a ikad zabele?ena temperatura je bila 42,5°S a najni?a -29,6°S.

Vazdu?ni pritisak u Valjevu pokazuje znatnu promenljivost, sa najve?om srednjom vredno??u u oktobru i januaru , 998,3 milibara i 998,0 milibara, a najmanjom u aprilu 993,3 milibara. Ekstremne srednje mese?ne vrednosti vazdu?nog pritiska su 1010,3 milibara u januaru i 985,5 milibara u decembru.

Relativna vla?nost vazduha u podru?ju Valjeva, sa srednjom godi?njom vredno??u od 74,6 % ukazuje na umerenu vla?nost vazduha.

U proseku, Valjevo ima ukupno 198,9 sun?anih ?asova godi?nje, odnosno 44,8 % potencijalnog osun?avanja, sa najsun?anijim mesecom, julom (281,8 ?asova) i najobla?nijim, decembrom (68,6 ?asova).

Padavine u Valjevskom kraju imaju obele?je srednjoevropskog, podunavskog re?ima godi?nje raspodele. Srednja godi?nja visina padavina u Valjevu iznosi 785,7 mm; najki?ovitiji mesec je jun, sa 100,1 mm, a najsuvlji februar, sa 45,9 mm.

Snega u Valjevskom kraju prose?no ima 30,9 dana. U velikom delu kolubarskog i tamnavskog sliva je srednja godi?nja u?estanost dana sa sne?nim pokriva?em do 40 dana. Prose?an prvi dan sa sne?nim pokriva?em u Valjevu je 1. decembar. Prose?an poslednji dan sa sne?nim pokriva?em u Valjevu je 16. mart, a na najvi?im terenima posle 1. maja ^[2] .

  Merenja u meteorolo?koj stanici u Valjevu (176 m) - prosek 1961?1990. ^[3]

Mesec	Jan	Feb	Mart	Apr	Maj	Jun	Jul	Avg	Sep	Okt	Nov	Dec	Godi?nje
Srednje maksimalne temperature (°C)	4,2	7,0	12,2	17,3	22,0	24,9	26,9	27,0	23,7	18,3	11,6	5,7	16,7
Srednje temperature (°C)	-0,4	2,0	6,3	11,1	16,0	19,1	20,8	20,2	16,5	11,2	6,1	1,5	10,9
Srednje minimalne temperature (°C)	-4,4	-2,0	1,0	5,4	9,9	13,1	14,6	14,0	10,5	5,7	1,7	-2,3	5,6
Srednja mese?na koli?ina padavina (mm)	50,4	46,2	54,2	63,5	88,1	108,3	76,7	67,9	59,6	48,3	59,6	59,4	782,2

Tokom svih ovih vremena u valjevskoj su kotlini postojala naselja, ali po?to su obavljana samo sonda?na arheolo?ka istra?ivanja, i to na vrlo malim povr?inama, te?ko je ne?to konkretnije re?i o njihovom karakteru i prostoru koji su zauzimala u odnosu na dana?nje gradsko jezgro kao i o kontinuitetu postojanja i o eventualnim starim imenima. Najstariji do sada poznati spomen Valjeva pod tim imenom je, na osnovu jednog dokumenta iz Dubrova?kog arhiva, iz 1393 . godine. O poreklu tog imena jo? nema pouzdanih istorijskih podataka. Postoji vi?e narodnih legendi koje imaju razli?ite pri?e o nastanku imena Valjevo. Po jednoj Valjevo je dobilo ime po ? valjaricama “ kojih je bilo du? obala Kolubare. Druga opet ime Valjevo vezuje za dobru, ?valjanu“, zemlju u valjevskoj kotlini. Po tre?oj legendi Valjevo je svoje ime dobilo po grupi umornih izbeglica, koji su se, be?e?i pred Turcima skotrljali, ?svaljali“, s okolnih planina u kotlinu.

Pored narodne tradicije, i filologija je dala vi?e hipoteza o postanku ovog imena. Po jednoj, re? Valjevo je nastala od stare latinske rije?i ?valis“ ( lat . vallis ) ?to zna?i dolina. Po drugoj, od re?i ?val“, zbog reke koja je pri bujicama plavila kotlinu. Postoji i hipoteza po kojoj Valjevo poti?e od iskvarenog oblika imena rane srednjovekovne tvrđave , ?ije su postojanje, negde na Balkanu , pod imenom ?Balba“, zabele?ili vizantijski istorijski izvori.

Od svih tuma?enja nau?no je najutemeljenije ono prema kojemu re? Valjevo predstavlja prisvojni pridev starog slovenskog imena ?Valj“. Time bi Valjevo ozna?avalo posed, odnosno vlasni?tvo izvesnog Valja. Ova hipoteza ima i svoje potvrde u jednoj od narodnih legendi koja spominje postojanje nekog Valja, koji je bio vlasnik prve kafane podignute na podru?ju dana?njeg grada, kao i u postojanju prezimena Valjevi? ^[4] .

Istorija Valjeva zauzima posebno mesto u istoriji srpskog naroda. Valjevo i Valjevci su ?esto imali istaknutu, a neretko i vode?u ulogu u pokretima za nacionalno oslobođenje. Međutim, pored vojskovođa i narodnih vođa, valjevski kraj je iznedrio i ne mali broj zna?ajnih knji?evnika, umetnika i nau?nika. Istovremeno, ovaj grad se svrstava i među najstarije gradska naselja Srbije.

Plodna i brdima za?ti?ena dolina uz reku od davnina je pru?ala dobre uslove za ?ivot, na ?ta ukazuju na tlu grada tragovi ljudskih zajednica jo? iz vremena mlađeg kamenog doba, pronađeni u Petni?koj pe?ini. Od kraja 1. veka p.n.e, valjevska kotlina se, zajedno s drugim teritorijima dana?nje Srbije, nalazila u sastavu Rimskog carstva, da bi, poslije njegove podele krajem 4. veka, u?la u okvire Isto?nog rimskog carstva. Tokom seobe naroda na ovu vizantijsku teritoriju trajno se naseljavaju Sloveni i osnivaju vi?e manjih dr?avica, sklavinija, koje su bile ?as autonomne, ?as u sastavu razli?itih ve?ih dr?ava koje na Balkanu nastaju i nestaju: Bugarska, Samuilovo carstvo, Ugarska, da bi u 11. veku opet potpale pod uticaj Vizantije. Od samih po?etaka nezavisne dr?ave Stefana Nemanje, u njen sastav je ulazila i ?ira okolina dana?njeg grada Valjeva. Iz tih vremena na teritoriji samoga grada do dana?njih dana su preostali tragovi jednog manastira koji je datiran na kraj 13. i po?etak 14. veka.

Tokom celog ranog srednjeg veka u valjevskoj kotlini su postojala naselja, ali s obzirom da su su obavljana samo sonda?na arheolo?ka istra?ivanja, i to na veoma malim povr?inama nema pouzdanih podataka o njihovim osobinama i prostoru koji su zauzimala u odnosu na dana?nje gradsko jezgro kao i o kontinuitetu postojanja i o eventualnim starim imenima. Valjevo se prvi put pominje u pisanim zapisima u dve ?irili?ne knjige iz Dubrova?kog arhiva, koje datiraju iz 1393. godine, a objavljene su pod naslovom "Stare srpske povelje i pisma" (Prvi tom 1929. a drugi 1934. godine)[1].

U vreme prvog poznatog pomena imena Valjevo, 1393. godine, ovo naselje je bilo ve? uveliko aktivan trgovinski centar srednjevekovne Srbije u koji su dolazili trgovci iz Dubrovnika i tu osnivali svoje filijale, da bi preko njih otkupljivali razli?ite sirovine koje su prevozili dalje ka zapadu, dok su tu prodavali razli?itu otmenu robu nabavljanu du? obala Mediterana. Uspon Valjeva, kao i uspon autonomne Srbije, zaustavljen je 1459. godine kada je srednjevekovna srpska dr?ava osvojena od strane Turske imperije.

Muselimov konakSa promenom feudalnog gospodara ?ivot u valjevskoj kotlini nije u potpunosti zamro. Istina, umesto trgova?kih karavana kroz Valjevo su sada prolazile turske vojne jedinice na svom pohodu ka Ugarskoj, ?ije su se granice u to vreme nalazile samo nekoliko desetina kilometara severno od Valjeva. Ipak, iako deo jedne muslimanske dr?ave u prvim decenijama turske vlasti, Valjevo je ostalo prete?no hri??ansko naselje. Razlog za to je da je, zbog blizine neprijateljske Ugarske, hri??ansko stanovni?tvo pograni?nih oblasti imalo izvesne privilegije, kako ne bi be?alo preko granice i pru?alo aktivnu vojnu pomo? neprijatelju. Međutim, ve? od druge ?etvrtine 16. veka stanje po?inje da se menja. Posle velike turske pobede nad Ugarima, 1526. godine kod Moha?a, muslimanska imperija kre?e u dalji pohod u Evropu, pomeraju?i svoje granice na sever, istok i zapad. Time Srbija, a sa njom i Valjevo, postaje teritorija duboko u unutra?njosti carstva. Samim tim turska imperija vi?e nije imala razloga da i dalje ?uva one privilegije koje je lokalno stanovni?tvo do tada u?ivalo. Sa njihovim ukidanjem po?inje postupak islamizacije. Lokalno stanovni?tvo, ili prelazi u islam, ili be?i dalje na sever. Oni koji nisu to u?inili padaju u pot?injen polo?aj.

Na mesto odseljenog lokalnog stanovni?tva doseljavaju se muslimani iz udaljenijih krajeva. Istovremeno, sa pomeranjem granice u Valjevu su stvoreni svi uslovi za ponovni procvat trgovine, a time i za dalji razvoj varo?i. Slikovitu predstavu ubrzanog razvoja i islamizacije koja ga prati pru?aju turski popisi iz 16. veka. Na samom po?etku tog procesa, 1528. godine u Valjevu ima ukupno oko 600 stanovnika, od ?ega je dve tre?ine hri??ana. Samo tri decenije kasnije, 1560. godine, broj stanovnika se pove?ao za tri i po puta (oko 2.060), ali u stvari, pove?ao se samo broj muslimana, dok je broj hri??ana smanjen, tako da je sada njihov odnos 6 prema 1 u korist muslimana (1528. godine je u Valjevu bilo 71 hri??anska i 27 muslimanskih ku?a, a tada je broj hri??anskih ku?a spao na 51, dok se broj muslimanskih popeo na 293). Ovaj proces islamizacije je nastavljen i u slede?em veku, tako da nekada?nji hri??anski trg postaje prava orijentalna kasaba. Takvu sliku o njemu je po?etkom 17. veka ostavio i poznati francuski diplomata i putopisac Luj ?edeon, napisav?i da je Valjevo: ?mnogoljudno i prostrano mesto, prijatno po velikom broju vrtova“. Sli?nu predstavu orjentalne naseobine je 1660. godine ostavio i ?uveni turski putopisac Evlija ?elebija pominju?i postojanje desetak d?amija, jednog turskog kupatila i ve?eg broja ku?a okru?enih vrtovima i ba?tama. U to vreme Valjevo se za dva i po puta pove?alo u odnosu na stanje pre sto godina. Tada je u njemu bilo ima 870 ku?a sa oko 5.200 stanovnika. Pored toga ?elebija je zabele?io da se Valjevo nalazi u dolini, da zauzima obe obale reke Kolubare koja ga deli na dva dela. Na jednoj obali je takozvana ?ar?ija, poslovni deo grada, sa radnjama i du?anima, dok se sa druge strane reke nalazi stambeni deo. Valjevo se tada nalazilo na onom mestu gde je danas njegovo naju?e jezgro, zauzimaju?i kao i danas obe obale reke. Predpostavlja se da je pre ?elebijine posete, kada je u varo?i bilo manje doma?instava, celokupan njegov sadr?aj bio sme?ten samo na jednoj obali reke.

Plan grada Valjeva iz 30-ih godina 18. vekaKao ?to je pomeranje granice dalje od Valjeva izazvalo njegov brz razvoj, tako ?e i ponovno pribli?avanje granice, uzrokovano slabljenjem Osmanskog carstva i ja?anjem Habzbur?ke monarhije, izazvati opadanje. Sa Velikim Be?kim ratom (1683-1699) Osmansko carstvo je izgubila veliki deo svojih dotada?njih teritorija i njena granica prema Habzbur?kom carstvu se opet ustalila na samo nekoliko desetina kilometara severno od Valjeva. Time su stvoreni uslovi da u svim slede?im ratovima Valjevo i njegova okolina postanu popri?te zara?enih strana. ?ak, posle rata, koji se zavr?io 1719. godine, Valjevo se privremeno na?lo unutar novih granica Austrijske carevine i ponovo je postalo hri??ansko naselje, ali dosta manja, sa manje od 200 doma?instava.

Valjevska tvrđava u 18. vekuPo?to je ve?insko tursko stanovni?tvo sada napustilo Valjevo trebalo ga je iz po?etka naseljavati. U ispra?njeno mesto je stiglo novo stanovni?tvo. To su pre svega bili Srbi, kako civili, tako i vojnici, grani?ari, jer je Valjevo bilo pograni?no mesto sa Osmanskim carstvom, budu?i da se du? planinskih vrhova, samo par sati hoda od samog grada protezala nova grani?na linija između dve neprijateljske dr?ave. To je svakako uticalo da novi razvoj bude znatno sporiji. Ipak, pored Srba u varo? se naselio i izvesni broj nema?kih porodica. Vojni planovi sa?uvani iz tih vremena nedvosmisleno pokazuju da se tada?nje Valjevo prostiralo na obe obale Kolubare, na istom mestu na kom se nalazi i dana?nje gradsko jezgo.

Međutim, vremena za du?i neometan razvoj nije bilo dovoljno, po?to je ve? po?etkom druge polovine ?etvrte decenije 18. veka po?eo novi rat između Austro-ugarske i Osmanskog carstva i na osnovu mira potpisanog 1739. godine Valjevo se ponovo na?lo u okvirima Turske imperije. Varo? je opet bila ispra?njena i po?injao je njen novi razvoj, ponovo kao islamske kasabe. Na po?etku toga razvoja, 1741. godine, zabele?eno je da u Valjevu ima 80 muslimanskih i 11 hri??anskih doma?instava, sa ukupno oko 550 stanovnika. Ve? ?etiri decenije kasnije, 1784. godine, Valjevo se pove?alo skoro pet puta, jer u njemu tada ima 400 muslimanskih i 50 hri??anskih ku?a (oko 2.300 stanovnika). Planovi i opisi grada nastali krajem tog veka prikazuju naselje sme?teno na mestu jezgra dana?njeg grada, na obe obale Kolubare, stim ?to je, kao i danas, ve?i deo naselja bio sa leve strane reke. Međutim, promene koje uskoro slede dove??e do novih drasti?nih, ovaj put trajnih, promena. Upravo u to vreme nastala je danas najstarija sa?uvana zgrada u Valjevu, Muselimov konak.

Valjevska gimnazija krajem 19. vekaSa po?etkom 19. veka po?eo je i istorijski proces ubrzane transformacije ve?eg dela teritorije Srbije. Po?ela je Srpska revolucija sa Prvim ustankom kao po?etnom oru?anom fazom. Ve? 1804. godine lokalno srpsko stanovni?tvo je podiglo pobunu protiv turskih gospodara i uspelo da oslobodi veliki deo Srbije. Na toj oslobođenoj teritoriji je osnovana posebna ustani?ka dr?ava. Valjevo je bilo jedno od prvih naselja gradskog tipa koje je oslobođeno. Tada, posle skoro tri i po veka, ono ponovo postaje srpski grad u nezavisnoj srpskoj dr?avi, ali stalne borbe za o?uvanje nezavisnosti i slabo razvijena trgova?ko zanatska praksa među srpskim stanovni?tvom onemogu?ili su br?i razvoj ovoga grada.

Srpsko stanovni?tvo je vekovima ?ivelo uglavnom po selima bave?i se skoro isklju?ivo poljoprivredom, prepu?taju?i Turcima one privredne delatnosti zastupljene po gradovima, te nije imalo potrebe da u ve?em broju naseljava oslobođenu varo?. Zato je 1808. godine zabele?eno da u Valjevu ima samo 200 ku?a sa oko 1.000 stanovnika. Ipak, temelji dana?njeg hri??anskog naselja su ba? tada postavljeni. Krajem 1813. godine turska ofanziva je uspela da pokori nezavisnu dr?avu stvorenu u Prvom srpskom ustanku i na kratko, muslimani su opet zagospodarili Srbijom i Valjevom, ali 1815. godine je po?eo Drugi srpski ustanak. Posle samo nekoliko meseci borbi ustanak je zavr?en pregovorima kroz koje je Srbija dobila ograni?enu autonomiju koja ?e u narednim decenijama, korak po korak, biti pro?irivana do potpune nezavisnosti. Iako, zvani?no, i dalje u okvirima turske imperije, ona hri??anska varo?, stvorena tokom Prvog srpskog ustanka, i dalje postoji. Istina u Valjevu je i dalje bilo Turaka, ali njihov broj je bivao sve manji. Tako je zabele?eno da 1826. godine u samom Valjevu ima oko 150 hri??anskih i jedva 30 muslimanskih ku?a. Ve?ina muslimana je napustila svoja imanja i preselila se u druge gradove koji su imali tvrđave, budu?i da su se tu ose?ali bezbedniji. Ali ni ono malobrojno muslimansko stanovni?tvo nije dugo ostalo.

Snimak starog Valjeva iz avionaPo?etkom tridesetih godina, knez Milo? Obrenovi? je sa turskim dr?avnim organima postigao dogovor o pove?anju autonomije. Na osnovu njega svi oni Turci koji su napustili svoju imovinu po Valjevu i drugim sli?nim mestima za nju su dobili pravi?ne naknade, dok Turci koji su u tim mestima ostali i dalje da ?ive, obavezali su se da svoju imovinu prodaju i da se nastane, ili samo u gradovima sa tvrđavama, ili van Srbije. Tako i Valjevo ponovo postaje isklju?ivo hri??ansko mesto. Međutim od 1815. do 1830. godine odliv turskog stanovni?tva iz grada je bio daleko ve?i nego priliv novoga hri??anskog stanovni?tva. Malobrojni hri??ani koji su dolazili bili su uglavnom zanatlije i trgovci i stoga su se naseljavali samo u onom delu grada gde je bila ?ar?ija, kao svojevrsna privredna ?etvrt, zna?i, na desnoj obali Kolubare. Tako su, upravo u to vreme, na mestu gde se i ranije nalazila valjevska ?ar?ija, postavljeni temelji dana?njeg Te?njara, starog, sada rekonstruisanog i revitalizovanog trgova?kog i zanatskog dela nekada?njeg Valjeva. Istovremeno, suprotna, leva obala ove reke, na kojoj se ranije nealazio ve?i, stambeni deo naselja, postaje pusta. Ve? 1832. godine knez Milo? Obrenovi? naredio da se sa te strane podigne nova valjevska crkva. Knez je znao da je crkva centar gradskog ?ivota u Srbiji i da ?e ubrzo oko nje po?eti i sa te strane da ni?u i nove ku?e. Ali, da taj razvoj novog dela Valjeva ne bi bio stihijski knez Milo? je ve? slede?e 1833. godine, dok crkva jo? nije ni po?ela da se gradi, poslao u Valjevo in?injera koji je na pustoj ledini trasirao budu?e ulice du? kojih varo? treba da se ?iri. Naravno, sve to je dalo veliki podstrek daljem razvoju naselja. Na po?etku toga procesa, 1839. godine varo? koju su Turci napustili, a novi stanovnici nisu do?li na njihovo mesto, imala je 873 stanovnika, ali, samo dve decenije kasnije, po?to je ?irenje naselja na drugu obalu uzelo maha, 1862. u Valjevu je registrovano dva i po puta vi?e ljudi, 2.150. Ovakvo pove?anje stanovni?tva je prevazi?lo mogu?nosti koje su u popunjavanju prostora nudile one 1833. godine trasirane ulice. Godine 1855. je izrađen novi plan razvoja modernog, ortogonalnog Valjeva u kome se ulice seku pod pravim uglom. On je rađen sa perspektivama dugoro?nog razvoja grada i zato one ulice koje su tada predviđene i danas postoje predstavljaju?i naju?e gradsko jezgro dana?njeg Valjeva.

Izrada ovog plana dugoro?nog razvoja grada predstavljala je va?an impuls za ubrzanu modernizaciju i evropeizaciju doju?era?nje orijentalne varo?i. Valjevo do?ivljava brz razvoj i broj stanovnika se vi?estruko pove?ava. Pored pove?anja broja stanovnika napredak u drugoj polovini 19. veka je vidljiv i na drugim planovima. U doskora isklju?ivo zanatskom naselju se otvaraju i prvi industrijski pogoni, sti?e ?elezni?ka pruga, elektri?na energija, otvara se Gimnazija, prikazuju se prve pozori?ne predstave.

U 20. stole?u Valjevo je postalo va?an industrijski i kulturni centar. Tokom Prvog svetskog rata u blizini Valjeva vođena je Kolubarska bitka , a sam grad pretvorio se u ogromnu bolnicu u kojoj su le?ali ranjenici i osobe zara?ene tifusom. Grad je znatno razaren i u Drugom svetskom ratu , ali i na samom kraju 20. stole?a, kad je vi?e puta bio bombardovan tokom NATO-ovog bombardovanja SR Jugoslavije .

• Aleksa Nenadovi? , knez tamnavsko-posavske kne?ine
• Ilija Bir?anin  [ sr ; en ] , srpski knez podgorske kne?ine, vođa Prvog srpskog ustanka
• Jovan Simi? Bobovac , srpski knez podgorske kne?ine, politi?ar i vojskovođa
• Jakov Nenadovi? , vojvoda iz Prvog srpskog ustanka
• Desanka Maksimovi? , pesnikinja, pripoveda?, romansijer i pisac za decu
• Milovan Gli?i? , knji?evnik i prevodilac
• Matija Nenadovi? , prota, ustani?ki vojvoda i diplomata, pisac
• Ljubomir Nenadovi? , pisac, diplomata, prevodilac
• Vladika Nikolaj Velimirovi? , jedan od najupe?atljivijih li?nosti Srpske pravoslavne crkve
• Milo? Teodosi? , ko?arka?
• Petar Stanojlovi? , reditelj
• Nenad Jezdi? , glumac
• Aleksandar Kristi? , biv?i fudbaler Crvene Zvezde
• Mi?a Orlovi? , jugoslovenski i srpski voditelj
• Danijela Mihajlovi? , glumica
• Ljiljana Isidorovi? , glumica
• Iva Jankovi? , srpska teniserka

U naselju Valjevo ?ivi 49184 punoletna stanovnika, a prose?na starost stanovni?tva iznosi 38.7 godina (37.8 kod mu?karaca i 39.6 kod ?ena). U naselju ima 21387 doma?instava, a prose?an broj ?lanova po doma?instvu je 2.85.

Ovo naselje je u velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, prime?en je porast u broju stanovnika.

U naselju Valjevo ?ivi 49184 punoletna stanovnika, a prose?na starost stanovni?tva iznosi 38,7 godina (37,8 kod mu?karaca i 39,6 kod ?ena). U naselju ima 21387 doma?instava, a prose?an broj ?lanova po doma?instvu je 2,85.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002 . godine)

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 15830 [5] 1953. 21165 1961. 28461 1971. 39786 1981. 50114 1991. 59016 57885 2002. 62544 61035

U op?tini Valjevo svake godine tradicionalno odr?avaju se svake godine kulturne,sportske i muzi?ke manifestacije kao ?to su Svetosavska Uli?na Trka , Trka Se?anje na Generala "Svetomira đuki?a" u Valjevu, ?ahovski i ko?arka?ki turniri i ostalo.

Valjevo na Wikimedijinoj ostavi

Portal Srbija

• Zvani?na prezentacija Grada Valjeva Arhivirano 2009-01-16 na Wayback Machine-u
• Narodni muzej Valjevo
• Valjevskaposla.info - Valjevski portal
• Televizija Valjevo Plus - Internet portal