Rewolucja listopadowa

Rewolucjoni?ci na barykadach w czasie powstania Spartakusa
Czas	29 pa?dziernika ? 9 listopada 1918 3 listopada 1918 ? 11 kwietnia 1919
Terytorium	Cesarstwo Niemieckie / Republika Weimarska
Przyczyna	niepowodzenia Niemiec w toku I wojny ?wiatowej , zła sytuacja gospodarcza, działalno?? rosyjskich bolszewikow
Wynik	abdykacja cesarza Wilhelma II , zniesienie monarchii w Niemczech, stłumienie komunistycznej rewolucji i stracenie jej liderow, zako?czenie I wojny ?wiatowej, ustanowienie Republiki Weimarskiej
Strony konfliktu
1918:   Cesarstwo Niemieckie Armia Cesarstwa Niemieckiego 1918?1919:   Republika Weimarska Reichswehra Freikorps Stahlhelm Socjaldemokratyczna Partia Niemiec Zwi?zek Spartakusa USPD KPD Bawarska Republika Rad Bremska Republika Rad Wurzburska Republika Rad Sakso?ska Republika Rad Alzacka Republika Rad Wsparcie:   Rosyjska FSRR
Dowodcy
Wilhelm II Hohenzollern Ludwik III Bawarski Paul von Hindenburg Erich Ludendorff Wilhelm Groener Franz von Hipper Reinhard Scheer Friedrich Ebert Gustav Noske Philipp Scheidemann Otto Wels Waldemar Pabst Matthias Erzberger Hugo Preuß Eugen Schiffer  (inne j?zyki) Ro?a Luksemburg  † Karl Liebknecht  † Kurt Eisner  † Paul Levi Franz Mehring  † Leon Jogiches  † Wilhelm Pieck Ernst Toller Erich Muhsam Richard Muller  (inne j?zyki) Emil Barth  (inne j?zyki) Gustav Landauer  † Eugen Levine  † Karl Radek Emil Eichhorn  (inne j?zyki)
brak wspołrz?dnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Rewolucja listopadowa ( niem.   Novemberrevolution ) ? całokształt wyst?pie? o charakterze rewolucyjnym w Niemczech , w roku 1918 i 1919.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Bunt marynarzy [ edytuj | edytuj kod ]

Po kl?skach na froncie zachodnim w czasie I wojny ?wiatowej oraz długotrwałej blokadzie gospodarczej przez pa?stwa Ententy , ktorej skutki nasilały si? po nierozstrzygni?tej bitwie jutlandzkiej w cie?ninie Skagerrak , wyczerpane społecze?stwo Niemiec było u kresu swoich sił. Rz?d ostatni ratunek widział we flocie . Ju? w lecie 1917 roku niemal samobojcze dla ?ołnierzy rozkazy przeło?onych powodowały bunty, ktore wowczas były tłumione drog? surowych represji (wł?czaj?c w to kar? ?mierci). Do pierwszego wi?kszego i zarazem udanego wyst?pienia marynarzy doszło w listopadzie 1918 roku. Rebelie marynarzy poprzedziła fala aresztowa?, ktora obj?ła 1000 marynarzy obj?tych agitacj? rewolucyjn?. 3 listopada wybuchł bunt marynarzy z bazy Kilonii ^[1] . W ci?gu dnia zbuntowani ?ołnierze opanowali miasto, a bunt poparli robotnicy. W kontrolowanym przez siebie mie?cie rewolucjoni?ci utworzyli rady ?ołnierskie i własne siły zbrojne. Cho? sympatyzuj?cy z ruchem socjalistycznym buntownicy zostali poddani krytyce przez kierownictwo Socjaldemokratycznej Partii Niemiec , rz?d wysłał do miasta delegacj? SPD , ktora miała wynegocjowa? uspokojenie sytuacji. Delegacja została przez rewolucjonistow zignorowana, a fala wyst?pie? rozprzestrzeniła si? kolejno na inne porty: Hamburg , Brem? i Lubek? , a po?niej ju? jako rewolucja listopadowa na wi?ksze miasta niemieckie: Monachium , Koloni? , Brunszwik i w ko?cu Berlin i cały kraj ^{[1] [2]} .

Bunt poparły grupy rewolucyjnych socjalistow, z ktorych najwi?kszy był b?d?cy cz??ci? USPD Zwi?zek Spartakusa . Istniały te? grupy regionalne, ktore zaanga?owały si? w wyst?pienia. W?rod nich znalazła si? berli?ska grupa Rewolucyjni Zwierzchnicy ( Revolutionare Obleute ) i Breme?ska Lewica Radykalna ( Bremer Linksradikale ) ^[2] .

Rozszerzenie rewolucji i przej?cie władzy przez SPD [ edytuj | edytuj kod ]

5 listopada rz?d stracił kontrol? nad Lubek? , 6 ? nad Brem? , Hamburgiem i szeregiem kolejnych portow. 7 listopada Kurt Eisner proklamował Wolne Pa?stwo Bawari? i doprowadził do detronizacji Wittelsbachow . 8 listopada zawrzało w Zagł?biu Ruhry oraz upadł rz?d Brunszwiku . 9 listopada doszło do wyst?pie? rewolucyjnych w stolicy, gdzie buntem kierował Karl Liebknecht i grupa Rewolucyjnych Zwierzchnikow. Przebieg wyst?pie? we wszystkich tych miejscach był zbli?ony do siebie. W zaj?tych przez rewolucjonistow miastach tworzono rady ?ołnierskie i robotnicze oraz odsuwano od urz?du dotychczasowe władze ^[2] .

Przeciwko rewolucjonistom obrocili si? przywodcy socjaldemokracji. W obliczu utraty Berlina Philipp Scheidemann i Friedrich Ebert za??dali od kanclerza Maximiliana von Baden przekazania urz?du w r?ce SPD, na co ten przystał. Scheidemann na stopniach Reichstagu ogłosił powstanie Republiki Niemiec ^[3] co było rownoznaczne z detronizacj? Wilhelma II Hohenzollerna , ktory uciekł z kraju po tym, jak stracił realn? kontrol? nad wojskiem. Scheidemanna poprzedził Liebknecht, ktory proklamował wcze?niej przy zamkowej bramie powstanie republiki socjalnej (inne ?rodła ( Mann 2007 ↓ , s. 360) podaj?, ?e było odwrotnie; ?e to Scheidemann proklamował republik? z okna Reichstagu na dwie godziny przed Liebknechtem). Tak czy inaczej wojsko poparło Scheidemanna i wraz z rz?dem przyst?piło do tłumienia rewolucyjnych wyst?pie?. Noc? z 9 na 10 listopada Friedrich Ebert rozmawiał z generałem Wilhelmem Groenerem . Rankiem generał zanotował w dzienniku, ?e Naczelne Dowodztwo Wojskowe oddaje si? do dyspozycji rz?du ^[3] .

10 listopada władza przeszła w r?ce nowego rz?du, Rady Pełnomocnikow Ludowych  (inne j?zyki) , w skład ktorego weszli przedstawiciele SPD i USPD. 11 listopada pa?stwa Ententy zgodziły si? na zawieszenie broni z republik? niemieck? ; podpisano je w wagonie kolejowym w Compiegne ^[2] .

Chc?c doprowadzi? do likwidacji ruchu rewolucyjnego, w grudniu tego samego roku SPD zwołało zjazd rad. Zjazd rz?d poprzedził wprowadzeniem pakietu reform socjalnych, obejmuj?cych wprowadzenie o?miogodzinnego dnia pracy i pełnej swobody zgromadze? i stowarzysze?. Działania te przyniosły socjaldemokratom zwyci?stwo na zje?dzie. 20 grudnia Ogolnoniemiecki Kongres Rad Robotnikow i ?ołnierzy ( Reichsratekongress ) opowiedział si? za powstaniem pa?stwa o ustroju republika?skim, odrzucaj?c koncepcj? Republiki Rad . Wskutek tego USPD zrezygnowało ze wspołpracy z SPD w ramach Rady Pełnomocnikow Ludowych. Na miejsce działaczy USPD weszli działacze SPD, w tym Gustav Noske , tworz?cy podwaliny przyszłej armii oraz zezwalaj?cy na powstanie tzw. Korpusow Ochotniczych ( Freikorps ) i u?ycie wojska przeciwko zrewoltowanym radom ^[2] .

Radykalizacja i rozbicie rewolucji [ edytuj | edytuj kod ]

Ogolnoniemiecki Kongres Rad nie przyniosł zako?czenia rewolucji. Frakcje radykalne nie uznały uchwał umiarkowanej wi?kszo?ci. 14 grudnia Zwi?zek Spartakusa przedstawił program uzbrojenia robotnikow, przywrocenia rad robotniczych (likwidowanych stopniowo przez rz?d), zbudowania jednolitego pa?stwa niemieckiego i utworzenia oddziałow Czerwonej Gwardii. Z 31 grudnia 1918 na 1 stycznia 1919 roku Zwi?zek Spartakusa przekształcił si? w Komunistyczn? Parti? Niemiec , zrywaj?c tym samym wspołprac? z USPD ^[2] .

  Osobny artykuł: powstanie Spartakusa (1919) .

W dniach 6?12 stycznia w Berlinie doszło do walk mi?dzy oddziałami paramilitarnymi zwi?zanymi z dawnym Zwi?zkiem Spartakusa a policj?. Kryzys wybuchł po tym, gdy niezale?ny socjalista Emil Eichhorn odmowił ust?pienia ze stanowiska prezydenta policji. Po zako?czeniu walk Liebknecht i Ro?a Luksemburg , stoj?cy na czele wyst?pienia, zostali przekazani przez policj? w r?ce Freikorps , ktorzy po brutalnym przesłuchaniu zamordowali Ro?? i Liebknechta . Ciało zamordowanej Ro?y Luksemburg wrzucono do kanału Landwehrkanal . W kolejnych dniach ?mierci? naturaln? zmarł Franz Mehring , a w marcu został zamordowany Leon Jogiches . Wraz z utrat? przywodcow ruch rewolucyjny stopniowo wygasł, a wojsko przyst?piło do pacyfikacji poszczegolnych regionow Niemiec. Szczegolnie ostre walki toczyły si? w Zagł?biu Ruhry. 4 marca berli?scy rewolucjoni?ci, korzystaj?c z nieobecno?ci armii, zorganizowali powstanie, ktore zostało jednak zduszone 11 marca, a w jego walkach zgin?ło 1200 osob ^[2] .

  Osobny artykuł: Bawarska Republika Rad .

Jednym z ostatnich miejsc, gdzie ?ywa była rewolucja, okazała si? Bawaria. Lider tamtejszego rz?du Kurt Eisner został zabity, co tylko zradykalizowało tamtejszych socjalistow. Szczegolnie du?e poparcie na tamtejszej lewicy posiadali anarchi?ci skupieni wokoł Gustava Landauera i komuni?ci z Eugenem Levine na czele. 7 kwietnia z ich inicjatywy powołano Bawarsk? Republik? Rad rozbit? na pocz?tku maja przez armi?. W wyniku pacyfikacji republiki rad zgin?ło kilkaset osob ^[2] . Wi?kszo?? kierownictwa Bawarskiej Republiki Rad było pochodzenia ?ydowskiego , co wywołało w narodzie niemieckim skojarzenia, ?e bolszewizm i judaizm były zasadniczo tym samym. W niedalekiej przyszło?ci miało to skutkowa? w Niemczech upowszechnieniem silnych postaw antysemickich ^[4] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Legenda o ciosie w plecy

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Nowa Encyklopedia Powszechna , Warszawa 1996, tom 5, s. 519, ISBN  83-01-11968-3 .
• Historia Rzeszy Niemieckiej 1871?1945 , J. Krasuski
• Golo Mann : Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku . tłum. Andrzej Kopacki . Olsztyn: Borussia, 2007. ISBN  978-83-89233-34-9 .
• Adam Galos : Historia Niemiec od 1789 roku. W: Adam Galos , Władysław Czapli?ski , Wacław Korta : Historia Niemiec . Wyd. drugie, poprawione. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossoli?skich , 1991. ISBN  83-04-03058-6 .