Powstanie w Kronsztadzie

wojna domowa w Rosji
Atak czerwonoarmistow na Kronsztad
Czas	1?17 marca 1921
Miejsce	Kronsztad , wyspa Kotlin
Terytorium	RFSRR
Wynik	krwawe stłumienie powstania
Strony konfliktu
marynarze Floty Bałtyckiej   Rosyjska FSRR
Dowodcy
Stepan Pietriczenko Włodzimierz Lenin Lew Trocki Michaił Tuchaczewski
Siły
pocz?tkowo: 11 000, w drugim rzucie: 17 961 pierwszy rzut: 10 073, drugi rzut: 25 000 do 30 000
Straty
ok. 1 000 zabitych w walce, 1 200?2 168 straconych po bitwie drugi rzut: 527?1 412
Poło?enie na mapie Petersburga miejsce bitwy
Poło?enie na mapie Rosji miejsce bitwy
60°00′45″N   29°44′01″E / 60,012500   29,733611

Powstanie w Kronsztadzie ? jedno z najwi?kszych powsta? antybolszewickich podczas rosyjskiej wojny domowej . Przez samych marynarzy z Kronsztadu powstanie było okre?lane jako ?trzecia rewolucja”, za? przez bolszewikow jako kontrrewolucja .

W 1921 roku Kronsztad zajmował 1/3 powierzchni Wyspy Kotlin . Ludno?? składała si? z załogi Floty Bałtyckiej , ?ołnierzy garnizonowych, kilku tysi?cy robotnikow stoczni, oficerow, urz?dnikow, rzemie?lnikow i ich bliskich, w sumie ok. 50 tysi?cy mieszka?cow.

Tło historyczne wydarze? [ edytuj | edytuj kod ]

We flocie rosyjskiej ju? znacznie wcze?niej wyst?powały nastroje radykalne. Znaczna cz??? marynarzy pochodziła z południowoeuropejskich rejonow cesarstwa. W czasie pierwszej rewolucji w 1905 Kronsztad wyst?pił przeciwko caratowi . Po pozornej pacyfikacji marynarze ponownie zbuntowali si? w lipcu 1906 ^[1] .

  Osobne artykuły: Powstanie w Kronsztadzie (1905) i  Powstanie w Kronsztadzie (1906) .

W czasie I wojny ?wiatowej marynarze byli niech?tni wobec cara i wojny, o czym mo?e ?wiadczy? fragment raportu Ochrany : Du?a cz??? Floty Bałtyckiej, ludzie, ktorzy z powodow politycznych znajduj? si? pod nadzorem policyjnym, zostali wysłani na front na l?dzie, aby zagwarantowa? wewn?trzny spokoj na statkach. Po rewolucji lutowej marynarze wybrali własnych przeło?onych, a cz??? carskich oficerow rozstrzelano (dwoch carskich admirałow i czterdziestu oficerow). Zniesiono stopnie wojskowe, a wszystkie polityczne decyzje miały by? podejmowane kolektywnie, za po?rednictwem Kronsztadzkiej Rady Delegatow Robotniczych i ?ołnierskich .

13 maja 1917 nast?pił tzw. incydent kronsztadzki . Był to spor dotycz?cy obsadzenia stanowisk administracyjnych w mie?cie mi?dzy komisarzem Rz?du Tymczasowego a Komitetem Wykonawczym Rady Kronsztadzkiej. Komitet Wykonawczy podj?ł wowczas uchwał?, w ktorej za jedyn? władz? w Piotrogrodzie uznał Rad?, wymawiaj?c posłusze?stwo Rz?dowi Tymczasowemu. Ostatecznie 24 maja Kronsztad podporz?dkował si? jednak Rz?dowi Tymczasowemu z zastrze?eniem mo?liwo?ci krytykowania rz?du i agitacji na rzecz przej?cia władzy przez Rad?.

W czasie wydarze? lipcowych dwana?cie tysi?cy uzbrojonych marynarzy i robotnikow poparło demonstracj? w Piotrogrodzie przeciwko rz?dowi ksi?cia Lwowa i dalszemu prowadzeniu wojny przez rz?d. Demonstrowano pod hasłami: Wojna wojnie!, Fabryki dla robotnikow, chłopom ziemi!, Precz z władz? polityczn? i kapitałem!, Niech ?yje rewolucja! Po siłowym rozp?dzeniu manifestacji, rz?d za??dał rozwi?zania Rad, co nie zostało jednak zrealizowane. Rz?d Tymczasowy nie miał w owym czasie faktycznej władzy, aby urzeczywistni? swoje gro?by.

W sierpniu 1917 generał Korniłow , przy wsparciu prawicowych partii, dokonał puczu skierowanego przeciwko rz?dowi Aleksandra Kiere?skiego i wyruszył ze swoimi oddziałami na Piotrogrod. Na pomoc stolicy przybyli marynarze z Kronsztadu aby uratowa? rewolucj? przed prawicowym puczem. Po nieudanym zamachu Korniłowa marynarze odmowili powrotu do swoich oddziałow, ??daj?c uwolnienia wszystkich wi??niow politycznych i gro??c wyzwoleniem ich przemoc?. Pod wpływem Rady Kronsztadzkiej powrocili jednak do bazy na wyspie.

W okresie rewolucji pa?dziernikowej kronsztadzcy marynarze stan?li po stronie bolszewikow. Bez ich wsparcia Rewolucja Pa?dziernikowa by? mo?e nigdy by nie zwyci??yła. Marynarze pomogli bolszewikom w czasie tzw. buntu Kiere?skiego i Krasnowa oraz w pa?dzierniku 1918 r., w czasie ofensywy generała Nikołaja Judenicza i na innych frontach wojny domowej .

Lew Trocki napisał w Historii Rosyjskiej Rewolucji : ...marynarze z Kronsztadu s? dum? i chwał? rosyjskiej rewolucji .

Zgodnie z postulatami rewolucji lutowej powołano Zgromadzenie Ustawodawcze, ktorego obrady w Piotrogrodzie były ochraniane przez marynarzy kronsztadzkich z anarchist? Anatolijem ?elezniakowem na czele. 18 stycznia (5 stycznia według kalendarza julia?skiego ) 1918 w Pałacu Taurydzkim w Petersburgu odbyło si? pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji ( Всероссийское учредительное собрание ), podczas ktorego przedstawiono opracowan? wcze?niej przez Lenina Deklaracj? Praw Ludu Pracuj?cego i Wyzyskiwanego ( Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа ), ktora stanowiła konstytucj? Republiki Radzieckiej . Deklaracja była kluczowym dokumentem z punktu widzenia budowania (w oparciu o dyktatur? proletariatu ) socjalistycznego pa?stwa. Wi?kszo?? deputowanych (prawe skrzydło eserowcow oraz mienszewicy ) odmowiła rozpatrzenia dokumentu, wobec czego bolszewicy i lewe skrzydło eserowcow opu?cili sal? obrad. Nast?pnego dnia Ogolnorosyjski Centralny Komitet Wykonawczy Rad na polecenie Lenina przyj?ł dekret o rozwi?zaniu Zgromadzenia, okre?laj?c je jako kontrrewolucyjne. Lenin był przeciwny Zgromadzeniu, ktore nie chciało bez zastrze?e? uzna? ?władzy radzieckiej”, tj. dyktatury bolszewikow ^[2] . W zwi?zku z tym, po jednodniowych obradach, zostało ono w nocy rozwi?zane. Bolszewicy wykorzystali w tym celu wart? zło?on? z kronsztadzkich marynarzy, na czele ktorej stał anarchista ?elezniakow. Miał on wowczas powiedzie?: Warta si? zm?czyła. Prosz? niezwłocznie opu?ci? sal? ^[3] .

Uzbrojenie Kronsztadu [ edytuj | edytuj kod ]

W 1921 r. do podstawowych fortow nale?ały umieszczone na wyspie baterie np. Piotr I , czy Rif , uzbrojone w 10-calowe działa oraz baterie umiejscowione na połnocnym brzegu zatoki, np.: Siestrorieck , czy Lisij Nos oraz na południowym l?dzie fort Krasnaja Gorka ; miały one 12- i 12,5-calowe działa. Wszystkie miały działa umocowane na stałe i mogły prowadzi? ostrzał tylko w kierunku zachodnim. Aby wzmocni? ewentualn? obron? z innej strony posiadały ruchome baterie polowe. Tylko fort Krasnaja Gorka miał działa ruchome. Garnizon twierdzy liczył ok. 13-16 tysi?cy ludzi, a ponadto na wyspie przebywali jeszcze robotnicy portowi, rzemie?lnicy i urz?dnicy, czyli grupy cywilow niezb?dnych do sprawnego funkcjonowania bazy. Dodatkowym wzmocnieniem bazy były okr?ty i ich załogi.

W marcu 1921 r. w porcie przebywały pancerniki typu Gangut : ?Pietropawłowsk” , ?Siewastopol” , a tak?e stary pancernik ?Andriej I”, stawiacze min : ?Łowat” i ?Narowa” oraz dwa trałowce i kilka mniejszych jednostek. Pozostałe pancerniki ?Gangut” i ?Połtawa” stały na Newie w Piotrogrodzie.

Załoga [ edytuj | edytuj kod ]

Wi?kszo?? marynarzy miała wieloletni sta?. Na pancernikach ?Pietropawłowsk” i ?Sewastopol” słu?yło 2028 marynarzy (nie licz?c oficerow), ktorych 20,2% wst?piło do marynarki jeszcze przed 1913 r., 59% w latach 1914-1916, a do ko?ca 1917 wst?piło kolejne 14%, w latach 1918-1921 ju? tylko 6,8%, a w 1921 r. tylko dwoch. Dane te wskazuj?, ?e byli to ludzie doskonale pami?taj?cy rok 1917, jego nadzieje oraz obietnice bolszewikow.

W okresie wydarze? kronsztadzkich przewodnicz?cym tamtejszej rady był P. D. Wasiljew, komendantem Floty Bałtyckiej ? Fiodor Raskolnikow , a komisarzem tej?e N. N. Ku?min. Bolszewicy posiadali stosunkowo siln? organizacj? partyjn?, prawie co siodmy marynarz (nie wył?czaj?c oficerow) był na ?Pietropawłowsku” członkiem RKP (b)

Sytuacja na przełomie lat 1920/1921 [ edytuj | edytuj kod ]

Sytuacja Rosji Radzieckiej przełomu 1920 i 1921 r. była bardzo ci??ka. Biali zostali zwyci??eni na terenie europejskiej cz??ci Rosji, lecz wielkie rejony pa?stwa pozostały zrujnowane w czasie kilkuletnich walk, na znacznych obszarach funkcjonowała chłopska partyzantka. Kraj był na skraju parali?u komunikacyjnego. Poczucie krzywdy pchało chłopow do powsta?, ktore wybuchały na terenie całej Republiki. Sytuacja mieszka?cow miast rownie? nie była lekka. Upa?stwowiony handel nie spełniał swojego zadania, przez co tworzył si? czarny rynek. Przydzielane kartki ?ywno?ciowe wystarczały na par? dni normalnego od?ywiania.

Problemy zaopatrzeniowe Piotrogrodu zaostrzyły si? na pocz?tku 1921 r. Poci?gi z ?ywno?ci? przychodziły bardzo nieregularnie. 3 stycznia 1921 normy ?ywno?ciowe zostały zani?one, 20 stycznia obni?ono je znowu na dziesi?? dni, po upływie ktorych nie zostały przywrocone. Kolejna obni?ka, dla cz??ci mieszka?cow, nast?piła 17 lutego. Pomimo tych przedsi?wzi?? 3 marca bolszewicy obliczali, ?e zapasy chleba wystarcz? na jeden dzie?. 4 marca, po obni?eniu racji, chleba starczyło na cztery dni. Do brakow ?ywno?ciowych doszły przerwy w dostawie energii elektrycznej i surowcow niezb?dnych do prawidłowego funkcjonowania fabryk, zacz?to je zamyka?.

Strajki w Piotrogrodzie [ edytuj | edytuj kod ]

1 lutego, decyzj? Rady Piotrogrodzkiej, zamkni?to dziewi?? przedsi?biorstw, zatrudniaj?cych 2 tys. ludzi. Dziesi?? dni po?niej Rada wydała rozporz?dzenie o likwidacji kolejnych 93 zakładow.

Niepokoj o zaspokojenie podstawowych potrzeb ludno?ci oraz ch?? przeciwstawienia si? coraz wyra?niejszej dyktaturze wywołały masowe strajki robotnicze. 22 lutego strajk rozpocz?li robotnicy fabryki Trubietska. ??dania strajkuj?cych były skromne. Domagano si? zwi?kszenia racji ?ywno?ciowych i rozdania butow. Jednak Rada piotrogrodzka odrzuciła mo?liwo?? negocjacji ze strajkuj?cymi dopoki nie powroc? oni do swojej pracy. Rz?d zamiast rozmawia? ze strajkuj?cymi, wysłał kompani? uzbrojonych kadetow akademii wojskowej, by rozproszy? robotnikow demonstruj?cych przed bramami fabryk. Pomimo strzałow oddanych w powietrze, strajkuj?cy nie dali si? sprowokowa?. Oburzenie post?powaniem bolszewikow wobec strajkuj?cych wywołało manifestacj? robotnicz?, została ona rozbita przez oddziały konne. Od 23 lutego nie pracowały najwi?ksze fabryki Piotrogrodu ? Trubacznyj, Bałtijsk, Patronnyj, Laferm i Zakłady Putiłowskie. 24 lutego wprowadzono stan wojenny oraz powołano komitet obrony z Grigorijem Zinowjewem na czele, a dzie? po?niej Czeka przeprowadziła masowe aresztowania w Piotrogrodzie. Robotnicy prowokowani coraz ostrzejszym tonem władz bolszewickich, zacz?li stawia? ??dania polityczne: Jest nieodzownym, aby rz?d zmienił swoje ?rodki i metody. To czego robotnicy i chłopi potrzebuj? to wolno??. Oni nie chc? by? rz?dzeni przez bolszewikow. Chc? sami kierowa? swym losem. ??damy uwolnienia wszystkich uwi?zionych socjalistycznych i bezpartyjnych robotnikow, zniesienia stanu wyj?tkowego, wolno?ci słowa, prasy, spotka? dla wszystkich. ??damy wybranych przez nas rad robotniczych zwi?zkow zawodowych i wolne Rady . Wydarzenia w Piotrogrodzie wywołały wzburzenie w Kronsztadzie, z ktorego 26 lutego przybyła delegacja marynarzy, ktora po dwoch dniach powrociła na wysp?.

Protesty trwały do 2 marca. Zostały one krwawo stłumione przez rz?dz?cych, do rozproszenia demonstrantow u?yto czerwonych kursantow ^[4] , poniewa? bolszewicy nie mogli liczy? na ?ołnierzy.

Wydarzenia marcowe [ edytuj | edytuj kod ]

1 marca na Placu Kotwicznym w Kronsztadzie odbył si? tradycyjny mityng zwi?zany z upami?tnieniem rewolucji lutowej. Przybyło na niego 16 tysi?cy marynarzy, czerwonoarmistow i cywilow. Z kierownictwa bolszewickiego oprocz Wasiljewa i Ku?mina, udział wzi?ł rownie? przewodnicz?cy Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad ? Michaił Kalinin . Leninowcy liczyli, ?e uda si? wpłyn?? na nastroje mas i uspokoi? je, co nie powiodło si?.

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Członkowie Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego

Wzburzony tłum przyj?ł jednomy?lnie rezolucj? załog pancernikow, ktorzy wysuwali ??dania polityczne zwi?zane z ostatnimi wydarzeniami w Piotrogrodzie, przy dwoch głosach wstrzymuj?cych si?, Kalinina i Ku?mina. Rezolucja z 1 marca domagała si? m.in. przeprowadzenia nowych tajnych wyborow rad robotniczo-chłopskich ze swobod? agitacji przedwyborczej, zapewnienia wolno?ci słowa i druku dla "robotnikow, chłopow, anarchistow i lewych partii socjalistycznych", wolno?ci zebra?, zwi?zkow zawodowych i organizacji chłopow, uwolnienia wi??niow politycznych, zniesienia przywilejow parti komunistycznej w propagandzie przez likwidacj? oddziałow politycznych, dania pełnego prawa chłopom do dysponowania ziemi? i posiadania zwierz?t gospodarskich, dopuszczenia produkcji rzemie?lniczej ^[5] . Nast?pnego dnia trzystu delegatow marynarskich wybrało Tymczasowy Komitet Rewolucyjny ( Wriemiennyj Riewolucyjonnyj Komitiet ). Na jego czele stan?ł starszy mat z Pietropawłowska - Stepan Pietriczenko , wraz z nim wybrano telefonist? Jakowienk? i elektromechanika Tukina. 3 marca ukazał si? pierwszy numer Wiadomo?ci TKR (Известий Временного Революционного Комитета). Aby zabezpieczy? wysp?, TKR aresztował cz??? bolszewikow, z Ku?minem i Wasiljewem na czele. W tym samym czasie oddział Czeki , członkowie Trybunału Rewolucyjnego oraz grupa leninowcow i czerwonych kursantow bez przeszkod, z broni? w r?ku z 2 na 3 marca opu?cili Kotlin i udali si? do Oranienbaumu .

Bolszewicy ju? 3 marca wydali rozkaz, aby wszyscy komisarze Floty Bałtyckiej pozostali na swoich stanowiskach, zabroniono wiecow i agitacji antybolszewickiej, a wszystkich, ktorzy sprzeciwiali si?, kazano aresztowa?. Dwa dni po?niej wyszły rozkazy o ?rodkach operacyjnych w celu likwidacji powstania. Postanowiono reaktywowa? do słu?by 7 armi?, a dowodztwo powierzy? Michałowi Tuchaczewskiemu . Na 8 marca wyznaczono termin szturmu i zdobycia twierdzy, co zbiegło si? z dat? otwarcia X Zjazdu RKP (b) . Tymczasem TKR 4 marca rozszerzył swoj skład do 15 osob i zacz?ł wydawa? proklamacje, wzywaj?ce ludno?? Rosji do przył?czenia si? do trzeciej rewolucji i obalenia bolszewikow. Nie przedsi?wzi?ł jednak ?adnych konkretnych działa? zbrojnych, wierz?c, ?e ?ołnierze Armii Czerwonej nie zaatakuj? Kronsztadu.

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Rezolucja ogolnego zebrania komand 1 i 2 brygady liniowcow

Jeszcze 1 marca wysłano 30-osobow? delegacj? do Piotrogrodu, ktora miała ??dania marynarzy przedstawi? Radzie Piotrogrodzkiej oraz spowodowa? przyjazd bezpartyjnej delegacji tego miasta. Delegacja kronsztadzka wyjechała, ale nie powrociła ju? nigdy. Pomimo znacznego utrudnienia kontaktow Piotrogrodu z Kronsztadem, mimo ?e w całym okr?gu połnocnym obowi?zywał stan wojenny, robotnicy Piotrogrodu poparli marynarzy, w fabryce Arsenał przegłosowali rezolucj? o przył?czeniu si? do rodz?cej si? rewolucji. Wybrano trzyosobow? delegacj?, w skład ktorej wchodzili anarchista, eserowiec i mienszewik , delegacja miała nawi?za? ł?czno?? z Kronsztadem. By złama? robotnikow, Czeka rozpocz?ła pacyfikacj? miasta. W ci?gu 48 godzin aresztowano ponad 2 tysi?ce robotnikow, działaczy i sympatykow, anarchistycznych i socjalistycznych.

Oddziały Armii Czerwonej, bior?ce udział w walkach z marynarzami, wyraziły dla nich poparcie, nie tylko w słowach. W czasie pierwszego ataku bolszewikow na Kronsztad ? 8 marca, 561. pułk 187. brygady najpierw odmowił ataku, a gdy został zmuszony, znaczna cz??? ?ołnierzy oddała si? do niewoli. 13 marca wzburzenie obj?ło 236. pułk. Dowodztwo bolszewickie podj?ło bezwzgl?dne ?rodki, by przeciwstawi? si? mo?liwo?ci przeniesienia buntu poza wysp?. Do 12 marca przeniesiono marynarzy z Piotrogrodu do innych baz, przy zachowaniu najwy?szych ?rodkow ostro?no?ci. Przeprowadzano masowe rozstrzeliwania ?ołnierzy, ktorzy odmawiali wykonywania rozkazow, lub ?niepewnych” marynarzy, na podstawie wyrokow dora?nych trybunałow ^[6] . Rosyjski historyk N. Pawłowicz napisał: Czerwonoarmi?ci, przeprowadzaj?cy egzekucje, zapisywali w aktach potwierdzanie rozstrzelania, jakby tym samym jednocz?c si? z wydaj?cymi wyroki i brudz?c r?ce t? sam? co oni krwi?. Ci niepi?mienni przy swoim nazwisku stawiali krzy?yki. Bunty nast?powały dalej, wrzało w 235, 236. i 237. pułku 78. brygady. Znowu dochodziło do masowych rozstrzeliwa?. Sytuacj? wyra?niej zmieniło dopiero przybycie wojsk zło?onych z Kirgizow , Baszkirow i mieszka?cow Syberii , a wi?c ludzi, dla ktorych mit Kronsztadu nie znaczył wiele.

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Rz?dowy komunikat o wydarzeniach w Kronsztadzie

Tuchaczewski podzielił swe wojska na dwie grupy ? połnocn?, pod dowodztwem J. S. Kaza?skiego i południow?, dowodzon? przez Aleksandra Siediakina .

Liczba atakuj?cych ?ołnierzy jest nieznana ^[7] , mo?na przyj?? jednak z cał? pewno?ci?, ?e grupa atakuj?cych była silniejsza od załogi Kronsztadu. Jednak i tu dochodzi do pewnych niejasno?ci. Garnizon twierdzy liczył ok. 13 ? 16 tysi?cy ludzi, gdyby wzi?? pod uwag? marynarzy, to liczba obro?cow wyniesie 26 tysi?cy. Do twierdzy kronsztadzkiej w marcu 1921 r. mo?na było dosta? si? po lodzie. Działa fortow były skierowane na zachod, baza od wschodu mogła si? broni? za pomoc? armat polowych i luf pancernikow. Ufaj?c w solidarno?? ludow Rosji marynarze nie zgodzili si? z propozycj? oficerow by zaatakowa? Oranienbaum i Siestrorieck i w ten sposob rozszerzy? powstanie.

Przeprowadzali ataki wszelkimi dost?pnymi ?rodkami. Ostrzał Kronsztadu trwał prawie przez wszystkie dni obl??enia, tj. od 7 do 18 marca. Ataki prowadzono o ka?dej porze dnia i nocy. Oprocz walki militarnej trwała tak?e walka ideologiczna i propagandowa . Tutaj rownie? bolszewicy mieli przewag?. Oskar?ali oni marynarzy o ?wiadom? b?d? nie?wiadom? agenturalno?? oraz polityczn? krotkowzroczno??. 10 marca, X zjazd partii wydelegował na apel Lenina 300 uczestnikow, ktorzy ruszyli na front w celu agitowania oddziałow; w?rod nich był m.in. Kliment Woroszyłow ^[6] . Powsta?cy kronsztadzcy nie otrzymali pomocy w takim zakresie, w jakim by sobie tego ?yczyli. Ich ograniczone mo?liwo?ci wyczerpywały si?. Wreszcie w nocy z 17 na 18 marca, po ostrzale artyleryjskim zacz?ł si? nowy, jak si? okazało ostatni, szturm.

TKR, widz?c niemo?no?? dalszego stawiania oporu, poprosił rz?d Finlandii o pozwolenie na przekroczenie, przez uciekaj?cych powsta?cow, granicy, na co Helsinki wyraziły zgod?. Bolszewicy nie chcieli pozwoli?, aby ktokolwiek uciekł z twierdzy i, ?eby odci?? odwrot, u?yli kawaleryjskiej 27. dywizji, co nie powiodło si?. Dzi?ki obronie baterii Rif i najbli?szego jej prawego fortu, powsta?cy mogli w miar? bezpiecznie wycofa? si? na fi?ski brzeg. Około 8000 ludzi zdołało uzyska? schronienie w Finlandii ^[6] . Wi?kszo?? członkow TKR z Pietriczenk? oraz gen. Kozłowskim (oskar?anym przez leninowcow o dowodzenie powstaniem) na czele zdołała uciec. Ju? 18 marca Lenin mianował nowego komendanta Kronsztadu, został nim dawny marynarz Pawieł Dybienko . 20 marca Radio Moskwa podało, ?e ostatecznie zdobyto wysp? Kotlin.

Nast?pstwa [ edytuj | edytuj kod ]

Mi?dzy kwietniem a czerwcem 1921 roku na ?mier? skazano 2103 uczestnikow powstania, na inne kary skazano 6459 ^[6] . W 1922 r. Specjalna Komisja Ewakuacyjna zesłała na Syberi? 2514 cywilow z Kronsztadu za pobyt w twierdzy w czasie powstania ^[6] . Nie lepszy był los tych, ktorzy uwierzyli w bolszewick? amnesti? i wrocili z emigracji. 13-18 tysi?cy ludzi zostało zesłanych do łagrow na Wyspy Sołowieckie i do Chołmogorow w pobli?u Archangielska , przy tym cz??? rozstrzelano jeszcze podczas transportu ^[6] . Wiosn? 1922 r. na 5 tysi?cy zesłanych w 1921 r., prze?y? zdołało 1,5 tysi?ca. Ro?ne formy represji przeciw uczestnikom zaj?? zdarzały si? jeszcze do lat 50 ^[6] . Bolszewicy zwyci??yli. Aleksander Berkman pisał: Ostatnia iskra nadziei wygasła. Terror i despotyzm zdusiły wszystko, co zrodziło si? w pa?dzierniku. Hasła rewolucji zostały zdradzone, a jej ideały utopione we krwi. Wczorajsze o?ywienie oznacza dzi? ?mier? dla milionow. Dyktatura zabiła rewolucj?, jej duch płacze... Zdecydowałem si? opu?ci? Rosj?.

Przez dziesi?ciolecia w propagandzie radzieckiej powstanie w Kronsztadzie było przedstawiane jako kontrrewolucyjne antyradzieckie wyst?pienie przygotowane przez eserow, mienszewikow, anarchistow i białogwardzistow, wspieranych przez imperialistow zagranicznych ^[8] . Znacznie pomniejszano te? skal? represji, kierowanych jakoby tylko wobec najbardziej aktywnych uczestnikow. Po tym jak Michaił Tuchaczewski i Pawieł Dybienko sami zostali poddani represjom stalinowskim pod koniec lat 30., ich rola w pi?miennictwie dotycz?cym tłumienia ?kontrrewolucji” została pomini?ta, a centraln? rol? przyznano Woroszyłowowi i Kalininowi. Tuchaczewskiego i zwolennikow Trockiego wr?cz obwiniano o celowe nieudolne działania podczas pierwszego szturmu ^[6] .

Dopiero rozporz?dzeniem z 10 stycznia 1994 prezydent Rosji Borys Jelcyn rehabilitował ofiary powstania w Kronsztadzie i pot?pił stosowane wobec nich represje jako bezprawne i sprzeczne z prawami człowieka ^[6] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• kryzys czerwcowy

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Witalij Docenko: Mify i liegendy Rossijskogo fłota . Sankt Petersburg: Poligon, 2002, s. 137-154. ISBN  5-89173-166-5 . ( ros. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Piotr Ciszewski - ?Rewolucja widziana z Kronsztadu”
• Powstanie w Kronsztadzie - ?Wszelk? władz? Sowietom - ?adnej władzy Partii” (Internetowa Biblioteka Wolno?ciowa)
• Hue and Cry over Kronstadt (praca Lwa Trockiego) ( ang. )