Finlandia , Republika Finlandii ( fi?. Suomi, Suomen Tasavalta ; szw. Finland, Republiken Finland ) ? pa?stwo w Europie Połnocnej , członek Unii Europejskiej . Graniczy od zachodu ze Szwecj? i z Bałtykiem , od połnocy z Norwegi? i od wschodu z Rosj? .

Wi?kszo?? powierzchni kraju stanowi? niziny z młod? rze?b? polodowcow?. Naturalne zachodnie i południowe granice Finlandii wyznaczaj? Zatoka Botnicka i Zatoka Fi?ska , pomi?dzy ktorymi rozci?ga si? poprzecinane ci?gami wzniesie? morenowych Pojezierze Fi?skie z 60 tys. jezior. Jeziora zajmuj? 18,8 tys km², bardzo liczne s? bagna i torfowiska . W ?rodkowej cz??ci kraju ukształtowanie terenu ma cechy południowych pojezierzy i le??cych na połnoc wy?yn . Na połnoc od Koła Podbiegunowego rozci?ga si? Laponia Fi?ska , ktora stanowi przedgorze Gor Skandynawskich .

Linia wybrze?a szkierowego , jest silnie rozwini?ta, z du?? ilo?ci? małych wysepek .
Czytaj dalej...

Wikiprojekt:Kraje nordyckie

Ustroj polityczny Finlandii - Finlandia to demokratyczna republika parlamentarno-gabinetowa, w ktorej modelu rz?dow mo?na dopatrzy? si? semiprezydencjalizmu . Wyrazicielem wielopartyjnego składu politycznego parlamentu jest rz?d z premierem na czele, pełni?cy kierownicz? rol? w pa?stwie (jest on cz??ci? władzy wykonawczej). Parlament fi?ski jest unikameralny , licz?cy 200 członkow pochodz?cych z wyborow powszechnych, sprawuje on władz? ustawodawcz?. Premiera desygnuje prezydent , wybierany w wyborach powszechnych na kadencj? trwaj?c? 6 lat. Prezydent jest głow? pa?stwa, Dowodc? Naczelnym sił zbrojnych i prowadzi polityk? zagraniczn? pa?stwa. Obecnie prezydentem Finlandii jest Sauli Niinisto , a premierem Alexander Stubb . S?downictwo jest niezale?ne od egzekutywy i legislatury. Nie ma s?du konstytucyjnego, zgodno?? ustaw z konstytucj? nie mo?e by? podwa?ana.

W Finlandii obowi?zuje konstytucja z 1 marca 2000 roku (poprzednia pochodziła z 1919 roku).

Czytaj dalej...

• ... kiedy zalegalizowano kontakty homoseksualne w Finlandii?
• ... co dzieli zatok? Toolonlahti na dwie cz??ci?
• ... jaki styl w malarstwie cechował tworczo?? Andreasa Alariesto ?
• ... jakimi j?zykami mowi si? w Sodankyla ?
• ... w jakim regionie poło?one s? Helsinki ?

Finlandia Talo ? budynek wielofunkcyjny w Helsinkach , mieszcz?cy sal? koncertow? i centrum konferencyjne. Gmach został zaprojektowany przez Alvara Aalto . Prace budowlane rozpocz?ły si? w 1967, a zako?czyły w 1971. W 1975 w Finlandia Talo został podpisany Akt Ko?cowy Konferencji Bezpiecze?stwa i Wspołpracy w Europie . Budynek jest te? siedzib? Filharmonii Helsi?skiej i Orkiestry Symfonicznej Fi?skiego Radia.

Gmach mie?ci si? w Helsinkach, w dzielnicy Toolo, niedaleko zatoki Toolonlahti , przy ulicy Mannerheimintie (droga E 12 i krajowa nr 1), jej wschodniej cz??ci, w pobli?u dworca kolejowego.

Alvar Aalto w stworzonym przez siebie planie zagospodarowania miasta przewidział miejsce dla sali koncertowej i kongresowej. Pierwsze projekty powstały w 1961, po?niejsze zmiany wprowadzono w latach 1964 i 1971. Miasto powierzyło Alvarowi Aalto realizacj? tego projektu w 1968. Budow? skrzydła koncertowego uko?czono w 1971, pierwszy koncert odbył si? 2 grudnia 1971. Do 1975 przygotowano skrzydło konferencyjne dla potrzeb KBWE.
Czytaj dalej...

• rozwijaj istniej?ce artykuły
• pisz nowe artykuły

Turku ( fi?. Turku , szw. Abo , ros. Турку ) ? miasto w południowo-zachodniej Finlandii , u uj?cia rzeki Aurajoki . Stolica kraju do roku 1812 (oficjalnie od 1809 , najstarsze miasto Fi?skie. Uniwersytet zało?ony w 1640 roku. Obecnie stolica prowincji Turku-Pori, wa?ny port (w 2007 obsłu?ył 3,6 mln pasa?erow). Rozwini?ty przemysł. W skład zespołu miejskiego wchodz?: Raisio, Kaarina i Naantali . Jest atrakcyjnym turystycznie miejscem. Działa tam tak?e m.in. polski konsulat honorowy . Bardzo silne wpływy kultury szwedzkiej. Nazwa Turku pochodzi od starosłowia?skiego słowa t?rg? oznaczaj?cego "rynek, targ".

Tereny dzisiejszego Turku zamieszkane były ju? w okresie epoki br?zu. W VIII - X w. był wa?n? osad? handlow? i stolic? ksi?stwa Varsinais-Suomi . ?rodła historyczne wymieniaj? je w kontek?cie prob podboju i chrystianizacji kraju przez Eryka IX. W 1154 wysłano tam angielskiego biskupa Henryka, ktory popadł w konflikt z miejscowym bogatym rolnikiem i został przez niego zabity.

Od pocz?tku ?redniowiecza Turku było stolic? kraju. Było w strefie wpływow szwedzkich . Rozwin?ło si? wtedy w du?e miasto. Wybudowano wiele ko?ciołow roma?skich , a w po?niejszym czasie gotyckich . W roku 1249 ufundowano klasztor Dominikanow , za? w 1300 po?wi?cona została katedra. W Turku powstało biskupstwo obejmuj?ce niemal cał? dzisiejsz? Finlandi?, ktore niedługo po?niej stało si? arcybiskupstwem. W XIV wieku miasto nale?ało do zwi?zku miast hanzeatyckich .

Czytaj dalej...

Pierogi karelskie ( fin. karjalanpiirakat ) - fi?ska potrawa m?czna, rodzaj płaskiego pieroga otwartego, składaj?cego si? z dwoch warstw: spodniej, z ciasta z maki pszenno-?ytniej, oraz wierzchniej, wykonanej z puree ziemniaczanego lub gotowanego ry?u. Podaje si? na gor?co, cz?sto z voimuna paisti - smarowidła wykonanego z jajek i masła.

Carl Gustaf Emil Mannerheim , (wymowa: maner'hejm , ur. 4 czerwca 1867 , Askainen , zamek Villnas , zm. 28 stycznia 1951 w Lozannie w Szwajcarii ) ? baron , fi?ski dowodca wojskowy ( generał-lejtnant carskiej Armii Rosyjskiej, marszałek Finlandii) i polityk; prezydent kraju w latach 1944 ? 1946 . Był te?, jako regent , pierwsz? głow? pa?stwa po uzyskaniu niepodległo?ci.

Był synem ksi?cia Carla Roberta Mannerheima i jego ?ony Heleny von Julin. Jako czternastolatek poszedł do Szkoły Kadetow w Haminie, sk?d usuni?to go ze wzgl?dow dyscyplinarnych. Wst?pił na Uniwersytet Helsi?ski. Od 1897 słuchacz Mikołajewskiej Szkoły Oficerskiej Kawalerii w Petersburgu . Od 1889 jako kornet w 15 Aleksandryjskim Pułku Dragonow stacjonuj?cym w Kaliszu . Wraz z pułkiem został przeniesiony do Sankt Petersburga. Po?niej słu?ył w Azji ?rodkowej i na Dalekim Wschodzie. W 1905 pułkownik i dowodca pułku. Uczestnik wojny rosyjsko-japo?skiej ( 1904 ? 1905 ). W l. 1906 ? 1908 szef Misji Wojskowej w Chinach.

W 1911 trafił do Polski, gdzie dowodził 13 Władymirskim pułkiem dragonow w Mi?sku Mazowieckim i po?niej pułkiem ułanow lejbgwardii w Warszawie , jednym z najlepszych pułkow kawalerii w armii Imperium Rosyjskiego , ktorego koszary mie?ciły si? w parku warszawskiego Belwederu .

Polityka : flaga Finlandii , herb Finlandii , ustroj polityczny Finlandii , Allemansratten , Eduskunta , konstytucja Finlandii , sytuacja prawna i społeczna osob LGBT w Finlandii

Media : Helsingin Sanomat , Yle , Ilta-Sanomat , Hufvudstadsbladet

Miasta : Aanekoski , Alavus , Espoo , Fiskars , Haapajarvi , Hameenlinna , Hamina , Hanko , Haukipudas , Heinavesi , Heinola , Helsinki , Hollola , Hyvinkaa Iisalmi , Imatra , Ivalo , Jakobstad , Jarvenpaa , Joensuu , Joutseno , Jyvaskyla , Kaarina , Kajaani , Kalajoki , Kangasala , Karkkila , Kemi , Kerava , Keuruu , Kirkkonummi , Kitee , Kokkola , Kontiolahti , Kotka , Kouvola , Kuopio , Kuusamo , Kuusankoski , Lahti , Lappeenranta , Lemi , Lieksa , Lohja , Mikkeli , Naantali , Npkia , Nurmijarvi , Oulainen , Oulu , Oulunkyla , Petajavesi , Pieksamaki , Pohja , Pori , Porvoo , Raahe , Raisio , Rauma , Riihimaki , Rovaniemi , Salo , Savonlinna , Seinajoki , Siilinjarvi , Sipoo , Tampere , Teuva , Tornio , Turku , Tuusula , Uusikaupunki , Vaasa , Valkeakoski , Vantaa , Varkaus , Vihti , Ylojarvi

Jeziora : Bodom , Inari , Oulujarvi , Pielinen , Pihlajavesi , Paijanne , Saimaa

Rzeki : Kemijoki , Kokemaenjoki , Ounas , Paatsjoki , Tana , Torne

Historia Finlandii : 5 Finlandzki Pułk Strzelcow Imperium Rosyjskiego , Armia ?Norwegen” , Armia Przesmyku Karelskiego , Finlandia w polityce Stanow Zjednoczonych 1917-1919 , Fi?ska Republika Demokratyczna , Front Połnocny , Hakapelici , kosz chlebowy Mołotowa , Krolestwo Finlandii , Linia Mannerheima , Linia Salpa , marka fi?ska , Ochotniczy Fi?ski Batalion Waffen-SS , Ostrobotnia , strzelanina w Tuusula , Wielka Finlandia , Wielkie Ksi?stwo Finlandii , Wojna domowa w Finlandii , Wojna lapo?ska , Wojna zimowa , Wojna kontynuacyjna , władcy Finlandii

O?wiata w Finlandii : Uczelnie w Finlandii , Helsi?ska Wy?sza Szkoła Handlu , Jyvaskylan ammattikorkeakoulu , Techniczny Uniwersytet Helsi?ski , Uniwersytet Helsi?ski , Uniwersytet Joensuu , Uniwersytet Turku , Abo Akademi