Kolonia (geografia polityczna)

Kolonia (z łac. colonia ?osada rolnicza”) ? posiadło?? pa?stwa, nazywanego krajem macierzystym b?d? metropoli? , znajduj?ca si? poza jego granicami i podlegaj?ca bezpo?redniej zale?no?ci politycznej i gospodarczej. Pierwsze kolonie zakładano ju? w staro?ytno?ci w rejonie morza ?rodziemnego , w okresie tak zwanej wielkiej kolonizacji greckiej . Najwi?cej kolonii powstało w efekcie wielkich odkry? geograficznych . Do XIX wieku obie Ameryki , Azja , Afryka i Australia zostały spenetrowane przez europejskich osadnikow. Polityka promuj?ca zajmowanie terytoriow zamorskich przez pa?stwa wysoko rozwini?te okre?lona została mianem kolonializmu .

Proces likwidacji kolonii zapocz?tkowany został przez przekształcenie trzynastu brytyjskich kolonii w Ameryce Połnocnej w niepodległe Stany Zjednoczone . Ameryka Południowa spod zale?no?ci kolonialnej uwolniona została w okresie wojen napoleo?skich . Najpo?niej dekolonizacja dotarła do Azji i Afryki . Wi?kszo?? kolonii ulokowanych na tych kontynentach zyskała niezale?no?? dopiero w latach 60. XX wieku .

Wspołczesne kolonie s? w wi?kszo?ci niewielkimi terytoriami wyspiarskimi. Oficjalnie okre?la si? je mianem terytoriow zale?nych lub terytoriow zamorskich. Ich lista sporz?dzona przez ONZ zawiera obecnie 17 pozycji ^[1].

Koloni? od pa?stwa marionetkowego lub protektoratu odro?nia brak niezale?nych struktur władzy oraz odr?bnych organow prowadz?cych w jej imieniu polityk? zagraniczn? . Zarowno pierwsze jak i drugie (je?li w ogole istniej?) s? podporz?dkowane metropolii .

Definicje [ edytuj | edytuj kod ]

Wspołcze?nie przyjmuje si?, ?e terminy ?kolonia” i ?terytorium zale?ne” posiadaj? odmienne znaczenie. Pierwszy odnosi si? do terytoriow, ktore przynajmniej cz??ciowo s? zamieszkane przez rdzenn? ludno?? ( autochtonow ), nieposiadaj?c? pełnych praw obywatelskich . Organy przedstawicielskie władzy nie istniej? lub nie maj? realnych kompetencji. Wykluczona jest mo?liwo?? przyznania niepodległo?ci . Populacja dzieli si? na osadnikow posiadaj?cych pozycj? dominuj?c? i zwykle znacznie liczniejsz? a przy tym dyskryminowan? ludno?? tubylcz?. System władzy oraz wzorce kulturowe narzucane s? przez metropoli? . W niektorych przypadkach rdzenna ludno?? wykorzystywana jest w roli taniej, b?d? wr?cz niewolniczej siły roboczej .

Drugi termin (terytorium zale?ne) odnosi si? do posiadło?ci zamorskich, w ktorych wszyscy mieszka?cy, niezale?nie od pochodzenia, posiadaj? rowne prawa, w tym prawo do legalnego ogłoszenia niepodległo?ci . Niekiedy kolonia staje si? terytorium zale?nym w efekcie zmiany stosunku liczebnego pomi?dzy osadnikami i tubylcami. Przewaga pierwszych, optuj?cych za zachowaniem zale?no?ci wzgl?dem metropolii mo?e prowadzi? do konfliktow z mniej licznymi potomkami rdzennej ludno?ci.

Mianem kolonii okre?la si? niekiedy pa?stwa , ktore wprawdzie ogłosiły niepodległo?? , ale wci?? znajduj? si? pod wpływem byłej metropolii , b?d? władze w nich nadal sprawuje zło?ona z potomkow osadnikow mniejszo??. Tego typu sytuacja wyst?piła m.in. po ogłoszeniu Jednostronnej Deklaracji Niepodległo?ci Rodezji .

Poj?cie ?nieformalna kolonia” odnosi si? do pa?stw znajduj?cych si? de facto pod obc? kontrol?. Termin ten jest sporny ze wzgl?du na trudno?? w odro?nieniu zale?no?ci od realnego podporz?dkowania.

Przykłady kolonii historycznych [ edytuj | edytuj kod ]

Staro?ytno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Kolonie asyryjskie : Babilonia
Kolonie fenickie : Kartagina
Kolonie greckie : Neapol , Durres , Cyrena
Kolonie rzymskie : Kolonia ( Colonia Agrippinensis ), Lincoln ( Lindum Colonia )

Nowo?ytno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Kolonie belgijskie : Kongo Belgijskie
Kolonie brytyjskie : Nowa Anglia , Nowa Południowa Walia , Indie , Kanada , Rodezja , Nowa Zelandia
Kolonie du?skie : Grenlandia , Wyspy Owcze
Kolonie francuskie : Algieria , Maroko , Francuska Afryka Rownikowa , Indochiny Francuskie
Kolonie hiszpa?skie : Wicekrolestwo Peru , Nowa Hiszpania , Maroko Hiszpa?skie
Kolonie holenderskie : Holenderskie Indie Wschodnie , Gujana Holenderska , Antyle Holenderskie
Kolonie japo?skie : Tajwan , Korea
Kolonie niemieckie : Kamerun , Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia , Niemiecka Afryka Wschodnia , Togoland
Kolonie portugalskie : Angola , Brazylia , Mozambik , Wyspy Zielonego Przyl?dka
Kolonie rosyjskie : Alaska
kolonie szwedzkie : Nowa Szwecja , Gwadelupa
Kolonie włoskie : Libia , Somali Włoskie , Etiopia , Erytrea (3 ostatnie od 1936 r. istniały jako jedna kolonia Włoska Afryka Wschodnia )

Kolonie wspołcze?nie [ edytuj | edytuj kod ]

Aktualnie ?adna z byłych pot?g kolonialnych nie posiada kolonii w tradycyjnym znaczeniu tego słowa. Wi?kszo?? dawnych kolonii odzyskała niepodległo?? . Pozostałym przyznano status terytoriow zamorskich lub zostały one zintegrowane z metropoliami .

Lista terytoriow zale?nych sporz?dzona przez ONZ zawiera 17 pozycji ^[1], brakuje na niej jednak mi?dzy innymi Portoryko , Marianow Płn. czy departamentow zamorskich i wi?kszo?ci wspolnot zamorskich Francji, ktore rownie? cz?sto okre?lane s? mianem kolonii/terytoriow zamorskich.

Aktualnie za terytoria zale?ne (niesamodzielne) uznawane s? przez ONZ ^[1]: