Ten artykuł nale?y dopracowa? : → napisa? artykuł w sposob neutralny , → poprawi? styl ? powinien by? encyklopedyczny , epitety, domysły. Czym jest "owa hiszpa?sko??" - w tek?cie nic o niej nie ma? O jakich ideałach Husserla pisał Ortega?. Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Jose Ortega y Gasset

Data i miejsce urodzenia	9 maja 1883 Madryt
Data i miejsce ?mierci	18 pa?dziernika 1955 Madryt
Narodowo??	Hiszpan
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wiki?rodłach
Cytaty w Wikicytatach

Jose Ortega y Gasset (ur. 9 maja 1883 w Madrycie , zm. 18 pa?dziernika 1955 tam?e) ? filozof i eseista hiszpa?ski .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Ortega y Gasset był synem Jose Ortega Munilla i Dolores Gasset Chinchilla, corki redaktora liberalnej gazety El Imparcial . Uczył si? u jezuitow w Maladze , a nast?pnie krotko u Miguela de Unamuno w Salamance . Potem podj?ł w Madrycie studia prawnicze i filozoficzne, ktore uko?czył w 1904 r. z tytułem doktorskim uzyskanym za rozpraw? "Groza wieku tysi?cznego" . Dalsza kariera potoczyła si? wyj?tkowo szybko. Podj?ł wspołprac? z pismem II Imparcial , zało?onym przez jego dziadka, a w roku nast?pnym udał si? na w?drowk? do Niemiec , gdzie studiował na uczelniach w Lipsku , Berlinie i Marburgu . To wywarło na niego najwi?kszy wpływ. Ortega powiedział po?niej, ?e prze?ył w Marburgu decyduj?ce lata swojej młodo?ci, znalazł bowiem warunki do rozwijania własnych zdolno?ci, a tak?e mistrzow, ktorzy stali si? jego przewodnikami po filozofii . Byli to przede wszystkim Hermann Cohen , Paul Natorp i Georg Simmel . Pod ich wpływem, z ktorego miał wyzwoli? dopiero po latach, stał si? neokantyst?. Po powrocie do Hiszpanii został profesorem logiki w Wy?szej Szkole Nauczycielskiej (Escuela Superior del Magisterio), a w 1910 r. otrzymał, maj?c 27 lat, katedr? metafizyki na uniwersytecie w Madrycie . W tym?e roku opublikował te? jeden z najgło?niejszych swoich esejow , Adam w raju .

Jego działalno?? stanowiła tak?e wyzwanie wobec tradycyjnej filozofii panuj?cej na uczelniach Hiszpanii , przede wszystkim wobec spirytualizmu Krauzowskiego, ktory w poł?czeniu z wpływami Ko?cioła zamienił si? w scholastyczne moralizatorstwo .

W d??eniu do cało?ciowego spojrzenia tkwi zapewne ?rodło filozofii Ortegi y Gasseta, zwanej racjowitalizmem ^[1] , ktora opiera si? na dwoch kamieniach w?gielnych: na przekonaniu, ?e istnieje tylko racjonalny sposob poznania rzeczy, i po drugie na tym, ?e problem ?ycia, w ktorym nasze własne, jednostkowe ?ycie jest tylko fragmentem. Była to wi?c owa hiszpa?sko?? przeło?ona na j?zyk filozofii. Pisze wiele, w 1911 r. studia o Freudzie , w 1913 r. o ideałach Husserla , w 1917 r. o Schelerze , nast?pnie wnikliwie rozprawy o Goethem , Kancie , w 1933 r. o Diltheyu. Du?o tłumaczył i sam organizował działalno?? translatorsk? i wydawnicz? dzi?ki pismom jakie zakładał, i seriom wydawniczym, ktorymi kierował (sławna ?Biblioteca de ideas del Siglo XX” ).

W okresie dyktatury de Rivery Ortega y Gasset nie krył swoich republika?skich przekona?, zwalczał faszyzm wykorzystuj?c swoj wielki, rzeczywisty autorytet. Został członkiem Kortezow, ale po wojnie domowej wyjechał na emigracj?. Przebywał w Holandii , Argentynie , Francji , i Portugalii . W czasie tych w?drowek pisze mi?dzy innymi prace: ?Historia jako system” (1941) i ?Schemat kryzysu” . W 1946 r. powrocił do Hiszpanii, ale nie skorzystał z propozycji obj?cia katedry uniwersyteckiej i po?wi?cił si? całkowicie tworczo?ci naukowej. Wiele rozpraw powstałych w tym czasie ukazało si? dopiero po jego ?mierci.

Zmarł w pa?dzierniku 1955 roku.

Przekłady na j?zyk polski [ edytuj | edytuj kod ]

• Medytacje o ?Don Kichocie” , Wyd. Muza, Warszawa 2008, ISBN  978-83-7495-368-9 ( Meditaciones del Quijote 1914)
• Dehumanizacja sztuki i inne eseje , wyd. I: Warszawa 1980, Wyd. Czytelnik, ISBN  83-07-00056-4 ; wyd. II (zawiera tylko cz??? esejow z wyd. I): Wyd. Muza, Warszawa 1996, s. 219 ( La deshumanizacion del Arte e Ideas sobre la novela 1925)
• Bunt mas wyd. I: ( Bunt mas i inne pisma socjologiczne , tłum. P. Niklewicz, R. Wo?niakowski ? Bunt mas : I. Bunt mas , II. Kto rz?dzi ?wiatem? ; Pisma socjologiczne : Rozmy?lania o technice ( Ensimismamiento y alteracion. Meditacion de la tecnica 1939), Człowiek i ludzie ( El hombre y la gente ? kurs z lat 1949-1950 opublikowany w roku 1957), Rozmy?lania o Europie ( De Europa meditatio quaedam ? wykład wygłoszony w roku 1949)) Warszawa 1982, Wyd. PWN, str. 765, wyd. II i III ( Bunt mas ): Warszawa 1995, 1997, 2008, Wyd. Muza, ISBN  83-7079-468-8 ISBN  83-7079-906-X ISBN  978-83-7495-564-5 ( La rebelion de las masas 1929)
• Wokoł Galileusza , tłum. E. Burska, Wydawnictwo Spacja, 1993, ISBN  83-85277-11-0 ( En torno a Galileo , kurs z lat 1933?1934; opublikowany w cz??ci w roku 1942 pod tytułem Esquema de las crisis )
• Ewolucja teorii dedukcyjnej. Poj?cie zasady u Leibniza , Wyd. Słowo/Obraz Terytoria, Gda?sk 2004, ISBN  83-89405-43-1 ( La Idea de principio en Leibniz y la evolucion de la teoria deductive , 1947, opublikowane 1958).
• Rozmy?lania o Europie , Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, s. 92, ISBN  83-235-0183-1 (wykład wygłoszony w Berlinie w roku 1949 z tytułem łaci?skoj?zycznym De Europa meditatio quaedam , opublikowany w 1960 roku).
• Szkice o miło?ci , Przekład: Krzysztof Kamyszew, posłowie: Małgorzata Szpakowska; il.: Jerzy Nowosielski. Warszawa 1989, Wyd. Czytelnik, Str. 198, ISBN  83-07-01597-9 ( Estudios sobre el amor )
• Velazquez i Goya , Wybor: Stanisław Cichowicz, przekład: Rajmund Kalicki, Warszawa 1993, Wyd. Czytelnik, s. 284, ISBN  83-07-02278-9 ( Papeles sobre Velazquez y Goya 1950)
• Po co wracamy do filozofii? , ( Tematy podro?ne ; Zadanie naszych czasow ; Zmierzch rewolucji ; Historyczne znaczenie teorii Einsteina ; Ani witalizm ani racjonalizm ; Po co wracamy do filozofii? ; Zmienno?? losow nauki ; Dzieje jako system; Idee i prze?wiadczenia ), zbior tekstow - wybrał i wst?pem opatrzył Stanisław Cichowicz, przeł. Ewa Burska, Magda Iwi?ska, Anna Jancewicz, Wydawnictwo Spacja, 1992, s. 240, ISBN  83-85277-07-2
• Wprowadzenie dla niemieckich czytelnikow , wyd. Aureus, Krakow 2012. ISBN  978-83-60741-51-1

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Notas de trabajo. Epilogo . Ed. de Jose Luis Molinuevo. Madryt: Alianza-Fundacion Jose Ortega y Gasset, 1994
• Joxe Azurmendi "Ortega y Gasset" in Espainiaren arimaz , Donostia: Elkar, 2006. ISBN  84-9783-402-X
• Eugeniusz Gorski Jose Ortega y Gasset i kryzys ideologii hiszpa?skiej , 1982, Ossolineum, s. 266
• Krzysztof Polit Kryzys cywilizacji Zachodu w my?li Jose Ortegi y Gasseta , Lublin 2005, Wyd. UMCS, s. 288, ISBN  83-227-2381-4
• Ryszard R.   Gaj   Ryszard R. , Jose Ortega y J.O.   Gasset   Jose Ortega y J.O. , Ortega y Gasset , Warszawa: Wyd. Wiedza Powszechna, 2007, s. 294, ISBN  978-83-214-1386-0 , OCLC   749581471   .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Filozofia ?ycia
• Racjonalizm
• Witalizm

Zobacz kolekcj? cytatow z Jose Ortegi y Gasseta w Wikicytatach