한국   대만   중국   일본 
Godło Polski ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Godło Polski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Godło Polski
Ilustracja
Na podstawie obowi?zuj?cej ustawy
(Dz.U. 2005 nr 235 poz. 2000) [1] .
Informacje
W oryginale

Herb/Godło Rzeczypospolitej Polskiej [2]

Wprowadzono

26 czerwca 1295 (pierwsza wersja)
29 marca 1928 (obecna wersja) [3]

Tarcza

?francuska”

Opis

Srebrny ( biały ) ukoronowany orzeł na czerwonej tarczy [2]

Odznaczenie

Order Orła Białego

Multimedia w Wikimedia Commons

Godło Polski , Godło Rzeczypospolitej Polskiej , wła?ciwie herb Polski [2] ? godło i symbol Rzeczypospolitej Polskiej ; jego archetypem jest dynastyczny herb Piastow , pierwszych władcow Polski.

Podstawa prawna [ edytuj | edytuj kod ]

Zgodnie z art. 28 Konstytucji RP [4] Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu . Korona została przywrocona 31 grudnia 1989 r. ustaw? z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [5] (art. 1 p. 19). Jednak?e nowy wzor godła został wprowadzony dopiero 22 lutego 1990 r. ustaw? z dnia 9 lutego 1990 r. o zmianie przepisow o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej [6] .

W ustawie o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o piecz?ciach pa?stwowych [7] ustawodawca okre?lił:

Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego ze złot? koron? na głowie zwroconej w prawo, z rozwini?tymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy.

Wzor godła Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zał?cznik nr 1 do tej ustawy.

Opis [ edytuj | edytuj kod ]

Według zał?cznika nr 1 do ustawy jest to biały (jednogłowy) orzeł w złotej koronie, ze złotymi szponami i dziobem, zwrocony w prawo [8] . Godło heraldyczne umieszczone jest na czerwonym polu, lekko zw??aj?cej si? ku dołowi tarczy herbowej .

Ustawa potwierdza i precyzuje zarazem barwy bieli i czerwieni b?d?ce barwami Rzeczypospolitej Polskiej . Okre?lone s? one w zał?czniku nr 2.

Orzeł biały odwzorowany jest symbolicznie w białej, gornej barwie flagi polskiej zło?onej z dwoch poziomych pasow. Zgodnie z zasadami heraldyki pas gorny polskich barw narodowych reprezentuje białego orła, a dolny ? czerwone pole tarczy herbowej [9] .

U?ycie i ochrona [ edytuj | edytuj kod ]

Godło Polski na fasadzie ambasady w Zagrzebiu

Wspołcze?nie jest to chroniony prawem symbol pa?stwa polskiego. Jego wizerunek widnieje na budynkach administracji publicznej wszystkich szczebli. Jest obecny w szkołach oraz s?dach. Ponadto jest reprezentowany na awersach polskich monet, a tak?e koszulkach sportowcow reprezentuj?cych Polsk? [10] [11] . Niemniej jednak w Polsce pojawia si? wiele pyta? o granic? eksponowania oraz dowolnego interpretowania symbolu narodowego, a tak?e traktowania jako pami?tkowy gad?et [12] .

Zniewa?enie, niszczenie, uszkadzanie lub usuwanie godła Polski to wyst?pek zagro?ony kar? grzywny , kar? ograniczenia wolno?ci albo kar? pozbawienia wolno?ci do roku. Art. 137 § 1 Kodeksu karnego w tym samym zakresie obejmuje ochron? flag?, sztandar, chor?giew, bander?, flag? lub inny polski znak pa?stwowy.

Art. 137 § 2 k.k. reguluje kwesti? zniewa?enia lub niszczenia znakow pa?stwowych obcego pa?stwa na terenie Polski. Ochrona prawna z tytułu art. 137 § 2 k.k. ogranicza si? do znakow wystawionych publicznie przez przedstawicielstwo tego pa?stwa lub na zarz?dzenie polskiego organu władzy. Zgodnie z tak zwan? klauzul? wzajemno?ci z art. 138 § 1 k.k. znaki pa?stwa obcego na terenie Polski s? obj?te ochron? jedynie w przypadku gdy pa?stwo obce zapewnia wzajemno??. Naruszenie przepisow o u?ywaniu godła RP stanowi wykroczenie zagro?one kar? aresztu lub grzywny [13] .

Tradycja heraldyczna [ edytuj | edytuj kod ]

Herb Ludwika Andegawe?skiego i herby polskich ksi???t, Herbarz Geldrii , koniec XIV w.

Orzeł przedstawiony jest zgodnie z tradycj? heraldyczn?, w postaci gotowej do walki. Nieprawd? jest, jakoby złamana została w tym przypadku heraldyczna zasada alternacji, ktora ka?e tak dobiera? tynktury , aby kolor znajdował si? na metalu lub metal na kolorze (metalami w heraldyce s? srebro i złoto, najcz?stszymi kolorami ? czerwie? i bł?kit). Biel oddaje w heraldyce metal srebrny, tak wi?c nie ma potrzeby dodatkowego oddzielania bieli orła od czerwonego tła. Polskie godło nosi nazw? własn? Orzeł Biały, ale heraldyczny opis pa?stwowego symbolu brzmi: w polu czerwonym srebrny orzeł w złotej koronie. Uło?enie głowy orła w prawo (w stron? zaszczytn? ku prawemu skrzydłu) jest w heraldyce naturalne i nie wymaga dodatkowego okre?lenia.

Rownie? nieprawdziwe jest twierdzenie, ?e ukoronowanie orła oznacza niepełn? suwerenno??. Owszem, w zachodnioeuropejskiej heraldyce ukoronowanie przedstawianego na tarczy zwierz?cia czy postaci oznaczało zwykle zale?no?? lenn?. Ukoronowany Orzeł Biały przeciwnie, od pocz?tku symbolizował suwerenno?? Polski.

Od wizerunku orła białego na czerwonym polu wywodz? si? biało-czerwone barwy flagi polskiej . Zgodnie z zasadami heraldyki pas gorny reprezentuje białego orła, a dolny czerwone pole tarczy herbowej [9] . Kolory te według symboliki u?ywanej w heraldyce maj? nast?puj?ce znaczenie:

  • Koloru białego u?ywa si? w heraldyce jako reprezentacj? srebra. Oznacza on tak?e wod?, a w zakresie warto?ci duchowych czysto?? i niepokalanie.
  • Kolor czerwony jest symbolem ognia, a z cnot oznacza odwag? i waleczno?? [9] .

Bł?dy i krytyka [ edytuj | edytuj kod ]

Bł?dem z punktu widzenia nazewnictwa heraldycznego , jest zastosowana w Ustawie pisownia godło Rzeczypospolitej Polskiej , podczas gdy zamieszczona w artykule Ustawy definicja opisuje cały herb, a wi?c godło wraz z tarcz? barwy czerwonej. Fragment ten powinien wi?c brzmie? herb Rzeczypospolitej Polskiej . Wynika to z faktu, ?e godłem pa?stwowym jest sam stylizowany heraldycznie, ukoronowany orzeł biały, za? godło umieszczone w czerwonym polu tarczy , zgodnie z zasadami heraldyki, jest ju? herbem [14] .

Traktowanie okre?le?: herb oraz godło jako synonimow powoduje komplikacje podczas opisywania symbolu pa?stwa, gdy? symbolem niektorych pa?stw były i s? godła, podczas gdy inne pa?stwa u?ywaj? herbow. Przykładem godła jako symbolu pa?stwa było godło ZSRR (gdzie nie wyst?puje tarcza herbowa), a przykładem herbu jako symbolu pa?stwa, jest herb Rosji .

  Osobne artykuły: Herby i godła pa?stw ?wiata , Herb pa?stwowy i  Godło pa?stwowe .

Opracowany w 1927 roku wzor orła, stosowany z niewielkimi zmianami do dzisiaj, wzbudził w momencie jego przyj?cia kontrowersje. Krytykowano głownie kilka bł?dow formalnych:

  • przepaska na skrzydłach, oraz or?? , czyli łapy wraz ze szponami oraz dziob, powinny by? złote,
  • w koronie powinny by? prze?wity mi?dzy kwiatonami ,
  • zako?czenia przepaski powinny mie? kształt trojli?cia, a nie gwia?dzistej rozety (w wersji po 1990 roku dokonano korekty tego elementu),
  • rysunek powinien by? płaski z czarnymi liniami konturowymi, nie za? cieniowany.

Cz??? krytykow zarzucała u?ycie korony otwartej bez krzy?a ? zaczerpni?tej z piecz?ci majestatycznej Przemysła II , zamiast zamkni?tej z jabłkiem i krzy?em, ktorej wzorem winna by? korona Chrobrego . Zakwestionowano te? złote obramowanie tarczy (usuni?te po 1990 roku). Wi?kszo?? z tych uwag przewijała si? w czasie dyskusji nad zmian? godła w roku 1990. Jednak pomimo tych formalnych uchybie? postanowiono zachowa? wzor z 1927 roku jako najbardziej popularny, dokonuj?c tylko niewielkich korekt: w czasach PRL wzorowano na nim kolejne wersje orła bez korony, u?ywała go rownie? Polonia i rz?d na uchod?stwie (cho? ze zmienion? koron? ? zamkni?t? z krzy?em).

Według opublikowanych w 2017 bada? heraldyka Jerzego Michty, projekt Kami?skiego jest w rzeczywisto?ci kopi? wizerunku polskiego orła na stworzonym przez francusk? medalierk? Elis? Beetz-Charpentier medalu ku czci Ignacego Paderewskiego z 1924 [15] . W pa?dzierniku 2018 roku Andrzej-Ludwik Włoszczy?ski, powołuj?c si? na publikacj? Jerzego Michty oraz przeprowadzone przez siebie badania stwierdził, ?e inspiracj? Kami?skiego mogła by? wył?cznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924 [16] . W grudniu 2018 roku Aleksander B?k opublikował kopi? umowy z dnia 15 maja 1934 roku, zawartej pomi?dzy Mennic? Parysk? a medalierk? Elis? Beetz-Charpentier [17] . Jego zdaniem stanowi to dowod, ?e plakieta nie została wyemitowana w roku 1924, lecz dopiero w roku 1934, a teza Jerzego Michty i wnioski sformułowane przez Andrzeja-Ludwika Włoszczy?skiego s? niezgodne z prawd? [18] .

Legenda [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Lech, Czech i Rus .
Lech z bra?mi przy gnie?dzie orła

Według legendy zało?yciel pa?stwa Polan , Lech , podczas postoju w okolicach Poznania ujrzał pod wieczor sporych rozmiarow gniazdo na drzewie. Znajdował si? w nim biały orzeł z trzema piskl?tami. Gdy Lech przygl?dał si? mu, orzeł rozpostarł skrzydła na tle nieba czerwonego od zachodz?cego sło?ca. Lech zachwycił si?, postanowił tam osi???, umie?cił orła w swym herbie , a miejsce na pami?tk? nazwał Gniezdnem (obecnie Gniezno) od słowa gniazdo . Historia ta b?d?ca cz??ci? legendy o Lechu, Czechu i Rusie pierwszy raz spisana została w Kronice wielkopolskiej napisanej po łacinie w 1273 [19] oraz w ? Kronice Dalimila ” spisanej w j?zyku czeskim w 1319.

Informacje o orle jako godle Krolestwa polskiego zanotowane zostały przez polskich pisarzy historycznych. Zanotował j? Jan Długosz w swoich Rocznikach , pisanych w latach 1455?1480 [20] . W tek?cie autor wskazał na podobie?stwa do godła Rzymu . Legend? o Lechu oraz orle zakładaj?cym gniazdo wspomniał tak?e w 1555 roku w swoim dziele De origine et rebus gestis Polonorum (pol. O pochodzeniu i czynach Polakow ) polski historyk Marcin Kromer [21] .

Niektorzy uczeni upatruj? w legendzie podania o zało?eniu Rzymu przez Romulusa i Remusa . Jej elementem jest auspicjum , staro?ytny rytuał wnioskowania z lotu ptakow drapie?nych (np. orła) o aprobacie bogow dla podj?tych zamierze?.

Mniej romantyczna wersja zakłada, ?e Polanie mogli przyj?? emblemat orła jako symbol mocy (orzeł był towarzyszem Jowisza i nosicielem jego piorunow) wzoruj?c si? na cesarstwie rzymskim , lub po 800 roku jego nast?pcy, ?wi?tym Cesarstwie Rzymskim , od ktorego symbol orła przej?ło wiele europejskich pa?stw. Znak był znany w?rod Polan głownie ze zdobnictwa celtyckiego lub rzymskich monet, docieraj?cych na ich ziemie szlakiem bursztynowym [2] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Denar Princes Polonie Bolesława Chrobrego z wizerunkiem ptaka

Orzeł jako godło jest znany od czasow staro?ytnych. Był u?ywany m.in. w staro?ytnym Imperium Rzymskim jako symbol legionowy. We wczesnym ?redniowieczu orła u?ywali rownie? Goci , Gepidowie i Frankowie . Od ?redniowiecza był rownie? symbolem ?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego i Cesarstwa Bizanty?skiego .

Wizerunku orła w koronie dopatrywano si? na słynnym denarze Princes Polonie Bolesława Chrobrego z około 1005-1007 roku, traktuj?c go jako najwcze?niejszy zachowany wizerunek ?herbu Polski”. W?rod uczonych nie ma jednak pewno?ci, jaki ptak przedstawiony jest na monecie [22] . Według dawniejszych opracowa? ( Kazimierz Stronczy?ski , Marian Gumowski ) uto?samiaj?cych ptaka z orłem, byłby to bielik zwyczajny (charakterystyczne kropki odzwierciedlaj? białe lotki widoczne w naturze na jego zło?onych skrzydłach). Obecnie jednak wi?kszo?? najwa?niejszych numizmatykow, archeologow i historykow (m.in. Ryszard Kiersnowski , Zygmunt Zakrzewski, Stanisław Suchodolski ) zgadza si?, ?e ptak na monecie nie przedstawia orła i nie ma zwi?zku z po?niejszym herbem Polski. Uczeni zwracaj? uwag?, ?e denar Chrobrego wykazuje du?e podobie?stwo do monet wybijanych przez czeskiego ksi?cia Władywoja . Autorytet w dziedzinie ?redniowiecznych denarow, prof. Stanisław Suchodolski uwa?a, ?e na monecie przedstawiony jest paw indyjski , ktory był wowczas wa?nym symbolem chrystologicznym i symbolem ?w. Wojciecha [23] .

Płytka ceramiczna z wyobra?eniem orła, Gniezno XII wiek
Orzeł na piecz?ci majestatycznej Przemysła II z 1295, najstarsze znane u?ycie polskiego godła

Orzeł wyst?pował na monetach i piecz?ciach ksi???t piastowskich , tarczach i chor?gwiach od XII wieku. Pocz?tkowo funkcjonuje w herbach ?l?skich linii Piastow. Po raz pierwszy jako godło ksi???ce pojawia si? na piecz?ci konnej Kazimierza opolsko-raciborskiego w 1222 r. [24] Po?niej stopniowo jest przejmowany jako herb przez kolejne linie Piastow, najpo?niej pojawia si? na piecz?ciach ksi???t mazowieckich, bo dopiero po 1271 r. [9] Jako oficjalny herb całego pa?stwa polskiego zacz?ł by? u?ywany od 1295 przez Przemysła II , ktory po raz pierwszy u?ył ukoronowanego orła jako godła pa?stwa na rewersie piecz?ci majestatycznej z 1295 r. [9]

Forma graficzna orła zmieniała si? przez wieki. Dzisiejsza jego forma, przyj?ta w 1927 roku (projekt profesora Zygmunta Kami?skiego [25] ), jest wzorowana na orle z epoki Stefana Batorego . Trzeba zauwa?y?, ?e projekt ten jest w zasadzie bardziej przystosowany do piecz?ci lub tarczy okr?głej ni? do prostok?tnej (heraldycznej).

Chor?giew z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodow, XVI w.
Orzeł Jagiellonow na modlitewniku Anny Jagiellonki z 1582

Zmieniała si? tak?e cała tarcza ? w Rzeczypospolitej Obojga Narodow tarcza stała si? czwordzielna, z naprzemiennymi wizerunkami polskiego Orła i litewskiej Pogoni . Jednocze?nie krolowie u?ywali te? własnych herbow, zwykle umieszczaj?c je w tarczy sercowej herbu pa?stwowego (np. Snopek Wazow ).

  Osobny artykuł: Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodow .

Po rozbiorach wiele utworzonych przez zaborcow guberni, prowincji i wojewodztw polskich otrzymało nowe herby ? nadal przewijał si? na nich biały orzeł, bez korony albo z koron?, albo z głow? odwrocon? na lew? cz??? czoła; gdzieniegdzie wyst?powała te? Pogo? mimo wygasłej unii . Najcz??ciej były to herby zło?one z godłem zaborcy (np. Wielkie Ksi?stwo Pozna?skie miało herb z czarnym orłem tak jak inne prowincje pruskie , ale z tarcz? sercow? czerwon?, na ktorej widniał polski orzeł w koronie).

  Osobne artykuły: Herb Ksi?stwa Warszawskiego i  Herb Krolestwa Polskiego .

W czasie powstania listopadowego rozgorzała dyskusja na temat godła. Wzoruj?c si? na rewolucyjnej Francji historyk Joachim Lelewel zaproponował aby nad Orłem i Pogoni? umieszczonymi na amarantowym tle znalazła si? czapka frygijska zamiast korony. Miało by? to symbolem zwyci?stwa ludowładztwa . Sejm uznał to jednak za symbolik? jakobi?sk? i pozostał przy godle jagiello?skim [26] .

Po powstaniu listopadowym imperatorzy wszechrosyjscy, tytułuj?cy si? rownie? krolami (carami) Polski, przej?li polski Order Orła Białego z niebiesk? wst?g?, ktory odt?d cieszył si? w Rosji uznaniem.

Na herbie z okresu powstania styczniowego widnieje, oprocz orła i Pogoni, Archanioł Michał ? patron Rusi .

Po rozbiorach ludno?? polska skrz?tnie zbierała przedrozbiorowe grosze i inne polskie monety z herbem Rzeczypospolitej (Orzeł Biały oraz Pogo? na czterech polach tarczy heraldycznej) [ potrzebny przypis ] . Oczywi?cie nie mogło zabrakn?? orła na sztandarach i emblematach powsta?czych, cz?sto nadal z Pogoni? litewsk?.

W 1916 Austria i Niemcy przystały na odnowienie Krolestwa Polskiego . W 1917 wyemitowano pierwsze banknoty polskie z orłem w koronie na tarczy niepodzielnej.

Po odzyskaniu niepodległo?ci wszystkie siły polityczne były zgodne, ?e godłem ma by? Orzeł Biały. Kwestia sporna dotyczyła korony. Przeciwko jej umieszczeniu nad głow? orła byli politycy Polskiej Partii Socjalistycznej oraz działacze ruchu ludowego . Najbardziej przeciw umieszczeniu w godle korony był ludowiec Stanisław Thugutt [26] . Ostatecznie orła w koronie jako godło pa?stwowe wprowadzono ustaw? uchwalon? przez Sejm Ustawodawczy 1 sierpnia 1919 [27] . Oficjalny wizerunek godła przypominał orła Stanisława Poniatowskiego i był u?ywany do 1927, kiedy powstała nowa wersja według projektu Zygmunta Kami?skiego. Odrzucono tradycyjn? form?, zast?puj?c j? now? ( Zobacz te? sekcje: Tradycja heraldyczna , Bł?dy i krytyka ), m.in. usuni?to krzy? z korony, dodano dwie pi?cioramienne rozety [28] .

W czasie II wojny ?wiatowej polscy komuni?ci zdecydowali si? na wprowadzenie nowego symbolu pa?stwowego. Wanda Wasilewska poleciła wowczas Janinie Broniewskiej opracowanie projektu orła na czapki mundurowe ?ołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Ko?ciuszki. W oparciu o orła z sarkofagu Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego w katedrze płockiej powstał nowy orzeł bez korony. Szybko, bo ju? w 1944 roku, komunistyczne władze reprezentowane przez PKWN zdecydowały wroci? do przedwojennego wizerunku orła, ale usun?ły koron? z głowy orła. W 1947 roku ogłoszono konkurs na godło pa?stwowe, ale pozostał on nierozstrzygni?ty. Ostatecznie w konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku opublikowano wizerunek orła, ktory od przedwojennego ro?nił si? brakiem korony, a złoty otok zast?piło obramowanie tarczy w formie generalskiego w??yka [29] . Usuni?cie potwierdzono dodatkowo dekretem z roku 1955, jednocze?nie zrezygnowano z obramowania tarczy [30] . Rz?d RP na uchod?stwie w odpowiedzi Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. umie?cił na głowie orła zamkni?t? koron? zwie?czon? krzy?em [31] .

W okresie przemian ustrojowych po wyborach parlamentarnych w 1989 roku posłowie Stronnictwa Demokratycznego wnie?li projekt ustawy przewiduj?cy przywrocenie orłowi korony. Pocz?tkowo w?tpliwo?ci co do tego pomysłu wysuwał kierowany przez Bronisława Geremka Obywatelski Klub Parlamentarny , nie neguj?c zasadno?ci tej zmiany, ale wskazuj?c na jej przedwczesno?? z uwagi na brak przyj?cia w cało?ci nowej konstytucji [32] [33] . Ostatecznie propozycj? t? Sejm PRL X kadencji uwzgl?dnił przy zmianie Konstytucji PRL, przyjmuj?c ustaw? niemal jednogło?nie (374 głosy za, 1 głos przeciw), przywracaj?c tym samym orłowi koron? według wzoru z roku 1927 [6] [32] .

W 2018 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpocz?ło prace nad nowelizacj? ustawy o symbolach pa?stwowych, w tym zał?cznika zawieraj?cego wzor godła pa?stwowego. Zmiany maj? dotyczy? głownie dostosowania wzorow do aktualnych technologii, ale zaplanowano tak?e zmiany w wygl?dzie (m.in.) skrzydła maj? by? lustrzanym odbiciem, prze?wity w koronie, nogi złote [34] .

Od pa?dziernika 2022 organy administracji rz?dowej zgodnie z rozporz?dzeniem Rady Ministrow z 30 wrze?nia 2022 u?ywaj? w swojej identyfikacji wizualnej nowej wersji orła z godła pa?stwowego [35] [36] , ktory od ustawowego ro?ni si? m.in. pozłacanymi nogami do linii upierzenia oraz kształtem skrzydeł, ktore stały si? lustrzanymi odbiciami [37] .

Orzeł Biały na znakach narodowych na przestrzeni wiekow [ edytuj | edytuj kod ]

Orzeł Biały na flagach polskich [ edytuj | edytuj kod ]

Orzeł Biały w herbach miast w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]


Orzeł w polskiej symbolice wojskowej [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Polski orzeł wojskowy .
  • Orzeł wojskowy w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
  • Wojska Lądowe
    Wojska L?dowe
  • Marynarka Wojenna
    Marynarka Wojenna
  • Siły Powietrzne
    Siły Powietrzne
  • Wojska Specjalne
    Wojska Specjalne
  • Wojska Obrony Terytorialnej
    Wojska Obrony Terytorialnej
  • Logo Ministerstwa Obrony Narodowej
    Logo Ministerstwa Obrony Narodowej

Orzeł w polskich odznaczeniach [ edytuj | edytuj kod ]

Inne przykłady zastosowania symbolu Orła Białego i Godła Polski [ edytuj | edytuj kod ]

Proby ?identyfikacji” orła [ edytuj | edytuj kod ]

Bielik

Heraldyczny stylizowany orzeł przedstawiony na godle ma charakter symboliczny (zob. orzeł jako symbol ) i jako taki nie stanowi odzwierciedlenia konkretnego gatunku ptaka. Mimo to niekiedy podejmowane s? proby ł?czenia go z rzeczywistymi gatunkami potocznie zaliczanymi do orłow , b?d? doszukiwania si? w nich pierwowzoru lub inspiracji dla powstania godła.

W tym kontek?cie orzeł z polskiego godła wi?zany jest najcz??ciej z bielikiem , ale tak?e z dziewi?cioma innymi gatunkami ptakow, takimi jak: orzeł przedni , orzeł cesarski , orzeł stepowy , orlik grubodzioby , orlik krzykliwy , orzełek południowy , bielik wschodni , gado?er oraz rybołow [43] [44] [45] . Na korzy?? bielika ma przy tym ?wiadczy? fakt, ?e na wi?kszo?ci wizerunkow skoki orła na godle s? nieopierzone, dziob jest du?y, a barwa pior biała, wła?ciwa barwie pior ogona i głowy starszych osobnikow tego gatunku [46] [43] . W powszechnym mniemaniu bielik jest uwa?any za orła , jednak w rzeczywisto?ci przedstawiciele rodzaju Haliaeetus , do ktorego nale?y ten gatunek, s? genetycznie bli?ej spokrewnieni z rodzajami Ichthyophaga , Milvus i Haliastur ni? z orłami wła?ciwymi zgrupowanymi w podrodzinie Aquilinae [47] [48] . Tym niemniej nie tylko w polskim nazewnictwie zwyczajowym bielika okre?la si? jako orła ? w krajach Europy Zachodniej okre?la si? go mianem orła morskiego ( niem. ? Seeadler , ang. ? sea-eagle ) [49] [50] . Ponadto niektorzy ornitolodzy przyjmuj? bardzo szerok? definicj? orła (?du?e ptaki drapie?ne, ktore nie s? kaniami, myszołowami, s?pami, sokołami lub jastrz?biami”), dopuszczaj?c mo?liwo?? okre?lania mianem orła oprocz orłow wła?ciwych tak?e orłow morskich [51] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Strona głowna Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej - Internetowy System Aktow Prawnych ( Dz.U. 2005 nr 235 poz. 2000 )
  2. ↑ a b c d Alfred Znamierowski : Insygnia, symbole i herby polskie . Warszawa: ?wiat Ksi??ki , 2003, s. 109?130. ISBN  83-7311-601-X .
  3. ↑ Ostatnia modyfikacja 22 lutego 1990.
  4. ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483 .
  5. ↑ Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 444 .
  6. ↑ a b Dz.U. z 1990 r. nr 10, poz. 60 .
  7. ↑ Dz.U. z 2024 r. poz. 155
  8. ↑ Heraldycznie w prawo, tj. w lew? stron? dla obserwatora; patrz zasady blazonowania .
  9. ↑ a b c d e Stanisław Russocki, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejow , Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.
  10. ↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 1599 .
  11. ↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 490 .
  12. ↑ Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o piecz?ciach pa?stwowych , art. 16. 1. Symbole Rzeczypospolitej Polskiej nie mog? by? umieszczane na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego. 2. Dozwolone jest umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
  13. ↑ Art. 49 § 2 Kodeksu wykrocze?.
  14. ↑ Raport NIK Informacja o wynikach kontroli u?ywania symboli pa?stwowych przez organy administracji publicznej , przypis na str. 15 (format pdf).
  15. ↑ Wiktor   Ferfecki , Godło Polski jest plagiatem? , ?Rzeczpospolita”, 29 pa?dziernika 2018 [dost?p 2018-10-29] .
  16. ↑ Andrzej-Ludwik   Włoszczy?ski , Dwa w jednym [online], 17 pa?dziernika 2018 [dost?p 2018-10-17] , Cytat: Raczej trudno, patrz?c na oba artefakty, mowi? o zbie?no?ci my?lenia i przypadkowo?ci, ze wzgl?du na zbyt du?? szczegołowo?? formy orła i jej nietypowo??. Inspiracja wydaje si? by?, w tym układzie, daleko posuni?ta i o ile forma wykazuje bardzo du?e podobie?stwo, to ju? idea stoj?ca za ni? jest w 100% identyczna. Je?eli dodamy do tego do?? ogolnikowe wypowiedzi Kami?skiego na temat inspiracji, bez wskazywania detalicznego tych?e, mamy domniemanie granicz?c? z pewno?ci?, ?e t??e inspiracj? była wył?cznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924 .
  17. ↑ Aleksander   B?k , Dowod prawdy [online], JakiZnakTwoj.pl, 5 grudnia 2018 [dost?p 2018-12-05] .
  18. ↑ Aleksander   B?k , Co ja pacz?… ? i nie wierz? [online], Wiem-Jak.com, 4 grudnia 2018 [dost?p 2018-12-04] .
  19. ↑ Brygida Kurbisowna, Studia nad Kronik? wielkopolsk? , Pozna?skie Towarzystwo Przyjacioł Nauk, Pozna? 1952.
  20. ↑ Mecherzy?ski 1867 ↓ .
  21. ↑ Bła?ewski 1857 ↓ .
  22. ↑ Tadeusz Kałkowski: Tysi?c lat monety polskiej . Krakow: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 40?41
  23. ↑ Stanisław Suchodolski: Orzeł czy paw? Jeszcze o denarze Bolesława Chrobrego z napisem PRINCES POLONIE . Inter Orientem et Occidentem. Studia z dziejow Europy ?rodkowowschodniej ofiarowane Prof. Janowi Tyszkiewiczowi, Warszawa 2002. Wyd. DiG. [dost?p 2014-05-04].
  24. ↑ Wojciech Gorczyk, Połksi??yc, orzeł, lew i smok. Uwagi o godłach napiecz?tnych Piastow, ?Histmag” ISSN   1896-8651 [1] .
  25. ↑ Godło Polski jest plagiatem? [online], www.rp.pl [dost?p 2020-08-05] ( pol. ) .
  26. ↑ a b Jerzy Besala, Tyrani i bła?ni. Od cezarow rzymskich i Henryka VIII Tudora do Stalina i Hitlera . Bellona Warszawa 2013, s. 362.
  27. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 69, poz. 416 .
  28. ↑ Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980 .
  29. ↑ Z Orłem Białym poprzez wieki. Cz. 5: Symbolika pa?stwowa PRL i III RP ? Histmag.org [online] [dost?p 2017-04-28] .
  30. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 47, poz. 314 .
  31. ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. o zmianie rozporz?dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach pa?stwowych oraz o oznakach, chor?gwiach i piecz?ciach, przez dodanie Krzy?a w Koronie. ( Dz.U. z 1956 r. Nr 3, poz.1 ).
  32. ↑ a b Lesław Lech: Orłu korona, narodowi reformy ? wspomnienia posła na Sejm RP . Przegl?d Dziennikarski, 20 stycznia 2015. [dost?p 2017-07-15].
  33. ↑ Waldemar Kowalski: Orzeł biały znow w koronie. Jak PRL zmienił si? w III RP przy aplauzie generała Jaruzelskiego . Natemat, 26 grudnia 2014. [dost?p 2017-07-15].
  34. ↑ Wiktor   Ferfecki , Wiemy, kto narysuje Polakom nowe godło , ?rp.pl”, 26 pa?dziernika 2018 [dost?p 2018-10-26] ( pol. ) .
  35. ↑ Rozporz?dzenie Rady Ministrow z dnia 30 wrze?nia 2022 r. w sprawie sposobu u?ywania wizerunku orła ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej oraz barw Rzeczypospolitej Polskiej do celow wspolnej identyfikacji wizualnej ( Dz.U. z 2022 r. poz. 2102 ).
  36. ↑ Wspolna identyfikacja wizualna administracji rz?dowej . gov.pl, 19 pa?dziernika 2022. [dost?p 2022-10-31].
  37. ↑ Wiktor Ferfecki: Rz?d zmienił sobie godło pa?stwowe . rp.pl, 18 pa?dziernika 2022. [dost?p 2022-10-31].
  38. ↑ Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U. 1919 nr 69, poz. 416 . ISAP. [dost?p 2018-11-21].
  39. ↑ Rozporz?dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach pa?stwowych oraz o oznakach, chor?gwiach i piecz?ciach. Dz.U. 1927 nr 115 poz.980. . ISAP. [dost?p 2018-11-21].
  40. ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 listopada 1956 r. o zmianie Rozporz?dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach, barwach pa?stwowych oraz o oznakach, chor?gwiach i piecz?ciach przez dodanie Krzy?a w Koronie. Dz.U Władz RP na Uchod?stwie 1956 nr 3, poz. 3. . ISAP. [dost?p 2018-11-21].
  41. ↑ Ustawa o godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ( Dz.U. z 1980 r. nr 7, poz. 18 )
  42. ↑ Andrzej Heidrich Andrzej Heidrich nie ?yje. To on zaprojektował polskie banknoty
  43. ↑ a b Tomasz   Pietras , Znak zwyci?skiego orła , mowiawieki.pl [zarchiwizowane 2002-07-17] .
  44. ↑ TEMAT TYGODNIA ? Zagadka polskiego orła , ?TWiNN” [dost?p 2017-01-20] .
  45. ↑ Najnowsze dzieje symboli pa?stwowych i narodowych polski [online], www.pogotowieflagowe.pl [dost?p 2017-01-20] .
  46. ↑ Mizera 1999 ↓ , s. 5.
  47. ↑ Heather R.L.   Lerner , David P.   Mindell , Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA , ?Molecular Phylogenetics and Evolution”, 37 (2), 2005 , s. 327?346, DOI :  10.1016/j.ympev.2005.04.010 [dost?p 2024-03-27] ( ang. ) .
  48. ↑ J.H. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles . [w:] Aves?A Taxonomy in Flux 3.05 Introduction [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dost?p 2016-08-14]. ( ang. ) .
  49. ↑ Andrzej   Kruszewicz , Ptaki Polski , t. 1, Warszawa: ?Multico” Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 148?156, ISBN  978-83-7763-327-4 .
  50. ↑ Mizera 1999 ↓ , s. 12?13.
  51. ↑ Mizera 1999 ↓ , s. 12?14.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Symbole narodowe Polski
Konstytucyjne
Militarne
Nazwy i kody
Polska ? tematy i zagadnienia
Historia
Geografia
Prawo i ustroj polityczny
Demografia ,
bezpiecze?stwo
i ?ycie społeczne
Kultura
Gospodarka
Herby i godła pa?stw Europy
Pa?stwa niepodległe
Terytoria zale?ne
Pa?stwa nieuznawane
na arenie mi?dzynarodowej

Europa

  1. ↑ Republika Kosowa jest uznawana przez 105 ze 193 pa?stw członkowskich ONZ, 23 z 28 UE i 24 z 28 NATO, w tym Polsk?.
  2. ↑ Zakon stanowi suwerenny podmiot prawa mi?dzynarodowego
  3. ↑ Mołdawska Republika Naddniestrza nie jest uznawana przez ?adne pa?stwo
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Godło_Polski&oldid=73911298 ”