Franciszek Roli?ski (ur. ok. 1597 w Pabianicach , zm. 14 lipca 1674 w Krakowie ) ? polski lekarz, profesor i rektor Akademii Krakowskiej , burmistrz Krakowa.

Był synem Jana. W 1616 rozpocz?ł studia w Akademii Krakowskiej, w 1620 został bakałarzem, w 1622 magistrem sztuk wyzwolonych. W latach 1622- 1627 prowadził zaj?cia na uczelni krakowskiej; uzupełniał studia w Padwie , gdzie uzyskał dyplom doktora medycyny i doktora praw. We Włoszech zyskał uznanie jako lekarz, otrzymał podobno propozycj? obj?cia posady lekarza u posła Rzeczypospolitej Weneckiej w Konstantynopolu. Zdecydował si? jednak na powrot do Krakowa, gdzie na pocz?tku lat 30. po?lubił El?biet? z Łojow, a w 1641 przyj?ł prawo miejskie ^{[ potrzebny przypis ]} i rozwin?ł szerok? praktyk? lekarsk?. Był m.in. lekarzem wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego .

Od 1642 prowadził wykłady w Akademii Krakowskiej, obejmuj?c katedr? medycyny po Krzysztofie Naymanowicu . Od 1644 do ko?ca ?ycia zasiadał w radzie miejskiej, kilkakrotnie pełnił funkcj? burmistrza; od 1649 był rownie? fizykiem miejskim. W 1656 wraz z cz??ci? rady sprzeciwił si? zło?eniu hołdu krolowi szwedzkiemu Karolowi X Gustawowi i wkrotce opu?cił miasto (podobnie jak inni profesorowie uniwersytetu). Po powrocie do Krakowa w pa?dzierniku 1657 został powołany na pierwszego rektora Akademii Krakowskiej po wyzwoleniu; ponownie był wybierany w 1658, na rok akademicki 1658/1659 i 1666/1667, a w 1665 był wicerektorem. Funkcj? dziekana Wydziału Lekarskiego sprawował w 1645 i 1658/1659. Wykonywał obowi?zki uczelniane w okresie licznych napi?? (zwi?zanych m.in. z wyborami kolejnych rektorow) i odbudowy uniwersytetu po okresie potopu szwedzkiego . Prowadził jednocze?nie rozległ? praktyk? lekarsk?, dzi?ki ktorej dorobił si? kamienicy w Krakowie oraz wsi St?goborzyce.

Był bohaterem kilku gło?nych wydarze? w Krakowie. W 1660 jako burmistrz wydał stra?y miejskiej polecenie strzelania do grupy studentow, oblegaj?cych jedn? z kamienic; w wyniku strzelaniny jeden ze studentow zgin?ł, a owczesny rektor Adam Rosczewicz pozwał Roli?skiego przed trybunał lubelski. Wydany wowczas wyrok usuni?cia Roli?skiego z uniwersytetu został po?niej anulowany i nie przeszkodził nawet w ponownym wyborze na rektora, ale zarazem podwa?ył jego pozycj? w ?rodowisku akademickim. Wcze?niej Roli?ski był oskar?any o nepotyzm (przeforsował przyj?cie na uniwersytet szwagra, doktora promocji rzymskiej Mikołaja Zalaszowskiego) oraz o zaniedbanie obowi?zkow wykładowcy (co tłumaczył prac? lekarza). Gło?ny był rownie? zatarg Roli?skiego z najstarszym synem Janem, ktory przyst?pił do Szwedow w czasie potopu, ograbił dom ojca i bez jego wiedzy zawarł zwi?zek mał?e?ski, po czym zbiegł z Krakowa.

Franciszek Roli?ski zmarł w lipcu 1674 w Krakowie i został pochowany w ko?ciele Wszystkich ?wi?tych. Był dwukrotnie ?onaty; po ?mierci pierwszej ?ony Katarzyny (z ktor? miał wspomnianego wy?ej syna Jana) po?lubił w 1652 Krystyn? z Zalaszowskich. Z drugiego mał?e?stwa miał cork? Ann? (po?niej ?on? rajcy krakowskiego Andrzeja Krausego) i syna Franciszka Benedykta. Franciszek Benedykt Roli?ski uko?czył studia na Uniwersytecie Krakowskim i pracował tam jako docent (1674-1676), a w 1677 uzyskał tytuł doktora obojga praw w Padwie. Po?niej osiadł w Krakowie, zmarł w 1696 . Starszy syn Jan, wydziedziczony testamentem, zmarł przed 1703.

Starszy brat Franciszka, Paweł Roli?ski rownie? studiował na Uniwersytecie Krakowskim (1612-1616), prawdopodobnie we Włoszech został doktorem medycyny, a po?niej zajmował si? edukacj? młodych Opali?skich ? Krzysztofa i Łukasza , z ktorymi odbywał podro?e po Europie (m.in. przebywał kilka lat w Leuven ).

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Leszek Hajdukiewicz, Franciszek Roli?ski , w: Polski Słownik Biograficzny , tom XXXI, 1988-1989

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Qvæstio De Apoplexia (1642) w bibliotece Polona