Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Krolestwa Polskiego hasło Pabianice

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz te?: Pabianice (ujednoznacznienie) .

Pabianice

miasto i gmina
Centrum Pabianic, ulica Zamkowa
Herb Flaga
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	łodzkie
Powiat	pabianicki
Aglomeracja	łodzka
Data zało?enia	X/XI w.
Prawa miejskie	1297
Prezydent	Grzegorz Mackiewicz
Powierzchnia	32,99 km²
Wysoko??	174?203 m n.p.m.
Populacja  (31.12.2023) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	60 598 [1] 1836,9 os./km²
Strefa numeracyjna	42
Kod pocztowy	95?200
Tablice rejestracyjne	EPA
Poło?enie na mapie powiatu pabianickiego Pabianice
Poło?enie na mapie Polski Pabianice
Poło?enie na mapie wojewodztwa łodzkiego Pabianice
51°39′52″N   19°21′20″E / 51,664444   19,355556
TERC ( TERYT )	1008021
SIMC	0959079
Urz?d miejski ul. Zamkowa 16 95-200 Pabianice
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Wiadomo?ci w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Pabianice ? miasto w wojewodztwie łodzkim , siedziba powiatu pabianickiego . Drugie co do liczby mieszka?cow miasto aglomeracji łodzkiej . Pabianice nale?? do Zwi?zku Miast Polskich . Pod wzgl?dem powierzchni miasto znajduje si? na 10. pozycji w wojewodztwie łodzkim, a 150. w Polsce. Były miastem duchownym ^[2] kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie szadkowskim wojewodztwa sieradzkiego w ko?cu XVI wieku ^[3] . Patronem miasta jest ?w. Maksymilian Maria Kolbe ^[4] .

Według danych GUS z 31 grudnia 2020, Pabianice liczyły 63 945 mieszka?cow i były pod wzgl?dem liczby ludno?ci trzecim (po Łodzi oraz Piotrkowie Trybunalskim ) miastem w wojewodztwie łodzkim, a 60. spo?rod najludniejszych miast w Polsce ^[5] .

Poło?enie [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice le?? w zespole miejskim Łodzi . Obszar miasta obejmuje 32,99 km² co stanowi 6,7% powierzchni powiatu pabianickiego i charakteryzuje si? wydłu?eniem w kierunku rownole?nikowym rozci?gaj?cym si? na rowninie. Najni?szy punkt miasta jest poło?ony nad rzek? Dobrzynk? , przy połnocnej granicy Pabianic, jego wysoko?? wynosi 174 m n.p.m. Najwy?szy punkt jest zlokalizowany na południe od lasu miejskiego z wysoko?ci? 203 m n.p.m. Pabianice granicz? z Łodzi? oraz gminami Dobro? , Ksawerow , Pabianice i Rzgow .

Pod wzgl?dem historycznym Pabianice le?? w dawnej ziemi sieradzkiej ^[6] .

Procentowy podział gleb w mie?cie pod wzgl?dem struktury u?ytkowania:

• u?ytki rolne: 48,5%
• grunty zurbanizowane i zabudowane: 32,2%
• tereny komunikacyjne: 9,5%
• u?ytki le?ne: 8,9%
• grunty pod wodami i tereny ro?ne: 0,9% ^[7]

Pabianice s? poło?one w kredowej niecce łodzkiej, wypełnionej osadami lodowcowymi i aluwialnymi gdzie wyst?puj? gleby piaskowe i bielicowe (klasa V i VI) oraz gleby aluwialne i mułowo-bagienne klasy IV oraz gleby III klasy zajmuj?ce ok. 9,7% terenu ^[7] . W granicach miasta i gminy wiejskiej jest kilka ?wirowisk oraz odkrywek gliny zwałowej , przy ktorych budowano miejscowe cegielnie . Cegielnia zlokalizowana przy ul. Rzgowskiej posiadała własn? kolejk? w?skotorow? ^{[8] [9]} .

S?siednie gminy [ edytuj | edytuj kod ]

Dobro? , Ksawerow , miasto Łod? , Pabianice (gmina wiejska) , Rzgow

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tki osady [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice powstały zapewne na przełomie X i XI w. jako niewielka ?rodle?na osada nad rzeczk? Dobrzynk? , dopływem Neru. Z tego te? okresu pochodzi nazwa miejscowo?ci, ktorej zało?ycielem był prawdopodobnie człowiek nosz?cy imi? Fabian (Pabian), do?? popularne w s?siednich Czechach. Z czasem zapomniano o prawdziwym znaczeniu nazwy i pisz?cy pod koniec XIX w. miejscowy dziejopisarz Maksymilian Baruch na podstawie miejscowych legend wywnioskował, ?e pierwotna nazwa brzmiała Pobawianice lub Pobijanice od zabawy w tutejszych lasach ksi???t i polowaniach (bijania) na dzik? zwierzyn?. Zupełnie inn? wersj? było wzi?cie miana od sk?din?d nieznanej ksi??nej o imieniu Pabianka, ktora miała by? tak szpetnej urody, ?e musiano j? ukrywa? przed lud?mi. Wedle miejscowej legendy, aby ukry? brzydot? przed postronnymi udawała si? na modlitwy do ko?cioła ?w. Mateusza z odległego o kilkadziesi?t metrow zamku podziemnym przej?ciem, prowadz?cym pod obecn? ul. Zamkow? ^[10] .

Pabianice wsi? ko?cieln? [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tkowo wie? była własno?ci? ksi?cia. Dopiero w II poł. XII w. stała si? posiadło?ci? ko?cioła krakowskiego . ?rodła wi??? to wydarzenie z ksi??niczk? czesk? Judyt? ? pierwsz? ?on? Władysława Hermana . Powodem darowizny osady Pabianice wraz z okolic? zwan? Chropy (nazwa ta oznacza tereny podmokłe, bagienne), miała by? według tradycji ch?? zło?enia wotum w celu wybłagania narodzin potomka (para ksi???ca mogła si? cieszy? 25 sierpnia 1085 lub 1086 z narodzin Bolesława III Krzywoustego ). Poło?one w du?ej odległo?ci od Krakowa Pabianice przez nast?pne stulecia prze?ywały stagnacj?. Jak napisał w swojej kronice kanonik krakowski Jan Długosz : ?cz??ciej (okolice ? przyp.) zwierz dziki za legowisko obierał, ani?eli dotykał pług rolnika” ^{[ potrzebny przypis ]} .

Powstanie miasta [ edytuj | edytuj kod ]

Sytuacja zmieniła si? diametralnie na przełomie XIII i XIV w., kiedy siedziba zarz?du dobr kompleksu kapituły w ziemi sieradzkiej została umiejscowiona wła?nie w Pabianicach. Wkrotce rozpocz?to te? starania o mo?liwo?? lokowania tutaj miasta. Kiedy to si? dokładnie stało, nie wiadomo, gdy? dokumenty lokacyjne spłon?ły jeszcze w XVI w. Wprawdzie zgod? na zało?enie miasta wydał na r?ce biskupa krakowskiego Jana Muskaty jeszcze Władysław Łokietek w 1297, jednak cel ten udało si? zrealizowa? prawdopodobnie dopiero w połowie XIV w ^[11] . Badacze najcz??ciej przyjmuj? lata 1342?1354, czyli rownolegle z powstaniem tutejszej parafii. Pierwsze wzmianki ?rodeł o Pabianicach jako mie?cie pochodz? z ko?ca XIV w ^[12] . Wiadomo, ?e Pabianice wraz z lokacj? otrzymało prawo do dwoch dni targowych ? wtorek i pi?tek, co korzystnie wpłyn?ło na interesy owczesnych mieszczan, oraz do dwoch jarmarkow w dniu ?w. Mateusza 24 lutego i ?w. Wawrzy?ca 3 czerwca. Zatwierdził je i dodał do nich trzeci w dniu ?w. Filipa i Jakuba 1 maja w 1549 krol Zygmunt August ^{[13] [14]} .

Własno?? ko?cielna [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice pozostały własno?ci? ko?cieln? kapituły krakowskiej. Do ko?ca XVI w. kompleks ten obejmował dwa miasteczka (tak?e Rzgow ) oraz 51 wsi. W celu pomno?enia dochodow kapituła cz?sto decydowała si? oddawa? w zamian za opłaty swoje posiadło?ci w dzier?aw?. Tenutariuszami (dzier?awcami) byli najcz??ciej duchowni, wywodz?cy si? zreszt? na ogoł z kapituły krakowskiej, cho? ze wzgl?du na ich liczne obowi?zki zatrzymuj?ce ich w stolicy, ich rol? przejmowali czasami ?wieccy starostowie. Własno?? ko?cielna utrzymała si? na ziemi pabianickiej a? do ko?ca istnienia I Rzeczypospolitej. Po 1793 zostały sekularyzowane przez Prusakow, staj?c si? ekonomi? rz?dow? ^{[ potrzebny przypis ]} .

Miasto w I Rzeczypospolitej [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice nie były du?? miejscowo?ci?. W okresie najlepszej prosperity polskich miast, na przełomie XVI i XVII w., miasteczko osi?gn?ło liczb? tylko 1100 mieszka?cow. Był to jednak znacznie lepszy rezultat ni? mogła si? pochwali? pobliska Łod? . Miasteczko owczesne posiadało wył?cznie zabudow? drewnian?, zlokalizowan? wzdłu? starego traktu, biegn?cego z Krakowa do Ł?czycy (jest to obecna ulica Warszawska, dawniej zwana Piotrkowsk?). Jak to miało miejsce w wi?kszo?ci niedu?ych o?rodkow miejskich, ludno?? zajmowała si? głownie upraw? ziemi. Tak?e tutaj dało si? jednak zauwa?y? wiele instytucji typowych dla miasta, jak drewniany ratusz po?wiadczony ?rodłowo w 1533. Wła?nie w II poł. XVI w. zbudowano najcenniejsze pabianickie zabytki w stylu renesansowym ? dwor obronny tenutariuszy dobr pabianickich (wzniesiony w latach 1565?1571) oraz ko?cioł parafialny ?w. Mateusza (1583?1588). Architektem obu obiektow był najprawdopodobniej Ambro?y Włoch natomiast wykonawc? Wawrzyniec Lorek , ktoremu kapituła krakowska w zamian za budow? przyznała dom na Nowym Mie?cie w Pabianicach. W mur ko?cioła od strony połnocnej wmurowano fragment portalu rozebranej wie?y mostowej z pierwotnym herbem Pabianic.

W mie?cie istniały cechy rzemie?lnikow m.in. kołodziejow, kowali, piekarzy, rze?nikow, sukiennikow, szewcow, ku?nierzy i białoskornikow (wytworcow zamszu). Przywilej cechowy ww. cechow nadany został 31 sierpnia 1553 przez kapituł?, a potwierdził go dwa lata po?niej Zygmunt August ^[15] .

Upadek miasta w XVII i XVIII w. [ edytuj | edytuj kod ]

Od ko?ca XVI w. miasto zacz?ło powoli traci? na znaczeniu, nawet w skali regionalnej. Przyczyniły si? to tego kl?ski ?ywiołowe (cz?ste po?ary i epidemie) oraz wojny niszcz?ce miasto. We znaki dał si? wtedy zwłaszcza fakt braku murow miejskich, przez co Pabianice stanowiły łatwy łup dla przeci?gaj?cych oddziałow wojskowych, cz?sto rownie? nieopłacanych polskich. W ko?cu XVIII w. Pabianice zamieszkiwało ju? tylko 482 mieszka?cow, w tym 15 ?ydow. Były wi?c miastem tylko z nazwy ^[16] .

Miasto w Krolestwie Polskim [ edytuj | edytuj kod ]

Okres stagnacji, jak? prze?ywały Pabianice, min?ł bezpowrotnie wraz z utworzeniem Krolestwa Polskiego (1815) i wł?czeniem miasta do wojewodztwa kaliskiego ^[17] . Nowy polski rz?d przeznaczył okolic? pod rozbudow? przemysłu włokienniczego i sukienniczego w kalisko-mazowieckim okr?gu przemysłowym ^[18] . Sprzyjała temu obfito?? lasow, wod i gruntow rz?dowych. Powstaj?cy przemysł ?ci?gn?ł do Pabianic osadnikow. Pocz?tkowo przybywali głownie mieszka?cy okolicznych miejscowo?ci, po 1825 zacz?li si? pojawia? osadnicy spoza Krolestwa Polskiego. Wykwalifikowanych tkaczy i sukiennikow zach?cano do przyjazdu darmowymi działkami budowlanymi oraz ulgami podatkowymi. Dzi?ki temu liczba ludno?ci szybko rosła. W latach 1823?1824 zdecydowano przeprowadzi? regulacj? urbanistyczn? Pabianic, tworz?c tzw. Nowe Miasto, z osobnym Rynkiem (obecnie stoi tu dom towarowy ?Trzy Korony” ). Głown? arteri? komunikacyjn? stała si? ulica Szosowa (obecnie ul. Zamkowa).

Okazj? do błyskawicznego rozwoju Pabianic był kryzys w sukiennictwie, spowodowany wprowadzeniem w 1832 granicy celnej mi?dzy Krolestwem Polskim a Rosj?. Umo?liwiło to dynamiczny rozwoj produkcji tkanin bawełnianych. Kolejne wa?ne daty w rozwoju tutejszego przemysłu to 1851, gdy zniesiono bariery celne mi?dzy Krolestwem z Rosj? (otwarcie rynkow zbytu dla wyrobow bawełnianych) oraz 1864, gdy uwłaszczono chłopow (dopływ taniej siły roboczej). Najwi?kszym zakładem przemysłowym Pabianic było wowczas przedsi?biorstwo włokiennicze Krusche-Ender, ktore zatrudniało pod koniec XIX w. 4000 robotnikow. W 1913 było ono czwartym co do wielko?ci zakładem włokienniczym w kraju. Liczba ludno?ci Pabianic rosła nieustannie. Tylko w drugiej połowie XIX w. ? o?miokrotnie. U progu I wojny ?wiatowej w 1914 miasto zamieszkiwało ju? 48 000 mieszka?cow. Pabianice stały si? jednym z wi?kszych przemysłowych miast w Krolestwie (szoste miejsce pod wzgl?dem liczby zatrudnionych robotnikow) ^[19] .

Miasto trzech nacji [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice, podobnie jak Łod?, stały si? w XIX w. miastem wielokulturowym. Oprocz Polakow istotn? rol? odgrywali w nim Niemcy i ?ydzi.

Niemcy [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Niemcy w Pabianicach .

W Pabianicach oprocz ?ywiołu polskiego od ko?ca XVIII w. zacz?li si? pojawia? rownie? osadnicy niemieccy i ?ydowscy . Przybysze z Niemiec osiedlali si? i budowali swoje siedziby oraz fabryki głownie na Nowym Mie?cie i byli to z reguły specjali?ci bran?y włokienniczej (tkacze, prz?dkowie, farbiarze). Dała si? jednak zauwa?y? pewna specyfika ? w przeciwie?stwie do innych o?rodkow zagł?bia włokienniczego do Pabianic tłumnie przyje?d?ali oprocz luteran z Prus i zaboru pruskiego, czy Saksonii rownie? niemieccy katolicy z Bawarii , Austrii , czy ze ?l?ska . W 1848 r. odsetek protestantow (głownie Niemcow) w mie?cie osi?gn?ł najwi?kszy pułap 34%, nast?pnie w zwi?zku z napływem ze wsi do przemysłu ludno?ci polskiej stan ten sukcesywnie malał (spadł do 10% w 1914). Zmiany w proporcjach ludno?ciowych dokonywały si? te? na skutek szybkiej polonizacji cz??ci przybyszow (np. rodzina ?w. Maksymiliana Kolbego ). Spory procent mieszka?cow miasteczka stanowili rownie? wyznawcy innych ko?ciołow reformowanych zwłaszcza kalwini (ich głowny zbor znajdował si? w pobliskim Zelowie ) i bracia morawscy (członkami tego ko?cioła byli zało?yciele zakładow przemysłowych ? Rudolf Kindler oraz Beniamin Krusche ). Nabo?e?stwa dla miejscowych luteran pocz?tkowo odprawiane były w pabianickim zamku ^[19] .

Dopiero po?niej (w latach 1827?1831) na rogu ulicy Zamkowej i Kili?skiego wybudowano ko?cioł ewangelicko-augsburski (rozbudowany w latach 1875?1876).

?ydzi [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianice, jako miasteczko nale??ce do kapituły krakowskiej, miało przywilej zakazuj?cy ?ydom osiedlania si? w granicach grodu. Poszedł on w zapomnienie w XIX w. podczas gwałtownego uprzemysławiania miasta, cho? formalnie dopiero w 1862 zezwolono ?ydom zamieszka? w Pabianicach. Osadnictwo ?ydowskie w latach 30. XIX w. było ju? tak liczne, ?e w 1836 zdecydowano si? na zało?enie gminy wyznaniowej ?ydowskiej. Od 1847 ?ydzi mieli ju? własn? bo?nic? na Starym Mie?cie przy ulicy Bo?niczej 4. Została ona zburzona po drugiej wojnie ?wiatowej w 1960 przez władze miasta pod pretekstem utworzenia niezb?dnego targowiska. Do 2022 jedynym upami?tnieniem była tablica nieznanego pochodzenia z bł?dn? informacj?, ?e jej zburzenia dokonali nazi?ci . ?ydzi stanowili w 1849 15% mieszka?cow Pabianic, a w 1939?18%. Zajmowali si? głownie handlem, rzemiosłami i finansami. Kilka rodzin ?ydowskich doł?czyło do grona zamo?nych przemysłowcow, a kilku z nich było radnymi. Mieli swoje o?rodki nauczania i wydawali swoj? gazet?. Tworzyli siln? grup? chasydow ^[20] . W roku 2022 z inicjatywy lokalnych społecznikow po raz pierwszy od 80 lat została przywrocona pami?? o ludno?ci ?ydowskiej miasta Pabianic. Została zmieniona tablica w miejscu, gdzie znajdowała si? synagoga przy ulicy Bo?niczej 4, oraz powstał mural z synagog? zburzon? ponad poł wieku temu. U zbiegu ulicy Zamkowej i Wyspia?skiego, w miejscu byłego boiska Krusche-Ender, na ktorym ?ydzi przed wywiezieniem do Litzmannstadt i do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem przez kilka dni stali w deszczu, znajduje si? miejsce upami?tnienia pabianickich ?ydow ^[21]

II wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Kraj Warty , Heim ins Reich i  Wysiedlenia Polakow z rejencji kaliskiej i łodzkiej .

Pierwsze niemieckie bomby spadły na Pabianice 3 wrze?nia 1939, niszcz?c domy na Starym Mie?cie i Bugaju. Zgin?ło kilkudziesi?ciu mieszka?cow. Miasta broniły: 72. Pułk Piechoty i 15. Pułk Piechoty ?Wilkow” . Poniosły one ci??kie straty, głownie za spraw? dywersantow pochodz?cych najcz??ciej z miejscowej mniejszo?ci niemieckiej, mi?dzy innymi zabicie obsługi działka przeciwpancernego broni?cego wej?cia do miasta od ulicy Łaskiej) ^[22] . Dywersanci wskazywali hitlerowcom miejsca zgrupowa? polskich ?ołnierzy, transporty wojskowe i magazyny z zaopatrzeniem dla armii, drogi obej?cia linii obronnych. Miejsca te bombardowały hitlerowskie samoloty . Dywersanci urz?dzali te? zasadzki na mniejsze oddziały polskich ?ołnierzy. 8 wrze?nia do Pabianic wkroczyły wojska niemieckie.

Okupacja przyniosła zagład? mieszkaj?cej w Pabianicach ludno?ci ?ydowskiej. W lutym 1940 na Starym Mie?cie Niemcy utworzyli getto. W grudniu 1940 przebywało w nim ok. 9 tys. ?ydow ^[23] . W dniach 16?18 maja 1942 getto zostało zlikwidowane ^[23] . 5600 osob dwoma transportami wysłano do Litzmannstadt Ghetto , kilkadziesi?t (głownie osoby starsze, chore oraz dzieci) rozstrzelano na miejscu, a pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem ^[23] . Jedynym dzi? ?ladem bytno?ci ludno?ci ?ydowskiej w Pabianicach s? macewy na cmentarzu na zachodnich rubie?ach miasta ^[20] .

Pabianice zostały wcielone do III Rzeszy (znalazły si? w tzw. Kraju Warty ) i przeznaczone do całkowitej germanizacji . Miasto otrzymało nazw? Burgstadt , ulice i place ? niemieckich patronow. W listopadzie 1939 zamkni?to polskie szkoły i instytucje, w dalszej kolejno?ci planuj?c wysiedlenie całej polskiej ludno?ci na wschod ^[24] . Wielu Polakow w tym rownie? dzieci deportowano do Rzeszy na przymusowe roboty ^[25] . Władze okupacyjne usun?ły Polakow z lepszych domow w centrum miasta. Ludno?? zmuszano do pracy w zakładach włokienniczych produkuj?cych głownie tkaniny na mundury i bielizn? dla niemieckich ?ołnierzy.
Planowano rownie? gruntown? przebudow? miasta, by odpowiadało ono niemieckim standardom. W 1941 w zachodniej cz??ci Pabianic Niemcy rozpocz?li budow? dzielnicy mieszkaniowej dla niemieckich kolonistow. Nadano jej nazw? Neue Heimat (?Nowa Ojczyzna”). Projekt ten do ko?ca wojny zrealizowano jedynie cz??ciowo ^{[ potrzebny przypis ]} .

Obok konspiracji zwi?zanej ze ZWZ (a potem AK ) w mie?cie działała te? konspiracyjna Gwardia Ludowa utworzona tu w lipcu 1942. Przeprowadziła ona szereg akcji sabota?owych. W lutym 1943 podło?ono ogie? pod magazyn prz?dzy w zakładach Kruschego i Endera. Wywołano rownie? po?ar w Warsztatach Obsługi Technicznej i Sprz?tu Drogowego (przy ul. Partyzanckiej). W listopadzie tego roku przeci?to poł?czenia telefoniczne na linii Łod??Kalisz, a tak?e uszkodzono lini? wysokiego napi?cia, co spowodowało długotrwał? przerw? w dostawach pr?du dla pabianickich zakładow ^[26] .

Noc? z 19 na 20 stycznia 1945 do Pabianic wkroczyły wojska 1 Frontu Białoruskiego pod dowodztwem marsz. Gieorgija ?ukowa . Uciekaj?cych Niemcow bombardowały radzieckie samoloty, a radzieckich ?ołnierzy i polsk? ludno?? cywiln? ? niemieckie, zabijaj?c kilkaset osob i obracaj?c w ruiny budynki w centrum miasta. Niemcy zd??yli zniszczy? najwi?ksze tkalnie i zakłady mechaniczne ^[27] .

Wieczorem 11 czerwca 1945 podziemie antybolszewickie opanowało budynek Urz?du Bezpiecze?stwa Publicznego przy ulicy Wandy Wasilewskiej (Gda?skiej) i uwolniło bez wystrzału 10 wi??niow (6 byłych akowcow) ^[28] .

Czasy wspołczesne [ edytuj | edytuj kod ]

Pabianiccy ?ydzi zostali wymordowani przez niemieckich nazistow w okresie Holocaustu , nieliczni ocaleni po wojnie wyemigrowali do Izraela. Niemcy, ktorzy nie uciekli w 1945 przed Armi? Czerwon?, musieli kilka lat po?niej przymusowo opu?ci? swe domy i wyjecha?. Przej?te przez pa?stwo wielkie fabryki po wojnie znacznie rozbudowywano, powstawały te? nowe. Rozwin?ł si? przemysł chemiczny i elektrotechniczny, w 1966 miasto zostało odznaczone Orderem Sztandaru Pracy I klasy ^[29] . W zachodniej oraz południowej cz??ci miasta zbudowane osiedla blokow ? Piaski i Bugaj. W latach 1975?1998 miasto administracyjnie nale?ało do owczesnego wojewodztwa łodzkiego . Obecne Pabianice to ponad 60-tysi?czne miasto, w ktorym dominuje handel ^[30] .

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Dane o ludno?ci z dnia 31 grudnia 2023 ^[1] :

Opis	Ogołem		Kobiety		M??czy?ni
Jednostka	osob	%	osob	%	osob	%
Populacja	60 598	100	32 669	53,91	27 929	46,09
Wiek przedprodukcyjny (0?17 lat)	9100	15,02	4491	7,41	4609	7,61
Wiek produkcyjny (18?65 lat)	34 000	56,11	16 217	26,76	17 783	29,35
Wiek poprodukcyjny (powy?ej 65 lat)	17 498	28,88	11 961	19,74	5537	9,14

• Piramida wieku mieszka?cow Pabianic

^{[31] [32] [33] [34]}

Architektura i urbanistyka [ edytuj | edytuj kod ]

  Ta sekcja jest niekompletna. Je?li mo?esz, rozbuduj j? .

  Osobny artykuł: Zabytki Pabianic .

Zabytki ^[35] :

1. Dwor obronny kapituły krakowskiej z 1571, ul. Stary Rynek 1;
2. Roma?sko - gotycko - renesansowy ko?cioł ?w. Mateusza z 1583-1588, ul. Stary Rynek 22;
3. Ko?cioł ewangelicki ?w. Piotra i ?w. Pawła (diecezjalny) z 1827-1831 przy ul. Zamkowej 8;
4. Drewniany dom tkaczy z 1830, ul. ?w. Jana 20;
5. Dom z 1830, ul. Zamkowa 21;
6. Dom z 1830, ul. Zamkowa 23;
7. Cmentarz ?ydowski , I połowa XIX w. - ul. Jana Pawła II 57;
8. Zabudowania fabryczne zakładow bawełnianych ?Krusche-Ender” (w Polsce Ludowej ZPB im. Rewolucji 1905 r.), II połowa XIX w. - ul. Zamkowa 4;
9. Dawne biuro zakładow ?Krusche-Ender” z rze?b? ?Prz?dki” przy ulicy Zamkowej 3, II połowa XIX w.;
10. Dawny pałac rodziny Enderow, ul. Piłsudskiego 2, II połowa XIX w.;
11. Dawny pałac Rudolfa Kindlera zbudowany po 1880 przy ul. Zamkowa 26 ? obecnie siedziba Urz?du Skarbowego;
12. Dom z 1885, ul. Piotra Skargi 78;
13. Dom z 1893, ul. Piłsudskiego 12;
14. Willa z ogrodem z 1905, ul. Piłsudskiego 14;
15. Kaplica cmentarna Kindlerow (mauzoleum) z 1913, ul. Ewangelicka.

Dzielnice i osiedla [ edytuj | edytuj kod ]

Stare Miasto, Centrum, Bugaj, Piaski, Karniszewice, Klimkowizna, Jutrzkowice, Wola Zaradzy?ska Nowa, J. Salwy, Marii Konopnickiej, Jana Pawła II, Mikołaja Kopernika, D?browa, Rypułtowice, Czyryczyn (dawn. Sereczyn), Karolew, Nowa Wie?.

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Przemysł [ edytuj | edytuj kod ]

W okresie powojennym Pabianice, tu? po Gliwicach, posiadały najwi?ksz? liczb? ro?norodnych gał?zi przemysłu w Polsce ^{[ potrzebny przypis ]} . Okres nowego rozwoju gospodarczego po 1989 roku w znacznym stopniu zmienił struktur? własno?ciow? zakładow przemysłowych. Tereny produkcyjne po nacjonalizacji przemysłu w Polsce po II wojnie ?wiatowej stały si? własno?ci? Skarbu Pa?stwa lub społdzielni. Obecnie zdecydowana wi?kszo?? przedsi?biorstw w Pabianicach nale?y do prywatnych inwestorow ^{[ potrzebny przypis ]} .

W 2003 niemal cała działalno?? produkcyjna nadal odbywała si? na obszarach powstałych, zorganizowanych i zagospodarowanych w poprzednich okresach kształtowania przemysłu w mie?cie. Kumuluj? si? one w trzech strefach ^{[ potrzebny przypis ]} :

• stara dzielnica przemysłowa
• nowa dzielnica przemysłowa
• obszary przy linii kolejowej

Przej?cie z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej spowodowało, ?e wiele zakładow przemysłowych w Pabianicach podupadło, a liczne przedsi?biorstwa zlikwidowano (zakłady przemysłu bawełnianego Pamotex, fabryka maszyn drogowych Madro, zakłady przemysłu wełnianego Pawelana).

Kryzys wielkich zakładow przemysłowych, a zwłaszcza kombinatow włokienniczych, skutkował kurczeniem si? powierzchni terenow przemysłowych, ktore pod koniec lat 80. XX w. obejmowały 158 ha . W 2003 powierzchnia tych terenow zmalała do 136 ha. Znaczny wpływ na to miało przeznaczenie wielohektarowych działek dawnych terenow fabrycznych pod budow? centrow handlowo-usługowych.

Mimo upadku wielu zakładow przemysłowych, nadal dominuje przemysł lekki . Jednak wa?ne miejsce w strukturze gał?ziowej zajmuj?: przemysł chemiczny (zakłady farmaceutyczne Polfa, fabryka lekow Aflofarm), spo?ywczy (Zakłady Mi?sne Pamso SA) oraz elektromaszynowy (fabryka ?arowek Philips). Ro?norodno?? gał?ziowa sprawiła, ?e przemysł pabianicki nie popadł w stan gł?bokiego kryzysu ^{[ potrzebny przypis ]} .

Radykalne zmiany zaszły w strukturze wielko?ci zakładow. W 1989 w mie?cie było ok. 180 pa?stwowych i społdzielczych zakładow przemysłowych, w ktorych pracowało około 30 tys. osob ^{[ potrzebny przypis ]} .

W 2003 działało 8477 przedsi?biorstw zatrudniaj?cych ok. 32,96 tys. pracownikow ^[30] , a w 2006 było zarejestrowanych 8554 podmiotow gospodarki narodowej, w ktorych pracowało ok. 29,15 tys. osob ^[30] .

Struktura działalno?ci gospodarczej Pabianic w 2006 roku ^[30] :

• Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdow i art. u?ytku domowego 34,16%
• przetworstwo przemysłowe 18,21%
• obsługa nieruchomo?ci, wynajem i usługi zwi?zane z prowadzeniem działalno?ci gospodarczej 11,85%
• budownictwo 8,79%
• transport, gospodarka magazynowa, ł?czno?? 7,55%
• działalno?? usługowa społeczna, komunalna i indywidualna, pozostała 6,01%
• pozostałe gał?zie 13,42%.

Po 2003 upadały kolejne zakłady lub były prywatyzowane ewentualnie przekształcane w społki. Dochod bud?etu w 2010 na mieszka?ca wyniosł 2062,52 zł ^[36] , pi?? lat po?niej w 2015 dochod ten wyniosł 2431,27 zł na mieszka?ca ^[37] , a w 2020 roku 1868,64 zł. na osob? ^[38] .

Edukacja [ edytuj | edytuj kod ]

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Promyka
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Grzegorza Piramowicza
• Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jadwigi Wajsowny
• Szkoła Podstawowa nr 9 z oddziałami integracyjnymi im. Jana Długosza
• Szkoła Podstawowa nr 13 im. Stefanii Sempołowskiej
• Szkoła Podstawowa nr. 14 im. Stanisława Staszica
• Szkoła Podstawowa nr 15 im. Armii Krajowej
• Szkoła Podstawowa nr 16 z oddziałami integracyjnymi im. Tadeusza Ko?ciuszki
• Szkoła Podstawowa nr 17 im. Małgorzaty Kozery-Gliszczy?skiej
• Pa?stwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
• Zespoł Szkoł nr 1 im. Jana Kili?skiego
• Zespoł Szkoł nr 2 im. prof. Janusza Groszkowskiego
• Zespoł Szkoł nr 3 im. Legionistow miasta Pabianic
• Zespoł Szkoł Specjalnych
• ?Optima” Zespoł Szkoł Prywatnych (dawniej ?Heureka”)
• Bran?owa Szkoła I i II Stopnia, Liceum Ogolnokształc?ce Ce-Erudio

• I Liceum Ogolnokształc?ce im. J?drzeja ?niadeckiego
• II Liceum Ogolnokształc?ce im. Krolowej Jadwigi
• Prywatne Liceum Ogolnokształc?ce im. ?w. Wincentego a Paulo
• Policealna Szkoła ?Awangarda” w Pabianicach
• Policealna Szkoła Medyczna EduMedica w Pabianicach

Media lokalne [ edytuj | edytuj kod ]

Prasa [ edytuj | edytuj kod ]

• Obecnie:
  • ??ycie Pabianic” ? tygodnik, ukazuje si? we wtorki
  • ?Nowe ?ycie Pabianic” ? pismo, ukazuje si? we wtorki
  • Pabianicki Tygodnik Reklamowy ? pismo bezpłatne ogłoszeniowe
  • Bli?ej Ciebie ? tygodnik, ukazuje si? w soboty jako dodatek do łodzkiego Expressu Ilustrowanego
  • Pabianiciana ? rocznik dotycz?cy historii i kultury miasta
  • Portal miejski zyciepabianic.pl
  • Portal informacyjny EPAinfo
  • Portal informacyjny tuPabianice
• Dawniej:
  • ? Puls Pabianic ” ? bezpłatny tygodnik, ukazuj?cy si? w latach 2005?2007
  • ?Gazeta Pabianicka. Niezale?ny tygodnik miejski”, wydawany w latach 1990?1996
  • ?Moje Miasto Pabianice” ? tygodnik wydawany od wrze?nia 2008 do grudnia 2012 roku
  • ?PabiaNICE” ? miesi?cznik (ukazywał si? w trzeci pi?tek miesi?ca) wydawany od wrze?nia 2015 do listopada 2016
  • Portal informacyjny pabiaNICE.tv (wrzesie? 2015 ? sierpie? 2022) ^[39]

Telewizja [ edytuj | edytuj kod ]

• Obecnie:
  • Pro-MOK ? lokalna, Miejskiego O?rodka Kultury, nadaje w latach 2003 ? nadal
• Dawniej:
  • TVK TOP (Telewizja Osiedlowa Pabianice) ? lokalna (?piracka” do czasu otrzymania koncesji przez Gosat-Media) ? w latach 1993?1995 w sieci UPC Pabianice (wowczas Gosat-Service Wrocław o. Pabianice)
  • TV Gosat-Media ? lokalna z siedzib? we Wrocławiu ? w latach 1995?2003 w sieci Gosat-Service (w tym czasie zmiana wła?ciciela kablowki) nast?pnie Polska TV Kablowa potem UPC o/Pabianice
  • TV TOP (Telewizja o Pabianicach) ? prywatna ? w latach 2007?2008 w sieci UPC Pabianice

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

Koszykowka :

• Grot Alles Pabianice (Dawniej Hartmann, PTK, Włokniarz) ?e?ski klub koszykowki, obecnie gra w kobiecej 1 lidze A.

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Koszykarki Włokniarza Pabianice .

Uks korona badminton Futbol ameryka?ski :

• Wilki Pabianice .

Piłka r?czna :

• SPR Pabiks Mag-Mar Pabianice ? Stowarzyszenie Piłki R?cznej Pabiks Pabianice (II liga)

Piłka no?na :

• MUKS Włokniarz Pabianice ( Klasa okr?gowa, gr. Łod? ).
• Pabianickie Towarzystwo Cyklistow (Klasa A, gr. Łod? III).

Bieg na orientacj? :

• UKS Azymut Pabianice (I liga).

Strzelectwo sportowe :

• PKSOW LOK ?Walter”.

Rugby 7 :

• Fabrykanci Pabianice RC.

Piłka siatkowa :

• Energia Pabianice

Brazylijskie Jiu-Jitsu

• Gracie Barra Team Draculino Pabianice

Wypoczynek ? K?pielisko [ edytuj | edytuj kod ]

Lewityn, Businka, POSTIW, MOSiR ? ro?ne nazwy kojarz?ce si? z jednym miejscem ? ulic? Bugaj 110. S? to rozległe stawy przylegaj?ce do osiedla Bugaj b?d?ce przez lata wypoczynkowym zapleczem Pabianic. W 1936 zakupił je Aleksander Lewityn, oczy?cił, zarybił i po zainstalowaniu piaszczystej pla?y wraz z zapleczem (szatnie damskie i m?skie, bufet) udost?pnił jako miejskie k?pielisko z łodkami i kajakami ^{[40] [41]} .

Lewitynowie byli wła?cicielami tego miejsca do 1946, kiedy w wyniku reformy rolnej stawy zostały im odebrane. W latach 50. XX w. miejsce, ktore zacz?ło by? nazywane przez mieszka?cow ?Lewitynem”, weszło w skład Pa?stwowych Gospodarstw Rolnych , a pod koniec dekady przekazano je Przedsi?biorstwu Gospodarki Komunalnej. Teren stawow zagospodarowany miał by? jako teren wypoczynkowy. Fundusze na ten cel znalazły si? dopiero w latach 60., kiedy podobne obiekty powstawały w ro?nych o?rodkach miejskich. Lokalizacja doskonale si? do tego nadawała. Przylegała do powstaj?cego osiedla Bugaj, ale była jeszcze na uboczu miasta. Prace budowlane były prowadzone w latach 1963?1966. W lipcu 1966 nast?piło uroczyste otwarcie Miejskiego O?rodka Sportu, Turystyki i Wypoczynku mimo nieuko?czonych prac budowlanych pi?trowego budynku z zapleczem gospodarczym, kawiarni? ?Turkus” i tarasem. Pierwsz? kierowniczk? ?Lewityna” została Jadwiga Wajs-Marcinkiewicz , polska lekkoatletka i przedwojenna zdobywczyni medali olimpijskich w Los Angeles i Berlinie ^{[40] [41]} .

Po kilkudziesi?ciu latach o?rodek popadł w ruin? ^[40] . W ramach rewitalizacji obiektu w 2019 wybudowano Wodny plac zabaw na Lewitynie , ktorego budynek stoi na miejscu dawnej kawiarni ?Turkus” i jest atrakcj? dla dzieci w wieku 3?14 lat ^[42] .

Wspolnoty wyznaniowe [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie Pabianic działalno?? religijn? prowadz? nast?puj?ce Ko?cioły i zwi?zki wyznaniowe ^{[ potrzebny przypis ]} :

• Ko?cioł rzymskokatolicki
  • Parafia ?w. Mateusza i ?w. Wawrzy?ca
  • Parafia Naj?wi?tszej Maryi Panny Ro?a?cowej
  • Parafia ?w. Maksymiliana Marii Kolbego
  • Parafia ?w. Floriana
  • Parafia Chrystusa Krola Wszech?wiata
  • Parafia Miłosierdzia Bo?ego
  • Parafia Trojcy Przenaj?wi?tszej
• Ko?cioł Starokatolicki Mariawitow
  • Parafia Przenaj?wi?tszego Sakramentu
• Ko?cioł Ewangelicko-Augsburski
  • Parafia ?w. Piotra i ?w. Pawła ? Ko?cioł ewangelicko-augsburski ?w. Piotra i Pawła (diecezjalny)
• Ko?cioł Ewangelicko-Metodystyczny
  • Parafia Dobrego Pasterza
• Ko?cioł Zielono?wi?tkowy
  • Zbor Ko?cioła Zielono?wi?tkowego
• Polski Autokefaliczny Ko?cioł Prawosławny
  • Parafia ?w. Aleksandra Newskiego w Łodzi; na terenie Pabianic nabo?e?stwa s? odprawiane raz w miesi?cu w ko?ciele mariawickim przy ul. Targowej 21 ^[43]
• Ko?cioł Chrystusowy ?Genesis Nova” ^[44]
• Chrze?cija?ski Ko?cioł ?Dobra Nowina” ^{[ potrzebny przypis ]}
• ?wiadkowie Jehowy :
  • zbor Pabianice-Bugaj
  • zbor Pabianice?Południe
  • zbor Pabianice?Połnoc ( Sala Krolestwa ul. Polna 5?7) ^{[45] [46]} .

Transport zbiorowy [ edytuj | edytuj kod ]

Komunikacja miejska [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Transport zbiorowy w Pabianicach .

Pocz?tki komunikacji miejskiej w Pabianicach si?gaj? 1901, kiedy otwarto lini? tramwajow? Pabianice-Łod?. Tramwaj doje?d?ał jedynie do przedmie?cia. Linia była przedłu?ana w latach 1905, 1924 i 1940 a? w ko?cu biegła cał? głown? ulic? miasta ? do stacji kolejowej. W 1968 przedłu?ono lini? tramwajow? do p?tli Wiejska i wybudowano skr?tni? Du?y Skr?t ^{[ potrzebny przypis ]} .

Do 1972 ponad 20-kilometrowa linia tramwajowa była jedynym ?rodkiem komunikacji miejskiej. 19 lipca 1972 MPK Łod? postawił pierwsze przystanki i wprowadził kursy autobusow miejskich linii 1, a 17 stycznia 1977 uruchomił lini? 2 obejmuj?ce nowe dzielnice. Od 1984 w szybkim tempie powstawały kolejne linie autobusowe na ktorych kursowały Ikarusy 260 i Jelcze ^[47] .

W 1992 pabianickie linie autobusowe obsługiwane przez MPK Łod? przej?ło przedsi?biorstwo MZK Pabianice , ktore wprowadziło swoje bilety, wymieniło autobusy na nowocze?niejsze jelcze. We flocie było 12 Manow NL 202, 14 Solarisow Urbino 12 i 3 Jelcze M081MB. Autobusy zmieniły barwy z czerwono-białych na niebiesko-?ołte (kolor flagi Pabianic ). W 2004 lini? tramwajow? 41 (Pabianice-Łod?: plac Niepodległo?ci) zast?piono lini? 11 ? z Pabianic przez Łod? do Zgierza. Linia 11 jest komercyjna. Po eksperymencie polegaj?cym na zatrudnieniu konduktorow, w tramwajach zamontowano automaty sprzedaj?ce bilety. W 2007 rozpocz?to przebudow? torowiska linii 11 w ramach projektu ?Tramwaj Regionalny”, wspołfinansowanego z funduszy Unii Europejskiej. W III etapie remont ma obj?? obszar Pabianic. Obecnie linia 11 przebiega tylko w Łodzi. Do Pabianic kursował tramwaj linii P, a od 1 sierpnia 2010 ponownie kursuje na linii 41 nale??ca do Lokalnego Transportu Zbiorowego miasta Łodzi. Je?dzi on od przystanku ?Wiejska/Łaska” w Pabianicach do Placu Niepodległo?ci w Łodzi. Nowo?ci? s? bilety czasowe, ktore wprowadzono na tej linii. Od 14 maja 2017 do 31 pa?dziernika 2017 kursowanie tramwaju było zawieszone i wprowadzona była autobusowa komunikacja zast?pcza Z41 ^[48] . W dniu 1 grudnia 2019 rozpocz?ła si? inwestycja w ktorej zostały wyremontowane drogi i infrastruktura tramwajowa, dlatego do marca 2020 tramwaj doje?d?ał tylko do przystanku przy ulicy Cegielnianej w Ksawerowie. Dalej autobus linii Z41 jechał a? do przystanku ?Wiejska/Łaska”. Od lipca 2020 przez 3 lata na całej trasie od ulicy Wiejskiej do placu Niepodległo?ci kursował autobus ^[49] . Od 1 lipca 2023 po uko?czeniu remontu torowiska została przywrocona linia tramwajowa 41. W zwi?zku z przywroceniem tej linii została zlikwidowana zast?pcza linia Z41 oraz tramwaj linii Z17 ktory uzupełniał kursy na ulicy Pabianickiej w Łodzi ^[50] .

Przez Pabianice przebiegaj? drogi krajowe oraz drogi wojewodzkie :

Drogi krajowe:

• S8 Południowa obwodnica Pabianic
• S14 Zachodnia obwodnica Pabianic

Drogi wojewodzkie:

• 482 w?zeł Bralin S8 ? Wieruszow ? Złoczew ? Sieradz ? Łask ? Pabianice ? Ksawerow - Łod? (rondo Henryka Pietrzaka) DK14 ^{[51] [52]}
• 485 Bełchatow ? Wadlew ? Pabianice
• 714 w?zeł Zgierz Zachod S14 ? Aleksandrow Łodzki ? Konstantynow Łodzki ? w?zeł Pabianice Połnoc S14 ? Pabianice ? Rzgow ? Kurowice DW713 ^[51] .

Kolej [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Pabianice (stacja kolejowa) .

Ochrona przyrody [ edytuj | edytuj kod ]

Pomniki przyrody [ edytuj | edytuj kod ]

Nazwa	Obwod na wys. 1,3 m (cm)	Wysoko?? (m)	Lokalizacja	Data wpisu	Sprawuj?cy nadzor	Podstawa prawna
D?b szypułkowy	333	18 m (korona 12 m)	cmentarz ewangelicko-augsburski ul. Ewangelicka	10.01.1990	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/548/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4400), Zarz?dzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. Dz. Urz. Woj. Łodzkiego Nr 3, poz. 24
Lipa drobnolistna	426	30 m (korona 15 m)	cmentarz ewangelicko-augsburski ul. Ewangelicka	10.01.1990	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/548/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj.. Łodzkiego poz. 4400), Zarz?dzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 10 stycznia 90. Dz. Urz. Woj. Łodzkiego Nr 3, poz. 24
Modrzew europejski	285	15 m (korona 8 m)	cmentarz ewangelicko-augsburski ul. Ewangelicka	10.01.1990	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/548/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 r. w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj.. Łodzkiego poz. 4400), Zarz?dzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 10 stycznia 90. Dz. Urz. Woj. Łodzkiego Nr 3, poz. 24
Lipa drobnolistna	320	20	Parafia rzymskokatolicka ?w. Floriana, ul. Warszawska 34	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Lipa drobnolistna	283	20	Parafia rzymskokatolicka ?w. Floriana, ul. Warszawska 34	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Modrzew europejski	251	15	Parafia rzymskokatolicka ?w. Floriana, ul. Warszawska 34	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Jesion wyniosły	346	16	park im. J. Słowackiego dz. Nr 193/4 (P-9)	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Kasztanowiec zwyczajny	378	20	park im. J. Słowackiego dz. Nr 216 (P-9)	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Platan klonolistny	332	21	park im. J. Słowackiego dz. Nr 216 (P-9)	12.11.1993	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLIV/547/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 5 wrze?nia 2013 w sprawie pomnikow przyrody rosn?cych na terenie Bulwaru im. F. Krusche nad rzek? Dobrzynk?, Placu przyko?cielnego przy ul. Warszawskiej 34 oraz Parku im. J. Słowackiego w Pabianicach (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4399), Rozporz?dzenie Nr 10/93 Wojewody Łodzkiego z dnia 12 listopada 1993 r. w sprawie uznania niektorych tworow przyrody na terenie wojewodztwa łodzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomnikow
Szpaler 47 d?bow szypułkowych	175?332	10?25 m	ul. Zagajnikowa	28.09.2005	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLV/586/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 15 pa?dziernika 2013 zmieniaj?ca uchwał? Nr LI/458/05 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 28 wrze?nia 2005 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4748), Uchwała Nr LI/458/05 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 28 wrze?nia 2005 r.w sprawie uznania za pomnik przyrody
Aleja d?bowa ? 63 drzew, z czego 50 szt. ? d?b szypułkowy , 13 szt. ? d?b czerwony	146?273		?Pabianickie Centrum Medyczne” Sp. z o.o. w Pabianicach ul. Jana Pawła II 68	27.12.2006	Prezydent Miasta Pabianic	Uchwała NR XLV/587/13 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 15 pa?dziernika 2013 zmieniaj?ca uchwał? Nr IV/36/06 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 27 grudnia 2006 r. w sprawie uznania d?bow za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Łodzkiego poz. 4749), Uchwała Nr IV/36/06 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 27 grudnia 2006 w sprawie uznania za pomnik przyrody

^{[53] [54]}

Honorowi obywatele miasta Pabianic [ edytuj | edytuj kod ]

• Janusz Alwasiak
• Aleksander Arkuszy?ski
• Bohdan Bejze
• Jan Berner
• Marian Borkowski
• Norbert Hans
• Jan Paweł II
• Janusz Janto?
• Radosław Januszkiewicz
• Lucjan Jaroszka
• Jan Kaczmarek
• Ryszard Kaczorowski
• Jerzy Kasperski
• Janusz Koziara
• Henryk Langierowicz
• Zygmunt Lubo?ski
• Andrzej Moszura
• Ryszard Olszewski
• Milena Piotrowska
• Wojciech Stec
• Jan Szuba
• Jadwiga Wajs-Marcinkiewicz
• Zdzisław Wlazłowicz

^[55]

Inne osoby zwi?zane z Pabianicami [ edytuj | edytuj kod ]

• Henryk Stenzel (1899?1980), paleontolog, urodzony w Pabianicach ^{[56] [57]}

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto partnerskie	Pa?stwo	Data zawarcia porozumienia
Rakiszki	Litwa	19 czerwca 1998
Plauen	Niemcy	25 kwietnia 2005
Kerepes	W?gry	30 maja 2009

Od 3 lipca 2016 Pabianice utrzymywały kontakty partnerskie z Ku?niecowskiem na Ukrainie ^[58] . 28 marca 2018 wspołpraca mi?dzy miastami została zerwana z powodu kontrowersji wywołanych gloryfikowaniem przez Ku?niecowsk Stepana Bandery i Romana Szuchewycza , przywodcow ukrai?skich grup nacjonalistycznych ^{[59] [60]} .

W 2022, w zwi?zku z rosyjsk? agresj? na Ukrain? , Pabianice zerwały trwaj?c? od 2002 wspołprac? z miastem Gusiew w obwodzie krolewieckim ^[61] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Cmentarz ewangelicki w Pabianicach
• Cmentarz mariawicki w Pabianicach

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• M. M.   Baruch   M. M. , Pabianice, Rzgow i wsie okoliczne. Monografia historyczna dawnych dobr kapituły krakowskiej w Sieradzkiem i Ł?czyckiem. , Warszawa 1903   .
• Roman R.   Kubiak   Roman R. , My Pabianiczanie , wyd. I, Agencja Dziennikarzy, 2019, ISBN  978-83-945659-1-6   .
• Gryzelda G.   Missalowa   Gryzelda G. (red.), Dzieje Pabianic , Łod?: Wydawnictwo Łodzkie, 1968   .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Historia społeczno?ci ?ydowskiej w Pabianicach
• Prywatna strona prezentuj?ca Pabianice i powiat pabianicki
• Pabianice , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. VII: Netrebka ? Perepiat, Warszawa 1886, s. 804   .