Ten artykuł nale?y dopracowa? : od 2018-11 → doda? przypisy do tre?ci niemaj?cych odno?nikow do ?rodeł, → poprawi? styl ? powinien by? encyklopedyczny , → napisa? artykuł w sposob neutralny . Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Na t? stron? wskazuje przekierowanie z ?CIA”. Zobacz te?: CIA (ujednoznacznienie) .

Centralna Agencja Wywiadowcza
Central Intelligence Agency
CIA

Pa?stwo	Stany Zjednoczone
Stan	Wirginia
Data utworzenia	18 wrze?nia 1947
Siedziba	Langley
Dyrektor	William J. Burns
Adres
Langley
brak wspołrz?dnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Centralna Agencja Wywiadowcza ^[1] , CIA ( ang.   Central Intelligence Agency ) ? ameryka?ska rz?dowa agencja wywiadowcza zajmuj?ca si? pozyskiwaniem i analiz? informacji o zagranicznych rz?dach, korporacjach i osobach indywidualnych oraz opracowywaniem na ich podstawie raportow dla instytucji rz?dowych Stanow Zjednoczonych .

Powstanie Agencji [ edytuj | edytuj kod ]

Agencj? utworzył 26 lipca 1947 prezydent Harry Truman . Jej poprzedniczk? była utworzona 22 stycznia 1946 i działaj?ca 20 miesi?cy, Grupa Centrali Wywiadu (Central Intelligence Group ? CIG), ktorej powstanie było wynikiem poszukiwa? organizacji bardziej efektywnej ni? utworzona przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w czerwcu 1942 agencja wywiadowcza pn. ?Biuro Słu?b Strategicznych” OSS ( Office of Strategic Services ), z ktorej wywodziła si? wi?kszo?? pierwotnej kadry CIG, nast?pnie CIA. Zadania i przywileje agencji sprecyzowała ustawa o Centralnej Agencji Wywiadowczej z 1949.

Kwatera głowna CIA znajduje si? w Langley w stanie Wirginia pod Waszyngtonem .

Roczny bud?et organizacji wynosi, według oficjalnych danych, prawie 27 miliardow dolarow (1997). Organizacja publikuje w Internecie tzw. CIA World Factbook i charakterystyki poszczegolnych krajow ?wiata, w tym tak?e Polski.

Propozycja utworzenia agencji wywiadowczej o zasi?gu globalnym wyszła od gen. mjr. Williama J. Donovana , dyrektora Biura Słu?b Strategicznych ( Office of Strategic Services ? OSS), ktory zasugerował to owczesnemu prezydentowi F.D. Rooseveltowi. Ju? dwa tygodnie po?niej, na pocz?tku listopada 1944, prezydent Franklin Delano Roosevelt wydał polecenie przygotowania projektu stałej agencji wywiadowczej działaj?cej w czasach powojennych. Niew?tpliwie wpływ na decyzj? prezydenta Roosevelta miały sprawozdania komisji ?ledczych kongresu, ktore za kl?sk? w Pearl Harbor cz??ciowo obwiniały brak koordynacji działania przedwojennych agencji wywiadowczych.

Projekt zakładał stworzenie agencji, ktora b?dzie zdobywała materiał zarowno jawnymi, jak i tajnymi ?rodkami wywiadowczymi, a jednocze?nie b?dzie słu?y? doradztwem, okre?li cele wywiadowcze pa?stwa i skoreluje materiał gromadzony przez wszystkie agencje rz?dowe. Do zada? nowej agencji wywiadowczej miało nale?e?: szpiegostwo , badania i analizy , kontrwywiad , dywersja polityczna za granic? , oraz inne zadania i obowi?zki zwi?zane z wywiadem, jakie mogłby nało?y? na ni? prezydent. ?mier? prezydenta Franklina D. Roosevelta 12 kwietnia 1945 odroczyła utworzenie jednolitej agencji wywiadowczej.

Po ?mierci Roosevelta prezydentem Stanow Zjednoczonych został Harry Truman , ktory 1 pa?dziernika 1945 podpisał rozporz?dzenie o likwidacji Biura Słu?b Strategicznych ( OSS ), lecz zlikwidowano je dopiero 12 stycznia 1946.

Po zlikwidowaniu OSS na pocz?tku 1946 jego zadania przydzielono innym jednostkom administracji rz?dowej: wydział zada? i analiz został przydzielony do Departamentu Stanu, wydziały kontrwywiadu i wywiadu zostały przydzielone do Departamentu Wojny, ktory nast?pnie nadał im nazw? Jednostek Słu?b Strategicznych ( Strategic Services Unit ).

W lutym 1946 prezydent Truman wysłał do Kongresu projekt proponowanej ustawy o bezpiecze?stwie narodowym, wzywaj?c do reorganizacji sił zbrojnych. W?rod jego zało?e? znajdowało si? powołanie Centralnej Agencji Wywiadowczej. W ustawie o bezpiecze?stwie narodowym i rezolucji o polu działania nowej agencji wywiadowczej postanowiono, ?e działalno?? i wpływy CIA, poza zestawianiem informacji zgromadzonych przez inne agencje rz?dowe, ograniczaj? si? wył?cznie do spraw dziej?cych si? poza granicami USA.

Jako pierwszy stanowisko dyrektora centrali wywiadu ( Director of Central Intelligence ? DCI) obj?ł kontradmirał Sidney W. Souers , ktory nast?pnie pod koniec 1946 obj?ł stanowisko asystenta do spraw wywiadu i bezpiecze?stwa narodowego przy prezydencie Trumanie. Dyrektor centrali wywiadu (DCI), był odpowiedzialny za cało?? przedsi?wzi?? wywiadowczych. W 1949 uchwalono ustaw? o bezpiecze?stwie narodowym, ktora pozwalała CIA na utajnienie stopni słu?bowych i stanowisk zajmowanych przez jej pracownikow, wysoko?ci ich zarobkow i bud?etu agencji. Dawała tak?e prawo do wydawania pieni?dzy bez ksi?gowania.

Pocz?tki działania [ edytuj | edytuj kod ]

Prezydent Harry S. Truman jako pierwszy wydał zgod? na prowadzenie przez nowo utworzon? agencj? wywiadowcz? tajnych operacji specjalnych. Pozwalała jej na to dyrektywa podpisana przez niego w 1947.

Na jego polecenie (cho? po?niej si? do tego nie przyznawał), CIA przeprowadziła tajne operacje. M.in. wspierano partie prawicowe podczas wyborow parlamentarnych we Włoszech , tajne dostawy uzbrojenia dla sił antykomunistycznych walcz?cych w wojnie domowej w Grecji .

Odpowiedzialno?? za realizacj? tego typu tajnych operacji spoczywała na utworzonym Biurze Operacji Specjalnych ( Office of Special Operations ? OSO). Biuro to miało prawo do gromadzenia materiału wywiadowczego na terenie Ameryki Łaci?skiej , ktora była do tej pory wył?cznie terenem działania Federalnego Biura ?ledczego ( Federal Bureau of Investigation ? FBI). Do OSO przydzielono rownie? resztki jednostek tajnego wywiadu (SI) i kontrwywiadu ze zlikwidowanego wcze?niej Biura Słu?b Strategicznych ( OSS ), ktore przej?ł Departament Wojny .

Office of Special Operations został nast?pnie przydzielony nowo powołanej komorki Departamentu Stanu ? ?Biura Koordynacji Politycznej” ( Office of Policy Coordination ? OPC). Najwi?ksz? tajn? operacj? Biura Koordynacji Politycznej ?OPC”, była ameryka?sko-brytyjska operacja przerzutu do Albanii partyzantow maj?cych dokona? puczu przeciwko komunistycznym rz?dom Envera Hod?y. Operacja zako?czyła si? niepowodzeniem wskutek zdrady Harolda (Kima) Philby’ego , radzieckiego szpiega zakonspirowanego na wysokim stanowisku w MI6 .

W narastaj?cej atmosferze zimnej wojny znaczenie agencji wywiadowczych znacznie wzrosło. Po zako?czeniu II wojny ?wiatowej i znacznym wzro?cie wpływow Zwi?zku Radzieckiego na pa?stwa bloku wschodniego, wzrosła działalno?? ich wywiadow, zwłaszcza wywiadu ZSRR ? KGB i wywiadu wojskowego GRU .

Amerykanie niewiele wiedzieli o działalno?ci radzieckiego wywiadu na swoim kontynencie. Dopiero gdy w 1945 pracownik ambasady radzieckiej w Ottawie , szyfrant Igor Guzenko , postanowił zerwa? z komunizmem , a uciekaj?c przy okazji zabrał 109 kartek najtajniejszych dokumentow z ambasady, zdali sobie spraw? z rozmiarow tej działalno?ci. Dokumenty te pozwoliły kontrwywiadowi kanadyjskiemu zidentyfikowa? szefa siatki NKWD w Kanadzie , Sama Carra , oraz naukowca pracuj?cego nad projektem budowy bomby atomowej ( projekt Manhattan ), doktora Allana D. Maya , ktory wspołpracował z radzieckim wywiadem. W dokumentach wykradzionych przez Guzenk? istniało tak?e nazwisko Klausa Fuchsa , lecz nie zwrocono na nie uwagi.

Na pocz?tku lat pi??dziesi?tych CIA nie była w stanie podejmowa? działa? na terenie ZSRR . Niedawno utworzona agencja nie dysponowała ?rodłami wywiadowczymi za ?elazn? kurtyn? . Niedost?pne były informacje na temat radzieckich post?pow w dziedzinie technologii zbrojeniowej, nieosi?galne były nawet najbardziej podstawowe informacje na temat drog, mostow, instalacji wojskowych itd. Nie maj?c czasu na zbudowanie siatki wywiadowczej na terenie ZSRR (taka procedura mo?e potrwa? nawet kilka lat) CIA rozpocz?ła operacj? Redskin , wysyłaj?c turystow, dziennikarzy, osoby duchowne, sportowcow, do ZSRR z zadaniem zbierania podstawowych informacji wywiadowczych.

Pierwszym cennym ?rodłem informacji, ktore umo?liwiły wgl?d w potencjał militarny ZSRR był oficer armii radzieckiej, płk. Piotr Popow , ktory zaoferował swe usługi CIA podczas swojej słu?by w Austrii w listopadzie 1953. Popow wspołpracował z CIA pod pseudonimem Attic a? do 1958.

CIA probowała te? penetrowa? kraje bloku wschodniego, w tym tak?e Polsk? ? nie było to jednak łatwe. CIA nawi?zała kontakt z podziemn? organizacj? Zrzeszenie Wolno?? i Niezawisło?? . Przez nast?pne cztery lata przekazano organizacji WiN znaczne sumy pieni?dzy i złota oraz 17 radiostacji, spore ilo?ci broni i amunicji, nie wiedz?c o tym, ?e tzw. V Komenda WiN -u była kontrolowana przez bezpiek? ( Ministerstwo Bezpiecze?stwa Publicznego , patrz ? operacja Cezary ). Kolejn? pora?k? CIA poniosła w tzw. Sprawie Bergu , gdzie poza innymi zaj?ciami szkolono agentow, kurierow itd. przed wysłaniem ich do Polski i innych krajow komunistycznych z zadaniami wywiadowczymi i dywersyjnymi. Jeden z o?rodkow poło?ony w mie?cie Berg (Niemcy Zachodnie) został spenetrowany przez Ministerstwo Bezpiecze?stwa Publicznego, a sprawa została ujawniona przez MBP na pocz?tku 1953, tak wi?c kilka pierwszych prob infiltracji krajow bloku wschodniego przez CIA zako?czyło si? fiaskiem i upokorzeniem agencji przez komunistyczne słu?by bezpiecze?stwa.

Operacja Splinter Factor [ edytuj | edytuj kod ]

W celu destabilizacji systemow komunistycznych w Europie Wschodniej CIA wykorzystało znan? chorobliw? podejrzliwo?? Stalina. Operacja Splinter Factor polegała na dostarczeniu spreparowanych dowodow wspołpracy czołowych działaczy komunistycznych z ameryka?skim wywiadem. Pocz?tek operacji był wymierzony przeciwko Noelowi Fieldowi , ameryka?skiemu dysydentowi o komunistycznych sympatiach i kontaktach z działaczami partyjnymi pa?stw bloku sowieckiego wysokiego szczebla. Aktywn? rol? w tej operacji odegrał Jozef ?wiatło , preparuj?c dowody rzekomej winy Fielda. W nast?pstwie oskar?enia Fielda stalinowskie słu?by rozp?tały nagonk? przeciwko wszystkim jego wspołpracownikom. W ten sposob doprowadzono do uwi?zienia, oskar?enia, a w wi?kszo?ci wypadkow tak?e skazania mi?dzy innymi: Laszlo Rajka , Władysława Gomułki , Otto Slinga , Karla Svaba i Rudolfa Slansky’ego .

Operacja Gold [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja Gold polegała na zbudowaniu pod ziemi? tunelu biegn?cego z ameryka?skiego sektora w Berlinie Zachodnim do radzieckiego w Berlinie Wschodnim i podł?czeniu si? do kabli telefonicznych centrali wojsk radzieckich.

Przeprowadzona była wspolnie przez wywiad ameryka?ski, brytyjski i zachodnioniemiecki. Pomysł budowy tunelu wyszedł od Williama K. Harveya , szefa bazy operacyjnej w Berlinie Zachodnim. Budowa rozpocz?ła si? we wrze?niu 1954. Tunel kopali in?ynierowie z armii ameryka?skiej ( US Army ), sprowadzeni specjalnie w tym celu z USA , pracuj?c 24 godziny na dob? przez 6 miesi?cy.

Wkrotce po podł?czeniu si? do kabli, 200 magnetofonow nagrywało rozmowy dowodcow radzieckich przez cał? dob?. Codziennie z Berlina Zachodniego do Waszyngtonu i Londynu dostarczano w celu przetłumaczenia i analizy 400 godzin nagra? ta?mowych.

Tunel Berli?ski działał przez 11 miesi?cy i 11 dni. Rosjanie twierdzili, ?e odkryli go całkiem przypadkowo, lecz jak po?niej wykazała historia, KGB wiedziało o operacji Gold jeszcze przed wbiciem pierwszej łopaty w ziemi?.

Poinformował ich o tym wysoki oficer brytyjskiego wywiadu George Blake , ktory wspołpracował z KGB . Rosjanie postanowili nie przeszkadza? CIA, aby w ten sposob ochroni? swe ?rodło informacji. Bł?dnie s?dzili, ?e Blake dostarczy im du?o wa?niejszych informacji ni? te, ktore strac? w tunelu.

Operacja Ajax [ edytuj | edytuj kod ]

Ta sekcja od 2010-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Nale?y poda? wiarygodne ?rodła w formie przypisow bibliograficznych . Cz??? lub nawet wszystkie informacje w sekcji mog? by? nieprawdziwe. Jako pozbawione ?rodeł mog? zosta? zakwestionowane i usuni?te. Sprawd? w ?rodłach: Encyklopedia PWN  • Google Books  •  Google Scholar  •  Federacja Bibliotek Cyfrowych  • BazHum  • BazTech  • RCIN  • Internet Archive ( texts / inlibrary ) Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tej sekcji . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tej sekcji.

Wprowadzenie [ edytuj | edytuj kod ]

We wczesnych latach powojennych o?rodki decyzyjne w Waszyngtonie, d???c do zapewnienia optymalnych warunkow dla rozwoju gospodarki i bezpiecze?stwa energetycznego, zacz?ły szuka? pewnych ?rodeł dostaw ropy. Na wyobra?ni? ameryka?skich decydentow, najbardziej oddziaływały ira?skie, ogromne zło?a tego surowca. Co wi?cej, kraj ten mogł sta? si? wa?nym sojusznikiem osłabiaj?cym wpływy Zwi?zku Radzieckiego w tym regionie.

Po II wojnie ?wiatowej władze w Iranie sprawował bliski sojusznik mocarstw anglosaskich, monarcha, Mohammad Reza Pahlavi . Sytuacja wydawała si?, wi?c bardzo korzystna. Ku zdumieniu Waszyngtonu i Londynu diametralnie si? ona zmieniła, gdy w 1951, w demokratycznie przeprowadzonych wyborach wygrał lider nacjonalistow ? demokratow, Mohammad Mossadegh . Szybko implementowana nacjonalizacja przemysłu petrochemicznego (w tym Anglo-Ira?skiej Kompanii Naftowej, po?niejszej British Petroleum BP) i ochłodzenie wzajemnych stosunkow, zrodziły pomysł zorganizowania zamachu stanu w celu ponownego przekazania pełnej władzy w r?ce Rezy Pahlaviego.

Przeprowadzenie operacji [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsi z pomysłem przeprowadzania operacji wyst?pili Brytyjczycy, zwracaj?c si? z nim do Stanow Zjednoczonych. Pocz?tkowo, sprawuj?cy urz?d prezydenta Harry Truman odmowił, lecz w 1953 po wyborze na to stanowisko Dwighta Eisenhowera , plan został zaakceptowany. Nowy prezydent, po zapoznaniu si? ze wszystkimi szczegołami, wydał decyzj? zezwalaj?c? CIA na przeprowadzenie operacji obalenia legalnego rz?du i przywrocenia proameryka?skiej dynastii Pahlavich.

Szefem operacji został Kermit Roosevelt Jr. , do?wiadczony, wysokiej rangi agent CIA. Natomiast agentem odpowiedzialnym za zaplanowanie i wykonanie operacji został Donald Wilber . Miała to by? pierwsza operacja, zorganizowana przez ameryka?skie specsłu?by, obejmuj?ca zamach stanu w obcym pa?stwie.

Głownym zadaniem agentow było inspirowanie i wzmacnianie powszechnego buntu przeciw władzy, korumpowanie sił bezpiecze?stwa i sprowokowanie masowych wyst?pie? przeciw o?rodkom rz?dowym. Szybko nawi?zano kontakty z ira?sk? opozycj?, odpowiednio j? wzmacniaj?c i dofinansowuj?c. Inspirowano na szerok? skal? antyrz?dowe akcje, anga?uj?c coraz liczniejsze gremia. Odpowiednio informowane i sterowane masy społecze?stwa zagwarantowa? miały powszechno?? buntu. Powodzenie miały zapewni? specjalne jednostki, rekrutuj?ce si? z miejscowej ludno?ci. Tak utworzone oddziały partyzanckie, w kluczowym momencie, miały wej?? do akcji, przypiecz?towuj?c sukces.

Centralnym o?rodkiem spisku stała si? ameryka?ska ambasada w Teheranie . Z tego miejsca kierowano i koordynowano cały spisek. Rola budynku ambasady urosła do roli legendy i do dzi? wzbudza ogromne emocje.

Na ulicach Teheranu protestowały coraz wi?ksze pro- i antyrz?dowe tłumy. W mie?cie zacz?ło dochodzi? do walk, w ktorych ?ycie utraciło kilkaset osob. Sytuacja stawała si? coraz bardziej napi?ta, a premier Mossadegh powoli zacz?ł traci? nad ni? kontrol?. Uzbrojone grupy partyzantow zacz?ły szturmowa? o?rodki rz?dowe, zaatakowana i zniszczona została rezydencja premiera. Na stron? zamachowcow przechodzi? zacz?ła przekupiona armia.

W obliczu nieuchronnej kl?ski Mossadegh skapitulował i 19 sierpnia 1953 został aresztowany. Autorytarne rz?dy obj?ł proameryka?sko-brytyjski Reza Pahlavi. Z pomoc? rezydentow brytyjskich i ameryka?skich słu?b szybko zorganizował własn? bezpiek? i systematycznie eliminował opozycj?. Odnowiony te? został polityczny sojusz mi?dzy trzema pa?stwami, a tak po??dana ropa, do zachodnich odbiorcow, znowu zacz?ła płyn?? szerokim strumieniem. Pahlavi władz? sprawował a? do islamskiej rewolucji w 1979.

Incydent U-2 [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Zestrzelenie U-2 .

1 maja 1960 jeden z samolotow U-2 , ktore od lipca 1956 dokonywały lotow rozpoznawczych nad terytorium Zwi?zku Radzieckiego , został zestrzelony przez radzieck? rakiet? przeciwlotnicz? systemu S-75 ?D?wina” w okolicach Swierdłowska, czyli Jekaterynburga .

Akcje CIA przeciw Kubie [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja Mangusta [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Projekt Kuba .

Pierwsze plany wyeliminowania przywodcy Kuby , Fidela Castro , były omawiane w grudniu 1959. CIA doradziła jego fizyczne wyeliminowanie podczas spotkania podkomisji komitetu 5412 (5412 Grupa Specjalna). Owczesny szef CIA, Allen W. Dulles , twierdz?c, ?e taka operacja nie ma szans na powodzenie, nie przywi?zał jednak do niej wi?kszej uwagi.

Kolejny raz sprawa została poruszona prawdopodobnie 10 marca 1960, na posiedzeniu Rady Bezpiecze?stwa Narodowego, ktoremu przewodniczył prezydent Dwight Eisenhower . CIA zdawała sobie spraw?, ?e aby obali? rz?d Castro nie wystarczy tylko wyeliminowanie samego przywodcy, ale tak?e całego jego najbli?szego otoczenia.

Do pierwszej proby planowania akcji doszło w lipcu 1960. Szef placowki CIA w Hawanie otrzymał rozkaz z Waszyngtonu , aby zorganizowa? ?wypadek”, ktory zabiłby brata Fidela, Raula Castro . Operacj? t? odwołano zanim rozpocz?ły si? jakiekolwiek do niej przygotowania.

Plany eliminacji Fidela Castro przez CIA posuwały si? naprzod. CIA postanowiła skorzysta? z usług mafii , ktora straciła ogromny maj?tek po doj?ciu Castro do władzy na Kubie i była całkiem zadowolona, ?e ich partnerem w tym przedsi?wzi?ciu b?dzie rz?d USA. CIA zaanga?owała do tej sprawy dwie wa?ne postacie w hierarchii mafijnej ? Johna Rossellego i Sama Giancan? .

?adna z prob zamordowania Fidela Castro nie powiodła si?, a Giancana i Rosselli zostali zamordowani w 1975, mniej wi?cej w tym samym czasie kiedy specjalna komisja Churcha prowadziła przesłuchania w sprawie prob eliminacji Castro przez CIA.

Pocz?tkowo zaaprobowana przez prezydenta Eisenhowera kampania eliminacji kuba?skiego przywodcy przerodziła si? w operacj? desantow? na Kub?.

Inwazja w Zatoce ?wi? [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Inwazja w Zatoce ?wi? .

Plan obalenia rz?dow Fidela Castro za pomoc? kuba?skich uchod?cow ? kontrrewolucjonistow, zrodził si? jeszcze za kadencji prezydenta Eisenhowera. Projekt dokonania desantu na Kub? przez uchod?cow kuba?skich został opracowany przez zast?pc? dyrektora CIA do spraw operacyjnych Richarda Bissela , ktory przedstawił go do akceptacji prezydentowi w marcu 1960.

Sprz?t, ktory miał by? u?yty podczas walk ? barki desantowe, karabiny maszynowe i inny, pochodziły z demobilu armii ameryka?skiej, ktory został zakupiony przez CIA za pomoc? fikcyjnej firmy ( JMWAVE ). Szkolenia kuba?skich uchod?cow odbywały si? w tajnych obozach zało?onych przez CIA m.in. w Nikaragui i Gwatemali oraz innych miejscach w Ameryce Południowej .

Ostatecznie desant, ktorego dokonało ok. 1400 kuba?skich uchod?cow 15 kwietnia 1961, zako?czył si? totaln? kl?sk? dla kontrrewolucjonistow, a jeszcze wi?ksz? dla CIA.

Prezydent John F. Kennedy , po kl?sce w Zatoce ?wi? , rozwa?ał nawet rozwi?zanie CIA, lecz sko?czyło si? na dymisji Richarda Bissela i samego dyrektora CIA Allena W. Dullesa .

Operacja Northwoods [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Operacja Northwoods .

Był to kryptonim operacji pod fałszyw? flag? , zaproponowany przez rz?d Stanow Zjednoczonych w 1962. Zakładał przeprowadzenie przez CIA lub inne agencje rz?dowe atakow terrorystycznych w miastach USA; ataki te miały zwi?kszy? publiczne poparcie dla planowanej wojny przeciwko Fidelowi Castro na Kubie . Jeden z wariantow planu proponował rozp?tanie kampanii terroru kuba?skiego na obszarze Miami , innych miast Florydy , a nawet w samym Waszyngtonie . Zawarte w planach operacji porwanie samolotu oraz zamachy, obwiniaj?ce przy pomocy fałszywych dowodow rz?d Kuby, miały stanowi? casus belli dla Stanow Zjednoczonych.

Operacja nigdy nie została oficjalnie zatwierdzona ani wykonana.

Kryzys kuba?ski [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Kryzys kuba?ski .

Po niezbyt udanych latach pi??dziesi?tych CIA odnotowała wielki sukces. Było to podczas tzw. Kuba?skiego Kryzysu Rakietowego, jaki wybuchł w pa?dzierniku 1962 po wykryciu przez CIA obecno?ci na Kubie radzieckich pociskow rakietowych z głowicami nuklearnymi, zdolnych do ra?enia celow na terenie USA. Rozpoznanie przez specjalistow z CIA na zdj?ciach dostarczonych przez samoloty zwiadowcze U-2 rakiet radzieckich ?redniego zasi?gu R-12 ( SS-4 Sandal ) i R-14 ( SS-5 Skean ) było mo?liwe dzi?ki pułkownikowi radzieckiego wywiadu wojskowego GRU , Olegowi W. Pie?kowskiemu , wspołpracuj?cemu z wywiadem ameryka?skim i brytyjskim od 1960.

Cho? Oleg Władimirowicz Pie?kowski wspołpracował z CIA przez niecałe dwa lata, przez wielu jest uwa?any za najwa?niejszego szpiega, ktory dotychczas wspołpracował z CIA.

Kryzys kuba?ski zako?czył si? wycofaniem przez Zwi?zek Radziecki rakiet z Kuby. 14 pa?dziernika 1962 płk. Oleg W. Pie?kowski został aresztowany przez kontrwywiad radziecki i skazany na ?mier?.

CIA w Wietnamie [ edytuj | edytuj kod ]

Rosn?ce zaanga?owanie militarne Stanow Zjednoczonych w wojn? w Wietnamie przyniosło zapotrzebowanie na informacje wywiadowcze z tego rejonu ?wiata. W latach sze??dziesi?tych Wietnam stał si? celem tajnych operacji wywiadowczych dokonywanych przez CIA oraz inne agencje rz?dowe.

Okrucie?stwa, jakich dopuszczono si? na ludno?ci cywilnej podczas operacji Phoenix , po raz kolejny nadszarpn?ły reputacj? Centralnej Agencji Wywiadowczej.

Wymy?lona przez byłego analityka CIA, Roberta W. Komera , operacja Phoenix polegała na zwalczaniu Wietkongu Wietnamie południowym, i rzeczywi?cie, pocz?tkowe wyniki operacji były zadowalaj?ce. Stwierdzono, ?e w jej ramach w samym tylko 1969 ?zneutralizowano” dziewi?tna?cie tysi?cy pi??set trzydzie?ci cztery osoby podejrzane o przynale?no?? lub jakiekolwiek powi?zania z Wietkongiem.

Wkrotce jednak operacja Phoenix nabrała innego biegu. W rajdach na wioski wie?niakow otaczano i losowo wybranych torturowano w celu uzyskania informacji, a podejrzanych o wspołprac? z partyzantami likwidowano na miejscu. William Colby usiłował podwa?y? oskar?enia wystawiane CIA twierdz?c, ?e operacj? faktycznie przeprowadzali Wietnamczycy, a CIA zajmowała si? doradztwem i szkoleniem.

Niemniej jednak to CIA ponosiła odpowiedzialno?? za t? akcj?, dostarczaj?c niezb?dne ?rodki do jej przeprowadzenia, takie jak np. bro?, obozy szkoleniowe i co najwa?niejsze ? pieni?dze, bez ktorych przeprowadzenie operacji byłoby niemo?liwe.

Skuteczno?? i wyniki tajnych operacji przeprowadzanych w Wietnamie, Kambod?y i Laosie były ro?ne. W wypadkach kiedy agencji udało si? zachowa? pełny obiektywizm, jej oceny były przewa?nie trafne. Na przykład w przedstawionej w lipcu 1965 ocenie ameryka?skich nalotow bombowych dokonywanych z u?yciem bombowcow B-52 na Wietnam Połnocny (operacja Rolling Thunder ) stwierdzono, ?e jej rezultaty były (wbrew temu co oczekiwano) ?znikome” i w ?aden sposob nie mog? wpłyn?? na zmian? polityki połnocnowietnamskiej.

Struktura Organizacyjna Centralnej Agencji Wywiadowczej na rok 1972 [ edytuj | edytuj kod ]

• Dyrektor
  • Komisja Doradcza ds. informatorow
  • Agenci
• Zast?pca Dyrektora
• Zast?pca Dyrektora ds. Wewn?trznych

Inspektor Generalny, Doradca Generalny, Doradca Prawny, Rzecznik Prasowy, Sztab Planowy Programowy i Bud?etowy, Sztab Historyczny, Archiwum, Sztab Ł?czno?ci

• Dyrektoriat Wywiadu
  • Centrum Organizacyjne
  • Sekretariat USIB
  • Biuro ds. Zdobywania Informacji
  • Centralna Słu?ba Doradcza
  • Podsłuch Radiostacji Zagranicznych
  • Biuro ds. Operacji Specjalnych
  • Biuro ds. Bie??cych Informacji
  • Badania Strategiczne
  • Biuro ds. Rozeznania w Terenie
  • Biuro ds. Bada? Gospodarczych
  • Analiza Zdj??
  • Biuro ds. Oceny Danych
• Dyrektoriat Nauki i Techniki
  • Biuro ds. Nauki (zdobywanie informacji)
  • Biuro Zada? Specjalnych
  • Biuro ds. Bada? i Rozwoju
  • Biuro ds. Urz?dze? Elektronicznych
  • Biuro Projektow Specjalnych
  • Ochrona Danych Komputerowych
  • Centrum Nadzoru Rakiet i Przestrzeni Kosmicznej
• Dyrektoriat Administracji
  • Urz?d Bezpiecze?stwa
  • Biuro ds. Logistyki
  • Słu?by Medyczne
  • Biuro Kadr
  • Biuro Finansow
  • Biuro Kształcenia
  • Biuro ds. Komunikacji
• Dyrektoriat Operacji
  • Sztab Wywiadowczy
  • Sztab Kontrwywiadowczy
  • Sztab Tajnych Akcji
  • Słu?ba Techniczna
  • Wydział Operacyjny
  • Sztab Programowy
  • Wydział do Spraw Akcji w Ro?nych Rejonach ?wiata
    • Kraje Bloku Wschodniego (połkula zachodnia)
    • Europa
    • Stacje polowe i Bazy

Rola w Aferze Watergate [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Afera Watergate .

Centralna Agencja Wywiadowcza znalazła si? w samym ?rodku tzw. Afery Watergate, ktora ostatecznie doprowadziła do ust?pienia owczesnego prezydenta Stanow Zjednoczonych Richarda Nixona .

Po wybuchu Afery Watergate w 1972, wyszło na jaw, ?e jeden z tzw. ?hydraulikow białego domu” (Jednostki dochodze? Specjalnych ? Special Investigations Unit ), Howard Hunt , korzystał z du?ej pomocy Wydziału Technicznego CIA, a w samym włamaniu do waszyngto?skiego gmachu ?Watergate” brali udział byli pracownicy CIA.

Centralna Agencja Wywiadowcza pod naciskiem Białego Domu dostarczyła Huntowi wyposa?enie w postaci masek, kamer i aparatury podsłuchowej, ktorych po?niej u?yto przy włamaniu do gabinetu psychiatry lecz?cego Daniela Ellsberga, byłego członka Rady Bezpiecze?stwa Narodowego. Daniel Ellsberg był tak?e wcze?niej oskar?any o spowodowanie przecieku dokumentow Pentagonu do prasy waszyngto?skiej.

Afera Watergate doprowadziła do bezprecedensowego ust?pienia prezydenta USA ze stanowiska. 8 stycznia 1973 osoby odpowiedzialne za afer? Watergate stan?ły przed s?dem.

O ile afera przyniosła uszczerbek opinii CIA, to wydarzenia kilku nast?pnych lat o mało nie zniszczyły agencji zupełnie.

22 grudnia 1974 Seymour Hersh , reporter ? The New York Times ”, ujawnił cały szereg nadu?y? CIA, w tym trwaj?c? od dwudziestu lat praktyk? kontroli korespondencji prywatnej. Pełni?cy wowczas funkcj? dyrektora centrali wywiadu (DCI ? Director of Central Intelligence ) William E. Colby potwierdził prawdziwo?? tych zarzutow, podkre?lił jednak z całym naciskiem, ?e sprawy te nale?? ju? do przeszło?ci.

Po rewelacjach ?Timesa” doszło do nowych przeciekow, takich jak sensacyjne doniesienia o planach zamachow na Castro, Lumumb? oraz Rafaela Trujillo , ktorego zamordowano 30 maja 1961. Zabojcy nie byli agentami CIA, lecz na pewno zostali przez agencj? uzbrojeni i finansowani.

Operacja Chaos [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja oznaczona kryptonimem Chaos , została zorganizowana przez CIA wspolnie z Federalnym Biurem ?ledczym , na rozkaz prezydenta Lyndona B. Johnsona .

Celem operacji było ustalenie, czy ameryka?ski ruch przeciwko wojnie w Wietnamie był kierowany lub finansowany z zagranicy. Stworzono indeks 300 tysi?cy nazwisk Amerykanow oraz zgromadzono obszerne akta 7200 najbardziej zaanga?owanych w ruch pacyfistyczny obywateli USA, chocia? CIA nie mogła przeprowadza? operacji na terenie Stanow Zjednoczonych .

Nie znaleziono ?adnych powi?za?, ale operacja Chaos trwała jeszcze długo po obj?ciu prezydentury przez Nixona.

Program MKUltra [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: MKUltra .

Centralna Agencja Wywiadowcza dokonywała serii eksperymentow psychiatrycznych dotycz?cych mo?liwo?ci kontrolowania umysłu ludzkiego za pomoc? ro?nych eksperymentalnych narkotykow , w tym LSD , z ktorych co najmniej jeden zako?czył si? ?mierci? ofiary.

Skandale i afery zwi?zane z działalno?ci? CIA i jej pracownikow doprowadziły do powołania komisji ?ledczych, m.in.: komisji Rockefellera , powołanej przez prezydenta Forda do badania okoliczno?ci programu MKUltra , oraz komisji Churcha badaj?cej okoliczno?ci operacji Mangusta .

Lata osiemdziesi?te XX wieku [ edytuj | edytuj kod ]

Rozpoczynaj?c krucjat? przeciwko radzieckiemu ?Imperium Zła”, prezydent Ronald Reagan postawił na stanowisku dyrektora Centralnej Agencji Wywiadowczej starego pracownika słu?b wywiadowczych, weterana OSS ( Office of Strategic Services ), Williama J. Caseya .

W latach osiemdziesi?tych, kiedy rozpocz?ł si? nowy wy?cig zbroje? , nasiliła si? tak?e działalno?? obcych wywiadow na terenie Stanow Zjednoczonych .

W roku 1989 CIA zwi?kszyło zatrudnienie do rekordowej ilo?ci 20 481 osob. (w roku 1979 wynosiło ok. 14 000 zatrudnionych osob) ^[2]

Operacja Cyclone [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Operacja Cyclone .

W latach 1979?1989, CIA prowadziła program, maj?cy na celu wsparcie afga?skich mud?ahedinow podczas radzieckiej interwencji w Afganistanie . Operacja Cyclone była jedn? z najdłu?szych i najdro?szych tajnych operacji kiedykolwiek przeprowadzonych przez CIA. Z poziomu 20?30 mln dol. rocznie w 1980, koszt operacji wzrosł do 630 milionow dolarow w roku 1987.

Program w du?ej mierze opierał si? na pakista?skich słu?bach specjalnych ? Inter-Services Intelligence (ISI), jako po?rednika w dystrybucji funduszy, przerzucie broni, szkoleniu wojskowym oraz wsparciu finansowego dla afga?skich grup oporu. Wraz z finansowaniem podobnych programow ze strony MI6 , SAS , Arabii Saudyjskiej oraz Chi?skiej Republiki Ludowej , ISI uzbroiło i wyszkoliło ponad 100 tys. powsta?cow mi?dzy rokiem 1978 a 1992. Zach?cało rownie? ochotnikow z pa?stw arabskich do udziału w walkach w Afganistanie.

Ostatecznie radzieckie wojska wycofały si? całkowicie z Afganistanu 15 lutego 1989.

Zdarzenia w roku 1985 [ edytuj | edytuj kod ]

Najbardziej pami?tny z owej dekady został rok 1985, nazwany przez pras? ?rokiem szpiega”.

16 kwietnia 1985 do ambasady Zwi?zku Radzieckiego w Waszyngtonie wszedł wysokiej rangi oficer CIA, tym samym szef kontrwywiadu CIA w Zarz?dzie Operacyjnym , a dokładniej w Wydziale Zwi?zku Radzieckiego i Europy Wschodniej Zarz?du Operacyjnego CIA, Aldrich Ames , gdzie przekazał Rosjanom kopert?, w ktorej była kartka z nazwiskami dwoch oficerow KGB wspołpracuj?cych z CIA. Za t? informacj? Ames za??dał kwoty 50 tysi?cy dolarow, ktor? otrzymał miesi?c po?niej. 13 czerwca 1985 Ames przekazał KGB nazwiska wszystkich oficerow KGB, GRU , oraz innych wschodnich agencji wywiadowczych, wspołpracuj?cych z CIA jakie były mu znane. Ujawnił ponad sto tajnych operacji, wydał Rosjanom ponad 30 osob wspołpracuj?cych z CIA (z ktorych dziesi?? zostało skazanych na kar? ?mierci i rozstrzelanych) i innymi zachodnimi agencjami. W ten sposob siatka agentow budowana przez CIA od trzydziestu lat została kompletnie rozbita.

Aldrich Ames został aresztowany przez FBI 21 lutego 1994, lecz wytropiony został przez własnych kolegow z pionu kontrwywiadu CIA. Spraw? nast?pnie przekazano do FBI. ?ledztwo przeprowadzone przez kontrwywiad Centralnej Agencji Wywiadowczej, ktore przyczyniło si? do aresztowania Amesa, było jedynym na tak? skal? przypadkiem schwytania ?kreta” we własnych szeregach dzi?ki dobrej pracy detektywistycznej. Podczas ?ledztwa prowadzonego przez CIA w sprawie znikni?cia agentow z ni? wspołpracuj?cych, oprocz Amesa odkryto dwie inne osoby wspołpracuj?ce z KGB ? Claytona Lonetree, stra?nika ambasady ameryka?skiej w Moskwie , oraz Harolda J. Nicholsona , kierownika wydziału CIA w centrum antyterrorystycznym.

20 maja 1985, w zwi?zku ze wspołprac? z radzieckimi tajnymi słu?bami, FBI aresztowało tak?e Johna Walkera ? oficera ł?czno?ci United States Navy z dost?pem do ?ci?le tajnych informacji ameryka?skiej floty, zaka?czaj?c w ten sposob prac? jego siatki szpiegowskiej, tzw. ?Walker’s spie ring”, ktorej informacje m.in. u?wiadomiły radzieckiemu dowodztwu, na jak wielk? skal? ameryka?ska flota podsłuchuje ruch radzieckich okr?tow podwodnych z nap?dem j?drowym, w tym m.in. ujawniła ZSRR fakt funkcjonowania sieci SOSUS .

Lata dziewi??dziesi?te XX wieku [ edytuj | edytuj kod ]

W latach dziewi??dziesi?tych Centralna Agencja Wywiadowcza po raz kolejny znalazła si? w centrum zainteresowania ameryka?skiej opinii publicznej i swych krytykow. Była obwiniana o to, ?e nie potrafiła przewidzie? upadku Zwi?zku Radzieckiego , ataku Iraku na Kuwejt .

Nie powiodł si? spisek maj?cy na celu obalenie Saddama Husajna , na ktory wydano ponad 100 mln dolarow. Siatka ameryka?skich agentow została odkryta i aresztowana w Egipcie .

W 1993 dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej, Robert James Woolsey , publicznie ogłosił, ?e nowym priorytetem CIA b?dzie gromadzenie materiału wywiadowczego w zakresie gospodarki.

Francuzi, szpieguj?c ameryka?skich dyrektorow, nie cofali si? przed zakładaniem podsłuchow w ich pokojach hotelowych, ani przed kradzie?? dokumentow. W oddziale CIA w Pary?u wkrotce pracowało pi?ciu oficerow CIA. Czterech m??czyzn udawało dyplomatow, kobieta podawała si? za przedstawicielk? fundacji ameryka?skiej. Probowali oni przeciwdziała? szpiegowaniu ameryka?skich firm przez wywiad francuski.

Kobieta nawi?zała kontakt z urz?dnikiem francuskim, po czym przez swoj? nieudolno?? zdradziła si?, ?e jest agentk? CIA. Cała operacja szybko si? wydała i Francuzi wydalili oskar?onych o szpiegostwo z kraju.

Incydent ten zrodził pytanie, czy szpiegostwo gospodarcze nie stanowi ujmy dla Centralnej Agencji Wywiadowczej i czy nie powinna ona ograniczy? swych wysiłkow do przeciwdziałania akcjom terrorystycznym i wykradania tajemnic pa?stwowych.

Pocz?tek XXI wieku [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tki nowego wieku rozpocz?ły si? bardzo niepomy?lnie dla Centralnej Agencji Wywiadowczej. Zamach z 11 wrze?nia 2001 sprawił, ?e CIA po raz kolejny padła ofiar? krytyki za niewykrycie i nieuprzedzenie przed atakami. CIA stała si? zbyt ostro?na, zwłaszcza w latach 90. Nie pozwalano na tajne operacje terenowe, zabraniano rekrutowania agentow-informatorow, zlikwidowano du?o posad w centrali w zamian za inwestowanie w technologi? ? tzw. wywiad elektroniczny (radiowy), satelity, ł?czno?? itp. W ten sposob zrezygnowano z najbardziej efektywnej procedury zbierania informacji wywiadowczych ? wywiadu agenturalnego. Satelity, komputery nie popełniały bł?dow, lecz te same satelity i komputery wyposa?one w najnowsz? technologi?, wspierane przez 40-miliardowy roczny bud?et agencji, nie powstrzymały terrorystow przed atakami na World Trade Center i Pentagon .

Po 11 wrze?nia 2001 i kolejnych komisjach kongresowych rozpocz?to koordynacj? wspołpracy mi?dzy agencjami rz?dowymi, m.in. FBI, NSA , CIA. Aby ułatwi? t? procedur? powołano Departament Bezpiecze?stwa Krajowego USA .

Rola CIA w wojnie w Afganistanie oraz wojnie w Iraku nie jest jeszcze dobrze znana. Bardzo mo?liwe, ?e CIA dokonywała gł?bokiego rozpoznania przed działaniami w Afganistanie, tak? sam? rol? odegrała zapewne i w Iraku. Po ogłoszeniu zako?czenia działa? wojennych w Iraku rodziły si? pytania co do istnienia irackiej broni masowej zagłady, co było przyczyn? inwazji na Irak, a ktorej do tej pory nie odnaleziono. Zapowiadała si? nowa afera, ktorej pierwsz? ofiar? padł owczesny dyrektor CIA, George J. Tenet .

Komisja ds. wywiadu okre?liła wojn? w Iraku i jej przyczyny jako ?globaln? pora?k? ameryka?skiego wywiadu, nie tylko CIA”.

W grudniu 2014 odtajniono raport Senatu Stanow Zjednoczonych o brutalnych metodach stosowanych przez Agencj? po 11 wrze?nia 2001, w ktorym okre?lenie ?miejsce niebieskie” mo?e dotyczy? o?rodka CIA utworzonego w Polsce ^[3] .

Funkcjonariusze obcych wywiadow wspołpracuj?cy z CIA [ edytuj | edytuj kod ]

• gen. Dimitrij Polakow
• płk Michał Goleniewski
• płk Oleg Pie?kowski
• płk Ryszard Kukli?ski
• ppłk Janusz Kocha?ski
• płk Piotr Popow
• płk Jerzy Szumi?ski
• płk Antoni Tykoci?ski
• płk Oleg Gordijewski
• mjr Sergiej Motorin
• mjr/ppłk? Anatolij Golicyn

?ciana pami?ci ( The CIA Memorial Wall ), Ksi?ga Honorowa ( Book of Honor ) [ edytuj | edytuj kod ]

Tablica pami?tkowa w hallu głownego gmachu siedziby Centralnej Agencji Wywiadowczej w Langley w stanie Wirginia, z wykutymi w marmurze 83 gwiazdkami i napisem ? Ku czci tych pracownikow Centralnej Agencji Wywiadowczej, ktorzy oddali ?ycie w słu?bie ojczyzny .

W ksi?dze umieszczonej obok tablicy widnieje jedynie 48 nazwisk, pozostałe wci?? obj?te s? tajemnic?:

1950

• Douglas Mackiernan

1951

• Jerome P. Ginley

1952

• Norman A. Schwartz
• Robert C. Snoddy

1954

• James ?Pete” McCarthy Jr.'

1956

• Wilburn S. Rose
• William P. Boteler
• Frank G. Grace Jr
• Howard Carey

1957

• James J. McGrath

1960

• Chiyoki Ikeda
• Stephen Kasarda Jr.

1961

• Leo F. Baker
• Wade C. Gray
• Thomas W. Ray
• Riley W. Shamburger Jr
• Nels L. Benson
• David W. Bevan
• Darrell A. Eubanks
• John S. Lewis

1964

• John G. Merriman

1965

• Barbara Robbins
• Buster E. Edens
• John W. Waltz
• Edward Johnson
• Michael M. Deuel
• Michael A. Maloney
• Marcell Rene Gough
• To?samo?? niejawna

1966

• Louis A. O’Jibbway

1967

• Walter R. Ray
• Ksawery ?Big Bill” Wyro?emski

1968

• Billy Jack Johnson
• Wayne J. McNulty
• Richard M. Sisk
• Jack W. Weeks
• Charles Mayer

1970

• Hugh Francis Redmond

1971

• Paul C. Davis
• David L. Konzelman

1972

• Wilbur Murray Greene
• Raymond L. Seaborg
• John Peterson
• John W. Kearns

1974

• Raymond C. Rayner

1975

• William E. Bennett
• Richard S. Welch

1976

• James A. Rawlings
• Tucker Gougelmann

1978

• Denny Gabriel
• Berl King
• To?samo?? niejawna

1983

• Robert C. Ames
• Phyliss Faraci
• Kenneth E. Haas
• Deborah M. Hixon
• Frank J. Johnston
• James Lewis
• Monique Lewis
• William Richard Sheil

1984

• Richard Spicer
• Scott J. Van Lieshout
• Curtis R. Wood
• To?samo?? niejawna

1985

• William Buckley

1987

• Richard D. Krobock

1988

• Matthew Gannon

1989

• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna

1992

• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna

1993

• Lansing H. Bennett, M.D.
• Frank A. Darling
• To?samo?? niejawna

1995

• To?samo?? niejawna

1996

• James M. Lewek
• John A. Celli
• To?samo?? niejawna

1997

• To?samo?? niejawna

1998

• To?samo?? niejawna
• To?samo?? niejawna

2001

• Johnny Micheal Spann (pisownia imienia oryginalna ? M.J.)

2003

• Helge P. Boes
• To?samo?? niejawna
• William Francis Carlson
• Christopher Glenn Mueller

Dotychczasowi dyrektorzy Centrali Wywiadu (DCI) i ich zast?pcy (DDCI) [ edytuj | edytuj kod ]

Lista dotychczasowych dyrektorow ^[4] :

Osoba	Kadencja
Sidney W. Souers	23 stycznia 1946 ? 10 czerwca 1946
Hoyt S. Vandenberg	10 czerwca 1946 ? 1 maja 1947
Roscoe H. Hillenkoetter	1 maja 1947 ? 7 pa?dziernika 1950
Walter Bedell Smith	7 pa?dziernika 1950 ? 9 lutego 1953
Allen W. Dulles	26 lutego 1953 ? 29 listopada 1961
John A. McCone	29 listopada 1961 ? 28 kwietnia 1965
William F. Raborn Jr.	28 kwietnia 1965 ? 30 czerwca 1966
Richard M. Helms	30 czerwca 1966 ? 2 lutego 1973
James R. Schlesinger	2 lutego 1973 ? 2 lipca 1973
William E. Colby	4 wrze?nia 1973 ? 30 stycznia 1976
George H.W. Bush	30 stycznia 1976 ? 20 stycznia 1977
Stansfield Turner	9 marca 1977 ? 20 stycznia 1981
William J. Casey	28 stycznia 1981 ? 29 stycznia 1987
William H. Webster	26 maja 1987 ? 31 sierpnia 1991
Robert M. Gates	6 listopada 1991 ? 20 stycznia 1993
R. James Woolsey	5 lutego 1993 ? 10 stycznia 1995
John M. Deutch	10 maja 1995 ? 15 grudnia 1996
George J. Tenet	11 lipca 1997 ? 11 lipca 2004
John E. McLaughlin	11 lipca 2004 p.o. dyrektora ? wrze?nia 2004
Porter J. Goss	24 wrze?nia 2004 ? 30 maja 2006
Michael V. Hayden	30 maja 2006 ? 12 lutego 2009
Leon Panetta	13 lutego 2009 ? 30 czerwca 2011
Michael Morell	1 lipca 2011 p.o. dyrektora ? 6 wrze?nia 2011
David H. Petraeus	6 wrze?nia 2011 ? 9 listopada 2012
Michael Morell	9 listopada 2012 p.o. dyrektora ? 3 marca 2013
John Owen Brennan	od 3 marca 2013 ? 23 stycznia 2017
Mike Pompeo	od 23 stycznia 2017 ? 26 kwietnia 2018 [5] [6]
Gina Haspel	od 26 kwietnia 2018 (do 21 maja 2018 jako p.o. dyrektora) ? do 20 stycznia 2021
William J. Burns	od 19 marca 2021

Zast?pcy dyrektorow ? Centralnej Agencji Wywiadowczej ( Deputy Director’s of Central Intelligence ? DDCI)

Osoba	Kadencja
Kingman Douglass	1946 ? 1946
gen.bryg. Edwin K. Wright	1947 ? 1949
William H. Jackson	1950 ? 1951
Allen W. Dulles	1951 ? 1953
gen. Charles P. Cabell	1953 ? 1962
gen.por. Marshall S. Carter	1962 ? 1965
Richard Helms	1965 ? 1966
adm. Rufus L. Taylor	1966 ? 1969
gen.por. Robert E. Cushman	1969 ? 1971
gen.por. Vernon A. Walters	1972 ? 1976
E. Henry Knoche	1976 ? 1977
John F. Blake	1977 ? 1978
Frank C. Carlucci	1978 ? 1981
adm. Bobby R. Inman	1981 ? 1982
John N. McMahon	1982 ? 1986
Robert M. Gates	1986 ? 1989
Richard J. Kerr	1989 ? 1991
adm. William O. Studeman	1992 ? 1995
George J. Tenet	1995 ? 1997
gen. John A. Gordon	1997 ? 2000
John E. McLaughlin	2000 ? 2004
wadm. Albert M. Calland	2005 ? 2006
Stephen R. Kappes	2006 ? 2010
Michael Morell	2010 ? 2017
Gina Haspel	2017 ? 2018 [7]
Vaughn Bishop	2018 ? 2021 [8]
David S. Cohen	od 2021 [9]

Obecna struktura Centralnej Agencji Wywiadowczej [ edytuj | edytuj kod ]

• Dyrektor Centrali Wywiadu (DCI)
• Zast?pca Dyrektora Centrali Wywiadu (DDCI)
• Dyrektor Wykonawczy (ED)
  • Zast?pca Dyrektora ds. Operacyjnych (DDO)
    • Biuro Spraw Wojskowych
    • Centrum Kontroli Potrzeb Kadrowych
    • Centrum Kontrwywiadowcze
    • Centrum Antyterrorystyczne
  • Zast?pca Dyrektora ds. Naukowych i Technicznych (DDS&T)
    • Biuro Bada? i Rozwoju
    • Biuro In?ynieryjne
    • Słu?ba Informacyjna Nasłuchu Zagranicznych Programow Radiowych
    • Biuro Słu?b Technicznych
    • Narodowe Centrum Interpretacji Fotograficznej
    • Biuro Technicznego Gromadzenia Danych
  • Zast?pca Dyrektora ds. Wywiadu (DDI)
    • Biuro Analiz Słowia?skich i Euroazjatyckich
    • Biuro Analiz Europejskich
    • Biuro Analiz Azji Południowej i Wschodniej
    • Biuro Analiz Afryki i Ameryki Łaci?skiej
    • Biuro Bada? Naukowych i nad Broni?
    • Biuro Zasobow Technologii i Handlu
    • Biuro Analizy Obrazowej
    • Biuro ds. Bie??cej Produkcji i Wsparcia Analitycznego
    • Biuro Zasobow Informacyjnych
    • Biuro Analiz Osobowych Przywodcow
  • Zast?pca Dyrektora ds. Administracyjnych

Filmy i seriale, w ktorych głownym w?tkiem było CIA [ edytuj | edytuj kod ]

• Homeland (wyk. Claire Danes )
• Salt (wyk. Angelina Jolie , Liev Schreiber )
• Rekrut (wyk. Al Pacino , Colin Farrell , Bridget Moynahan )
• Zawod: Szpieg (wyk. Brad Pitt , Robert Redford )
• Agent Cody Banks i Agent Cody Banks II (wyk. Frankie Muniz )
• Agentka o stu twarzach (wyk. Jennifer Garner )
• Dobry agent (wyk. Matt Damon , Angelina Jolie )
• trylogia Roberta Ludluma o Jasonie Bournie (wyk. Matt Damon , Julia Stiles , Brian Cox )
• Nico ponad prawem (wyk. Steven Seagal , Sharon Stone , Pam Grier , Henry Silva )
• Chuck (wyk. Zachary Levi , Yvonne Strahovski , Adam Baldwin )
• Kamufla? (wyk. Piper Perabo , Christopher Gorham , Sendhil Ramamurthy )
• Firma ? CIA (wyk. Chris O’Donnell , Michael Keaton )
• Trzy dni kondora (wyk. Robert Redford , Faye Dunaway )

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz kolekcj? cytatow Central Intelligence Agency w Wikicytatach

• The World Factbook

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Philip Agee: Inside the Company: CIA Diary , Penguin Books, Harmondsworth, Middlesex, England 1975, s. 640, Fragmenty ISBN  0-14-004007-2 .
• Philip Agee: Inside the Company: CIA Diary , 1976
• Christopher Andrew: Tylko dla oczu prezydenta: od Washingtona do Busha ? ameryka?scy prezydenci i tajne słu?by , Colori, Warszawa 1998, s. 627. Seria: Sensacje XX Wieku, ISBN  83-904972-4-7 .
• Anonim: Polowałam na terrorystow. Opowie?? agentki CIA , Wyd. ?wiat Ksi??ki, Warszawa 2004, s. 318, ISBN  83-7391-442-0 .
• Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin: Archiwum Mitrochina , Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2001, s. 1038, ISBN  83-7200-651-2 .
• Robert R.   Baer   Robert R. , Oblicze zła. Prawda o wojnie z terroryzmem we wspomnieniach oficera CIA , Gra?yna G.   Gorska (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2002, s. 295, ISBN  83-85852-78-6 , OCLC   830361760   .
• William W.   Blum   William W. , The CIA, A Forgotten History: U.S. Global Interventions Since World War 2 , London: Zed Books, 1986, ISBN  0-86232-480-7 , OCLC   14818921   . brak strony (ksi??ka)
• William B W.B.   Breuer   William B W.B. , VENDETTA! Castro i bracia Kennedy , Grzegorz G.   Wo?niak (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 1998, s. 318, ISBN  83-85852-35-2 , OCLC   749915044   .
• Duance R. Clarridge, Digby Diehl: Po prostu szpieg , Wyd. Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 2001. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN  83-11-09338-5 .
• Andrew i Leslie Cockburn: Niebezpieczny zwi?zek. Tajna wspołpraca USA ? Izrael , Wyd. Ontario Limited, Toronto 1992, s. 425.
• Catherine Durandin: CIA na wojnie , Wyd. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 320, Seria: Tajne Wojny, ISBN  83-11-09853-0 .
• Gagliano Giuseppe: Studi strategici. Intelligence e strategia , New Press, 2008
• Loch K. Johnson: Secret agencies: U.S. inteligence in a hostile world , Yale University Press, New Haven, London 1996, s. 264, ISBN  0-300-06611-2 .
• Ronald Kessler: Inside The CIA , Pocket Books, New York 1992
• Ronald R.   Kessler   Ronald R. , CIA od ?rodka , Zbigniew Z.   Zemler (tłum.), Warszawa: Wyd. Ryton, 1994, s. 296, ISBN  83-86386-03-7 , OCLC   69476751   .
• Andrzej Kiełczy?ski, Robert Ginalski: Ameryka?ski piorun. Agent CIA ujawnia kulisy swojej działalno?ci w Izraelu , Wyd. Da Capo, Warszawa 1993, s. 154 + 34, ISBN  83-85373-38-1 .
• Guido Knopp: Elita szpiegow , Wyd. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN  83-11-09826-3 .
• Larry J L.J.   Kolb   Larry J L.J. , Byłem szpiegiem. Wspomnienia agenta CIA , Grzegorz G.   Wo?niak (tłum.), Warszawa: ?wiat Ksi??ki, 2007, s. 623, ISBN  978-83-7391-941-9 , OCLC   169871300   .
• Douglas J., MacEachin: U.S. intelligence and the confrontation in Poland, 1980-1981 , The Pennsylvania State University Press, University Park, PA, 2002, s. 256, ISBN  0-271-02210-8 .
• Nathan Miller: Spying for America: The Hidden History of US. Intelligence , 1989, 1997.
• Nathan N.   Miller   Nathan N. , W słu?bie ameryka?skiego wywiadu , El?bieta E.   Ka?mierczak-Maciejewska (tłum.), Warszawa: Wyd. Proszy?ski i S-ka, 2002, s. 423, ISBN  83-7337-098-6 , OCLC   749320604   .
• Leonard Mosley: Dulles: A Biography of Eleanor, Allen and John Foster Dulles and their family network , Dial Press, New York 1978, ISBN  0-8037-1744-X , Hodder and Stoughton, London 1978, ISBN  0-340-22454-1 .
• Norman N.   Polmar   Norman N. , Thomas B. T.B.   Allen   Thomas B. T.B. , Ksi?ga szpiegow. Encyklopedia , Halina H.   Białkowska (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2000, s. 702, ISBN  83-85852-27-1 , OCLC   749358210   .
• Mark M.   Riebling   Mark M. , Tajna wojna mi?dzy FBI a CIA , Piotr P.   Ko?ci?ski (tłum.), Warszawa: KiW, 1996, s. 392, ISBN  83-05-12807-5 , OCLC   749679352   .
• Peter Schweizer: Victory, czyli zwyci?stwo , Wyd. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1994, s. 286, ISBN  83-7066-607-8 (CIA i Solidarno??)
• Peter P.   Schweizer   Peter P. , Szpiedzy w?rod przyjacioł. Jak sojusznicy wykradaj? Amerykanom tajemnice technologiczne , Jerzy J.   Lobman (tłum.), Zygmunt Z.   Słomkowski (tłum.), Warszawa: KiW, 1997, s. 358, ISBN  83-05-12876-8 , OCLC   749542300   .
• Stanisław Sokołowski: Wywiad czy mafia? , Wyd. ?l?sk, Katowice 1978, s. 467
• Steven Stewart: Operation Splinter Factor: The Untold Story of America’s Most Secret Cold War Intelligence Operation , J.B. Lippincott, New York 1974, s. 249.
• Gordon G.   Thomas   Gordon G. , Zarzewie ognia. Chiny i kulisy ataku na Ameryk? , Jerzy J.   Kozłowski (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2002, s. 519, ISBN  83-85852-76-X , OCLC   830316319   .
• William Turner: FBI i CIA , Wyd. Bauer-Weltbild Media, Warszawa 2002, s. 463, ISBN  83-89076-91-8 .
• Tim T.   Weiner   Tim T. , Dziedzictwo popiołow Historia CIA , Katarzyna K.   Ba?y?ska-Chojnacka (tłum.), Piotr P.   Chojnacki (tłum.), Pozna?: Dom Wydawniczy ?Rebis”, 2009, s. 716, ISBN  978-83-7510-193-5 , OCLC   750846717   .
• Benjamin B.   Weiser   Benjamin B. , Ryszard Kukli?ski. ?ycie ?ci?le tajne , Bohdan B.   Maliborski (tłum.), Jan J.   Nowak-Jeziora?ski , Warszawa: Wyd. ?wiat Ksi??ki, 2005, s. 327, ISBN  83-7391-673-3 , OCLC   69310462   .
• Nigel N.   West   Nigel N. , Venona. Najwi?ksza tajemnica zimnej wojny , Agnieszka A.   Kazanecka (tłum.), Warszawa: Bellona, 2006, s. 368, ISBN  83-11-10561-8 , OCLC   77505316   .
• Bob Woodward: Veil Tajne wojny CIA , Wyd. WSG, Krakow 1997, s. 530, ISBN  83-86312-02-5 .
• Ernest Volkman: Warriors of the night: spies, soldiers, and American intelligence , William Morrow & Co., New York 1985, s. 443, ISBN  0-688-04177-9 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Oficjalny serwis CIA
• Lista ksi??ek o wywiadzie w serwisie CIA