Ans 1880

Segles	segle  xviii - segle  xix - segle  xx
Decennis	1850 - 1860 - 1870 - 1880 - 1890 - 1900 - 1910

Istoria [ modificar | Modificar lo codi ]

1881  : en causa d'una crisi financiera persistenta dempuei 1876 , l' Emperi Otoman veguet sei financas placadas sota tutela internacionala (decembre).
1881  : en Sodan , comencament dau movement madista menacet lo govern egipcian e l'influencia britanica dins la region. Permetet tanben lo raprochament entre Etiopia e lo Reiaume Unit .
1881-1882  : dubertura de negociacions Franca e Madagascar regardant lei bens e lei terras revendicadas per Paris dins l'illa. Aquo donet ges de resultat e lei dos pais se prepareron a una guerra.
1882  : important ciclon tropicau dins la region de Bombai (200 000 morts).
1882  : en Etiopia , conquista de Keffa per lo prince Adal Tessemma qu'era estat encoratjat per lo negus Yohannes IV l' annada precedenta . Pasmens, aquo se turtet a l'ostilitat dau prince Menelik de Choa que sei tropas ataqueron tanben la region. Entre lo 6 e lo 7 de junh, infligiguet una desfacha dura ai forcas d' Adal Tessemma . Aquo maucontentet lo negus mai ges de senhor era desiros d'entrainar una guerra civila novela e de negociacions permeteron de reglar la situacion. Adal Tessemma perdet son feu d'Agewmeder e Menelik perdet la region estrategica de Wello e foguet obligat de restituir l'armament moderne capturat a Embabo. En cambi, Menelik obtenguet lo drech d'aumentar son territori en direccion dau sud e de l'est.

1883  : dins lo Destrech de la Sonda , erupcion forca violenta dau Krakatoa . Entrainant l'afondrament dau volcan , engendret un tsunami que destruguet lei regions vesinas. Au mens 36 417 personas fogueron tuats. La quantitat de materiaus volcanics emes (20 km ³ ) aguet d'efiechs climatics marcats amb una demenicion de la temperatura mejana de 0,25 °C en 1884 ^[1] .

1883  : desbarcament de tropas francesas . Sostenguts per de bombardaments navaus, ocuperon ansin Majunga (16 de mai) e Tamatave (11 de junh) entrainant lo blocus d'una partida importanta de l'illa. Pasmens, en causa de la mobilizacion importanta de sei forcas en Indochina , l'armada francesa poguet pas avancar vers lei terras autas e la situacion demoret blocada durant dos ans.
1884  : terratrem dins la region de Granada (800 morts).
1884  : establiment de protectorats alemands en Cameron e en Togo .
1884  : de negociacions entre Etiopia e lo Reiaume Unit permeteron ais Etiopians d'utilizar liurament lo port de Massaua en cambi dau passatge dei garnsions egipicians dau sud de Sodan vers la Mar Roja .
1885  : violant lo tractat de 1885 , lo Reiaume Unit laisset Italia ocupar lo port de Massaua , estrategic per leis Etiopians.
1885  : apres dos ans de guerra e de blocus , lo govern malgash deguet reconeisser sa desfacha contra Franca e negociar per arrestar lo conflicte. En decembre, acceptet de pagar una indemnitat de guerra importanta, de cedir lo port de Diego Suarez e de laissar lei Frances ≪ presidir ai relacions exterioras de Madagascar ≫. En cambi, Paris reconoguet l'Estat malgash. Aquo permetia ai Frances de presentar Madagascar coma lo sieu protectorat mai laisset de facto son autonomia ais autoritats malgashas (→ 1895 ).
1886  : establiment d'un protectorat britanic dins la region d' Aden .
1887  : annexion d' Iwo Jima per Japon .
1887  : ocupacion de Balochistan per lei Britanics .
1887  : escaramochas frontalieras entre Italia e Etiopians au nord dau Plan Etiopian. S'acaberon d'un biais indecis mai permeteron ais Etiopians de mantenir son esforc vers l'est onte conquisteron Harrar , enemic ancian d' Etiopia .
1887  : venguda deis aigas catastrofica dau Fluvi Jaune que rompet sei levadas lo 28 de setembre apres plusors jorns de precipitacions forca importantas. La premiera rompedura se debanet probablament dins la region de Huayankou e entrainet l'afondrament dau sistema de levadas locau. Aquo causet finalament una inondacion giganta dau nord de China (aperaqui 130 000 km² tocats) que tuet entre 900 000 e 2 000 000 d'abitants.
1887  : premiera presentacion de l' opera Otelo , de Giuseppe Verdi , a Milan .
1888  : establiment d'un protectorat sus la ciutat-estat d' Oyo . Aquo entrainet rapidament la fragmentacion dau Reiaume d'Oyo .

1888-1889  : en Etiopia , succes d'una incursion madista que capitet de pilhar Gondar avans d'esser obligada de se retirar apres una contra-ataca de l'armada dau negus Yohannes IV . Dins aquo, la batalha de Metemma (9-10 de marc de 1889) s'acabet d'un biais forca indecis amb de perdas importantas dins lei rengs madistas e la mort de Yohannes IV . S'estabilizet ansin la frontiera entre Madistas e Etiopians.
1889  : apres la mort de Yohannes IV , Menelik de Choa , de la dinastia salomoniana , foguet chausit per l'aristocracia per li succedir. Pasmens, lo fiu de Yohannes IV , Mengesha Yohannes , refuset de reconoisser aquela decision e se retiret en Tigre . Per assegurar sa posicion, Menelik signet lo tractat de Wuchale que li permetet de se raprochar d' Italia . Dins aquo, l'article XVII dau tractat, traduch d'un biais diferent, dins lei versions italiana e etiopiana entrainet rapidament de tensions importantas entre lei dos pais. D'efiech, dins la version italiana, Etiopia era obligada d'utilizar la diplomacia italiana dins sei relacions amb lei poissancas estrangieras venent ansin un protectorat de Roma mentre que, dins la version etiopiana, i avia ges d'obligacion mai solament una possibilitat.
1889  : en Brasil , reversament e abdicacion de Peire II . L'Emperi foguet remplacat per una republica dominada per lei proprietaris terrencs.

Cultura [ modificar | Modificar lo codi ]

1882  : en Egipte , exploracion de la Piramida d'Amenemhat I ^er per l' egiptolog frances Gaston Maspero ( 1846 - 1916 ). Bastida au comencament de la XII ^a dinastia, la piramida presenta diversei particularitats (plusors niveus de construccion, ges de piramida segondaria, presencia de muralhas crosadas per despartir lei cargas... etc.). Son croton es tanben desconegut ? e benleu totjorn sarrat ? en causa d'una inondacion.

1889  : acabament de la bastida de la Tor Eiffel en Paris . Venguda pauc a pauc un simbol de la capitala francesa , foguet inscricha au patrimoni mondiau de l' UNESCO en 1981 .

Sciencias e tecnicas [ modificar | Modificar lo codi ]

v. 1880  : premiereis experiencias sus lo raionament dau cors negre . Meneron a la descuberta d'un escart important entre l'espectre experimentau e l'espectre teoric previst per la fisica classica . Dich catastrofa ultravioleta , aqueu problema anava menar a la descuberta de la mecanica quantica (→ 1884 e 1900 ).
1880  : descuberta dau premier parasit per lo metge frances Alphonse Laveran ( 1845 - 1922 ) que publiquet una descripcion de l'ematozoari a l'origina dau paludisme .
1882  : pertocant lei recercas sus l'aplicacion de l' electricitat a l' industria , l' engenhaire frances Marcel Deprez ( 1843 - 1918 ) capitet de realizar lo premier transport de corrent electric continu sus una distancia importanta (57 km). Fins a 1889 , menet d'autrei projectes similars que permeteron de generalizar l'utilizacion de l'electricitat.
1882  : lei quimistas e lei fisicians frances Lucien Gaulard ( 1850 - 1888 ) e John Dixon Gibbs ( 1834 - 1912 ) realizeron lo premier transformator electric permetent de transformar un corrent alternatiu de tension auta en un corrent alternatiu de tension bassa.
1882  : demonstracion dau caracter transcendent dau nombre Pi per lo matematician alemand Ferdinand von Lindermann ( 1952 - 1939 ).
1882  : descuberta dau proces de fagocitosi per Ilia Ilich Mechnikov ( 1845 - 1916 ) e Paul Ehrlich ( 1854 - 1915 ) ^[2] .
1883  : en Alemanha , desvolopament de doas armas ( carga vueja e obus sageta ) destinadas a luchar contra lei blindatges dei forts europeus. Aqueleis armas son totjorn utilizadas au comencament dau segle XXI contra lei blindatges dei veiculs militars.
1884  : publicacion de la lei de Stefan-Boltzmann . Descuberta per Jozef Stefan ( 1835 - 1893 ) e per Ludwig Boltzmann ( 1844 - 1906 ), permetet de provesir una premiera descripcion dau raionament dau cors negre (→ 1900 ).

1884  : dins lo quadre de sei trabalhs sus leis ions , lo quimista suedes Svante August Arrhenius ( 1859 - 1927 ) prepauset una definicion novela de l'aciditat. Segon eu, lei substancias acidas eran capablas de liberar d'ions idrogen en solucion e lei substancias basicas eran capablas de liberar d'ions idroxid. Aquela teoria foguet inicialament mau acceptada per la comunautat scientifica mai sei resultats experimentaus entraineron son adopcion progressiva. Pasmens, se venguet una basa fondamentala de la quimia fisica e de l' electroquimia , mostret leu de limits car podia pas explicar la basicitat dei compausats que liberan pas d'ions idroxid en solucion aquosa (→ 1923 ).
1884  : desvolopament de la pouvera sensa fum per l' engenhaire frances Paul Vieille ( 1854 - 1934 ). Melhorat per Alfred Nobel tres ans pus tard, aquela invencion es a l'origina dei pouveras militaras modernas e permetet la demenicion dei calibres .
1884  : construccion de la premiera turbina de vapor de reaccion per l' engenhaire britanic Charles Parsons ( 1854 - 1931 ). L'utilizet per entrainar un generator d' electricitat marcant una evolucion forca importanta dins la produccion d' energia que comencet a cha pauc de s'orientar vers la produccion electrica.
1884  : en immunologia , lo metge alemand Friedrich Loffler ( 1852 - 1915 ) emetet l'ipotesi de l'existencia de substancias toxicas, dichas ≪  toxinas  ≫, secretadas per de microorganismes. Aquo era la conclusion d'un estudi de cadabres d'animaus victimas de la difteria qu'avia permes de demonstrar la non difusion dei bacils de la plaga a l'origina de la malautia au resta de l'organisme (→ 1888 ).
1884  : identificacion dau bacil responsable dau tetanos per lo metge alemand Arthur Nicolaier ( 1862 - 1942 ). Aquo foguet la premiera etapa dau trabalh que permetet de trobar un vaccin (→ 1889 e 1926 ).
1884  : premiera anestesia locala realizada per l' oftalmologista austrian Carl Koller ( 1857 - 1944 ).

1884  : brevet d' Edouard Delamare-Deboutteville e de Leon Malandin regardant la premiera automobila equipat d'un motor d'essencia de quatre temps (12 de febrier). Aqueu veicul utilizava una cadena per la transmission e un diferenciau e era equipat d'una banqueta e d'una plataforma.
1885  : fin dei trabalhs acomencats en 1883 per l' engenhaire Hiram Maxim ( 1840 - 1916 ) sus lei mitralhieras . Aquo li permetet de desvolopar la premiera mitralhiera automatica de tir continu. Modificada en 1894 per l'adaptar a la pouvera sensa fum , foguet adoptada per mai d'una armada europea a la fin dau segle XIX e au comencament dau segle XX. Son foncionament era basat sus l'efect de reculament.
1885  : explosion de la supernova SN 1885A dins la galaxia d'Andromeda ? qu'era alora considerada coma una nebulosa situada dins la Via Lactea . Foguet la premiera supernova estudiada amb un telescopi .
1885  : descuberta dei camps magnetics viradis per lo fisician Galileo Ferraris ( 1847 - 1897 ). Aquo aguet de consequencias importantas e rapidas sus lo desvolopament de maquinas electricas industrialas.

1885  : descuberta dau premier vaccin contra la rabia per lo quimista frances Louis Pasteur ( 1822 - 1895 ). Aquo permetet de luchar d'un biais eficac contra una malautia perilhosa qu'entrainava un nombre important de victimas cada annada e demostret l'eficacitat de la vaccinacion .
1885  : descuberta de germani per lo quimista alemand Clemens Winkler ( 1838 - 1904 ).

1886  : descuberta dau proton per lo fisician alemand Eugen Goldstein ( 1850 - 1930 ) que postulet l'existencia de rais de particulas de carga electrica positiva per explicar de fenomens observats sus un tube de Crookes . Pasmens, la particula novela foguet pas identificada coma un constituent dau nucleu atomic avans 1919 .
1886  : brevet de l' engenhaire alemand Carl Benz ( 1844 - 1929 ) regardant una automobila que capitet de realizar un trajecte de 104 km en 1888 (amb una velocitat mejana d'aperaqui 15 km/h).
1886  : dins lo domeni dau comerci maritim, intrada en servici dau Gluckauf que foguet lo premier petrolier de concepcion moderna. D'efiech, lo premier tipe de petrolier, aparegut en 1861 , era un naviri forca perilhos car utilizava dei servas internas per transportar lo petroli , co que podia entrainar un acampament de vapors explosivas dins l'espaci liure entre lei servas e la coca. Per resouvre aqueu problema, lo Gluckauf foguet concebut amb de cisternas delimitadas directament per la coca, co que permetia de suprimir l'espaci liure. Relativament segur regardant lo risc d'explosion, aqueu tipe de petrolier venguet la norma fins ais ans 1980 e l'aparicion dau petrolier de coca dobla per respondre ai problemas de pollucion.

1887  : depaus d'un brevet per una turbina idraulica novela creada per l'inventor estatsunidenc Leston Allen Pelton ( 1829 - 1908 ). Era un melhorament de la turbina Francis ben adaptat per lei cascadas de mai de 200 metres d'autor.
1887  : regardant lo desvolopament de maquinas industrialas electricas, la descuberta dei camps magnetics viradis per Galileo Ferraris (→ 1885 ) trobet una aplicacion importanta amb lo premier depaus d'un brevet pertocant una maquina asincrona per l' engenhaire serboestatunidenc Nikola Tesla ( 1856 - 1943 ).
1887  : en fotografia , invencion dau flash per permetre la produccion d'un lume intens capable d'illuminar un subjecte. Fins ais ans 1930, l'idea era d'utilizar la lutz producha per la combustion d'una pichona quantitat de magnesi. Pasmens, aquo era relativament perilhos car lo magnesi es una substancia forca inflamabla. Autre problema ? au niveu fotografic ? l'entrainament de la combustion era manuau, co qu'era pas totjorn precis.
1887  : premier enregistrament d'un electrocardiograma uman per lo Britanic Augustus Desise Waller ( 1856 - 1922 ).

1888  : assais dei premiers prototipes de sosmarins militars per lei marinas espanhola ( sosmarin de Peral , 8 de setembre) e francesa ( Gymnote , 24 de setembre). Leis autoritats militaras dei dos pais adopteron de ponchs de vista diferents. En Espanha , lo sosmarin concebut per Isaac Peral ( 1851 - 1895 ) se turtet a una oposicion viva e foguet finalament abandonat. Au contrari, en Franca , leis assais fogueron jutjats satisfasents e lo Gymnote venguet lo precursor dei sosmarins d'ataca que fogueron desvolopats per diversei flotas europeas a la fin dau segle XIX e au comencament dau segle XX.
1888  : descuberta de l'existencia d'ondas electromagneticas diferentas de la lutz per Heinrich Hertz ( 1857 - 1894 ).
1888  : en immunologia , confirmacion de l'existencia dei toxinas (→ 1884 ) apres la descuberta de la toxina difterica per Emile Roux ( 1853 - 1933 ) e Alexandre Yersin ( 1863 - 1943 ).
1888  : descuberta dei cristaus liquids per lo quimista austrian Friedrich Reinitzer ( 1857 - 1927 ).
1889  : invencion per l' engenhaire suedes Gustaf de Laval ( 1845 - 1913 ) de la premiera turbina de vapor d'accion que poguet esser aisament adaptada per d'aplicacions industrialas.
1889  : invencion per l'inventor rus Mikhail Dolivo-Dobrovolski ( 1861 - 1919 ) de la premiera maquina asincrona que foguet industrializada.
1889  : cinc ans apres la descuberta dau bacil dau tetanos en 1884 , lo metge japones Kitasato Shibasaburo ( 1853 - 1931 ) capitet de melhorar lei tecnicas d'isolament dau bacil. Aquo permetet de cultivar de quantitats pus importantas dei germes a l'origina de la malautia e favorizet la concepcion dau premier vaccin un trentenau d'annadas pus tard (→ 1897 e 1926 ).
1889  : presentacion de la premiera automobila moderna per leis engenhaires alemands Gottlieb Daimler ( 1834 - 1900 ) e Wilhelm Maybach ( 1846 - 1929 ). En particular, lo veicul era per lo premier cop equipat d'un motor d'essencia de combustion interna e d'un carburator de gisclaire.
1889  : premiera estimacion de la velocitat de desplacament d'ondas sismicas a la superficia terrestra (7 km/s). Foguet realizada per l' astronom alemand Ernst von Rebeur-Paschwitz ( 1861 - 1895 ) a partir de mesuras sus de pendulas installadas dins doas estacions diferentas ^[3] .

Deces [ modificar | Modificar lo codi ]

Liames internes [ modificar | Modificar lo codi ]

• Louis Pasteur .

Bibliografia [ modificar | Modificar lo codi ]

Notas e referencias [ modificar | Modificar lo codi ]

1. ↑ (en) Michael R. Rampino e Stephen Self, ≪ Historic Eruptions of Tambora (1815), Krakatau (1883), and Agung (1963), their Stratospheric Aerosols, and Climatic Impact ≫, Quaternary Research , vol. 18, n°2,? 1982, pp. 127?143.
2. ↑ Per aqueu trabalh, lei dos omes receberon lo Premi Nobel de Fisiologia o Medecina en 1908 .
3. ↑ (en) Ernst von Rebeur-Paschwitz, ≪ The Earthquake of Tokio, April 18, 1889 ≫, Nature , vol. 40,? 1889, pp. 294-295.