Ljubljana

Ljubljana

Utsyn over Ljubljana

Foto: Kjetil Ree

Byvapenet til Ljubljana

Plassering

Ljubljana pa kartet over Slovenia

Styresmakter

Land

Slovenia

Først nemnd i

1144

Geografi

Flatevidd
- By

275 km²

Innbyggjarar
- Totalt (2007)
- folketettleik

267 920
974,3 /km²

Koordinatar

46°03′5″N 14°30′20″E / 46.05139°N 14.50556°E

Tidssone
- Ved sommartid

CET ( UTC +1)
CEST ( UTC +2)

Diverse annan informasjon

Retningsnummer (tlf)

01

Bilnummer

LJ

Nettstad: www.ljubljana.si

Ljubljana ( tysk Laibach ) er hovudstaden i Slovenia og den største byen i landet. Han har om lag 270 000 innbyggjarar. Ljubljana er det kulturelle, vitskaplege, økonomiske, politiske og administrative senteret i landet. Gjennom historia har byen vorte prega av a ligge i overgangssonen mellom germansk, latinsk og slavisk kultur.

Byen ligg sentralt i Slovenia ved elva Ljubljanica , 10 kilometer fra denne elva sitt utløp i elva Sava .

Historie [ endre | endre wikiteksten ]

Nord i Ljubljan med Be?igrad og Kamnik-Alpane i bakgrunnen

Rundt ar 2000 f.Kr. vart Ljubljanamyrene busett av folk som heldt til i trebygg pa palar. Desse menneska levde av jakt, fiske og primitivt jordbruk. For a kome seg rundt i myrene nytta dei kanoar laga av uthola trestammer. Seinare ko mange forskjellige stammer og folk gjennom omradet. ^[1] Landet vart først kolonisert av venetarar , etterfølgd av dei illyriske japodarane. Pa 2000-talet kom sa den keltiske stamma tauriskarar . ^[1]

Rundt ar 50 f.Kr. bygde romarane ein militærleir som seinare vart den permanente busetnaden Iulia Aemona ( Emona ). ^[2] Denne festninga vart okkupert av Legio XV Apollinaris . ^[3] I 452 vart han øydelagd av hunarar etter ordre fra Attila , ^[2] og seinare av austgotarar og langobardar . ^[4] Emona hadde fem-seks tusen innbyggjarar og spelote ei viktige rolle i mange av desse slaga. Mursteinshusa i forskjellige fargar var alt knytt til eit felles dreneringssystem. ^[2] Pa 500-talet flytta stamfedrane til slovenarane til omradet. Pa 800-talet kom dei under frankisk dominans, medan dei stadig vart angripe av madjarane . ^[5]

Namnet pa byen, Luwigana , dukka for første gong opp i skriftlege kjelder i 1144. ^[4] Pa 1200-talet var byen delt inn i tre sonar: Stari trg (≪Gamleplassen≫), Mestni trg (≪Byplassen≫) og Novi trg (≪Nyeplassen≫). ^[5] I 1220 fekk Ljubljana bystatus og rettar til a prege sine eigne myntar. ^[5]

I 1270 vart Krain og Ljubljana erobra av kong Ottokar II av Bohmen . ^[5] Da han igjen vart slatt av Rudolf av Habsburg , ^[4] tok sistnemnte byen i 1278. ^[5] Han fekk namnet Laibach og vart verande under huset Habsburg fram til 1797. ^[4] Det romersk-katolske bispedømet Ljubljana vart oppretta i 1461 og St. Nicholas-kyrkja vart ei domkyrkje. ^[5]

Pa 1400-talet vart Ljubljana kjend for kunsten som vart produsert her. Etter eit jordskjelv i 1511 vart byen bygd opp att i renessansestil , og det vart bygt ein ny mur rundt han. ^[6] Pa 1500-talet hadde byen rundt 5000 innbyggjarar. 70 % av dei hadde slovensk som morsmal, medan resten hadde tysk. ^[6] I 1550 vart dei to første bøkene skrivne i Slovenia gjevne ut her. Det var ei katekisme og ein abecedarium , etterfølgd av ei omsetjing av Bibelen . Pa denne tida hadde reformasjonen samla seg rundt byen. FLeire viktige lutherske forkynnarar levde og arbeidde rundt og i Ljubljana, som Primo? Trubar , Adam Bohori? og Jurij Dalmatin . Pa denne tida vart den første vidaregaande skulen, offentlege biblioteket og trykkeriet opna i Ljubljana. ^[6] Ljubljana vart dermed det klart fremste senteret for slovensk kultur , ein posisjon byen har halde pa sidan. I 1597 kom jesuittar til byen og oppretta ein ny vidaregaande skule, som seinare vart eit universitet. Pa slutten av 1600-talet dukka det opp barokk arkitektur da utanlandske arkitektar og skulptørar kom hit. ^[6]

Under napoleonskrigane vart Ljubljana fra 1809 til 1813 hovudstad i Dei illyriske provinsane . ^[4]^[7] I 1815 kom byen igjen inn under austerrikarane, og fra 1816 til 1849 var han ein del av Kongedømet Illyria . I 1831 var han vertskap for Laibachkongressen , der dei politiske landegrensene i Europa dei neste ara vart fastsett. ^[8] Det første toget kom til byen i 1849 fra Wien , og i 1857 vart toglinja strekt vidare til Trieste . ^[7] Ljubljana fekk elektrisk straum i 1898. ^[7] I 1895 vart Ljubljana, som da hadde 31 000 innbyggjarar, raka av eit kraftig jordskjelv som malte 6,1 pa richterskalaen . 10 % av dei 1400 bygningane i byen vart øydelagde, men det gjekk fa menneskeliv med i katastrofen. Under gjenoppbygginga som følgde vart mange av bydelane bygd opp i Art Nouveau -stil. ^[7]

I 1918, etter den første verdskrigen var over og Austerrike-Ungarn vart oppløyst, vart regionen ein del av Kongedømet av serbarar, kroatar og slovenarar (seinare Jugoslavia ). ^[4]^[9] I 1929 vart Ljubljana hovudstaden i Drava Banovina , ein provins i Kongedømet Jugoslavia . ^[10] I 1941, under den andre verdskrigen , okkuperte Italia byen, etterfølgd av Nazi-Tyskland i 1943. ^[9] I Ljubljan klarte okkupasjonsstyrkane a bygge sterke skansar og kommandosentralar for Quisling -organisasjonar før italienarane kom, den antikommunistiske frivillige militsen under Italia og Heimegarden under den tyske okkupasjonen. Byen vart omgjeve av 30 km lange piggtradgjerder for a hindre samarbeid mellom motstandsrørsla ( Frigjeringsfronten til det slovenske folket ) i byen og jugoslaviske partisanar som opererte utanfor gjerda. Sidan 1985 har ein sti der gjerdet ein gong gjekk gatt rundt heile byen. ^[11].

Etter den andre verdskrigen vart Ljubljana hovudstad i Sosialistrepublikken Slovenia , ein del av Jugoslavia , fram til 1991 da Slovenia fekk sjølvstende. Ljubljana vart verande hovudstad i Slovenia, som kom med i EU i 2004. ^[9]

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Delar av denne artikkelen bygger pa ≪ Ljubljana ≫ fra Wikipedia pa engelsk , den 25. april 2009.
- Wikipedia pa engelsk oppgav desse kjeldene:

↑ ^1,0 ^1,1 ≪The First Settlers of Ljubljana≫ .
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ≪The Times of the Roman Emona≫ .
↑ Hildegard Temporini og Wolfgang Haase, Aufstieg und Niedergang der romischen Welt . de Gruyter, 1988. ISBN 3-11-011893-9 . Google Books, s.343
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Daniel Mallinus, La Yougoslavie , Ed. Artis-Historia, Brussels, 1988, D/1988/0832/27, s. 37-39.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ≪Ljubljana in the Middle Ages≫ .
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ≪Reformation og Counter-reformation; Renaissance and Baroque≫ .
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ≪Ljubljana in the 18th and 19th Centuries≫ .
↑ ≪Introducing Ljubljana≫ .
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ≪The Turbulent 20th Century≫ .
↑ ≪Dans la Yougoslavie des Karageorgevitch≫ (pa fransk).
↑ ≪The Path of Remembrance and Comradeship≫ (PDF) .

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Ljubljana

Reiseguide for Ljubljana fra Wikivoyage

[Histo1-1] 1,0 ^1,1 ≪The First Settlers of Ljubljana≫ .

[Histo2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ≪The Times of the Roman Emona≫ .

[Apollinaris-3] Hildegard Temporini og Wolfgang Haase, Aufstieg und Niedergang der romischen Welt . de Gruyter, 1988. ISBN 3-11-011893-9 . Google Books, s.343

[Artis-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Daniel Mallinus, La Yougoslavie , Ed. Artis-Historia, Brussels, 1988, D/1988/0832/27, s. 37-39.

[Histo6-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ≪Ljubljana in the Middle Ages≫ .

[Histo3-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ≪Reformation og Counter-reformation; Renaissance and Baroque≫ .

[Histo4-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ≪Ljubljana in the 18th and 19th Centuries≫ .

[InfoIntro-8] ≪Introducing Ljubljana≫ .

[Histo5-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ≪The Turbulent 20th Century≫ .

[banovina-10] ≪Dans la Yougoslavie des Karageorgevitch≫ (pa fransk).

[rideau_fer-11] ≪The Path of Remembrance and Comradeship≫ (PDF) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]