Pedro Calderon de la Barca
(
Madrid
,
17 januari
1600
- aldaar,
25 mei
1681
) was een belangrijke Spaanse
dramaturg
, na
Lope de Vega
de laatste grote toneelschrijver van het 17e-eeuwse
Spanje
.
Pedro Calderon de la Barca werd geboren te Madrid en studeerde daar ook aan het
jezuietencollege
. Naar verluidt was zijn moeder van
Zuidelijk-Nederlandse
afkomst. Vervolgens trok hij naar de universiteiten van
Alcala de Henares
(
1614
-15) en
Salamanca
(
1615
-21) om er rechten te studeren, maar het is onbekend of hij die studies ook voltooide, want zijn interesse ging hoofdzakelijk uit naar het toneel. Op veertienjarige leeftijd schreef hij reeds
El carro del Cielo
, het eerste van zijn ca. 200 toneelstukken, en in
1622
dong hij te Madrid mee in een openbare dichtwedstrijd waar hij al de reputatie genoot een groot dichter te zijn. In opdracht van koning
Filips IV
schreef hij vanaf
1623
een aantal toneelstukken voor het koninklijk theater in
Buen Retiro
.
Tot ca.
1635
verrichtte Calderon krijgsdienst in
Italie
en de
Spaanse Nederlanden
, maar als blijk van erkenning riep de koning hem terug naar het hof. In
1637
benoemde de koning hem ook tot Ridder in de Orde van Santiago en belastte hem met de organisatie van alle feestelijkheden aan het hof.
Drie jaar later trok Calderon opnieuw met de troepen van Filips IV ten strijde tegen de opstandige
Catalanen
. Na zijn militaire dienst en de dood van zijn geliefde (in
1648
) begon zich bij Calderon de belangstelling voor religie en de neiging tot mystieke bespiegelingen te manifesteren. In
1651
werd hij tot priester gewijd, en in
1663
aangesteld tot hofkapelaan bij Filips IV te Madrid.
Meteen veranderde ook de aard van zijn werken: waar die aanvankelijk seculier van aard waren, maakte hij met zijn latere werken vooral naam als een typisch katholiek scholasticus. Calderon bleef schrijven tot aan zijn dood in
1681
. Zijn overlijden betekende meteen het einde van de Gouden Eeuw der
Castiliaanse
letteren.
Comedias verdaderas
, 1726
Sinds de dood van
Lope de Vega
was Calderon de onbetwiste heerser van het Spaanse toneel. Hij behoort tot de grootste dichters die het
katholicisme
en de
Contrareformatie
hebben voortgebracht. Drie hoofdthema's beheersen zijn œuvre: trouw aan de koning, toewijding aan de Kerk en handelen volgens het eergevoel (
pundonor
). Deze betrekkelijke eentonigheid van thematiek viel de tijdgenoten niet op.
Hij heeft 111
comedias
geschreven en een 80-tal
autos sacramentales
, liturgische stukken met als kern de
eucharistie
voor Sacramentsdag, waarin hij, geheel volgens de katholieke geloofsleer, het leven en de lotsbestemming van de menselijke ziel na de dood schildert. Deze stukken vertonen sterke gelijkenissen met de middeleeuwse
mysteriespelen
, en worden gerekend tot de meesterwerken van het liturgische toneel. Zij pasten geheel bij de mystieke persoonlijkheid van de auteur, en bij de aard van het gehele Spaanse volk in zijn tijd. Daaraan danken zij ook hun succes.
Minder bedreven in de theatertechniek dan Lope de Vega of
Tirso de Molina
, munt Calderon uit in de dramatisering van filosofische of religieuze theorieen, vb. in
La vida es sueno
(
Het leven is droom
) uit
1635
, over de nietigheid van het aardse leven. Calderons positie als hofdichter hield hem echter verwijderd van het volksleven. Zijn personages kenmerken zich door een ethisch gehalte dat schril contrasteert met het morele gehalte van zijn decadente omgeving.
Calderon verdient bovenal lof voor zijn welluidende, manieristische taalgebruik, en voor de manier waarop hij de verhouding van mens tot God tot uitdrukking wist te brengen door middel van abstracte en allegorische voorstellingen. Hij vond navolgers bij
Corneille
,
Dryden
en
Tieck
. De Duitse
Romantiek
heeft zijn grootheid naar waarde geschat.
Een overzicht van zijn werken:
- El carro del Cielo
(1614)
- El principe constante
(1629)
- La dama duende
(1629)
- Casa con dos puertas, mala es de guardar
(1629)
- El astrologo fingido
(1633)
- La devocion de la Cruz
(1634)
- El mayor monstruo, los celos
(1635)
- La vida es sueno
(1635)
- El magico prodigioso
(1637)
- El gran teatro del Mundo
(1645)
- El alcalde de Zalamea
(1651)
Calderon is bovendien de grondlegger van de
zarzuela
, een typisch Spaans genre, een soort
operette
waarin gesproken en gezongen teksten elkaar afwisselen.
La vida es sueno
(
Het leven is droom
) uit 1635,
Amar despues de la muerte
(Liefde na de dood) uit 1659 en
A secreto agravio, secreta venganza
(Geheime wraak voor een geheime krenking) uit 1636 zijn recent in het Nederlands verschenen.
- ↑
Beknopte Literaire Encyclopedie
.