Ierse proclamatie uit 1916.
De
Ierse onafhankelijkheidsoorlog
is de naam die in
Ierland
wordt gegeven aan de strijd tussen de
IRA
en het
Britse
bestuur. De strijd begon na het bijeenroepen van de eerste
Dail
door de leden van
Sinn Fein
die waren gekozen tijdens de verkiezingen in 1918. Zij weigerden zitting te nemen in het
Britse parlement
en kwamen samen in
Dublin
alwaar ze
de republiek uitriepen
. De strijd eindigde in december 1921 toen leidende Republikeinen een
verdrag
sloten met de Britse regering
In het begin van de
20e eeuw
was er sprake van een radicalisering onder grote delen van de
nationalisten
in Ierland. Het streven naar
autonomie
, jarenlang het credo van de Ierse Parlementaire Partij, werd afgedaan als halfslachtige oplossing.
Sinn Fein
, oorspronkelijk voor een dubbel-monarchie naar
Oostenrijks
model, had zich ontwikkeld tot spreekbuis van het republicanisme, vooral onder invloed van de
IRB
.
Na het uitbreken van de
Eerste Wereldoorlog
zagen de meest radicale elementen mogelijkheden tot het beginnen van een opstand. Toen die opstand kwam bleek die weliswaar militair een catastrofe, maar politiek een keerpunt.
Het anti-Britse sentiment werd nog versterkt in april 1918. De Britse regering kondigde toen aan dat de algemene
dienstplicht
ook zou gaan gelden in Ierland. Hoewel grote aantallen Ieren in het Britse leger meevochten was het land tot dan uitgezonderd van de dienstplicht. De oorlogssituatie in het voorjaar van 1918 was voor Londen reden daarvan terug te komen. In de Britse propaganda was steeds benadrukt dat de oorlog werd gevoerd in het belang van de
democratie
en ter bescherming van kleinere landen, als
Belgie
. Het verzet tegen de algemene dienstplicht in Ierland werd vooral aangewakkerd door de stelling dat de Ieren wel mochten vechten voor de vrijheid van Belgie, terwijl die vrijheid hun zelf ontzegd werd.
Sinn Fein was de meest uitgesproken anti-Britse partij. Het verzet tegen de dienstplicht, dat ook gesteund werd door de Ierse
bisschoppen
, werd daardoor vooral gezien als een verdienste van Sinn Fein.
In reactie op dat verzet koos de Britse regering voor de harde lijn. Er werd een nieuwe
onderkoning
benoemd, Lord French. Meerdere kopstukken van
Sinn Fein
werden gearresteerd. Dat die arrestaties aanstaande waren was bekend bij de partij. De meer politiek gerichte leiders, als
Eamon de Valera
lieten het op een arrestatie aankomen omdat ze daarvan politiek gewin verwachtten. Daartegenover stond een groep, rond
Michael Collins
, die voor een militaire richting kozen. Deze groep wist arrestatie te voorkomen en werd daardoor binnen Sinn Fein dominanter.
Direct na de afloop van de Eerste Wereldoorlog werden er in
Groot-Brittannie
parlementsverkiezingen gehouden. In
Ierland
betekenden die verkiezingen voor Sinn Fein de kans om aan te tonen dat het land rijp was voor zelfstandigheid. De uitslag van de verkiezingen toonde aan dat de partij daarin was geslaagd, 73 van de 106 Ierse
zetels
gingen naar Sinn Fein. Vrijwel alle zetels buiten
Ulster
waren naar de partij gegaan.
De gekozen leden hadden voorafgaand aan de verkiezingen allen kenbaar gemaakt dat zij hun zetel in
Westminster
niet zouden innemen. In plaats daarvan kwamen zij bijeen in
Dublin
als
Dail Eireann
. Daarbij werden ook alle andere gekozenen uitgenodigd, maar die bedankten voor de eer.
Binnen Sinn Fein was een belangrijke groep die de strijd langs politieke weg wilde voortzetten. Zij wilden de Republiek uitroepen en hoopten op erkenning op de
Vredesconferentie van Versailles
. Daartegenover stonden mensen als
Michael Collins
die ervan uitgingen dat slechts via een gewapende strijd
onafhankelijkheid
bereikt kon worden. Omdat de leider van de
politieke
richting,
Eamon de Valera
, veel afwezig was, hij probeerde in de
Verenigde Staten
steun te verwerven, had Collins grotendeels vrij spel.
Tegelijk met het bijeenkomen van de Dail begon de gewapende strijd. Michael Collins speelde hierin een centrale, bepalende rol. Formeel was hij
minister
van Financien van de uitgeroepen Republiek. Feitelijk was hij de strateeg van de
IRA
. Zijn eerste doel was het uitschakelen van het Britse bestuur, vooral op het platteland. Zijn grootste probleem daarbij was dat het idee van een gewapende strijd niet op veel steun kon rekenen. Collins gokte er echter op dat de stemming zou omslaan zodra de Britten zouden reageren.
Sinn Fein beschikte al jarenlang over een eigen paramilitaire groepering die bekendstond onder de naam de
Volunteers
. De radicalere nationalisten beschikten over een eigen organisatie de
Irish Republican Brotherhood
, de leden hiervan sloten zich aan bij de Volunteers, maar volgden daarbinnen wel hun eigen agenda. In het verloop van de strijd werden de Volunteers, met inbegrip van de IRB door de bevolking gezien als het leger van de door Sinn Fein uitgeroepen republiek en derhalve aangeduid onder de afkorting
IRA
.
Het Republikeinse leger beschikte echter nauwelijks over wapens. Dat het leger in een open, traditionele oorlog, geen partij zou zijn voor het Britse leger was volstrekt duidelijk. Collins koos daarom voor kleinschalige acties die gericht waren tegen de
RIC
. Zijn doelstelling daarbij was tweeledig. Enerzijds wilde hij door het aantasten van het politiekorps het Britse gezag, vooral op het platteland, aantasten. Anderzijds rekende hij erop dat de reacties van de Britten dusdanig zouden zijn dat deze afkeer van het Britse bestuur zouden versterken.