De
Gazastrook
(
Arabisch
:
Qita` Ghazza
- ???? ???,
Hebreeuws
:
Retzu'at 'Azza
- ????? ??? ), veelal kortweg aangeduid als
Gaza
, is een gebied in de
Levant
van het
Midden-Oosten
, dat samen met de
Westelijke Jordaanoever
deel uitmaakt van de
Palestijnse gebieden
. Het gebied heeft een oppervlakte van ongeveer 365 km² en is genoemd naar de belangrijkste stad
Gaza
. Er wonen ruim 2,2 miljoen mensen (2023), waarvan ongeveer driekwart als vluchteling geregistreerd staat en in vluchtelingensteden woont.
De Gazastrook ligt gescheiden van de Westelijke Jordaanoever en is daarmee een Palestijnse
exclave
. Het grenst aan
Israel
,
Egypte
en de
Middellandse Zee
en heeft een drietal grensovergangen met deze twee buurlanden. Het is voor Gazanen sinds 2000 niet mogelijk om het gebied per vliegtuig of boot te verlaten, waardoor ze op de landgrenzen aangewezen zijn om de Gazastrook te verlaten.
Sinds 2007 is
Hamas
aan de macht in de Gazastrook en controleert het dagelijks leven van de Gazanen. Israel en Egypte hebben de volledige controle over de toegang tot Gaza en handhaven sinds 2007 een fysieke en economische blokkade. Israel controleert al zijn landsgrenzen, de zeekust en het luchtruim. Egypte controleert haar enige grens met Gaza, die sinds 2007 vrijwel permanent is gesloten.
Op 7 oktober 2023 brak een
oorlog tussen Hamas en Israel
uit na een verrassingsaanval door Hamas in Israel die hoofdzakelijk tegen burgers was gericht. Het Israelische leger viel hierop Gaza binnen en begon een grondoorlog, waarbij tienduizenden burgers en Hamasstrijders om het leven kwamen. Satelietbeelden, geanalyseerd door het Satellietcentrum van de Verenigde Naties
UNOSAT
, tonen aan dat 35% van de gebouwen in de Gazastrook is vernietigd of beschadigd sinds het begin van het Israelische offensief daar na de aanval van Hamas op 7 oktober. Hiervan identificeerde het 31.198 structuren als vernietigd, 16.908 als ernstig beschadigd en 40.762 als matig beschadigd.
[4]
De Gazastrook grenst aan
Israel
,
Egypte
en de
Middellandse Zee
en heeft een oppervlakte van ongeveer 365 km².
[1]
Dit is inclusief de
bufferzone
die Israel langs de grens (binnen Gaza) heeft ingesteld. Deze veiligheidszone is een onbebouwde
no-go-zone
. In 2015 besloeg deze zone ongeveer 17% van Gaza, oftewel zo'n 65 km² die niet benut kan worden. Hierin ligt bijna een derde van de voor landbouw geschikte grond.
[5]
De belangrijkste steden zijn
Gaza-Stad
,
Rafah
,
Abasan
,
Khan Younis
en
Dayr al-Balah
.
De kustlijn van Gaza is ongeveer 40
km
lang, de grens met Egypte ongeveer 12 km en de grens met
Israel
ongeveer 59 km lang.
[6]
De grens met Israel telt twee grensovergangen:
Erez
voor personenverkeer in het noorden van Gaza en
Kerem Shalom
voor goederenverkeer in het zuiden. Er is een
grensovergang
met Egypte bij
Rafah
.
De geschiedenis van Gaza en de Gazastrook vormt onderdeel van de
geschiedenis van Kanaan
waartoe het gebied behoorde voordat de belangrijkste kuststeden ervan kolonies van het
Oude Egypte
werden.
Rond
1200 v.Chr.
ontstond een migratiegolf van
Filistijnen
naar zuidwest Kanaan, dat toen Filistie werd genoemd. De Filistijnen waren een (zeevarend) volk met waarschijnlijk een
Myceense
of
Minoische
achtergrond, afkomstig van
Kreta
of
Cyprus
. In de
Hebreeuwse Bijbel
wordt Gaza reeds vermeld in Genesis 10:19. Ook in het christelijke
Nieuwe Testament
komt Gaza voor, in Handelingen 8:26.
Arabieren
kwamen er op veroveringstocht in het jaar 635 gj.
[7]
Tot 1917 was de Gazastrook, net als de gehele regio, onderdeel van het
Ottomaanse Rijk
. Tijdens de
Eerste Wereldoorlog
werd het in 1917 door de
Britten
bevrijd in de 3e
Slag bij Gaza
. Deze slagen kostten het leven aan duizenden soldaten aan beide kanten. De plaatselijke bevolking, Arabische moslims en
Joodse
families, werden door de Ottomanen gedwongen te vluchten, zonder eigendommen mee te nemen.
[8]
Het Verenigd Koninkrijk kreeg op 12 augustus 1922 van de
Volkenbond
officieel het
mandaat
over
Palestina
en de daar te vestigen Joodse staat ("will secure the establishment of the Jewish national home").
[9]
Volgens het
Verdelingsplan
van de
VN
in 1947 zou de Gazastrook onderdeel worden van een nieuwe Palestijns-Arabische staat. De Arabische buurlanden verwierpen het plan echter, zij wilden het land niet verdeeld zien worden in een Joodse staat, een Arabische staat en een neutraal Jeruzalem. Na de beeindiging van het
Britse mandaat over Palestina
, op 15 mei 1948, en een op handen zijnde
burgeroorlog
werd op 14 mei 1948 de staat Israel uitgeroepen. Het Egyptische leger viel daarop de aan de Arabische staat toebedachte Gazastrook binnen.
Op 22 september 1948, tegen het einde van de oorlog, vestigde de
Arabische Liga
een
Palestijnse regering
(Arabisch: ????? ???? ?????? hukumat 'um Filastin) in Gaza in een poging om de invloed van
Trans-Jordanie
op de Palestijnse kwestie te verminderen; deze regering werd door Trans-Jordanie (en alle niet-Arabische landen) niet erkend. In feite was het weinig meer dan een
marionettenregering
onder gezag van Egypte, met een verwaarloosbare invloed en een minimaal budget. Later verhuisde de regering naar
Cairo
.
Onder Egyptisch bewind werd de Gazastrook vanaf 1948 een gesloten kamp. Het werd bijna onmogelijk Gaza te verlaten. Strenge beperkingen, bijvoorbeeld in werkgelegenheid en onderwijs, werden opgelegd aan de inwoners van Gaza, zowel aan de oorspronkelijke bewoners als aan de vluchtelingen. Iedere avond was er een uitgaansverbod tot het ochtendgloren de volgende dag. De slechte behandeling blijkt ook uit de
levensverwachting
: toen Israel in 1967 de Gazastrook bezette, was de levensverwachting er maar 48 jaar. Na twee decennia was de levensverwachting gestegen naar 72 jaar.
[10]
De huidige Gazastrook is een product van de
wapenstilstandsakkoorden
van 1949 tussen Egypte en Israel; de grens is onderdeel van wat bekend staat als de
Groene Lijn
. Egypte bezette de strook van 1949 tot 1967, met een onderbreking van vier maanden Israelische
bezetting
tijdens de
Suezcrisis
van 1956. Egypte
annexeerde
de Gazastrook niet, maar behandelde het als bezet gebied en liet het onder militair bestuur vallen. Palestijnen die in de Gazastrook of in Egypte woonden, kregen een
Palestijns
paspoort. Dit stopte in 1959 toen
Gamal Abdel Nasser
, de president van Egypte, de Palestijnse regering per decreet ophief.
In de
Zesdaagse Oorlog
van 1967 werd de Gazastrook door Israel op Egypte veroverd en bezet. Het gebied werd niet geannexeerd door Israel, maar Israelisch-joodse
kolonisten
stichtten er onder bescherming van het
Israelisch defensieleger
in totaal 21
nederzettingen
. In 2005 ontruimde Israel de nederzettingen in de Gazastrook.
De Eerste
Intifada
begon eind 1987 in de Gazastrook. Op 9 december botste een vrachtwagen van het Israelische leger bij het
Jabalia
-vluchtelingenkamp op een Palestijnse personenauto, met de dood van de vier inzittenden ten gevolge. Hierna kwam het tot een demonstratie, die uitliep op een volksprotest dat oversloeg naar de rest van de Palestijnse gebieden.
Het Palestijnse zelfbestuur over het grootste deel van de Gazastrook begon in 1993, na de Israelisch-Palestijnse akkoorden die bekend staan als de
Oslo-akkoorden
.
Het begin van een zeehaven werd tijdens de Tweede Intifada in 2001 door Israel verwoest. Nederland, Frankrijk en de EU werkten samen aan dat project. Israel vernietigde hetgeen reeds gebouwd was, omdat vanaf het bouwterrein
mortieraanvallen
op Israel zouden zijn gedaan. Deskundigen ter plaatse betwijfelden desgevraagd de juistheid van dit argument.
[11]
In 2005 was het aantal Israelische kolonisten in de Gazastrook gegroeid tot 8000; voor de bevolkingsaantallen in de regio waren zij van weinig betekenis, maar de nederzettingen waren wel gevestigd op een relatief groot deel van het grondgebied: de 8000 kolonisten hadden 15% van de oppervlakte van de Gazastrook in gebruik. De wegen naar deze nederzettingen werden door het Israelische leger gecontroleerd.
Op 4 februari 2004, tijdens de Tweede Intifada, verklaarde de Israelische minister-president,
Ariel Sharon
, vijftien nederzettingen die niet pal tegen de Israelische grens aan lagen te willen ontruimen in het kader van een ontruimingsplan (disengagement plan). Dit plan, overeengekomen met de Amerikaanse president,
George W. Bush
, bestond eruit dat in plaats van de ontruimde nederzettingen in de Gazastrook een viertal Israelische nederzettingen op de
Westelijke Jordaanoever
gebouwd zouden worden, als ook uitbreiding van de grotere nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en de verdere bouw van de omstreden
Israelische Westoeverbarriere
,
veiligheidsmuur
(Israelische benaming) of
apartheidsmuur
(Palestijnse benaming), op de Westelijke Jordaanoever.
Een ruime meerderheid van de Israelische bevolking was volgens peilingen voor ontruiming van de nederzettingen. Een raadgevend
referendum
van de
Likoed
wees op 2 mei 2004 het voorstel af, maar de regering-Sharon zette de plannen door. Aan de kolonisten in de Gazastrook werden grote
schadevergoedingen
beloofd. Aanvankelijk waren de protestacties tegen de ontruiming aanzienlijk. De Israelische regering probeerde van meet af aan het aantal
extremistisch-religieuze
sympathisanten te verminderen. Zo werd bijvoorbeeld een 50.000 man sterke 'Mars op de Gazastrook' verboden. In augustus 2005 waren de inwoners en sympathisanten uit alle nederzettingen in de Gazastrook verwijderd. In september 2005 droeg Israel het bestuur over de Gazastrook over aan de Palestijnse Autoriteit, hoewel het Israelische leger nog wel beperkt aanwezig bleef. Voor Israelische burgers sloot Israel de toegang tot de Gazastrook af.
Op 12 september 2005 was de terugtrekking van het grondgebied compleet. Het luchtruim en de kustwateren bleef Israel controleren. Aanvankelijk braken feestvierende Palestijnen de grens met Egypte door, maar die werd later gerepareerd en Egypte vergrendelde de grensovergang. Tijdens een "overwinningsparade" van
Hamas
kwamen negentien mensen om het leven en raakten er tweehonderd gewond, toen explosieven in een vrachtwagen van Hamas ontploften. De Palestijnse Autoriteit reageerde met een politieke aanval op Hamas wegens het nodeloos in gevaar brengen van burgers.
Na de dood van
Yasser Arafat
in 2004 werd er door de internationale gemeenschap, de VS en Israel op kop, sterk aangedrongen op
democratische
verkiezingen.
In 2006 won Hamas de verkiezingen van
Fatah
, maar de gekozen bestuurders werden op het allerlaatste moment door Israelische militairen
gedeporteerd
. Twee burgers uit Gaza werden door het Israelische leger ontvoerd, waarop de Palestijnen op 25 juni 2006 twee Israelische soldaten doodden, er een gevangen namen (korporaal
Gilad Shalit
)
[12]
en een uitruil voorstelden voor de ongeveer 10.000 Palestijnse gevangenen in Israelische gevangenissen.
Hierna startte Israel
Operation Summer Rains
om de korporaal te bevrijden. Bruggen en regeringsgebouwen werden vanuit de lucht aangevallen en de elektriciteitscentrale (dus ook de waterzuiveringsinstallatie) werd lamgelegd. Tientallen
parlementariers
en
ministers
van Hamas werden gearresteerd en opgesloten. Dag en nacht vlogen vliegtuigen van het Israelisch defensieleger (IDF) laag over het gebied. De Gazastrook ging op slot.
[12]
Het daaropvolgende
bestand
hield stand tot november 2006, toen Israel een bloedbad aanrichtte in
Beit Hanoun
(vijftien doden, tweehonderd gewonden).
Op 12 juni 2007 ging de Karni-grenspost, de poort voor import en export van goederen bij Rafah, dicht.
De religieuze organisatie Hamas won in 2006 de verkiezingen van de seculiere partij Fatah. Ze greep in 2007, na een korte, heftige,
Palestijnse Burgeroorlog
met geweld de controle over Gaza, dat toen nog onder bestuur van de Palestijnse Autoriteit viel. De machtsgreep werd gepleegd door de militaire tak van Hamas, de Qassam-brigades. Hamas verklaarde Gaza "bevrijd" en woordvoerders van Hamas bevestigden dat de Qassam-brigades na de bezetting ook een aantal commandanten van Fatah zonder enige vorm van proces hadden geexecuteerd. Veel aanhangers van Fatah vluchtten naar Egypte en de Westelijke Jordaanoever. Sinds 2006 hebben er in Gaza geen verkiezingen meer plaatsgevonden. Gaza heeft ook geen parlement.
Israel en Egypte gingen over tot een
blokkade
. Personen- en goederenverkeer werd beperkt en scherp gecontroleerd. Het luchtruim en de Middellandse Zee worden geblokkeerd door het
Israelisch defensieleger
(IDF).
[13]
Het '
Midden-Oostenkwartet
' onderwierp sindsdien elke Hamas-regering aan een internationale
boycot
.
In oktober 2007 verklaarde het Israelische
kabinet
de Gazastrook tot een "vijandige entiteit" en verscherpte de sancties (onder andere ten aanzien van de levering van elektriciteit).
Hoewel Israel zijn kolonisten had teruggetrokken uit de Gazastrook hield het de militaire controle en voerde regelmatig tegenaanvallen uit op Hamas-terroristen. Anderzijds zijn vanuit de Gazastrook tienduizenden
Qassam-raketten
op Israel afgevuurd, die voornamelijk rond
Sderot
terechtkwamen. Bij tegenaanvallen door Israel, begin 2008, werd onder meer het kantoor van premier
Ismail Haniya
bestookt en kwamen 120 Palestijnen om het leven, waarvan 25% kinderen. Volgens een rapport (1 maart 2008) van acht Britse
mensenrechtenorganisaties
was de situatie van 1,5 miljoen Palestijnen in de Gazastrook slechter dan ooit sinds het begin van de Israelische bezetting in 1967, als gevolg van de vijandelijkheden tussen Israel en Hamas, de extreme restricties op het goederen- en personenverkeer door de Israelische
blokkade
van het gebied en de ongecontroleerde raketaanvallen op Israel door Hamas.
[14]
In 2010 moest de Israelische regering documenten vrijgeven na een juridische strijd met de Israelische mensenrechtengroep
Gisha
. Deze hebben betrekking op een "dieet" waarop de Israelische regering de Gazanen wilde zetten. Brandstof en bepaalde voedingsingredienten werden gereduceerd op basis van berekeningen van de minimum behoefte van een individuele inwoner van de Gazastrook. De bevolking van de Gazastrook (een groot deel is onder de achttien) moest te weinig krijgen om van te leven, maar net te veel om te sterven (aldus Dov Weisglass, die later ontkende dit gezegd te hebben).
[15]
Door de militaire blokkade door Israel beschouwen de VN de Gazastrook als door Israel
bezet
gebied; haar OCHA-bureau (Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) geeft hiertoe recente informatie.
[16]
In de
Oslo-akkoorden
van 1993 is afgesproken dat Israel zich in de overgangsperiode naar een definitieve vredesregeling langzamerhand uit de Gazastrook zou terugtrekken, intussen nog wel de verantwoordelijkheid houdend voor de externe- en interne veiligheid en de openbare orde van de
Israelische nederzettingen
en de Israeliers.
Nadat de Israelische troepen de Gazastrook in 2005 hadden verlaten, sloot Israel de strook militair af met een veiligheidshek met vier grensovergangen en beheerste bovendien het luchtruim en de zee voor de Gazastrook. Israel gaf slechts in noodgevallen toestemming aan inwoners van de Gazastrook om de grens over te steken.
[17]
Ook aanvoer van hulpmaterialen werd mondjesmaat toegestaan. Aan de zuidgrens grenst de strook aan Egypte, met twee grensovergangen. Ook Egypte heeft haar grens afgesloten.
De zeeblokkade vanaf twintig zeemijl door de Israelische marine was onderdeel van de totale militaire blokkade. In oktober 2006 werd dit teruggebracht tot zes zeemijl en in januari 2009 tot drie.
[18]
De visserij vanuit Gaza is daardoor niet meer rendabel en 90% van de vissers is gestopt, mede vanwege de voortdurende intimidatie op zee. De blokkade is, met de enorme overbevolking van de Gazastrook, een belangrijke oorzaak van de humanitaire crisis waarvoor reeds jaren door diverse hulporganisaties is gewaarschuwd.
[19]
In december 2008 liep een
staakt-het-vuren
tussen Hamas en Israel af. Hamas hervatte de raketbeschietingen, waarop Israel de '
Operatie Gegoten Lood
' (Operation Cast Lead) uitvoerde. Hierbij kwamen ruim 1300 mensen om het leven en werden grote verwoestingen aangericht. De militaire- en civiele infrastructuur in de hele Gazastrook werd beschadigd. Gaza heeft zich daar sindsdien niet meer goed van kunnen herstellen, door de economische blokkade en latere grote Israelische offensieven tegen Gaza.
[20]
In 2009 is Egypte begonnen met de aanleg van een muur tussen Egypte en de Gazastrook, die twintig tot dertig meter de grond in ging. Egypte wilde hiermee de smokkel via tunnels onmogelijk maken. Tunnels die door Egypte werden ontdekt, werden vernietigd of met gas gevuld, waardoor meerdere smokkelaars om het leven kwamen.
[21]
In 2010 wilde de
Gaza Freedom Flotilla
onder leiding van het
Turkse
actieschip 'Mavi Marmara' de zeeblokkade doorbreken en hulpgoederen naar de Gazastrook brengen. Op dit schip bevond zich ook de 87-jarige
Katholieke
aartsbisschop en
prelaat
van Jeruzalem,
Hilario Capucci
.
[22]
Het schip werd in
internationale wateren
met geweld geenterd door de Israelische marine. Bij deze actie werden negen Turkse opvarenden gedood.
[23]
[24]
Aartsbisschop Capucci werd daarbij gewond en door Israel aan Jordanie overgedragen.
In november 2012 voerde het Israelische leger de
militaire operatie
'
Operatie Wolkkolom
' uit in de Gazastrook. Tijdens deze operatie werden ruim 160 Palestijnen gedood en ongeveer 1000 gewond.
In juni 2014 startte Israel een
operatie met de naam 'Operation Protective Edge'
.
[25]
Het militaire doel was Hamas-tunnels op te blazen, waarvan er tenminste veertien onder de Israelische grens doorliepen. Op 1 augustus werd de stad Rafah vier dagen lang zwaar gebombardeerd, waardoor honderden huizen, gebouwen, een hospitaal en een VN-school werden verwoest of beschadigd. Tussen de 135 en 200 burgers werden gedood, en velen verwond. Volgens
Amnesty International
zou sprake zijn van een
oorlogsmisdaad
.
[26]
[27]
Tussen 8 juli en 26 augustus 2014 werden volgens het Israelische leger locaties vernietigd waar raketten geproduceerd, gelanceerd of opgeslagen werden. De hevigst getroffen plaats daarbij was
Shuja'iya
, bij Gaza-Stad.
[28]
Na het conflict van 2014 werd een wapenstilstand afgesproken. De infrastructuur en de economie in de Gazastrook waren door de oorlog getroffen en de militaire blokkade door Israel bemoeilijkte de wederopbouw.
[29]
Egypte brak in 2015 drieduizend huizen aan de Egyptische kant van de grens af om een bufferzone te creeren. Om de smokkel via de tunnels tegen te gaan blies Egypte tunnels met
dynamiet
op en liet gifgas en rioolwater in de tunnels stromen.
[30]
In 2017 kondigde Egypte aan de bufferzone uit te breiden van 1000 naar 1500 meter. Hiervoor zouden nog eens 1200 huizen moeten worden afgebroken.
[31]
Begin mei 2016 werd melding gemaakt van Israelische
jachtvliegtuigen
boven Gaza, in de buurt van Gaza-Stad en Rafah, waardoor honderden mensen weer uit hun huizen vluchtten.
[32]
Volgens een rapport van de
Wereldbank
van september 2018 was de economie van Gaza "aan het instorten" door de elf jaar durende blokkade.
[33]
Andere factoren waren het korten op donorbijdragen van zowel de Palestijnse Autoriteit (30 miljoen dollar per maand), als de Verenigde Staten die kortte op het eigen hulpprogramma en op hun bijdrage aan de UNRWA. De economie was "in een vrije val geraakt" met een krimp van 6% in het eerste kwartaal van 2018. De werkloosheid onder volwassenen was nu ruim 50% en de jeugdwerkloosheid 70% (onder meisjes 78%). De Wereldbank deed 1) een beroep op Israel het vervoer van goederen en mensen voldoende te verruimen en handelsrestricties op te heffen teneinde de Gazaanse economie te helpen verbeteren; en 2) op de Palestijnse Autoriteit om
instituties
op te zetten die de Gazastrook op "een transparante en efficiente manier" besturen en prioriteit te geven aan een politiek van economische ontwikkeling.
De Gaza-strook is met 6000 inwoners per vierkante kilometer zwaar overbevolkt en de ziekenhuizen en medische centra kampen met grote tekorten aan medicijnen en medische hulpmiddelen. Zij leden onder elektriciteitstekorten ten gevolge van het tekort aan brandstof. Ook de drinkwatervoorziening was nog steeds niet hersteld; (hulp)materialen werden door de blokkade nauwelijks toegelaten. Het grondwater was zeer vervuild, en sanitaire voorzieningen waren ondeugdelijk en slechts 4% van het water was geschikt voor consumptie.
[34]
Vanwege deze uitzichtloze situatie nam de psychische nood toe, terwijl er een groot tekort was aan psychologisch geschoold personeel. Eind december 2017 bracht de WHO een speciaal rapport uit over de onhoudbare situatie in de Gazastrook.
[35]
Medio maart 2019 hielden inwoners van de Gazastrook demonstraties tegen het bestuur door Hamas, "Marsen van de hongerigen", tegen prijsverhogingen en de slechte leefomstandigheden. Hamas reageerde meteen hardhandig. Tientallen betogers werden afgetuigd, honderden opgepakt. Palestijnse mensenrechtenorganisaties uitten zware kritiek op Hamas.
[36]
Netanyahu kwam ervoor terug uit de VS en beloofde "een krachtige reactie".
[37]
Deze kwam in de vorm van luchtaanvallen op Hamasdoelen, waarbij ook gewonden vielen. Het Israelische
Iron Dome
-luchtafweersysteem hield enkele raketten tegen, andere raketten kwamen in het open veld terecht.
[38]
Op 30 maart 2018, de jaarlijkse Palestijnse
Dag van het Land
(Yum al-Ard)
[39]
begon een langdurige protestmars 'The Great March of Return' - 'Breaking the Siege' van duizenden inwoners van de Gazastrook langs de grens met Israel.
[40]
Met dit protest eisten de Palestijnen hun 'recht op terugkeer', (
Resolutie 194 Algemene Vergadering Verenigde Naties
) naar de plaatsen in Israel vanwaar zij of hun ouders verdreven zijn. Het Israelische leger had langs de grens soldaten en tanks opgesteld. Enkele dagen daarvoor had Nickolay Mladinov, Speciaal VN-coordinator voor het Midden-Oosten vredesproces, het
Israelisch defensieleger
opgeroepen voorzichtig op te treden en geen kinderen te treffen.
[41]
Ter gelegenheid van deze 42ste landdag prees
Hanan Ashrawi
, Uitvoerend Comitelid van de
Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
PLO, de moed en veerkracht van het Palestijnse volk tegenover Israel:
"We blijven ons verbinden aan geweldloos volksactivisme en politiek, wettelijk en diplomatiek volharden in de strijd voor vrijheden, rechten en waardigheid."
[42]
De eerste confrontatie van de protestmars met het Israelische leger resulterende in zeventien doden en meer dan 1400 gewonden.
Koeweit
wilde dat de VN een onafhankelijk onderzoek zou instellen naar dit geweld, maar dat werd door de VS tegengehouden met een
veto
.
[43]
Op 28 februari 2019 werd een (voorlopig) rapport gepubliceerd van een Onafhankelijke Onderzoekscommissie van de VN met bevindingen en conclusies ten aanzien van de Gaza-protesten in 2018, waarbij 183 Palestijnen, onder wie 35 kinderen, door Israelische kogels werden gedood; 154 van hen waren ongewapend. Er waren ruim 9500 gewonden, van wie een groot aantal een
amputatie
moest ondergaan.
[44]
Premier
Benjamin Netanyahu
en Israelische functionarissen verwierpen de bevindingen van de commissie en noemden ze "hypocrisie en leugens".
[45]
Op 25 maart 2019 verwoestte een raket uit de Gazastrook een huis in het dorp
Mismeret
bij Tel Aviv. Er vielen zeven gewonden en er was schade aan omliggende huizen. In het weekend van 4 en 5 mei 2019 werden vanuit de Gazastrook 690 raketten op Israel afgevuurd, die vier Israeliers doodden en 234 van hen verwondden. Op zijn beurt viel Israel 350 doelen van Hamas aan.
[46]
In de Gazastrook vielen 23 doden en 44 gewonden. Onder andere werden woongebouwen en een
moskee
getroffen. Een Hamascommandant, Hamed Abdul Khoudary, werd door een raket gedood toen hij in zijn auto op weg was in de wijk Al-Tuffah van Gazastad.
[47]
Khoudary zou volgens het Israelische leger via zijn bedrijf sommen geld van
Iran
naar Hamas en
Islamitische Jihad
gesluisd hebben.
Er werd een staakt-het-vuren bereikt, hetgeen voor
Benny Gantz
reden was Netanyahu te verwijten voor geweld gecapituleerd te zijn.
[48]
Begin mei 2021 brak het
Israelisch-Palestijns conflict van 2021
uit. Het "begon" met ongeregeldheden in Jeruzalem. De Israelische politie had op het einde van de heilige maand
Ramadan
de
Al-Aqsamoskee
betreden en daar
traangas
- en schokgranaten afgevuurd. Zij dreigden vier families uit hun huizen te zetten ten voordele van Joodse kolonisten in de Jeruzalemse wijk Sheik Jarrah. Hamas wilde tonen dat zij het Palestijnse verzet aanvoerde en stelde Israel een
ultimatum
om zijn eenheden daar weg te halen (maandag 10 mei om 18 uur). Toen dat niet gebeurde, schoot het raketten richting Jeruzalem, waarop Israel reageerde.
Nadat op 20 mei 2021 onder bemiddeling van Egypte een wapenstilstand was bereikt tussen Israel en Hamas (en het kleine Islamitische Jihad), noemde Netanyahu de Israelische militaire operatie (naam:
Operatie Shomer HaChomot
vert.: Bewaker van de Muren), waarin gedurende elf dagen Hamas-doelen in de Gazastrook werden gebombardeerd, een "buitengewoon succes": "We hebben al onze doelen bereikt." En: "We hebben meer dan 200 terroristen gedood", waaronder 25 leiders. Het was president
Joe Biden
van de VS die, na het recht van Israel om zich te verdedigen te hebben bevestigd, aangaf dat het nu genoeg was. Netanyahu had hem nog bedankt en tegengeworpen dat niet alle doelen bereikt waren.
OCHA opt
((United Nations) Office for the Coordination of Humanitarian Affairs Occupied Palestinian Territories
[49]
) noemt officieel 242 doden (138 m., 38 v., 66 ki (Bron:OCHA opt)), 1948 gewonden (940 m., 398 v., 610 ki. (Bron: Pal. ministerie van Gezondheid (OCHA opt))) en grote materiele schade. Onder de doden waren ten minste 129 burgers. Ten minste twaalf Gazanen vielen als slachtoffer van afzwaaiende Hamas-raketten.
OCHA opt rapporteerde verder dat 258 gebouwen geheel of gedeeltelijk waren verwoest door Israel, waarmee 1042 woningen, kantoren en winkels verloren waren gegaan. Daarnaast werden 15.305 woningen beschadigd, waarvan 769 onherstelbaar; 53 scholen, zes ziekenhuizen, elf klinieken en 74 overheidsgebouwen werden beschadigd, alsmede de elektriciteits- en watervoorziening. Ongeveer 800.000 van de 2 miljoen Gazanen hadden geen toegang meer tot leidingwater.
Vanuit de Gazastrook werden meer dan 4000 raketten afgevuurd, die twaalf doden (een militair, drie buitenlandse werknemers en acht Israelische burgers), meer dan 700 gewonden
[50]
en aanzienlijke schade veroorzaakten in het de Gazastrook omringende Israelische gebied (bv.
Asjkelon
,
Tel Aviv
).
Bijzonder kenmerk van dit conflict waren de onlusten in steden in Israel zelf die Palestijns-Arabische wijken hebben, met name in
Lod
(Palestijns:Lydda). Beide partijen claimden de overwinning.
Op de ochtend van 7 oktober 2023, de slotdag van het Joodse
Loofhuttenfeest
, overrompelde Hamas Israel vanuit de Gazastrook met een grootscheepse raketaanval, gevolgd door een invasie in het aangrenzende Israelische gebied. Bij deze aanval werden 1200 Israeliers vermoord en werden ongeveer 240 Israeliers als
gijzelaar
naar Gaza ontvoerd. Hoewel bijna alle slachtoffers burgers waren, werden ook soldaten in Israelische legerposten omgebracht.
[51]
Onder de burgerslachtoffers waren bewoners van meer dan twintig
kibboetsen
en een paar honderd veelal jeugdige deelnemers aan een
muziekfestival
. In de daaropvolgende dagen werden de meeste binnengedrongen terroristen door de Israelische strijdkrachten uitgeschakeld. Als reactie op de terreuraanval begon Israel in de Gazastrook de militaire operatie
Iron Swords
, die volgens de Israelische premier Netanyahu erop gericht was om Hamas en haar infrastructuur uit te schakelen en de gijzelaars te bevrijden.
[52]
De Gazastrook werd van elektriciteit en water afgesloten, gevolgd door een algehele blokkade die de voedsel- en medische hulpmiddelen aanvoer lamlegde.
[53]
[54]
Hamas wilde de gijzelaars alleen onder verregaande voorwaarden vrijlaten, waarop de Israelische strijdkrachten een grondoperatie in het noorden van Gaza begonnen, nadat het de bevolking van Gaza had opgeroepen naar het zuiden te vertrekken. Egypte hield gedurende deze tijd de grens met Gaza gesloten.
[55]
[56]
De internationale druk op Hamas en Israel werd opgevoerd, waarna in maart 2024 Hamas belangrijke eisen liet vallen. Tot die tijd vielen volgens de door Hamas gecontroleerde autoriteiten in Gaza ruim 30.000 doden onder de bevolking.
[57]
Volgens het
Palestijns Centraal Bureau voor de Statistiek
(PCBS) had Gaza in 2023 ruim 2,2 miljoen inwoners,
[2]
waaronder 1,48 miljoen door
UNRWA
geregistreerde Palestijnse vluchtelingen, die voor een belangrijk deel in een achttal tot steden uitgegroeide
vluchtelingenkampen
wonen.
[58]
Het gebied heeft hiermee een gemiddelde bevolkingsdichtheid van meer dan 6.000 inwoners per vierkante kilometer.
[3]
Het aantal inwoners van de Gazastrook nam tijdens en na de
Arabisch-Israelische Oorlog van 1948
toe van ongeveer 80.000 naar ongeveer 287.000 inwoners.
In juli 2003 woonden er naar schatting 1,3 miljoen
Palestijnen
. Van hen waren 961.645 personen door UNRWA geregistreerd als vluchtelingen en nakomelingen van vluchtelingen in 1948. Zowel de vluchtelingen van 1948, als hun nakomelingen daarvan erven namelijk de status van vluchteling met alle door de VN in 1948 toegekende aanspraken. De grootste stad was
Gaza
, met ongeveer 400.000 inwoners en de
bevolkingsdichtheid
bedroeg meer dan 3500 inwoners per vierkante kilometer.
[59]
Bijna de gehele bevolking (99 %) bestaat uit
Soennitische moslims
. Er is nog slechts een kleine minderheid (1 %) van niet-moslims, waarvan zo'n 2.000 christenen. Het aandeel van de christelijke gemeenschap in Gaza is echter hard gedaald na de machtsovername door Hamas.
[60]
[61]
De Gazastrook maakt deel uit van
Palestina
en staat politiek
de jure
onder bestuur van de
Palestijnse Autoriteit
,
de facto
echter onder het bestuur van Hamas. Na de verkiezingen van 2006 en de
Palestijnse Burgeroorlog
tussen Hamas en de Palestijnse Autoriteit, kwam in juni 2007 de religieuze partij Hamas aan de macht. Sindsdien wordt Gaza door Hamas bestuurd als een onafhankelijk gebied. Sinds 2006 hebben er in Palestina, zowel op de Westoever als in Gaza, geen algemene verkiezingen meer plaatsgevonden.
Gaza is onderverdeeld in de volgende gouvernementen:
Gouvernement
|
Oppervlak
(km²)
[1]
|
Aantal inwoners
(eind 2007)
[62]
|
Aantal inwoners
(mid-2021)
[63]
|
Noord-Gaza
|
61
|
270.000
|
417.000
|
Gaza
|
74
|
497.000
|
713.000
|
Deir el-Balah
|
58
|
205.000
|
303.000
|
Khan Yunis
|
108
|
271.000
|
414.000
|
Rafah
|
64
|
174.000
|
260.000
|
Totaal
|
365
|
1.417.000
|
2.107.000
|
Drie
wadi's
voeren van oost naar west regenwater af van Israel via de Gazastrook naar de Middellandse Zee. Hiervan is de Wadi Gaza, ook gespeld als Wadi Ghazzeh, veruit de grootste wadi. Meer stroomopwaarts wordt deze wadi Esh-Shallaleh genoemd. Normaal gesproken voert deze slechts eenmaal per jaar gedurende een dag of tien veel water aan.
[64]
Israel houdt het water van de Wadi Gaza tegen door middel van een dam.
[5]
In Gaza zijn regenwater en de
aquifer
de enige natuurlijke bronnen voor de watervoorziening. De aquifer is een watervoerende aardlaag langs de kust van de Middellandse Zee die van oost naar west via Israel loopt.
[65]
De extractie van water uit deze aquifer door Israel gaat ten koste van de watervoorziening van Gaza.
[5]
Door de overbevolking en het ontbreken van andere natuurlijke waterbronnen werd langdurig ? ook al voor 1967 ? te veel water opgepompt, met als gevolg dat de grondwaterspiegel flink is gedaald en zeewater vanuit de Middellandse Zee in de aquifer is gedrongen, met verzilting als gevolg. Daarbij komt dat door het gebrek aan een functionerend
rioolwaterzuiveringssysteem
het grondwater ernstig is vervuild.
[64]
Al in 2009 was ongeveer 90-95% van het water vervuild en ongeschikt voor menselijke consumptie.
[5]
Voor drinkwater is de bevolking afhankelijk van ontzilt water en import van drinkwater. Al voor de
Gaza-oorlog van 2014
was het waterleidingsysteem toe aan herstel en vernieuwing. Om het grondwater te beschermen zou het oppompen van water gestaakt moeten worden. De
UNCTAD
verwachtte in 2015 dat - als er niet wordt ingegrepen - de schade in 2020 onomkeerbaar zou zijn.
[66]
In de
Gazaoorlog van 2023-2024
zijn de
ontziltingsinstallaties
en infrastructuur van watertransport en afvoer van rioolwater door Israel vernield tijdens bombardementen. Voor het uitbreken van de oorlog op 7 oktober 2023 was Israel voor 7 procent verantwoordelijk voor o.a. de drinkwatervoorziening van Gaza.
[67]
Gaza Power Plant, de
elektriciteitscentrale
van Gaza, is herhaaldelijk door Israel gebombardeerd maar weer zo goed mogelijk hersteld. De energieproductie wordt beinvloed door gebrek aan brandstof als gevolg van de blokkade, waardoor het steeds vaker voorkomt dat de centrale op halve kracht (60 van de 120 MW) of minder werkt. Uren van stroomuitval zijn hierdoor een regelmatig voorkomende last van soms twaalf of meer uur op een dag. Mede hierdoor is Gaza afhankelijk van de invoer van elektriciteit uit Israel (120 MW) en Egypte (30 MW).
[68]
Gaza is nooit erg welvarend geweest, omdat de streek geen energiebronnen en delfstoffen heeft en daardoor van handel, landbouw en visserij afhankelijk is.
De ligging aan de rand van de Sinai-woestijn zorgt bovendien voor
verwoestijning
van de toch al schrale landbouwgrond.
Door de bovenmatige onttrekking van grondwater voor de drinkwatervoorziening treedt er een sterke verdroging van de landbouwgronden op.
De economie heeft te lijden van de economische blokkade door Israel en Egypte. Het volume van in- en uitvoer van goederen via Israel is te gering en onregelmatig voor een gebied met 2,2 miljoen inwoners.
De
tunneleconomie
het smokkelen van goederen via ondergrondse tunnels, lijkt sinds 2013 bijna tot stilstand te zijn gekomen, nadat Egypte er onder
president al-Sisi
in geslaagd was vrijwel de meeste
tunnels
tussen Egypte en de Gazastrook te vernietigen.
In 2015 bracht de UNCTAD een rapport uit over de leefsituatie van de Gazastrook in de breedste zin. Het waarschuwde dat de Gazastrook over vijf jaar onleefbaar zou zijn als er geen drastisch verbeteringen zouden komen.
[69]
In 2008 leefden in Gaza zo'n 13.000 families van agrarische activiteiten, het hoeden van vee of visserij. De
FAO
had een programma opgezet voor steun aan de Gazaanse boeren, met levering van zaad- en plantgoed, kunstmest, veevoer en vee. In de Gaza-oorlog van 2008/2009 leden de families bijna allemaal schade. Na de oorlog zou dit programma worden hervat.
[70]
Ongeveer een derde van de voor landbouw geschikte grond ligt in de
bufferzone
langs de grens met Israel. Niet alleen werden er groenten verbouwd, maar ook olijf-, amandel- en citrusbomen.
[71]
Met het
Multi-annual Strategic Plan for 2014-2017
trachtte Nederland de voorziening van voldoende veilig en voedzaam voedsel te bevorderen, zowel op de Westoever als in Gaza, en tegelijkertijd de Palestijnse boeren met hun producten een concurrerende positie op de nationale en internationale markten te geven.
[5]
Onderdeel van het project was een
Gaza Buffer Zone Project
ten behoeve van de
Bedoeienen
-gemeenschap in
Umm an-Nasser
, Noord-Gaza.
[72]
Via dit project werden in Gaza onder andere moderne druppelirrigatie en sprinkler-systemen gefinancierd.
Een ander onderdeel van het meerjarenplan (en voorafgaande projecten) was de donatie van goederenscanners in 2013 en 2015 door Nederland op de
Kerem Shalom
grensovergang, waardoor de producten efficienter kunnen worden geexporteerd. Dit werd aanvankelijk door Israel niet toegestaan. Het werk werd stilgelegd en materialen in beslag genomen. Daar bovenop kwam de Gaza-oorlog van 2014.
[5]
,p.4,35-36
Problematisch waren de beschietingen van boeren vanaf de grens door het Israelische leger
[73]
[74]
[75]
en het frequent vernielen van de de akkers met bulldozers.
[73]
[76]
[77]
Na de Gaza-oorlog van 2014 werd overeengekomen dat de Gazanen tot 100 meter van de grens gewassen mochten gaan verbouwen. Het leger sproeide echter twee keer per jaar met vliegtuigen hoog geconcentreerd landbouwgif in de bufferzone, waarbij tot ver buiten de zone oogsten werden vernietigd.
[78]
[79]
Het sproeien met gif vond plaats langs de hele grens, van
Beit Hanoun
in het noorden tot
Khan Younis
in het zuiden.
[80]
Israel zegt dat handhaven van een no-go-zone dient om aanvallen vanuit Gaza te voorkomen.
De visserij wordt belemmerd door de zeeblokkade. De visserij-zone voor Palestijnse vissers is door Israel meermalen gewijzigd en van 20
zeemijl
(1994 Oslo-akkoorden) teruggebracht tot 15, en vervolgens tot 6 (2019) of 3 zeemijlen uit de kust.
[81]
Regelmatig worden vissers door de Israelische marine opgebracht, omdat zij zich in een verboden zone bevinden. Een enkele keer valt daarbij een dode.
[82]
Het kustwater wordt regelmatig verontreinigd doordat, wegens elektriciteitstekort of andere redenen, ongezuiverd afvalwater in zee wordt geloosd. Door genoemde factoren is de werkgelegenheid in de visserij flink afgenomen.
In de Gazastrook zijn verschillende Palestijnse media actief, die veelal door Hamas gecontroleerd worden. Daarnaast zijn er ook een aantal onafhankelijke media organisaties.
[83]
Buitenlandse media kunnen niet autonoom opereren in de Gazastrook en zijn veelal afhankelijk van lokale (Palestijnse) verslaggevers die namens hen opereren.
[84]
De persvrijheid in de Gazastrook staat sterk onder druk door het beleid van Hamas en door Israelische militaire aanvallen. De organisatie
Verslaggevers Zonder Grenzen
(RSF) concludeerde in het jaarrapport van 2023 dat de Gazastrook "een bijzonder ongastvrij gebied is voor de persvrijheid". Het beschuldigde zowel de Palestijnse autoriteiten als het Israelische leger van aanvallen op de pers. De organisatie stelde dat de politieke krachten in de Gazastrook vijandig staan tegenover persvrijheid. Hamas en de Islamitische Jihad zouden journalisten lastig vallen die ervan verdacht worden samen te werken met Israel.
[83]
Freedom House
stelde in zijn jaarlijkse rapportage van 2023 dat de media in Gaza "niet vrij" zijn. De organisatie meldde in haar rapport dat journalisten en bloggers uit Gaza geconfronteerd worden met repressie door het "interne veiligheidsapparaat van de Hamas-regering en door Israelische strijdkrachten". Freedom House constateerde dat de praktijken, die ook al beschreven werden door
Human Rights Watch
in 2018, waaronder arrestaties, ondervragingen, mishandeling en marteling van journalisten, onverminderd voorkomen.
[85]
Amnesty International meldde dat ook de vrijheid van meningsuiting op sociale media wordt onderdrukt.
[86]
In 2019 kwam een mensenrechtenrapport van het
Department of State
van de
Verenigde Staten
tot vergelijkbare conclusies als bovengenoemde organisaties.
[87]
In 2021 verwoestte de Israelische luchtmacht twee gebouwen waarin meer dan tien lokale en internationale media-organisaties gehuisvest waren,
[88]
wat Israel op internationale kritiek kwam te staan.
[89]
Tijdens de
Gazaoorlog
die in oktober 2023 uitbrak liet Israel geen buitenlandse journalisten toe in het gebied.
[90]
De
Committee to Protect Journalists
(CPJ) noemde de oorlog het dodelijkste conflict voor journalisten dat de organisatie tot dan toe registreerde.
[91]
Tot maart 2024 kwamen volgen CPJ en RSF rond de honderd journalisten om het leven, die vrijwel allemaal van Palestijnse afkomst waren, waarvan een aantal gelieerd waren aan Hamas en Islamitische Jihad.
[92]
[93]
Volgens RSF werden minimaal 22 journalisten gedood tijdens of vanwege hun werk, waarvan de meesten duidelijk herkenbaar als journalist aan het werk waren. Anderen werden gedood door gerichte aanvallen op hun huizen. De organisatie diende naar aanleiding van het hoge aantal journalistieke slachtoffers in de Gazastrook in december 2023 een tweetal klachten in bij het
Internationaal Strafhof
in
Den Haag
wegens oorlogsmisdaden tegen journalisten,
[94]
waarna het strafhof een onderzoek initieerde.
[95]
In de
Oslo-akkoorden
van 1993 en 1995 werd vastgelegd dat de Palestijnse gebieden een zee- en luchthaven in bedrijf konden nemen. In 1998 werd de
Yasser Arafat International Airport
door de Amerikaanse president
Bill Clinton
geopend. In 2001 en 2002 werd deze luchthaven grotendeels door Israel verwoest tijdens de Tweede
Intifada
. In 1996 startte het Nederlandse bedrijf
Ballast Nedam
met de voorbereidingen voor de aanleg van een zeehaven maar tijdens de Tweede Intifada werd op 19 september 2001 ook de bouwplaats van de zeehaven door Israel verwoest.
[96]
Van de heropbouw van de haven en het vliegveld is sindsdien niets gekomen vanwege de opeenvolgende conflicten met Israel.
[97]
Er zijn twee
grensovergangen
tussen Gaza en Israel:
Erez
in het noorden van Gaza voor personenverkeer en bij het
drielandenpunt
in het uiterste zuiden van Gaza
Kerem Shalom
voor goederenverkeer. De
Karni
-grensovergang, in het verleden bestemd voor de doorvoer van goederen,
[98]
werd in juni 2007 door Israel gesloten, de
Sufa
-grensovergang in september 2008 en de
Nahal Oz
-grensovergang voor de invoer van brandstof in januari 2010.
[99]
Er is een grensovergang met Egypte bij Rafah. Sinds het begin van de Tweede Intifada in 2000 is het voor de Gazanen niet mogelijk om de
exclave
per vliegtuig of boot te verlaten. Zij zijn daarom aangewezen op de grensovergangen bij Erez en Rafah.
[98]
Gaza wordt in internationale media ook wel aangeduid als "de grootste openluchtgevangenis ter wereld".
[100]
Israelische journalisten is het sinds 2006 verboden naar Gaza te reizen.
[101]
Na de grote aanval van Hamas op 7 oktober 2023 werden de grensovergangen Erez en Kerem Shalom tijdelijk gesloten.
De
Erez crossing
werd in 2008 gesloten voor goederenverkeer en is sindsdien uitsluitend open voor personenverkeer. Voor personen is het de enige landverbinding tussen Gaza en Israel en de Westoever.
[102]
Reizigers moeten vanaf of tot de grens door een 3 kilometer lange tunnel van gaas en prikkeldraad om de door Israel ingestelde bufferzone te overbruggen.
[103]
[104]
Tot de
Tweede Intifada
in 2000 passeerden maandelijks een half miljoen arbeiders de grens bij Erez om in Israel te werken.
[98]
Na beperking van het aantal werkvergunningen bleef hier nog maar een fractie van over.
[102]
Ook het overige personenverkeer naar Israel werd na 2000, voor Palestijnen, tot een minimum teruggebracht. In de praktijk werden slechts medische gevallen en handelaren doorgelaten. Houders van buitenlandse paspoorten mogen de grens wel passeren.
[102]
Na de terroristische verrassingsaanval van Hamas op 7 oktober 2023 werd de grenspost voor onbepaalde tijd gesloten.
Begin mei 2016 kondigde Defensieminister
Moshe Ya'alon
, op persoonlijke titel en zonder een concrete datum te noemen, een mogelijke heropening voor goederenverkeer aan.
[105]
Na zijn aftreden, drie weken later, is van het idee niets meer vernomen.
De grensovergang
Kerem Shalom
, bedoeld voor goederenverkeer tussen Israel en Gaza, is na de terroristische aanval door Hamas op Israel van 07 oktober 2023 aanvankelijk gesloten. Mid-december 2023 heeft de Israelische regering besloten de grensovergang weer open te stellen voor 200 vrachtwagens met humanitaire noodhulp per dag.
[106]
Tot aan 2005, toen in Gaza nog 21 Israelische nederzettingen aanwezig waren en ook de zuidgrens nog door Israel werd gecontroleerd, werd al nauwelijks verkeer tussen Egypte en Gaza toegestaan. Ook daarna hielden Egypte en Hamas het grensverkeer beperkt. Na de militaire
staatsgreep
van
Abdul Fatah al-Sisi
in 2013 werd de grens vrijwel geheel gesloten en nog maar sporadisch geopend.
[105]
Op 7 oktober 2023 werd de grensovergang aanvankelijk gesloten, maar werd later weer geopend voor beperkt personenverkeer en vrachtwagens met noodhulp.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
a
b
c
Statistical Yearbook of Palestine 2015
, p.26 (nr. 2173). PCBS, dec 2015 (
22 MB!).
Gearchiveerd
- ↑
a
b
Indicators ? Population
, Palestinian Central Bureau of Statistics (PCBS) (nov. 2023 bekeken)
- ↑
a
b
Palestine in Figures 2022
(nr. 2654). PCBS, maart 2023 (
, 2,8 MB).
Gearchiveerd
- ↑
Jerusalem Post 21 maart 2024,
Satellite images show 35% of Gaza's building destroyed, UN says
- ↑
a
b
c
d
e
f
Mid-term evaluation of the Netherlands Food Security Programme in the Palestinian Territories ? Final report, p. 13-14, 'pressure'.
(1,4 MB) Management for Development Foundation (MDF), Ede, juni 2015, in opdracht van
Netherlands Representative Office Ramallah
(NRO.
Gearchiveerd
"… further exacerbated by the ... non-access to the Buffer Zone (17% of the Gaza strip, and about a third of its arable land)"
- ↑
cia.gov. world factbook
- ↑
Dumper, Michael (2007),
Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia
, pg. 155. Santa Barbara: ABC-Clio, Inc.
- ↑
One Palestine
, complete, Tom Segev, Abacus, Londen, reprint 2014
- ↑
League of Nations, Mandate for Palestine, Geneve, le 12 aout 1922
, United Nations Information System on the Question of Palestine (UNISPAL) / Informatiesysteem van de Verenigde Naties over de kwestie Palestina
- ↑
Adelman, Jonathan (2008):
The Rise of Israel: A History of a Revolutionary State
, pg. 23, New York: Routledge
- ↑
Trouw-archief,
Israel vernielt Gaza-haven
, 19 september 2001
- ↑
a
b
Een schreeuw om recht, Dries van Agt, DeBezigeBij, 2009, blz.148v
- ↑
New UN report spotlights humanitarian crisis triggered by blockade of Gaza
, U.N., 17 augustus 2009
- ↑
Gaza Strip: A Humanitarian Implosion
,
Oxfam International
1 maart 2008
- ↑
https://truthout.org/articles/israeli-government-documents-show-deliberate-policy-to-restrict-food-to-gaza/
.
Gearchiveerd
op 1 december 2022.
- ↑
Gaza Strip
, United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs
- ↑
UN-OCHA: factssheet (Engels), 2015
- ↑
Locked in: The humanitarian impact of twoo years of blockade on the Gaza Strip, p.7
OCHA.oPt, augustus 2009
- ↑
New UN report spotlights humanitarian crisis triggered by blockade of Gaza
Un.org, augustus 2009
- ↑
Egypt lets cement pass through Rafah into Gaza
, Middle East Monitor, 19 augustus 2015
- ↑
Haaretz (2009-12-09),
Egypt building iron wall on Gaza border to stop smuggling
. Gearchiveerd op
13 april 2010
. Geraadpleegd op
12 juli 2023
.
- ↑
Hilarion Capucci, Archbishop Jailed for Aiding Palestinian Militants, Dies at 94
nytimes, 2 januari 2017.
Gearchiveerd
op 1 februari 2022.
- ↑
Deadly Israeli Raid Draws Condemnation
nytimes.com, 31 mei 2010.
Gearchiveerd
op 23 mei 2023.
- ↑
Q&A: The Gaza Freedom flotilla
The Guardian, 31 mei 2010.
Gearchiveerd
op 23 juni 2023.
- ↑
From 'Shield' to 'Edge': How Israel names its military ops
aa.com.tr, 8 juli 2014
- ↑
Nieuw innovatief onderzoek wijst op Israelische oorlogsmisdaden in Rafah
Amnesty.nl, 29 juli 2015
- ↑
'Black Friday' Carnage in Rafah during 2016 Israel/Gaza conflict
Amnesty International, 2015.
Gearchiveerd
op 4 juni 2023.
- ↑
2Doc: Weggegooid Geld - Bevordert EU-hulp impasse Midden-Oosten?
2Doc, 20 oktober 2015 ⓒ
IKON
- ↑
Feiten en cijfers blokkade Gaza
United Civilians for Peace,2011-2016
- ↑
As Egypt Floods Gaza Tunnels, Smugglers Fear an End to Their Trade
,
The New York Times
, 7 oktober 2015.
Gearchiveerd
op 30 november 2022.
- ↑
Egypt to extend buffer zone with Gaza Strip
,
Egypt Independent
, 7 oktober 2017.
Gearchiveerd
op 26 januari 2023.
- ↑
Israeli jets carry out raids on Gaza
middleeasteye, 4 mei 2016
- ↑
Cash-Strapped Gaza and an Economy in Collapse Put Palestinian Basic Needs at Risk
25 september 2018
- ↑
Gaza water crisis prompts UN call for immediate opening of crossings
un.org, september 2009
- ↑
WHO Special Situation Report - Gaza, occupied Palestine territory
reliefweb.int,31 december 2017.
Gearchiveerd
op 26 oktober 2021.
- ↑
https://rightsforum.org/nieuws/hamas-beantwoordt-opstand-van-de-hongerigen-met-geweld/
.
Gearchiveerd
op 28 januari 2022.
- ↑
https://rightsforum.org/nieuws/raket-uit-gaza-treft-woning-in-israel/
.
Gearchiveerd
op 23 oktober 2021.
- ↑
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/03/26/israelische-luchtaanvallen-in-gaza/
.
Gearchiveerd
op 22 mei 2022.
- ↑
Remembering Land Day
bbc, 30 maart 2001.
Gearchiveerd
op 6 maart 2023.
- ↑
15 Killed, Dozens Wounded as Thousands Gather on Israel-Gaza Border
Haaretz, 31 maart 2018.
Gearchiveerd
op 19 april 2022.
- ↑
UN urges IDF ‘don’t target’ Palestinian children at Friday’s Gaza march
27 maart 2018
- ↑
PLO says 42 years since Land Day, Palestinians still enduring destruction, displacement
english.pnn.ps, 30 maart 2018
- ↑
Diplomats: US blocks UN statement for independent inquiry into Gaza violence
CNN, 1 april 2018.
Gearchiveerd
op 2 april 2023.
- ↑
Report of the UN Commission of Inquiry on the 2018 protests in the OPT
OHCHR, 25 augustus.
Gearchiveerd
op 10 december 2021.
- ↑
UN Council: Israel Intentionally Shot Children and Journalists in Gaza
Haaretz, 28 februari 2018.
Gearchiveerd
op 19 april 2022.
- ↑
Gevonden in: Nederlands Dagblad, Staakt-het-vuren is capitulatie, Jan van Benthem, 7 mei 2019 (citeert het Israelische leger)
- ↑
https://pchrgaza.org/en/?p=12465
.
Gearchiveerd
op 16 augustus 2022.
- ↑
Nederlands Dagblad, Jan van Benthem, 7 mei
- ↑
(
en
)
OCHA occupied Palestinian territory
,
Infographics and maps on the crisis in Gaza
.
OCHA Occupied Palestinian Territories
(21-22 mei 2021).
Gearchiveerd
op
22 mei 2021
. Geraadpleegd op
22 mei 2021
.
- ↑
[Bestand tussen Hamas en Israel moet voorbode zijn van echte oplossing Staakt-het-vuren moet voorbode zijn van echte oplossing].
The Rightsforum
(
22 mei 2021
). Geraadpleegd op
23 mei 2021
.
- ↑
Cassandra Vinograd
;
Isabel Kershner
,
Israel’s Attackers Took About 240 Hostages. Here’s What to Know About Them.
.
The New York Times
(20-11-2023). Geraadpleegd op 21-01-2024.
- ↑
(
en
)
Sharon, Jeremy
,
Netanyahu: Israel will not halt Gaza war until all goals achieved
.
The Times of Israel
(02-12-2023). Geraadpleegd op 15-01-2024.
- ↑
Israel stopt levering elektriciteit aan Gaza
.
De Telegraaf
(07-10-2023). Geraadpleegd op 15-01-2024.
- ↑
Geen water en geen voedsel, Israel blokkeert Gaza volledig: 'Burgers worden hard gestraft'
.
RTL Nieuws
(
9 oktober 2023
). Geraadpleegd op
15 januari 2024
.
- ↑
Vanavond op tv: Massa-verhuizing Gaza ? Wat doet de diplomatie? ? De rol van Egypte
.
nos.nl
(
13 oktober 2023
). Geraadpleegd op
15 januari 2024
.
- ↑
Gordijn, Josselin
,
Ruim miljoen mensen moeten binnen Gaza verhuizen, maar waar moeten ze heen?
.
AD
(13-10-2023). Geraadpleegd op 15-01-2024.
- ↑
(
en
)
Gaza ceasefire hopes rise after Hamas abandons key demands
.
The Guardian
(
16 maart 2024
). Geraadpleegd op
17 maart 2024
.
- ↑
The Gaza Strip explained in maps
, UNRWA-website (cijfers aug. 2023)
- ↑
Gaza key Places
BBC.
Gearchiveerd
op 24 oktober 2021.
- ↑
De 1000 laatste christenen van Gaza
.
Gearchiveerd
op 27 mei 2022.
- ↑
Bard Kartveit (2014)
Dilemmas of Attachment: Identity and Belonging among Palestinian Christians
. Leiden/Boston: Brill, p. 6 en 105/106
- ↑
Population, Housing and Establishment Census 2007
, p. 130 (doc.nr. 1822). PCBS, jan 2012 (
, 15 MB!).
Gearchiveerd
- ↑
Statistical Yearbook of Palestine, 2021
, p. 22 (doc.nr. 2593). PCBS, dec 2021 (
, 28 MB!).
Gearchiveerd
- ↑
a
b
Henk Donkers,Juni 1998, Vijftig jaar Israel,
Water struikelblok voor vrede
, p. 36-37
, 5,8 MB
- ↑
Kaartje:
Mountain and coastal aquifers.
EP Think Tank (jan 2024 bekeken)
- ↑
Report on UNCTAD assistance to the Palestinian people: Developments in the economy of the Occupied Palestinian Territory, Trade and Development Board, 62e zitting, Geneve, 14-25 september 2015, nrs.44-50
- ↑
BRN, 17 oktober 2023,
Israel slechts verantwoordelijk voor 7 procent watertoevoer Gaza.
- ↑
Factsheet Gazastrip 2016;UN OCHA
- ↑
Unctad-rapport over situatie Gazastrook
unctad, 2015.
Gearchiveerd
op 3 oktober 2020.
- ↑
Agriculture in Gaza severely damaged.
FAO, 30 jan 2009.
Gearchiveerd
- ↑
Farming without Land, Fishing without Water: Gaza Agriculture Sector Struggles to Survive.
OCHA/FAO ? Fact sheet, mei 2010
- ↑
Gaza Buffer Zone Project Inaugurated.
Netherlands Representative Office (NRO), 28 feb 2014 (gearchiveerd)
- ↑
a
b
Israeli bulldozers level land in northern Gaza Strip.
Ma'an News Agency, 10 okt 2017 (gearchiveerd).
"The Israeli army also regularly detains and opens fire on unarmed Palestinian fishermen, shepherds, and farmers along the border areas if they approach the buffer zone, as the authorities have not made clear the precise area of the designated zone."
- ↑
Hard times drive Gazans into perilous 'buffer zone'.
BBC, 10 nov 2010.
Gearchiveerd
- ↑
Israeli shelling on Gaza kills Palestinian farmer.
MEMO, 30 maart 2018
- ↑
Israeli Bulldozers Cut Off Mobile, Landline, and Electricity Cables in Gaza Strip.
Al Mezan, 9 aug 2011.
gearchiveerd
- ↑
Israel bulldozers destroy farmland in the besieged Gaza Strip.
The New Arab, 18 jan 2022.
Gearchiveerd
.
"Palestinian fishermen are routinely attacked by the Israeli military and bulldozers often level land near Beit Lahia."
- ↑
Military sprays herbicides along Gaza border, destroying crops in 200 hectares (inclusief video).
B'Tselem, 9 maart 2017.
Gearchiveerd
- ↑
Israeli planes again spray herbicides near Gaza farmland.
Gisha, 23 jan 2017.
Gearchiveerd
- ↑
Israel spraying toxins over Palestinian crops in Gaza.
Al Jazeera, 19 jan 2016.
Gearchiveerd
"The sprayed areas belong to Israel’s unilaterally imposed and poorly delineated “buffer” or “no-go zone”."
- ↑
Gaza’s fisheries: record expansion of fishing limit and relative increase in fish catch; shooting and detention incidents at sea continue
ochaopt.org, oktober 2019.
Gearchiveerd
op 2 juni 2023.
- ↑
Israeli navy kills teenage Palestinian fisherman in Gaza, PNN Palestine News Network, 26-2-2018
- ↑
a
b
(
en
)
Palestine
.
Reporters Without Borders
(2023). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
Palestinian Journalists Offer a Rare Glimpse Into Life in Gaza. But for How Long?
.
Time Magazine
(
7 december 2023
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
. "The fate of journalists like Azaiza matters?not only for Gaza’s Palestinians, many of whom have come to rely on their local press to report what is happening to a world that increasingly feels out of reach, but for the wider international press, which has no means of independently reporting what is happening on the ground in Gaza themselves."
- ↑
(
en
)
Gaza Strip
.
Freedom House
(2023). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
Palestijnse activisten de cel in voor Facebook-berichten
.
Amnesty International
(
23 augustus 2017
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
2019 Country Reports on Human Rights Practices: Israel, West Bank, and Gaza
.
United States Department of State
(2019). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
Israeli air strikes destroy buildings housing more than a dozen media outlets in Gaza
.
Committee to Protect Journalists
(
13 mei 2021
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
Raketaanval op kantoren internationale pers in Gaza
.
Parool
(
15 mei 2021
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
Journalisten in Gaza zijn nu zelf het nieuws. ‘Het leger heeft het op ons gemunt’
.
Trouw
(
30 oktober 2023
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
The War in Gaza Has Been Deadly for Journalists
.
The New Yorker
(
12 december 2023
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
103 journalists killed in 150 days in Gaza: a tragedy for Palestinian journalism
.
Reporters Without Borders
(
7 maart 2024
). Geraadpleegd op
13 maart 2024
.
- ↑
(
en
)
Journalist casualties in the Israel-Gaza war
.
Committee to Protect Journalists
(
12 maart 2024
). Geraadpleegd op
12 maart 2024
.
- ↑
(
en
)
RSF files second complaint with ICC for war crimes against journalists in Gaza since 7 October
.
Committee to Protect Journalists
(
22 december 2023
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
(
en
)
ICC confirms investigation into Gaza journalist deaths
.
Raidio Teilifis Eireann (RTE)
(
9 januari 2024
). Geraadpleegd op
12 januari 2024
.
- ↑
Israel vernielt Gaza-haven
Trouw, 19 sep 2001.
Gearchiveerd
- ↑
Gaza's ruined airport and unbuilt seaport fuel dreams of independence
The Guardian, 18 aug 2014
- ↑
a
b
c
Gaza Strip, Keyplaces
BBC, 2005 (onbeveiligde verbinding).
Gearchiveerd
op 28 nov 2021.
- ↑
Zie
kaartje VN
, ook elders in dit artikel.
- ↑
The Gaza Strip explained in maps
. Al Jazeera, 7 aug 2022 (update 9 okt 2023)
- ↑
‘Hugely frustrating’: international media seek to overcome Gaza ban.
The Guardian, 12 dec 2023
- ↑
a
b
c
Passanten via Eretz in 2016
Exits of Palestinians to Israel and the West Bank via Erez Crossing.
Gisha (28 feb 2016 gearchiveerd)
- ↑
Gevangen in Gaza.
Transcriptie Zembla-uitzending, juli 2015.
Gearchiveerd
.
"Daarna volgt nog een 3 kilometer lange tunnel, van gaas en prikkeldraad. En dan komen we aan in Gaza. […] Israel reageert met grote militaire operaties in Gaza. De laatste keer een jaar geleden, in de zomer van 2014."
- ↑
Erez Roadtrip: Crossing from Israel into Gaza ? Raw Video
. YouTube-filmpje van de voetgangerstunnel (2014)
- ↑
a
b
Gaza Erez crossing to reopen: Israel.
Middle East Eye, 3 mei 2016.
- ↑
Israel staat toe dat hulpgoederen via tweede grensovergang Gaza ingaan.
Nu.nl, 15 dec 2023.
|