Организаци?а на обединетите нации
(
ООН
) или само
Обединети нации
(ОН)
?
ме?ународна организаци?а
основана на
20 ?уни
1945
во
Сан Франциско
. Сепак како ден на не?зиното основа?е се слави
24 октомври
. Обединетите нации произлегуваат од претходната организаци?а
Друштво на народите
основана во 1919 г. Седиштето на ООН се нао?а во
?у?орк
,
САД
. Во неа моментално членуваат 193 држави.
Со исклучок на
Ватикан
(ко?а е единствена држава посто?ан наб?удувач), сите ме?ународно признати и независни држави се членки. Други политички ентитети, имено
Република Кина
(Та?ван),
Демократската Република на Арапска Сахара
, (Западна Сахара) и
Држава Палестина
, имаат
де факто
независност и/или одредено ме?ународно дипломатско признание од одредени држави, но не се членки на ООН.
Членството на Обединети нации е отворено за сите миро?убиви држави кои ги прифа?аат обврските на
Повелбата на Обединетите нации
и според оценката на организаци?ата, се способни и имаат желба да ги исполнат тие обврски.
Генералното Собрание
го одредува приемот по препорака на
Советот за Безбедност
.
Името ?Обединети нации“ го дал
Френклин Рузвелт
за време на
Втората светска во?на
како групна референца за со?узничките сили. Првата формална употреба се нао?а во
Деклараци?ата на Обединетите нации
од
1942
година ко?а ги обврзала со?узниците кон принципите на
Атлантскиот пакт
и ги обврза да не бараат посебни мировни преговори со
Силите на Оската
. Името било пренесено на новата организаци?а ко?а била воспоставена од победниците на во?ната во рамки на одредбите на Атлантскиот пакт и други договори.
Обединетите нации ги имаат истите основни цели и структура како кога биле формирани во
1945
. Нивната примарна цел, и на?голема бенефици?а на не?зините членки, е да го одржуваат светскиот мир. Таа, наизменично го помага и поттикнува бизнисот и ме?ународната тргови?а. Покра? тоа што тоа им е примарна задача, ООН им служи на не?зините членки на многу други начини. ООН предвидува форум за зем?ите за да ги унапреди нивните ставови и разреши конфликтите без насилство. Тие овозможуваат зем?ите да соработуваат за да ги решат светските проблеми, како сиромашти?ата, болестите и деградира?ето на околината. Тие служат како симбол за ме?ународниот поредок и глобалниот идентитет. Тие го унапредуваат и координираат економскиот и општествениот напредок на зем?ите во разво?, со иде?а дека таквите проблеми создаваат извори на конфликт ко? може да доведе до во?на. ООН ?а помагаат и координираат работата на стотина агенции и програми, кои се во самата организаци?а или надвор од неа. Таа исто така собира и об?авува ме?ународни податоци.
Обединетите нации се резултат на долги историски обиди да се унапреди ме?ународната соработка. Во доцниот 18 век, германскиот филозоф
Имануел Кант
предложил федераци?а или ?лига” на нациите во светот. Кант верувал дека ваквата федераци?а би овозможила зем?ите да се обединат и да ?а казнат секо?а наци?а ко?а извршила чин на агреси?а. Ово? вид на уни?а на нациите за да се заштитат ме?усебно против агресорот понекогаш упатува на колективна безбедност. Кант исто така мислел дека федераци?ата би ги заштитила правата на помалите нации кои често стануваат пиони во борбата за мо? ме?у поголемите зем?и.
Кантовата иде?а заживеала по
Првата светска во?на
(1914-1918). Ужаснати од пустошот на во?ната, зем?ите биле инспирирани да се соединат заедно и да работат во прилог на мирот. Тие формирале нова организаци?а, Лига на нациите или Друштвото на народите,за да ?а остварат оваа цел. Лигата постоела од 1920 до 1946 и имала вкупно 63 зем?и членки низ неговата истори?а, вклучува??и некои од на?големите светски сили:
Франци?а
,
Обединетото Кралство
,
Итали?а
,
?апони?а
,
Германи?а
и
СССР
. Но Лигата имала главно две струи. Прво, неколку од на?големите светски сили не биле членки, на?забележителни САД. Второ, членовите на Лигата се покажале неспособни да и се спротивстават на агреси?ата од ?апони?а, Итали?а и Германи?а во 1930-тите. Агресиите неминовно довеле до Втората светска во?на (1939-1945). На кра?от, Лигата паднала на не?зината на?основна миси?а, да спречи нова светска во?на.
Наспроти неуспехот, иде?ата за лигата не умрела. Првата насоченост кон создава?е на новата организаци?а дошла во 1941, кога американскиот претседател
Френклин Рузвелт
и британскиот премиер
Винстон Черчил
?а потпишале Атлантската Повелба, во ко?а тие се обврзале да работат во формира?ето на поефективен систем за зачувува?е на светскиот мир и за унапредува?е на соработката. Во 1942 претставниците на Антантата-коалици?а во Втората светска во?на ко?а се борела против
Германи?а
и
?апони?а
- потпишале деклараци?а од Обеденетите Нации прифа?а??и ги принципите на Атлантската Повелба. Деклараци?ата ?а вклучува првата формална употреба на терминот Обединети нации, име измислено од претседателот Рузвелт. Една година подоцна, четири зем?и од Антантата- САД,
Британи?а
,
СССР
и
Кина
се согласиле да формираат генерална ме?ународна организаци?а. Четирите држави се сретнале во 1944 во Думбартон Оакс, населба во
Вашингтон
, и испланирале повелба за новата организаци?а. Новата лига ?а нарекле Обединети нации. Но тие с? уште не можеле да се согласат околу определени детали како членството и гласачките права.
ОН во 1945. Во светло-сино се зем?ите-основачи. Во темносино се протектротатите и територии на зем?ите-основачи.
Четирите држави се сретнале пак во почетокот на
1945
на самитот во
?алта
. Овде, тие ги разрешиле нивните разлики и свикале цонференци?а на нциите за да ?а комплетираат нивната работа. На 25 април 1945, конференци?ата на ООН на ме?ународна организаци?а одржана во
Сан Франциско
, со присуство на делегати од 50 држави. Делегатите работеле два месеца за да ?а комплетираат Повелбата на ООН ко?а ги вклучува нивните цели, принципи и организациска структура. Повелбата содржела формална спогодба насочена кон сите светски нации за заедничка поставеност на основните правила кои владеат во нивните односи. ООН формално започнала да постои од 24 октомври 1945.
Како и
Друштвото на Народите
, ООН била создадена за да го унапредува мирот и да спречи друга светска во?на. ООН признале дека нема да имаат успех доколку не се поддржани од на?мо?ните светски сили. Организаци?ата презела неколку чекори за да ?а осигура таа поддршка. За да го охрабри продолжува?ето на вклучува?ето на
САД
, главната зграда на ООН е сместена во
?у?орк
Сити. За да ги увери на?мо?ните светски сили дека не би им се заканила на нивниот суверенитет, ООН им дала право на вето над на?важните акции. Пет зем?и примиле право на вето:
САД
,
Британи?а
,
Франци?а
,
СССР
и
Кина
. (
Руси?а
го презема правото на вето од
СССР
по распадот на државата во
1991
).
Друга голема цврстина во ООН, како и поранешната Лига на Народите, е што речиси секо?а територи?а во светот е член, или провинци?а, или колони?а како член.
Шва?цари?а
е исклучок, главно со статус како наб?удувач, значи таа може да учествува во советува?ето но не може да гласа.
Шва?цари?а
внимателно постанува полноправна членка на ООН. Преку годините националните гласачи на два референдума одбиле
Шва?цари?а
да се приклучи кон ООН.
Шва?цари?а
очигледно претпочита да остане со статус на неутрален наб?удувач. Некои политички ентитети кои не се членови како
Ватикан
и Палестинската организаци?а за ослободува?е, исто така имаат посто?ан наб?удувачки статус во ООН.
Надлежности на Обединетите нации
[
уреди
|
уреди извор
]
- Презема?е колективни мерки за за?акнува?е на ме?ународниот мир.
- Потикнува?е на ме?ународната соработка за решава?е на ме?ународни проблеми од областа на
економи?ата
,
соци?алата
и
културата
.
- Охрабрува?е за почитува?е на човековите права и слободи, еднакво важни за сите лу?е без разлика на
расата
, полот и
религи?ата
.
Обединетите нации и Република Македони?а
[
уреди
|
уреди извор
]
Република Македони?а
е примена за членка на ООН на
8 април
1993
година.
Денес, во Македони?а има 12 организации кои го сочинуваат поширокото семе?ство на ООН:
УНДП
,
УНИЦЕФ
,
УНХЦР
,
СЗО
,
ФАО
,
МОТ
,
ИОМ
,
Светска Банка
,
ММФ
,
УНАИДС
и
УНМИК
. Сите тие се ангажирани на голем бро? активности, чи?а цел е полза за сите кои живеат во зем?ата.
На Светскиот самит, одржан во септември во
?у?орк
, Македони?а беше една од 189-те зем?и кои уште еднаш ?а подвлекоа сво?ата посветеност на Милениумската деклараци?а и се обврзаа да ги остварат осумте
Милениумски разво?ни цели
. Тие цели во, областите на сиромашти?ата, образованието, здравството, родовите и животната средина, треба да се постигнат до 2015 г. Тоа значи дека Македони?а треба да се претвори во подобро место за сите. Место, во кое има помалку сиромашни лу?е, пове?е деца во училиштата, пове?е лу?е кои живеат здрав живот и сите заедно ужива??и во една заштитена животна средина.
Органи на Обединетите нации
[
уреди
|
уреди извор
]
Системот на Обединетите нации има шест основни органи кои го сочинуваат она што се подразбира како
системот на Обединети нации
:
Главни органи на Обединетите Нации
[1]
Генерално собрание на ОН
— Собрание на зем?ите-членки на ОН —
|
|
Секретари?ат на ОН
— Административен орган на ОН —
|
|
Ме?ународен суд на правдата
— Универзален суд за
ме?ународно право
—
|
|
|
|
|
- Може да донесе необврзувачки препораки до зем?ите-членки или предлози до Советот за безбедност;
- Одлучува за прием на нови членки, по предлог на Советот за безбедност на ОН;
- Го усво?ува бу?етот;
- Ги избира непосто?аните членки на Советот за безбедност; сите членки на Економскиот и соци?алниот совет;
Генералниот секретар на ОН
(после неговото/не?зиното предложува?е од страна на Советот за безбедност); и петнаесетте судии во Ме?ународниот суд на правдата. Секо?а зем?а има еден глас.
|
- Административно ги услужува сите други
органи на ОН
(на пример, во организира?е на конференции, пишува?е на извештаи и подготовка на бу?етот);
- Неговиот челник ?
Генералниот секретар на ОН
? се избира од страна на Генералното собрание, има петгодишен мандат и претставува главен претставник на ОН.
|
- Решава спорови ме?у државите кои ?а признаваат неговата ?урисдикци?а;
- Дава правни мисле?а;
- Донесува пресуди со
релативно мнозинство
. Неговите петнаесет судии се избираат од страна на Генералното собрание и имаат мандат од девет години.
|
|
|
Совет за безбедност на ОН
— За ме?ународните безбедносни праша?а —
|
Економски и соци?ален совет на ОН
— За глобалните економски и соци?ални праша?а —
|
Старателски совет на ОН
— За администрира?е на
териториите под старателство
(
моментално неактивен
) —
|
|
|
|
|
|
|
- Одговорен за соработка ме?у државите во однос на економските и соци?алните праша?а;
- ?а координира соработката поме?у бро?ните
специ?ализирани агенции
на ОН;
- Има 54 членки, кои се избираат од страна на Генералното собрание со мандат од три години.
|
- Првично бил замислен да управува со колони?алните области кои претходно биле под мандатна управа на Лигата на народите;
- Е неактивен од 1994, кога
Палау
, последната територи?а под старателство, се здоби со независност.
|
- Игор ?анев, International organizations and Integrations, pub. Institute of Political Studies, Belgrade, 2008,
ISBN 978-86-7419-151-4
- Игор ?анев, Statutary order of International Organizations, Institute of Political Studies, Belgrade, 2009,
ISBN 978-86-7419-191-0