1939 (MCMXXXIX) waor e gewoen jaor wat begos op zoondag .

Gebaortenisse [ bewirk | bron bewerke ]

jannewarie

• 26 - Troepe van Franco bezette Barcelona . Doezende borgers sjtaeke de Franse grens euver en waere ongergebrach in ein vlochtelingekamp in Le Perthus.

miert

• 14 - Met de hulp van Hitler verklaore Sjlowaakse separatiste de onaafhankelikheid oet van Slowakije , dat ein vazalsjtaot van nazi-Duutsjlandj wirt.
• 15 - Duutsje troepe bezette Praag . 't Euverblievende Tsjechische hartlandj wirt geannexeerd door 't Derde Riek en herneump tot 't Protectoraat Bohemen en Moravie .
• 22 - Litouwe sjteit 't Memellandj aaf aan nazi-Duutsjlandj .
• 23 - nazi-Duutsjlandj nump 't Memellandj in. Hitler geuf veur de letste keer ein toesjpraok nao aanleiding van ein gebeedsoetbreijing zonger dat d'r eine sjot veur gelos hoofde te waere.

april

• 1 - Eindj van de Sjpaanse Borgeraorlog , dae met hulp van Hitler en Mussolini gewonne wirt door de fascistische generaal Franco .
• 7 - Italie annexeert Albanie .

mei

• 3 mei - De Sovjet-Russische volkscommissaris van boetelandjse zake Litwinov wirt ongerens vervange door Molotov . Hiejmit wirt ein totaal wenjing ingeluud van de Moskouse boetelandjse poletiek.

juli

• 25 - Beediging van 't viefde kabinet- Colijn .

augustus

• 10 - Beediging van 't tweede kabinet- De Geer , door haom zelf ein extra-parlementair noad-kabinet geneump.
• 23 - 't Molotov-Ribbentroppact wirt in Moskou ongerteikend tosje nazi-Duutsjlandj en de Sovjet-Unie.
• 28 - De Nederlandse motortorpedoboat TM 51 veurt biej eine lange proofvaart nao Nederland om in besjlaag name van de Britse regering te veurkomme.

september

• 1 september : Nazi - Duutsjlaand velt Pole binne. Begin van d'r Twiede Waeltkreeg .
• 3 - Aorlogsverklaoring van 't Verenigd Keuninkriek en Frankriek aan Duutsjlandj . Begin van de Tweede Waereldaorlog . Zuug ouch Sjemeraorlog .
• 3 - In Belsj wirt ein regering van Nationale Unie gevormp, 't Kabinet Pierlot .
• 9 - De Nederlandse mienevaeger Hr. Ms. Willem van Ewijck lop op ein eige mien wodoor 30 luuj om 't laeve komme.
• 17 - De Sovjet-Unie vilt Pole benne.

oktober

• 3 - 't Britse expeditieleger nump pesitie in aan de Franse Kanaalkus en de Belzje grens.
• 6 - De Onaafhankelike Operationele Groep 'Polesie' onger leiding van Generaal Franciszek Kleeberg capituleert, nao omsingeld te zeen door Duutsje troepe. Dit beteikent 't eindj van de Poolse campagne en 't begin van de Sjemeraorlog .
• 9 - De eesjte 22 joodse vlochtelinge komme aan in 't kamp Westerbork .
• 26 - Biej 't Groningse Usquert maak ein Duutsj Dornier -17 verkenningsvleegtuug met motorpech ein noadlanjing. De drie inzittende waere in ein cel van de marechaussee in Uithuizen opgesjlaote, omdat ze de Nederlandse neutraliteit zouwe hobbe gesjonje. 't Zjwaor besjadigde vleegtuug wirt gedemonteerd en opgesjlage in ein loads in Soesterberg wo 't nao de inval van mei 1940 door de Duutsje bezettesj woort trukgevonje.
• 26 - De Vriej Sjtad Danzig , casus belli van de nuje aorlog, geit op in de Rieksgouw Danzig. Hans Frank wirt gouverneur-generaal van 't bezatte Pole.

november

• 7 - Keuning Leopold en Keuningin Wilhelmina rope de belligerente op tot ongerhanjele.
• 9 - Twee Britse agente, majoor Stevens en kapitein Best waere biej Venlo ontveurd en mitgenomme nao Duutsjlandj.
• 12 - Groat-Brittannie en Frankriek legke 't verzeuk van de Belzje en Nederlandse vorste naeve zich neer.
• 't Nederlandse sjeep de Simon Bolivar lop veur de Engelsje kus op twee miene.

december

• 14 - De Sovjet-Unie wirt gesjors es lid van de Volkerbondj waeges haor agressie taenge Finlandj .
• 17 - 't Duutsje veszaksjlaagsjeep Graf Spee wirt door ziene commandant tot zinke gebrach in de baai van Montevideo .

zonger datum

• Italie verbeejt de oetveur van antieke kunssjatte.
• Gone With the Wind is ein van de groatste bioscoopsuccesse aller tieje.
• Eddy Christiani introduceert de elektrische gitaar in Nederlandj.
• Duutsjlandj claimt ein deil van Antarctica , genaamp Nuuj-Schwabelandj .
• A. den Doolaard kump met de roman "De bruiloft der zeven zigeuners".
• Aan de Universiteit van Columbia wirt onger leiding van de oetgeweke Italiaanse natuurkundige Enrico Fermi begoosj met de boew van de eesjte experimentele Kernreactor .

Nobelprieze [ bewirk | bron bewerke ]

• Natuurkunde : Ernest Lawrence "um de oetvinding en oontwikkeling vaan de cyclotron e veur de daomet behaolde rizzeltaote, in 't bezunder umtrint kunsmaotege radioactief eleminte."
• Sjemie :
  • Adolf Butenandt "um zie werk umtrint geslachshormone."
  • Leopold Ruzicka "um zie werk aon polymethylene en hoeger terpene ."
• Geneeskunde : Gerhard Domagk "um de oontdekking vaan de antibacterieel effekte vaan protonsil ."
• Literatuur : Frans Eemil Silanpaa "um zie deep inziech in de boerestand vaan zie land en de verfiende kuns boemet heer dee zien meneer vaan leve en relatie met de natuur heet geportretteerd."
• Vrei : neet oetgereik

Maan vaan 't Jaor [ bewirk | bron bewerke ]

Jozef Stalin

Literatuur [ bewirk | bron bewerke ]

• Norbert Elias : Uber den Prozeß der Zivilisation .

Meziek [ bewirk | bron bewerke ]

• The Glenn Miller Orchestra neemt het instrumentale nummer In The Mood op.
• Erskine Hawkins : Tuxedo junction.

Gebore [ bewirk | bron bewerke ]

• 1 jannewarie - Michele Mercier , Frans actrice, bekend van de "Angelique-films"
• 6 jannewarie - Valeri Lobanovsky , Oekraiens voetbaltrainer (gesjtorve 2002 )
• 8 jannewarie - Manfred de Graaf , Nederlandsen acteur (gestorve 2018 )
• 9 jannewarie - Jimmy Boyd , Amerikaanse zenger en arties (gesjtorve 2009 )
• 9 jannewarie - Rob Hoeke , Nederlandse pianis (gesjtorve 1999 )
• 10 jannewarie - Harrie Geelen , Nederlandse dichter, sjriever en illustrator
• 12 jannewarie - Jacques Hamelink , Nederlandse dichter, prozasjriever en essayist
• 29 jannewarie - Germaine Greer , Australische literatuurweitesjapper, publiciste en feministe
• 1 fibberwarie - Ekaterina Sergeevna Maximova , Russische ballerina (gesjtorve 2009 )
• 3 fibberwarie - Johnny Bristol , Amerikaanse zenger en producer (gesjtorve 2004 )
• 6 fibberwarie - Mike Farrell , Amerikaanse acteur
• 1 miert - Tzvetan Todorov , Bolgaarsen essayis, historicus, semiotis en literaire kritikus
• 4 miert - Rob Out , Nederlandse omroopdirecteur, radio-dj en zenger (gesjtorve 2003 )
• 9 miert - Eef Brouwers , Nederlandse journalis en directeur-generaal van de RVD
• 13 miert - Neil Sedaka , Amerikaanse zenger en leedjessjriever
• 18 miert - Peter Kraus , Duutsje toneelsjpeler en zenger
• 19 miert - Hermann Becht , Duutsje operazenger (gesjtorve 2009 )
• 21 miert - Andre Haakmat , Surinaamse politicus en advocaat
• 29 miert - Terence Hill , Italiaans/Amerikaanse acteur
• 31 miert - Zviad Gamsachoerdia , Georgische sjriever, president en weitesjapper (gesjtorve 1993 )
• 11 april - Freddie Gorman , Amerikaanse songwriter, producer en zenger (gesjtorve 2006 )
• 11 april - Eric Nordholt , Nederlandse hoofcommissaris van Amsterdam
• 12 april - Philippe Moureaux , Belzje politicus (gestorve 2018 )
• 16 april - Margreeth de Boer , Nederlandse politica ( PvdA ) en Commissaris van de Keuningin in Drenthe
• 16 april - Dusty Springfield , Britse zangeres (gesjtorve 1999 )
• 28 april - Jimmy Frey , Vlaamse zenger
• 30 april - Pieter van Vollenhoven , Nederlandse man van prinses Margriet
• 4 mei - Amos Oz , Israelische sjriever (gestorve 2018 )
• 7 mei - Ruud Lubbers , Nederlandse politicus ( CDA ), premier en vlochtelingecommissaris van de VN (gesjtorve 2018 )
• 9 mei - Ralph Boston , Amerikaanse atleet
• 13 mei - Harvey Keitel , Amerikaanse acteur
• 17 mei - Wim de Bie , Nederlandse televisiemaker en sjriever
• 25 mei - Ferdinand Bracke , Belzje fitserenner
• 26 mei - Corky Trinidad , Amerikaanse cartoonist (gesjtorve 2009 )
• 6 juni - Louis Andriessen , Nederlandse componist
• 14 juni - Peter Mayle , Britse sjriever
• 20 juni - Jan Nagel , Nederlandse politicus
• 1 juli - Hans Emmering , Nederlandse journalis, presentator en programmamaker (gesjtorve 2008 )
• 2 juli - Paul Williams , Amerikaanse baritonzenger van The Temptations (gesjtorve 1973 )
• 4 juli - Ria Bremer , Nederlandse presentatrice
• 9 juli - Piet Vroon , Nederlandse psycholoog, hoagleeraar en auteur (gesjtorve 1998 )
• 11 juli - Seth Gaaikema , Nederlandse cabaretier en tekssjriever (gesjtorve 2014 )
• 17 juli - Spencer Davis , zenger van The Spencer Davis Group
• 20 juli - Hanneke Groenteman , Nederlandse presentatrice en journaliste
• 5 augustus - Irene van Lippe-Biesterfeld , zoster van keuningin Beatrix
• 9 augustus - Billy Henderson , Amerikaanse zenger van The Spinners (gesjtorve 2007 )
• 9 augustus - Romano Prodi , Italiaanse politicus
• 12 augustus - George Hamilton , Amerikaanse acteur
• 15 augustus - Herman van Keeken , Nederlandse zenger ("Pappie loop toch niet zo snel") (gesjtorve 1995 )
• 15 augustus - Onno Ruding , Nederlandse politicus en bankeer
• 16 augustus - Wim Meijer , Nederlandse politicus ( PvdA )
• 18 augustus - Molly Bee , Amerikaanse countryzangeres (gesjtorve 2009 )
• 18 augustus - Johnny Preston , Amerikaanse zenger
• 19 augustus - Ginger Baker , Britsen drummer (gesjtorve 2019 )
• 1 september - Frans Halsema , Nederlandse cabaretier en zenger (gesjtorve 1984 )
• 5 september - George Lazenby , Australische acteur ( James Bond )
• 5 september - Clay Regazzoni , Zjwitserse Formule 1-coureur (gesjtorve 2006 )
• 16 september - Breyten Breytenbach , Zuid-Afrikaanse sjriever, dichter en kunstenaer
• 20 september - Walter Soethoudt , Vlaamse sjriever en oetgaever
• 25 september - Artoer Tsjilingarov , Russische poolongerzeuker en politicus
• 26 september - Maria Gommers , Nederlandse atlete
• 3 oktober - Velibor Vasovi? , Joegoslavische voetballer (gesjtorve 2002 )
• 12 oktober - Carolee Schneemann , Amerikaanse conceptueel kunsteneres (gestorve 2019 )
• 14 oktober - Ralph Lauren , Franse couturier en modeontwerper
• 16 oktober - Joe Dolan , Ierse zenger (gesjtorve 2006 )
• 16 oktober - Nico Haak , Nederlandse zenger (gesjtorve 1990 )
• 16 oktober - Henk van der Horst , Nederlandse programmamaker en acteur
• 18 oktober - Lee Harvey Oswald , Amerikaanse (vermeende) moordenaer van John F. Kennedy (gesjtorve 1963 )
• 27 oktober - John Cleese , Britse acteur en komiek, lid van Monty Python
• 30 oktober - Grace Slick , Amerikaanse zangeres van de groepe Jefferson Airplane en Jefferson Starship
• 1 november - Barbara Bosson , Amerikaanse actrice
• 10 november - Eugenie Herlaar , Curacaos/Nederlandse nuujslaezeres
• 26 november - Petra Laseur , Nederlandse actrice
• 26 november - Tina Turner , Amerikaanse zangeres, echte naam Anne Mae Bullock
• 8 december - James Galway , Ierse klassieke fluitis
• 15 december - Cindy Birdsong , Amerikaanse zangeres van The Supremes

Gesjtorve [ bewirk | bron bewerke ]

• 8 jannewarie - Charles Eastman (80), Sioux auteur
• 9 jannewarie - Nienke van Hichtum (78), Nederlandse kenjerbeuksjriefster
• 14 jannewarie - Waldemar van Denemarke (80), jongste zoon van de Deense keuning Christiaan IX
• 9 fibberwarie - Augusta de Wit (75), Nederlandse sjriefster
• 10 fibberwarie - Paus Pius XI (81), paus van 1922 pes 1939
• 11 fibberwarie - Franz Schmidt (64), Oasteriekse componis, cellis en pianis
• 13 fibberwarie - Søren Sørensen (71), Deense sjeikundige, introduceerde 't begrip pH
• 27 fibberwarie - Nadezjda Kroepskaja (70), Russische marxistische revolutionair, vrouw van Lenin
• 2 miert - Howard Carter (64), Engelsje archeoloog
• 15 miert - Johannes Dirk Bloemen (74), Nederlandse zjwommer
• 18 miert - Albert Gilles von Baumhauer (45), Nederlandse lochvaartpionier
• 4 april - Ghazi van Irak (27), keuning van Irak
• 18 april - Theo Mann-Bouwmeester (88), Nederlandse actrice
• 22 mei - Willem de Merode (52), Groningse sjriever en dichter, pseudoniem van Willem Eduard Keuning
• 5 juni - Frank van der Goes (80), Nederlandse marxist en theoreticus
• 9 juni - Owen Moore (52), Amerikaanse acteur
• 14 juni - George Arnold Escher (96), Nederlandse waterbouwkundig ingenieur biej Riekswatersjtaot en vader van graficus M.C. Escher
• 1 juli - Louis Davids (55), Nederlandse cabaretier en revue-arties
• 22 september - Werner von Fritsch (59), Duutsje generaal
• 23 september - Sigmund Freud (83), Oasteriekse psycholoog en psychiater
• 7 oktober - Harvey Cushing (70), Amerikaanse neurochirurg, besjreef de ziekte van Cushing
• 28 oktober - Alice Brady (46), Amerikaanse actrice
• 29 november - Philipp Scheidemann (74), Duutsje politicus
• 3 december - Louise van Saksen-Coburg en Gotha (91), prinses van 't Verenigd Keuninkriek
• 12 december - Douglas Fairbanks (56), Amerikaanse acteur
• 13 december - Joan Nieuwenhuis (83), Nederlandse gezettemaker, journalis en ambtenaer
• 23 december - Anthony Fokker (49), Nederlandse vleegtuugboewer