Т?шт?к-Африка Республикасы африк. Republic of South Africa африк. Republiek van Suid-Afrika 1
Туу Герб
Мамлекеттик Гимни
Файл:ZAF orthographic.svg и LocationSouthAfrica.svg
Эгеменд??л?к к?н?	31 май 1961 (  Улуу Британиядан )
Расмий тили	А?глис тили , африкаанс , венда , зулу , коса , ндебеле , свати , т?нд?к сото , сесото , тсвана жана тсонга
Борбор шаары	Кейптаун (мыйзам чыгаруу) Претория (акимий) Блумфонтейн (сот)
Ири шаарлар	Йоханнесбург , Кейптаун, Дурбан , Претория
Башкаруу формасы	Парламенттик республика
Президент Вице-президент	Жейкоб Зума Кгалема Мотланте
Аянты ? Жалпы	24 - д?йн?д? 1 219 912 км²
Калкы ? Бааланган ( 2013 ) ? Жыштыгы	▼ 48 601 098 [1] адам ( 25 ) 41 ад./км²
АД?И  ( 2011 )	▲ 0,619 [2]  ( орточо ) ( 123-ч? )
Акча бирдиги	Т?шт?к-Африка рэнди
Домени	.za
ISO коду	ZA
ЭОК коду	RSA
Телефон коду	+ 27

Т?шт?к-Африка Респу?бликасы ( ТАР ; африк. Republiek van Suid-Afrika , англ.   Republic of South Africa ) ? Африка континентинин т?шт?к б?л?г?нд? жайгашкан ?лк? . Т?нд?г?нд? Намибия , Ботсвана жана Зимбабве менен, т?шт?к-чыгышында ? Мозамбик жана Свазиленд менен чектешет. Т?шт?к-Африка Республикасынын ичинде Лесото анклав -мамлекети жайгашкан ^[3] .

Т?шт?к-Африка Республикасы континент боюнча ак, азиат жана аралаш калктардын саны боюнча алды?кы орунда. ?лк? баалуу минералдык ресурстарга ээ, ошондой эле Африкада экономикасы боюнча э? ?н?кк?н ?лк? болуп саналат ^[4] .

Т?шт?к-Африка Республикасынын тарыхындагы жана политикасындагы э? маанил?? пункт болуп каралар менен актардын ортосундагы раса аралык конфликт болду. Конфликт ?з кульминациясына 1990-чу жылдарга чейин иштеп турган, 1948 жыл ы орнотулган апартеид режиминен кийин жеткен. Улуттук партия дискриминациялык мыйзамдарды киргиз??н?н инициатору болду. Бул политика, алды?кы ролду Стив Бико , Десмонд Туту жана Нельсон Мандела сыяктуу кара активиситтер ойногон, к?пк? созулган жана кандуу к?р?шк? алып келди. Кийинчирээк аларга актар жана т?ст??л?р (аралаш калктардын урпактары), ошондой эле инди насилиндеги т?шт?к-африкалыктар кошулушту. Апартеиддин кулашында белгил?? ролду эл аралык коомчулук тарабынан жасалган басым да ойноду. Политикалык системанын алмашуусунан кийин салыштырмалуу тынч ?тт?: ТАР ? бир да жолу мамлекеттик т??к?р?ш болбогон Африка ?лк?л?р?н?н бири. ^[5] .

≪Жа?ы Т?шт?к-Африка Республикасын≫ к?б?нч? ≪К?н желел?? ?лк?≫ деп аташат, бул термин апартеид доорунан чыккан б?л?н??л?рд? жайгарган жа?ы, ар башка маданияттуу, к?п улуттуу коомдун метафорасындай, архиепископ Десмонд Туту аркылуу ойлоп чыгылган (жана Нельсон Мандела аркылуу колдоого алынган) ^[6] .

Апартеид мезгилдеринде Т?шт?к-Африка Республикасында Африка улуттук конгрессинин м?ч?л?р?, ≪ Азания ≫ с?з?н, аларга ошол кезде эп келбеген ?лк?н?н расмий аталышынын альтернативасы катары мамлекетти атоо ?ч?н колдонушкан. ≪ Азания ≫ с?з? ТАР Тайвань менен дипломатиялык мамилелерди ж?рг?з?п турган кезде, расмий кытай дипломатиялык лексикасында Т?шт?к-Африка Республикасын атоо ?ч?н да колдонулган.

ТАР ? ядролук курал иштеп чыгып жана кийин андан ?з ыктыяры менен баш тарткан ?лк?.

Географиясы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макалалар : Т?шт?к-Африка Республикасынын географиясы , Т?шт?к-Африка Республикасынын климаты

ТАР Африканын т?шт?г?нд? жайгашат. Жээк сызыгынын узундугу 2 798 км т?з?т. ТАР 1 219 912 км² аянтка ээ, аянты боюнча д?йн?д? 24-ч? орунда ( Мали ден кийин) турат. ?лк?н?н э? бийик тумшугу ? Ажыдаарлар тоолорундагы Нжесути тоосу.

Т?шт?к-Африка Республикасында кургак Намиб ч?л?н?н , Мозамбик тин чыгыш чек арасы менен Инди океанынын жээктериндеги субтропиктерине чейин ар т?рд?? климаттык зоналар к?рс?т?лг?н.

Т?шт?к-Африка Республикасынын ички райондору ? Карру деп таанылган, чо?, салыштырмалуу жалпак жана аз отурукташкан мейкиндик, Намиб ч?л?н? жакын болгондуктан, кургап, катып бара жаткан жерлер. Тескерисинче, чыгыш жээги жакшы нымдалган жана тропикалык климатка жакын климатка ээ. ?лк?н?н четки т?шт?к-батышындагы климаты, Жер-Ортолук де?из климатындай : жаанчыл кыш жана ысык, кургак жай. Ал жакта белгил?? биом финбос жайгашкан. Атап айтканда бул жерде негизинен т?шт?к-африка вино су чыгарылат. Ошондой эле бул аймак жыл бою тынбай ?йл?г?н шамал менен белгил??. Жакшы ?м?т тумшугундагы шамал ушунчалык к?чт?? болот, ал де?изчилерге к?пт?г?н ы?гайсыздыктарды туудуруп, кемелерди талкалоого чейин алып келет. Андан ары чыгыш жагында жамгыр те?деп жаайт, ошондуктан бул аймак ?с?мд?кт?рд?н ?с??с? менен камсыздалган. Ошондой эле ал ≪Бакчалар жолу≫ деп да белгил??.

Эркин мамлекет району ? бийик платонун борборунда жайгашкан, айрыкча жалпак жер. Вааль дарыясынан т?нд?г?р??кт?, Велд жакшыраак нымданат жана аябай ысык температураларга чалдыкпайт. Йоханнесбург , 1740 м бийиктикте Велд дин борборунда болуп, жылына 760 мм жаан алат. Бул жерлерде кардын аз т?шк?н?н? карабастан, кыш суук болот.

Тилдери жана расмий аталыштары [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Т?шт?к-Африка Республикасында 11 мамлекеттик тил (тилдердин саны боюнча Индия жана Боливиядан кийинки ?ч?нч? ?лк? ^{[7] [8]} ), Т?шт?к-Африка Республикасында 11 расмий аталышы бар:

• Republiek van Suid-Afrika ( африкаанс )
• Republic of South Africa ( англисче )
• IRiphabliki yeSewula Afrika ( т?шт?к ндебеле )
• IRiphabliki yaseMzantsi Afrika ( коса )
• IRiphabliki yaseNingizimu Afrika ( зулу )
• Rephaboliki ya Afrika-Borwa ( т?нд?к сото )
• Rephaboliki ya Afrika Borwa ( сесото )
• Rephaboliki ya Aforika Borwa ( тсвана )
• IRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika ( свази )
• Riphabu?iki ya Afurika Tshipembe ( венда )
• Riphabliki ra Afrika Dzonga ( тсонга )

Бирок ошончолук чо? ассортиментке карабастан т?шт?к-африкалыктардын кээ бирлери ?з ?лк?с?н Азания деп атагылары келет: алар к?б?нч? европалык, колониалдык мурастан алыстагысы келген кара расисттер.

ТАРдын азыркы аймагын алгач бушмендер (жыйноочулар), б. з. 1-ми? жылдыгынын ортосунда к?чм?н малчы уруулары ? кой-койлор (готтентоттор) мекендеген. Кийинчерээк бантулар жер которуп келишип, жерг. калк м-н ассимиляциялашкан. 17-к-да голландиялык колониячылар (бурлар) басып кирип, жерг. калкты толук кырып, 1652-ж. Кап колониясын негиздешкен. Бул колония 1795-ж. англистерге, 1803-ж. голланддарга, 1806-ж. кайра англисттерге ?тк?н. Кап колониясын Англия басып алган со?, бурлар башка жерлерди колониялоого ?т?п, Наталь колониясын, Трансвааль, Оранжевый респ-ларын негиздешкен. 1899-ж. англия бурларга согуш ачып (к. Англия-Бур согушу), натыйжада Бур респ-ларын б?т караткан. 1910-ж. 31-майда Кап, Наталь колониялары, Трансвааль, Оранжевый респ-лары Т?ш. Африка Союзуна (ТАС) биригип, Британ империясынын доминиону болуп калган. Экинчи д?йн?л?к согуштан кийин ТАСтын ?км?т? расалык дискриминация ж?рг?зг?н. 1948-ж. расачыл реакциячыл ч?йр?г? м?д??л?ш Улуттук партия бийликке келип, алар апартеид саясатын жарыялаган. 1950-жылдары Африканын бир нече ?лк?с?, д?йн?д?г? мамлекеттердин к?б?н?н саясий, коомдук уюмдары ТАСга байкот жасап, к?п ?лк? дипл. мамилесин ?зг?н. Буунун Генералдык Ассамблеясы ж-а Коопсуздук совети ТАРдын (1961-жылдан Т?ш. Африка Республикасы) расалык дискриминация саясатын бир нече жолу айыптаган. Натыйжада 1994-ж. ТАРдын конституциясына ?зг?рт??л?р киргизилип, апартеид саясатын жоюу ж-д? расмий билдирген. Азыркы мезгилде ТАРдын ж?рг?зг?н саясаты социалдык ж-а саясий туруктуулукту сактоого багытталган. Коррупцияга ж-а кылмыштуулукка каршы к?р?ш??г? ?зг?ч? к???л б?л?нг?н. О. эле бардык ?лк?л?р (а. и. Африка ?лк?л?р?, АКШ, Улуу Британия ж-а Батыш Епропа ж. б.) м-н достук мамилени жакшыртууга ж-а чы?доого аракеттен??д?.

Калкы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка Республикасынын калкы

Калкынын саны боюнча Т?шт?к-Африка Республикасы 26-чы орунда турат ? ?лк?д? 49,9 млн адам жашайт ( 2010 жыл дын июль айынын к?с?тк?ч?).

Этно-расалык курамы ( 2010 жыл дын каттоосу боюнча):

• негрлер ? 79,4 %
• актар ? 9,2 %
• т?ст??л?р (негизинен мулаттар) ? 8,8 %
• инди жана азиаттар ? 2,6 %

15 жана андан жогору жаштагы калктын сабаттуулугу (2003 жылдын к?рс?тк?ч? боюнча):

• эркектер ? 87 %
• аялдар ? 85,7 %

Дини [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка Республикасынын дини

Демографиясы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

?лк?д? актардын саны, алардын Т?нд?к Америкага , Европага , Австралияга жана Жа?ы Зеландияга эмиграциялоосунан, акырындан азайып жатат ? 1985 ? 2005 жыл дары Т?шт?к-Африка Республикасынан 0,9 миллионго жакын актар к?ч?п кетишти, к?б?нч? 40 жашка чейинкилер жана алардын балдары. ТАРдагы каралардын санын, башка Африка ?лк?л?р?н?н келген кара эмигрант тар ?ст?р??д?.

Жашоо де?гээли [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Мамлекеттик т?з?л?ш? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Административдик б?л?н??с? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка Республикасынын административдик б?л?н??с?

Азыр ТАР унитардык ?лк? болуп саналат. ?лк? аймагы 9 провинцияга (административдик борборго) б?л?нг?н:

1. Батыш Кап провинциясы ( Кейптаун )
2. Т?нд?к Кап провинциясы ( Кимберли )
3. Чыгыш Кап провинциясы ( Бишо )
4. Квазулу-Натал ( Питермарицбург )
5. Эркин мамлекет ( Блумфонтейн )
6. Т?нд?к-Батыш провинциясы ( Мафекинг )
7. Гаутенг ( Йоханнесбург )
8. Мпумаланга (Нелспрёйт)
9. Лимпопо (Полокване)

1994 жыл га чейин ТАР федерация болгон жана 4 провинцияга б?л?нг?н: Кап провинциясы , Наталь , Кызгыл-Сары эркин мамлекет жана Трансвааль . Мындай б?л?н??л?р Т?ш?к Африканын колония болгонун чагылдырат. Ошондой эле, 1951 жылдан 1994 жылга чейин ТАРда бантустан ? автономиялар болгон. Бантустандардын сыртында кара калктардын укугу дээрлик чектел?? болгон. Алардын т?рт? ≪эгеменд??л?к≫ алышты (ушул себептен алардын жашоочуулары ТАР граждандыгынан айрылышкан), бирок, алардын к?зкарандысыздыгын ТАРдан башка бир да ?лк? тааныган жок:

• Бопутатсвана ( тсвана ) ? ≪эгеменд??л?г?≫ 1977 жыл дын 6 декабрынан
• Транскей ( коса ) ? ≪эгеменд??л?г?≫ 1976 жыл дын 26 октябрынан
• Сискей (коса) ? ≪эгеменд??л?г?≫ 1981 жыл дын 4 декабрынан
• Венда ( венда ) ? ≪эгеменд??л?г?≫ 1979 жыл дын 13 сентябрынан

Башка бантустандар ТАР юрисдикциясында болушкан:

• Газанкулу ( тсонга )
• Кангване ( свази )
• Квандебеле ( ндебеле )
• Квазулу ( зулусы )
• Лебова (т?нд?к сото )
• Кваква (т?шт?к сото)

Борбору [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

?лк?н?н ?км?т ? жайгашкандыгына байланыштуу, Претория расмий т?рд? Т?шт?к-Африка Республикасынын ≪негизги≫ борбору болуп саналат ^[9] .Калган эки бийлик бутагы башка эки шаарда жайгашкан: парламент ? Кейптаун да, Жогорку сот ? Блумфонтейн де. Ал эки шаар да борбор катары саналышат.

Кээде Преториянын аталышы, Тшване деп ?зг?рг?н дешет. Бул туура эмес: Тшване ? провинциядан бир баскыч т?м?н турган (с?з Гаутенг провинциясы тууралуу ж?р??д?) шаардык муниципалитеттин, административдик бирдиктин аталышы. Тшване муниципалитетинин курамына Претория, Центурион (мурдагы Фервурдбург ), Сошангуве шаарлары жана бир нече майда областтар кирет.

Башкаруу формасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка политикасы

ТАР ? парламенттик республика . Президент ?з?н?н дээрлик баардык чечимдеринде парламенттин колдосууна таянат. 30 жаштан жогору жаштагы ТАРнын граждандары президенттикке талапкерлигин коё алышат.

ТАР парламенти эки палатадан турат: Провинциялар улуттук ке?еши (жогорку палата ? 90 м?ч?) жана Улуттук ассамблея (400 м?ч?).

Министрликтери [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

• Т?шт?к-Африка Республикасынын базалык билим министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын ички иштер министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын жогорку билим жана окутуу министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын мамлекеттик мекемелер министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын саламаттыкты сактоо министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын искусство жана маданият министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын о?доп-т?з?? мекемелер министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын кооперативдик башкаруу жана традициялык иштер министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын илим жана технология министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын коргоо жана согуштук ветерандар министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын коомдук иштер министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын айлана-ч?йр? министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын суу ресурстары боюнча суроолор министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын полиция министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын байланыш министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын айыл-чарба, балык-чарба жана балык кармоо министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын айылдык ?н?г?? жана жер реформалар министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын соода жана ?нд?р?ш министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын транспорт министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын туризм министрлиги
• Т?шт?к-Африка Республикасынын юстиция жана конституциялык ?н?г?? министрлиги

Укугу [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Жазык укугу [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Экономикасы жана улуттук чарбасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка экономикасы

ТАР ? Африка континентиндеги э? ?н?кк?н жана ошол эле учурда жалгыз ?ч?нч? д?йн?г? кошулбаган ?лк?.2009-чу жылга ИДП 505 млрд долл. т?зд? (д?йн?д? 26-чы орунда). ИДП ?с?ш? 5 % де?гээлде болгон, 2008 жылы ? 3 %.Рыногу активд?? ке?ейип жатканына карабастан, ?лк? дагы деле д?йн?д?г? ?н?кк?н ?лк?л?рд?н катарына кире элек.

Акча бирдиги: Т?шт?к-Африка рэнди 100 центке барабар. Монеталары 1, 2, 5, 10, 20, 50 цент, 1, 2, 5 ранд, банкноттору ? 10, 20, 50, 100 жана 200 ранд.

Негизги импорт: нефть,азык-т?л?к , химиялык товарлар; экспорт: алмаз, алтын, платина, машиналар, автомобилдер, жабдуулар. Импорт (91 млрд долл. 2008 жылы) экспорттон ашат (86 млрд долл. 2008 жылы).

Forbes журналынын бизнес баштоо ы?гайлуулугу боюнча ?лк?л?р рейтингинде 39-чу орунда турат.

АКТ ?лк?л?р?н?н эл аралык уюмуна кирет.

Жумушчу к?ч? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Т?шт?к Африканын 49 миллион калкынын 18 миллиону гана ишке жарактуу. Жумушсуздар ? 23 % (2008 жылы).

Ишке жарактуулардын 65 % кызмат ч?йр?с?нд?, 26 % ? ?н?р-жайында, 9 % ? айыл-чарбасында (2008 жылы) эмгектенишет.

Элдик чарба тармагы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

?нд?р?п чыгаруу ?н?р-жайы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Айыл-чарбасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Вино жасоочулугу [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги макала : Т?шт?к-Африка Республикасынын вино жасоочулугу

Мал-чарбасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Балык кармоосу ^[10] [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Балык кармоо боюнча ТАР Африкада алды?кы орунду ээлейт (жылына 1 млн тоннага жакын). Негизги объекттер ? сардина, сельдь, хек, анчоус, де?из окуну, скумбрия, треска, кап лососу, макрель, монкфиш. Ошондой эле, креветкалар, омарлар, лангусттар, осьминогдор, акулалар да ?нд?р?л?т.

Токой-чарбасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Негизги зона ? Квазулу-Наталь провинциясынын т?шт?к б?л?г?.

Жалпы экспорттун 35-40 % айыл-чарбасы т?з?т, Т?шт?к-Африка ИДПнын 5 % т?з?т.

Мамлекеттин экономикалык саясаты [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Маданияты [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Т?шт?к-Африка маданияты ар т?рд??л?г? менен айырмаланат. Э? биринчиден, эки маданияттын айкалышы: традициялык жана азыркы кездеги маданияты.

Салттык маданияты [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Банту, бушмендер жана готтентоттор сыяктуу к?пт?г?н жергиликт?? калктар традициялык маданиятка ?з?н?н салымдарын кошушту. Протея г?л?? ТАРнын улуттук символу.

Азыркы кездеги маданияты [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Искусствосу [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

1930-чу жылдарда кара с?р?тч?л?р чыгып башташты. 1947 жылдан баштап Францияда жашаган Жерард Секото , жана Жорж Пемба кара шаардык искусство жанрынын негизд??ч?л?р?н?н бири болуп саналышат.

Спорту [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

1995 жыл ы ТАР регби боюнча д?йн? чемпиондугун кабыл алды.Финалдык оюнда Жа?ы Зеландияны же?ди ^[11] .
2010 жыл ы ТАР футбол боюнча д?йн? чемпиондугу 2010 ?тк?рд?.

Дагы кара?ыз [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

• Т?шт?к-Африка Республикасы Категориясы табылган жок

Шилтемелер [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

• ТАР ?км?т?н?н сайты   (англ.)
• Бардыгы ТАР тууралуу Archived 2007-10-07 at the Wayback Machine ≪Вокруг Света≫ журналынын сайтындагы тандалма макалалар жана сюжеттер
• Дмитрий Жуков. Апартеид. Режим тарыхы Archived 2013-05-30 at the Wayback Machine
• ТАР тууралуу Archived 2010-03-11 at the Wayback Machine
• Фотогалерея
• ТАР Archived 2014-08-29 at the Wayback Machine Саякатчылар ?ч?н

Африка ?лк?л?р?

Алжир · Ангола · Бенин · Ботсвана · Борбордук-Африка Республикасы · Буркина-Фасо · Бурунди · Габон · Гамбия · Гана · Гвинея · Гвинея-Бисау · Жибути · Замбия · Зимбабве · Кабо-Верде · Камерун · Кения · Коморлор · Конго Демократиялык Республикасы · Конго Республикасы · Кот-д'Ивуар · Лесото · Либерия · Ливия · Маврикий · Мавритания · Мадагаскар · Малави · Мали · Марокко · Мисир · Мозамбик · Намибия · Нигер · Нигерия · Руанда · Сан-Томе жана Принсипи · Свазиленд · Сейшелдер · Сенегал · Сомали · Судан · Сьерра-Леоне · Танзания · Того · Тунис · Т?шт?к-Африка Республикасы · Т?шт?к Судан · Уганда · Чад · Экваториалдык Гвинея · Эритрея · Эфиопия Таанылбаган жана жарым-жартылай таанылган ?лк?л?р : Азавад · Сахара Араб Демократиялык Республикасы ¹ · Сомали аймагындагы мамлекеттик т?з?л?шт?р ( Авдаленд · Азания · Галмудуг · Жубаленд · Пунтленд · Сомалиленд · Хатумо · Химан жана Хеб ) К?зкаранды жерлер : Британиянын Инди океанындагы жерлери · Батыш Сахара ¹ · Канар аралдары · Мадейра · Майотта · Мелилья · Реюньон · Эпарсе аралдары · Сеута ¹ Батыш Сахара , БУУнун документтерине ылайык, деколонизацияланбаган аймак катары эсептелет. Анын аймагында жарыяланган Сахара Араб Демократикалык Республикасы , Африка бирлигинин м?ч?с?. Аймагынын к?пч?л?к б?л?г? Марокко тарабынан басып алынган.

ТАР темаларда
Кап колониясы ? Кызгыл-Сары мамлекет ? Трансвааль ? Т?шт?к-Африка Бирлиги
Герби ? Желеги ( желектер тизмеси ) ? Гимни ( Nkosi Sikelel' iAfrika ? Die Stem van Suid-Afrika )
Конституциясы ? Мамлекеттик т?з?л?ш? ? Парламенти ? Премьер-министри ? Тышкы саясаты
Акча бирдиги ? Йоханнесбург фонд биржасы ? Туризми ( улуттук парктары )
Аба майдандары ? Авиакомпаниялары ? Темиржол транспорту
Борборлору: Претория , Кейптаун , Блумфонтейн ? Шаарлары
Округдары ( шаардык округдары ? райондору ? жергиликт?? муниципалитеттери )
Билим бер??с? ? Дини ( индуизм ? православие ) ? Илими ? Калкы ? Тилдери ( Улуттук тилдер кызматы )
Олимп оюндары ? SAFA ? Premier Soccer League ? SA Tennis Open ? Т?шт?к-Африка гран-приси
Адабияты ? Ашканасы ? Вино жасоочулугу ? Майрамдары ? Музыкасы
≪ТАР≫ порталы   ?   ≪ТАР≫ долбоору

Африка бирлиги
Алжир ? Ангола ? Батыш Сахара ? Бенин ? Ботсвана ? Буркина-Фасо ? Бурунди ? Габон ? Гамбия ? Гана ? Гвинея ? Гвинея-Бисау ? Жибути ? Замбия ? Зимбабве ? Кабо-Верде ? Камерун ? Кения ? Коморлор ? Конго ? Конго Демократиялык Республикасы ? Кот-д'Ивуар ? Лесото ? Либерия ? Ливия ? Маврикий ? Мавритания ? Малави ? Мысыр ? Мозамбик ? Намибия ? Нигер ? Нигерия ? Руанда ? Сан-Томе жана Принсипи ? Свазиленд ? Сейшел Аралдары ? Сенегал ? Сомали ? Судан ? Сьерра-Леоне ? Танзания ? Того ? Тунис ? Т?шт?к-Африка Республикасы ? Т?шт?к Судан ? Уганда ? Чад ? Экваториалдык Гвинея ? Эритрея ? Эфиопия
Борбордук-Африка Республикасы ? Мадагаскар ? Мали
Марокко

Т?шт?к-Африка бажы бирлиги
	Ботсвана ?   Лесото ?   Свазиленд ?   Намибия ?   ТАР

Улуттар Шериктештиги
М?ч?л?р?	Австралия  • Антигуа жана Барбуда  • Багамдар  • Бангладеш  • Барбадос  • Белиз  • Ботсвана  • Бруней  • Вануату  • Гайана  • Гана  • Гренада  • Доминика  • Жамайка  • Жа?ы Зеландия  • Замбия  • Индия  • Камерун  • Канада  • Кения  • Кипр  • Кирибати  • Лесото  • Маврикий  • Малави  • Малайзия  • Мальдивдер  • Мальта  • Мозамбик  • Намибия  • Науру  • Нигерия  • Пакыстан  • Папуа-Жа?ы Гвинея  • Руанда  • Самоа  • Сент-Люсия  • Свазиленд  • Сейшел Аралдары  • Сент-Винсент жана Гренадиндер  • Сент-Китс жана Невис  • Сингапур  • Соломон Аралдары  • Сьерра-Леоне  • Танзания  • Тонга  • Тринидад жана Тобаго  • Тувалу  • ТАР  • Уганда  • Улуу Британия  • Фижи 1 Шри-Ланка
Мурдагы м?ч?л?р	Гамбия  • Зимбабве  • Ирландия
1 М?ч?л?г? токтотулду

BRICS тобу
Бразилия  •   Индия  •   Кытай  •   Орусия  •   ТАР

Т?шт?к-Африка Республикасынын расмий тилдери
	А?глисче | Африкаанс | Венда | Зулу | Коса | Ндебеле | Свати | Т?нд?к сото (сепеди) | Сесото (т?шт?к сото) | Тсвана | Тсонга Улуттук тилдер кызматы