Ayyur
|
---|
|
Annay
|
---|
Amaccaq ?er tegnit
|
385 000,5 km, 356 565 km d 406 464 km
|
---|
Azal amaskad
|
?12,74
|
---|
Itezzi ?ef
|
Tagnit
|
---|
Yettusemma ?ef
|
Tafat
|
---|
Timezzit
|
---|
Aceffalu
|
405 500 km
|
---|
Afafuk
|
363 300 km
|
---|
Agellus azen-gejdan n tmezzit
|
384 400 km
|
---|
Annfal amezzay
|
0,0567
|
---|
Tallit tamezzayt
|
27,321661 ass
|
---|
Tallit tanmugrit
|
29,530589 ass
|
---|
Annuz amezzay
|
5,145 °
|
---|
Tasengama
|
---|
Aqqa?
|
1 737,1 km
|
---|
Akdu
|
3 476,2 km
|
---|
Tigni
|
0,00125
|
---|
Tajumma
|
37 930 000 km²
|
---|
Able?
|
21 968 000 000 m³
|
---|
Takura
|
73,4767 Yg
|
---|
Tane??i
|
3,344 g/cm³
|
---|
Ta??elt tasemdayt
|
95 K
390 K
|
---|
Asafet (Albidu)
|
0,136
|
---|
Azemz n ubeddi d unulfu
|
4 527 million years BCE
|
---|
Ayyur
(
azamul-is
:
) d
ayyur agaman
amyiwen n
tegnit
[tamawt 1]
akken iga da?en d
ayyur ameqqran wis 5
deg
unagraw anafuk
. Anda yettumeggez d ayyur agaman ameqqran yakk deg unagraw anafuk deg wayen yerzan able?-is s wassa? ?er
wemtiweg i ye??afar
, anda
akdu-ines
yettawa? ar uku? (¼) n wekdu n tegnit, ma d
takura-ines
tga 1 ?ef 81 (1/81) n tkura n tegnit, yerna yettumeggez d ayyur wis 2 deg
tne??i
seld n wayyur n
Io
. Ayyur n tegnit yettwassen s
tuzzya-ines tamtawant
d umtiweg-is (tagnit) anda i d-isbanay yiwen n wudem deg yal tikkelt, d?a
udem yettwaskaden seg wayyur
yifrir s tama n ibu?kanen yudren, yemmullsen. Tama ayi tezga-d gar n isawnen n yiclem akalan amzik yettfejjijen yakk d
tikucin timacka?in
yeflalen. Akken i tella tamawt d akken ayyur n tegnit iga d tafekka yettfejjijen yakk s wa?as deg igenni n tegnit seld n
tfukt
?as akken tajumma-ines d tamsullest s wa?as, anda ila (is?a) u?ul am tiregt.
Ayyur d
tafekka tagennawt
tamyiwent ?ef wacu yedda wemdan s yi?arren-is, anda ?as akken
ahil n Luna
n
tiddukla n Suvyit
illa d amenzu i wakken ad ismures deg tuww?a ?er wayyur s
temseddut tamalunt
ur neddim ara
imsallunen
deg useggas n
1959
, maca d
ahil n Apollo
n
Nasa
iy ssaw?en ad yessedru inig s tu?dadin tilsanin yebdan s tu?dadt talsant tamezwarut tamezzayt ?ef wayyur (tu?dadt n
Apollo 8
deg useggas n
1968
), sin akin ?efrent 6 n yinigen ilsanen ?er wayyur gar n iseggasen n 1969 d 1972 - anda inig amezwaru deg-sen d
Apollo 11
deg useggas n 1969 -. Inigen-nni wwin-d deg tu?alin-nsen azal n 380 kg n
yi?ra n wayyur
yettusxedmen i tigzi temhazt asnaklan i yi?uran d unulfu n wayyur, yakk d tigzi n
temsukt tagensant n wayyur
d
tesnakalt n wayyur
. Maca seld n usmures n wahil n
Apollo 17
deg useggas n 1972, ur d-llin ara yinigen ?er wayyur anagar s temseddutin war imsallunen, tuget n yinigen-a llan-tt-d s
tmesdullunin
ye??afaren
Nasa
(
Marikan
) ne? n
Lunuxud 1
(
tiddukla n Suvyit
). Ma seg 2004, Marikan, Lhend, Yapan, Ccinwa yakk d
tnegga tamalunt n Uruppa
uznent timseddutin timallunin ?er tmezzit n wayyur anda i ttekkant yakk deg usentem n tilin n waman deg wayyur deg imedwan utliyen.
Asile? d unulfu n wayyur
[
?reg
|
?reg a?balu
]
A?as n te?ra i d-ittwassumren i ussegzi n usile? d unulfu n wayyur send n 4.527 ± 0.010 n imelyaren n iseggasen, yiwet seg turdiwin ayi teqqar-d d akken ayyur yennebra-d seg yiclem n tegnit s usrag n
tdusi tamerwelmast
?ef tallit n 30 alamma d 50 n imelyan n iseggasen n usile? n unagraw anafuk i d-issuturen
asebrin asiman
meqqren i tegnit. D?a taldayt tessawe? ad tessers ayyur i d-innulfan deg ukala ara ad issutren asehri meqqren deg
wadad agennaw
n tegnit i wsencef n
tfasa
i d-immugen s usrag n wuggug n wayyur d tukkit-is,
[1]
i wakken ad ittwasile? wayyur d tegnit deg
wegra akunnran
agejdan. D acu kan necta ur d-issegzay ara asni??er n wuzzal seg wayyur. Yerna turda ayi ur tezmir ara ad tessegzu
imir u?mir
meqqren n unagraw n wayyur-tagnit.
Afrari n wayyur deg tegnawt n
yi?
tamallast d wallus-is alugan n
talliyin
iga-y-as s te?zi n wakud d talliyin asemdu adelsan s wazal-is ama deg tutlayin, deg
teswaswt tanayyurt
, deg t?uri yakk d
yimyayen n zik
i d-ittwasgensen deg ikucen n wayyur am
Xunsu
deg t?erma n Mi?ra d
?ang
deg t?erma n icinwiyen yakk d
Mama quilla
deg t?erma n
Inka
Ayyur sseqdacen-t seg zik medden akken ad ?esben ayyuren n useggas n wayyur (am Yinselmen d Yicinwaten). Arma i d asmi i d-yennulfa
utiliskup
, deg lqern wis 17, i bdan yemdanen ttwalin ??ifa n tidet n wakal n wayyur. Deg Yulyu n 1969, imdanen rsen i tikkelt tamezwarut ?ef Wayyur, yerna kemmlen rezzun fell-as arma d 1972.
"D acerki? amezzyan i umdan, d acerki? ameqqran i talsa!"
Tucc?a n temsis?elt: Des balises
<ref>
existent pour un groupe nomme ≪?tamawt?≫, mais aucune balise
<references group="tamawt"/>
correspondante n’a ete trouvee
- ↑
Tucc?a n temsis?elt: Balise
<ref>
incorrecte?: aucun texte n’a ete fourni pour les references nommees
BotM