Lyðveldið Kuba
Republica de Cuba
Fani	Skjaldarmerki
Kjororð : Patria y Libertad  ( spænska ) Foðurland og frelsi
Þjoðsongur : La Bayamesa
Hofuðborg	Havana
Opinbert tungumal	spænska
Stjornarfar	Flokksræði
Forseti	Miguel Diaz-Canel
Forsætisraðherra	Manuel Marrero Cruz
Sjalfstæði	fra Bandarikjunum og Spani
?  Sjalfstæðisstrið	24. februar 1895
? Viðurkennt af Spani	10. desember 1898
? Lok yfirraða BNA	20. mai 1902
?  Bylting	26. juli 1953 ? 1. januar 1959
? Nuverandi stjornarskra	24. februar 1976
Flatarmal  ? Samtals  ? Vatn (%)	104. sæti 109.884 km² ~0
Mannfjoldi  ? Samtals (2021)  ?  Þettleiki byggðar	83. sæti 11.112.215 102/km²
VLF ( KMJ )	aætl. 2015
? Samtals	105,355 millj. dala ( 63. sæti )
? A mann	9.296 dalir ( 89. sæti )
VÞL (2019)	0.783 ( 70. sæti )
Gjaldmiðill	kubverskur pesi (CUP)
Timabelti	UTC- 5 (-4 a sumrin)
Þjoðarlen	.cu
Landsnumer	+53

Kuba , eða formlega Lyðveldið Kuba ( spænska : Republica de Cuba ), er eyriki a morkum Karibahafs , Mexikofloa og Atlantshafs . Rikinu tilheyra eyjarnar Kuba (su stærsta af Storu-Antillaeyjum ), Isla de la Juventud (?Æskueyjan“) og ymsar smærri eyjar. Norðan við Kubu eru Florida og Bahamaeyjar , austan megin eru Turks- og Caicoseyjar , i vestri Mexiko , i suðri Cayman-eyjar og Jamaika , og Haiti i suðaustri. Havana er bæði stærsta borgin og hofuðborg landsins. Aðrar helstu borgir eru Santiago de Cuba og Camaguey . Opinber stærð Kubu er 104.556 km ² . Kuba er stærsta eyjan i Karibahafi og annað fjolmennasta Karibahafsrikið, a eftir Haiti, með yfir 11 milljon ibua. ^[1]

Kuba var aður byggð Ciboneyum ( Tainoum ) fra 4. arþusundinu f.o.t. þar til Spænska heimsveldið lagði eyjuna undir sig a 15. old. ^[2] Eftir það var eyjan nylenda Spanar fram að striði Spanar og Bandarikjanna 1898, þegar Bandarikin hernamu Kubu, sem fekk sjalfstæði að nafninu til sem bandariskt verndarriki arið 1902. Veikburða tilraunir til að efla lyðræði i landinu leiddu til vaxandi ataka sem lyktaði með valdarani og siðan einræði Fulgencio Batista arið 1952. ^[3] Spilling og kugun stjornar Batistas leiddu svo til byltingar 26. juli-hreyfingarinnar sem hofst i januar 1959. Batista var steypt af stoli og við tok kommunistastjorn Fidel Castro . ^{[4] [5] [6]} Siðan 1965 hefur landið verið undir stjorn kommunistaflokks Kubu . Landið varð vettvangur ataka a timum Kalda striðsins og við la að kjarnorkustyrjold brytist ut milli Bandarikjanna og Sovetrikjanna i Kubudeilunni 1962. Kuba er eitt farra marx-leniniskra rikja þar sem framvarðarstefna er enn við lyði og bundin i stjornarskra . Undir stjorn Castros tok Kuba þatt i miklum fjolda hernaðar- og mannuðarverkefna um alla Afriku og Asiu. ^[7]

Menningarlega er Kuba hluti Romonsku Ameriku . ^[8] Kuba er fjolmenningarriki þar sem ibuar, menning og siðir eiga ser fjolbreyttar rætur i menningu frumbyggja eyjarinnar, langri nylendusogu, þrælahaldi og nanum tengslum við Sovetrikin a timum Kalda striðsins.

Kuba er stofnaðili Sameinuðu þjoðanna , G77-hopsins , Samtaka hlutlausra rikja , ACP-samtakanna , ALBA og Samtokum Amerikurikja . Hagkerfi Kubu er eitt af faum hagkerfum heims sem enn byr við hreinræktaðan aætlunarbuskap , en efnahagslif landsins byggist aðallega a ferðaþjonustu og utflutningi serhæfðs vinnuafls, auk ræktunar sykurs, tobaks og kaffis. Kuba hefur lengi - bæði fyrir og eftir að kommunistar komust til valda - staðið betur en onnur lond i heimshlutanum a ymsum mælistikum eins og læsi, ^{[9] [10]} barnadauða og lifslikum. ^{[11] [12]}

Stjornarfar a Kubu er flokksræði þar sem stjornarandstaða er bonnuð. ^{[13] [14] [15]} Kosningar eru haldnar a Kubu en þær eru ekki alitnar lyðræðislegar. ^{[16] [17]} Ritskoðun (þar a meðal takmarkanir a aðgangi að internetinu) er viðtæk ^{[18] [19] [20]} og sjalfstæð blaðamennska er takmorkuð. ^[21] Blaðamenn an landamæra hafa lyst Kubu sem einu versta landi heims þegar kemur að fjolmiðlafrelsi. ^{[22] [23]}

Viðskiptabann Bandarikjanna gegn Kubu hefur verið i gildi fra arinu 1962 og er enn i gildi.

Heiti [ breyta | breyta frumkoða ]

Ekki er vitað með vissu hver uppruni heitisins er. Helstu tilgatur eru að það se komið ur frumbyggjamalinu Taino og leitt af Cubanacan (sem merkir "landið i miðjunni"), eða Cubao ("landið frjosama" ^[24] ), eða fra styttingu af: Coa ("land / jorð") og Bana ("stora") og merkir þa stora land. ^[25] . Að lokum ma nefna þa tilgatu að nafnið se hreint ekki ur frumbyggjamali heldur hafi einn ur ahofn Kolumbusar talið sig ver komin til Cipango , i Asiu, Indlandi væntanlega ^[26] .

Saga [ breyta | breyta frumkoða ]

Kubverska byltingin [ breyta | breyta frumkoða ]

Tilgangurinn með byltingunni var sa að losna við einræðisherrann Fulgencio Batista . Bandarikjamenn voldu Batista til að stjorna Kubu og notuðu landið eins og þeim syndist. Almenningur græddi ekkert a stanslausu peningastreymi Bandarikjamanna inn i Kubu og mikil fatækt rikti i landinu.

I dag [ breyta | breyta frumkoða ]

Enn rikir viðskiptabann a milli Bandarikjanna og Kubu og hefur það verið i gildi fra arinu 1962 . Kuba er enn þa kommunistariki en broðir byltingarforingjans Fidel Castro , Raul Castro , tok við sem forseti landsins þegar Fidel let af voldum vegna heilsubrests. Fidel lest svo arið 2016. A Kubu er rikisrekið velferðarkerfi . Skolasokn i grunnskola er skylda og oll menntun er okeypis. Velferðarkerfið felur i ser heilsu- og slysatryggingar, fæðingarorlof og eftirlaun. Heilbrigðisþjonusta er okeypis fyrir sjuklinga. Aðgangur að læknum er goður ^{[ heimild vantar ]} en skortur hefur verið a lyfjum vegna viðskiptabannsins. Nu er aðgangur að lyfjum betri vegna þess að landið hefur þroað sinn eigin lyfjaiðnað. Stjornvold a Kubu hafa verið gagnrynd fyrir að vera olyðræðisleg og brjota mannrettindi með þvi að vakta, fangelsa og taka af lifi politiska motmælendur.

Mikilvægasta tekjulind Kubu alla tuttugustu oldina var utflutningur sykurs . Undanfarin ar hefur þo dregið verulega ur sykurutflutningnum. Fall kommunismans og upplausn Sovetrikjanna hafði skelfilegar afleiðingar fyrir efnahag Kubu. Landið var hað aðstoð og odyrri oliu fra Sovetrikjunum. Sovetrikin niðurgreiddu einnig kubverskan sykuriðnað með þvi að borga meira fyrir sykurinn en nam heimsmarkaðsverði. Tobak fra Kubu og kubanskir vindlar alitið meðal þess besta i heimi. Ferðaþjonustan hefur eflst og landið hefur yfir að raða mestu nikkelbirgðum heims. Samstarf og viðskipti við Suður-Ameriku og Evropusambandið hafa aukist og landið kaupir odyra oliu af Venesuela . Landið hefur einnig viðskipti við Kina .

stor hluti af kubverska hagkerfinu er haður peningasendingum.

Landfræði [ breyta | breyta frumkoða ]

Kuba er eyjaklasi sem nær yfir um 4.200 eyjar, rif og smaeyjar i norðurhluta Karibahafs þar sem Atlantshaf og Mexikofloi mætast. Landið er staðsett milli 19. og 24. graðu norður og 74. og 85. graðu vestur. Key West i Florida ( Bandarikjunum ) liggur 150 km norðvestan við Floridasund , og Bahamaeyjar eru 21 km norðan við Kubu. Cabo Catoche i Quintana Roo ( Mexiko ) er 210 km vestan við Yucatan-sund . Haiti er 77 km austan við Kubu, Jamaika og Cayman-eyjar 140 km i suður.

Kubverski eyjaklasinn nær yfir aðaleyjuna, Kubu, og fjora minni eyjaklasa: Colorados-eyjar við norðvesturstrondina, Sabana-Camaguey-eyjar a miðri Atlantshafsstrondinni i norðri, Jardines de la Reina a miðri suðurstrondinni, og Canarreos-eyjar við suðvesturstrondina.

Aðaleyjan heitir Kuba. Hun er 1.250 km long og 104.556 km² að stærð. Kuba er stærsta eyja Karibahafsins og 17. stærsta eyja heims. Eyjan er að mestu flatlend með hæðadrogum, fyrir utan fjollin Sierra Maestra i suðaustri. Hæsti tindur eyjunnar er Pico Turquino , 1.974 metrar a hæð.

Onnur stærsta eyjan er Isla de la Juventud i Canarreos-eyjaklasanum. Hun er um 2.200 km² að stærð. Opinber stærð Kubu er 109.884 km² en að meðtalinni landhelgi nær hun yfir 110.860 km².

Stjornmal [ breyta | breyta frumkoða ]

Stjornsyslueiningar [ breyta | breyta frumkoða ]

Kuba skiptist i 15 syslur og eitt serstakt sveitarfelag (Isla de la Juventud). Aður skiptist hun i sex sogulegar syslur: Pinar del Rio, Habana, Matanzas, Las Villas, Camaguey og Oriente. Nuverandi skipting dregur dam af spænskum hernaðarumdæmum i sjalfstæðisstriði Kubu, þegar mestu vandræðasvæðunum var skipt upp. Syslurnar skiptast i sveitarfelog.

Tilvisanir [ breyta | breyta frumkoða ]