Henri Dunant
Fæddur	8. mai 1828 Genf , Sviss
Dainn	30. oktober 1910 (82 ara) Heiden , Sviss
Þjoðerni	Svissneskur
Storf	Athafnamaður
Þekktur fyrir	Að stofna Rauða krossinn
Born	1
Verðlaun	Friðarverðlaun Nobels (1901)

Henri Dunant (8. mai 1828 ? 30. oktober 1910), fæddur undir nafninu Jean-Henri Dunant og einnig kallaður Henry Dunant , var svissneskur athafnamaður, mannvinur og aðgerðasinni. Hann er þekktastur fyrir að hafa stofnað Rauða krossinn . Hann atti einnig frumkvæði að fyrsta Genfarsattmalanum og var stofnandi svissneskrar deildar Kristilegs felags ungra manna . Dunant hlaut friðarverðlaun Nobels við fyrstu veitingu þeirra arið 1901 asamt franska friðarsinnanum Frederic Passy .

Æviagrip [ breyta | breyta frumkoða ]

Jean-Henri Dunant fæddist i Genf i Sviss arið 1828. Hann var elstur fimm systkina og var kominn af efnaðri kalviniskri embættismannaætt. Þegar Dunant var sjo ara for hann asamt fjolskyldu sinni i heimsokn til Toulon og varð vitni að hlekkjuðum fongum sem unnu þar i nauðungarvinnu. Honum bra mjog við aðstæður fanganna og lysti þvi yfir i brefi til afa sins að hann myndi lifa nogu lengi til að frelsa fangana. ^{[1] [2]}

Dunant nam bankafræði og efnaðist vel a unga aldri sem hluthafi i arðvænum verslunarrekstri. ^[3] Dunant helt ungur i kaupsysluferðir til Sikileyjar , Tunis og Alsir . I Alsir, þar sem Frakkar voru þa að herða nylenduyfirrað sin, varð Dunant i fyrsta skipti vitni að aðstæðum hermanna a vigvelli og tok þar þatt i að hjukra hermonnunum. ^[4]

Arið 1859 helt Dunant til bæjarins Castiglione a Italiu til að na tali af Napoleon 3. Frakkakeisara, sem var þar staddur asamt franska hernum i oðru italska sjalfstæðisstriðinu . Ætlun Dunants var að fa leyfi fra keisaranum til nytingar vatnsafls til að knyja myllur sinar i Alsir. ^{[5] [1]} I ferðinni varð Dunant vitni að orrustunni við Solferino , þar sem um 40.000 manns lagu særðir eða dauðvona a vigvellinum. Dunant bra mjog við ofbeldið og tok það að ser að skipuleggja hjukrunarstarf fyrir hermennina asamt ibuum Castiglione. ^[6] Hann kom upp hjukrunarmiðstoð i kirkju bæjarins og fekk konur Castiglione til liðs við sig i hjukrunarstarfinu. Jafnframt kom hann þvi til leiðar að austurriskir læknar sem teknir hofðu verið til fanga voru latnir lausir og þeim leyft að hjalpa til a hjukrunarmiðstoðinni. ^[4] Dunant hlaut viðurnefnið ?hvitklæddi maðurinn“ með frammistoðu sinni i Solferino. ^[3]

Eftir heimkomuna til Sviss skrifaði Dunant bokina Endurminningar fra Solferino , þar sem hann lysti þjaningu og skelfingu striðsins og kallaði a eftir stofnun alþjoðafelags til að sja um hjukrunar- og liknarstarf a vigvollum. Bokin vakti mikla athygli og fjoldi þjoðarleiðtoga og annarra ahrifamanna hrosuðu Dunant fyrir hugmyndir hans. Arið 1863 stofnaði Dunant Rauða krossinn asamt fjorum vinum sinum i Genf. Ari siðar var alþjoðaraðstefna haldin i borginni sem leiddi til samþykktar fyrsta Genfarsattmalans um meðferð slasaðra og sjukra hermanna. ^[3] A ævi Dunants var Genfarsattmalinn utfærður nanar arið 1906 og latinn na til sjohernaðar eftir frekari viðbætur arin 1899 og 1907. ^[7]

Dunant þotti gæddur miklum personutofrum og sannfæringarkrafti en bjo hins vegar ekki yfir mikilli skipulagshæfni. Þvi risu bratt agreiningsmal milli hans og samherja hans a sama tima og undirfelog Rauða krossins urðu til i morgum londum viðs vegar um heim. Auður Dunants renaði mjog a sama tima og Rauða krossinum ox asmegin og við fimmtugt var hann orðinn bæði efnalitill og heilsuveill. ^[3] Dunant fell smam saman i gleymsku i heimalandi sinu og flutti um siðir til Frakklands. Rauði krossinn hlaut nokkurs konar eldskirn með frammistoðu sinni i striði Prusslands og Austurrikis arið 1866 og Dunant var i kjolfarið boðið sem heiðursgesti til hatiðarhalda i Berlin þar sem Prussar fognuðu sigri sinum i striðinu. ^[4]

Atið 1867 varð Dunant gjaldþrota vegna 100.000 franka lansabyrgðar sem hann hafði tekið a sig fyrir vin sinn. ^[4] Vegna fjarhagsorðugleika Dunants krafðist Gustave Moynier , forseti alþjoðanefndar Rauða krossins, þess að Dunant segði upp sæti sinu i nefndinni. Dunant sendi uppsagnarbref sitt til Moyniers fra Paris þann 25. agust 1867 og sneri aldrei aftur til Genf. ^[1] Hann neyddist að endingu arið 1887 til að flytja inn a fatækrahæli i bænum Heiden i Sviss. ^[3]

Dunant bjo lengi i einsemd við þrongan kost i Heiden. Hagur hans vænkaði nokkuð arið 1895 eftir að svissneski blaðamaðurinn Georg Baumberger fjallaði um hrorlegar aðstæður Dunants og fjoldi aðdaenda hans hofu að senda honum heiðurs- og fjarstyrki. ^[8] Arið 1901 hlaut Dunant friðarverðlaun Nobels a moti Frakkanum Frederic Passy við fyrstu veitingu verðlaunanna. Þratt fyrir að vera aftur orðinn vel efnaður undir lok ævi sinnar breytti Dunant ekki fabrotnum lifshattum sinum og varði mestu fe sinu til liknarmala. Hann lest arið 1910 i Heiden, þa 82 ara. ^[3]

Tilvisanir [ breyta | breyta frumkoða ]

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} ?150 ar fra fæðingu Henry Dunant“ . Timinn . 7. mai 1978 . Sott 8. mai 2020 .
2. ↑ ?Hlekkjuðu fangarnir i Toulon“ . Æskan . 1. januar 1984 . Sott 8. mai 2020 .
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5} Jon Auðuns (1. juli 1963). ?Henri Dunant“ . Kirkjuritið . Sott 8. mai 2020 .
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3} ?Henri Dunant“ . Falkinn . 8. juni 1951 . Sott 8. mai 2020 .
5. ↑ ?Dunant, stofnandi rauða krossins“ . Alþyðublaðið . 5. januar 1945 . Sott 8. mai 2020 .
6. ↑ Jon Auðuns (31. agust 1963). ?Hundrað i þjonustu mannuðarinnar“ . Morgunblaðið . Sott 8. mai 2020 .
7. ↑ ?Hvað er Genfarsattmalinn?“ . Visindavefurinn .
8. ↑ ?Dunant, stofnandi rauða krossins“ . Alþyðublaðið . 6. januar 1945 . Sott 8. mai 2020 .