Wikipedia
(
www.wikipedia.org
) er
frjalst
alfræðirit
sem er buið til i samvinnu, með svokolluðu
wiki
kerfi.
[1]
Fyrir utan almennan alfræðitexta, er alfræðiefnið a siðunni oft tengt i
almanok
og
landafræðiskrar
, að auki er haldið utan um
nylega atburði
.
Merki Wikipediu, frjalsu alfræðiritsins.
Fram að juni 2009 fell mestallur texti a Wikipedia undir
Frjalsa GNU handbokarleyfið
en þa var skipt yfir i
Creative Commons
Attribution-ShareAlike (CC-by-SA) 3.0.
[2]
Það þyðir að deila ma efni Wikipediu gegn þvi að það se endurutgefið undir sama leyfi.
Myndir
og
margmiðlunarefni
falla stundum undir onnur skilyrði.
Mest af efnisinnihaldi Wikipedia er komið fra notendum. Allt efnið er sibreytilegt og það verður aldrei fullkomnað. Vegna þessa er Wikipedia einstætt viðfangsefni.
Su hugmynd, að geta safnað allri þekkingu a einn stað, a rætur sinar að rekja allt til
Alexandriusafnsins
og
Pergamon
til forna.
Með tilkomu
internetsins
, reyndu margir að bua til internetalfræðirit. Talsmaður frjals hugbunaðar,
Richard Stallman
, benti a notagildi ?frjalsrar alhliða alfræðibokar og menntunarauðlindar“ arið
1999
. Hann lysti stofnun Wikipedia sem ?spennandi frett“ og
frjalsu hugbunaðasamtokin
hans hvetur folk til þess að taka þatt og miðla efni.
Þann
20. september
2004
foru greinarnar yfir 1 milljon. Milljonasta greinin var a hebresku og var um fana
Kazakhstan
.
Hugbunaður & velbunaður
breyta
Vefþjonarnir i Florida
Hugbunaðurinn sem upprunalega keyrði Wikipedia het
UseModWiki
. Hann var skrifaður af
Clifford Adams
(?skref I“). Fyrst þurfti að nota
CamelCase
fyrir tengla; en fljotlega varð hægt að nota þa aðferð, sem nu er notuð ([[tengill]]). I januar
2002
, byrjaði wikipedia að keyra a PHP wiki kerfi, sem notaði
MySQL
gagnagrunnskerfi, og bættust margir nyjir moguleikar við (og i leiðinni gerði CamelCase tengla onothæfa). Nyja kerfið var serstaklega skrifað fyrir Wikipedia verkefnið af Magnus Manske (?skref II“). Eftir þo nokkurn tima, hægðist mikið a kerfinu og það var nanast omogulegt að gera neitt. Ymsar breytingar og uppfærslur voru gerðar en þjonuðu aðeins timabundnum tilgangi. Þa endurskrifaði Lee Daniel Crocke allt wiki kerfið fra grunni og hefur nyja utgafan verið i notkun siðan i juli 2002 (?skref III“). Nuverandi hugbunaður heitir
MediaWiki
og er hann i notkun i morgum oðrum verkefnum. Fyrsti fullraðni starfsmaðurinn var
Brion Vibber
og i dag eru 550 starfsmenn að sja um rekstur vefþjonana.
Arið
2003
hafði sambandsleysi þjonsins ryrt ?framleiðslugetu“ notenda. Margir kvortuðu undan vandamalum með að breyta greinum og miklum hægagangi. Vandamalið var vegna þess að aðeins var einn þjonn að keyra oll wiki verkefnin.
Fra juni
2004
til 2014, keyrðu verkefnin a niu tileinkuðum þjonum sem eru staðsettir i
Florida
. Uppsetningin samanstoð af einum gagnagrunnsþjoni og þrem vefþjonum, sem allir keyrðu styrikerfið
Fedora
. Fra 2014 eru verkefnin a tveimur stoðum, i Texas og Ashburn, Bandarikjunum og keyra a
Debian
. Þjonarnir framreiða allar beiðnir, og tulka allar siður til notenda. Til að auka hraða frekar, eru siður sem oskraðir notendur biðja um geymdar i skyndiminni þar til þeim er breytt af einhverjum notanda, sem gerir það oþarfa að tulka vinsælustu siðurnar aftur og aftur. Skyndiminnis vefþjonarnir eru i Amsterdam, San Francisco, Singapore og Marseille.
I februar
2005
var haldin sofnun fyrir nyjum velbunaði
$
75.000, sofnunin tokst vel og for 15% yfir aætlað mark.
Wikipedia hefur oft verið gagnrynd harkalega, og efast hefur verið um truverðugleika Wikipediu, þar sem hun er opin og allir geti breytt umfjollunarefni hennar, en
Visindavefurinn
bendir a að hið andstæða se satt og að það að allir geti breytt Wikipediu geri hana einungis areiðanlegri en þær alfræðiorðabækur sem eru aðeins lesnar yfir af faum einstaklingum:
|
|
Benda ma a að hver sem er getur skrifað og breytt Wikipedia-siðum, en þar sem svo margir lesa yfir breytingarnar er Wikipedia samt mun areiðanlegri en vefsiður reknar af einum einstaklingi.
|
|
|
|
|