Bulan

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Ti Bulan ☾
Ti kabus a bulan iti nasipnget a rabii iti langit.
Ti Kabus a bulan a makita manipud iti akin-amianan a hemisperio iti Daga
Dagiti panangikeddeng
Dagiti pangilasin lunar , seleniko
Dagiti pakailasinan ti panaglikmut
Perigee 362,570 km (0.0024  AU )
(356,400?370,400 km)
Apogee 405,410 km (0.0027 AU)
(404,000?406,700 km)
384,399 km ( 0.002 57  AU )
Eksentrisidad 0.0549
27.321 582   d (27 d 7 o 43.1 min)
29.530 589  d (29 d 12 o 44 min 2.9 s)
1.022  km/s
Paglikigan 5.145° to the ekliptiko [1] (nagbaetan ti 18.29° ken 28.58° aginggana ti ekuador ti Daga)
agsubsubli babaen ti maysa a panagtayyek iti 18.6 a tawtawen
agadaddang babaen ti maysa a panagtayyek iti 8.85 a tawtawen
Satelite ti Daga
Dagiti pisikal a pakailasinan
Promedio a rayus
1,737.10 km  (0.273 ti Daga) [2]
Rayus ti ekuador
1,738.14 km (0.273 ti Daga) [2]
Rayus ti polar
1,735.97 km  (0.273 ti Daga) [2]
Panagdalumpinas 0.001 25
Sirkumperensia 10,921 km ( ekuadorial )
3.793 × 10 7 km 2   (0.074 ti Daga)
Tomo 2.1958 × 10 10 km 3   (0.020 ti Daga)
Masa 7.3477 × 10 22 kg  (0.0123 ti Daga)
Promedio a densidad
3.3464 g/cm 3
1.622 m/s 2 (0.165 4 g )
2.38 k m/s
27.321582 d ( sikroniko )
Kapardas ti panagtayyek ti ekuador
4.627 m/s
1.5424° (aginggana ti ekliptiko )
6.687° (aginggana ti orbita dalumpinas ) [1]
Albedo 0.136 [3]
temp. ti rabaw min mean max
ekuador 100 K 220 K 390 K
85°N [4] 70 K 130 K 230 K
?2.5 to ?12.9 [nb 1]
?12.74 (katimbengan ti kabus a bulan ) [2]
29.3 to 34.1 arcminutes [2] [5]
Atmospeara [nb 2]
Presion ti rabaw
10 ?7 Pa (aldaw)
10 ?10 Pa (rabii)
Pakabuklan babaen ti tomo Ar , He , Na , K , H , Rn

Ti Bulan kaikaisuna a masna a satelite iti Daga , [nb 3] [6] ken ti maikalima a kadakkelan a satelite iti Sistema a Solar . Isu ti kadakkelan a masna a satelite iti maysa a planeta iti Sistema a Solar relative iti kaddaakel iti bukodna a nangruna , nga adda ti pagkapat ti diametro iti Daga ken 1 ⁄ 81 ti bukodna a masa . [nb 4] Ti Bulan ket isu ti maikadua a kapusekan a satelite kalpasan ti maria a maysa kadagiti karaniagan a taga-ugma nga nagukisan ti naingatoan a dagdaga ken narimbaw impakto ng abot . Isu daytoy ti karaniagan a banag iti langit kalpasan ti Init , uray no ti rabawna ket agpaysao pay a nasipnget, a kapadpada ti karaniag ti uging. Ti kinarimbawna iti langit ket ti kinakadawyanna a siklo dagiti paset , manipud idi taga-ugma a panawen, ket nakaaramid ti Bulan a kas myasa a naipangpangruna a kultural nga impluensia iti pagsasao , dagiti kalendario , arte ken mitolohia . Ti grabidad a panagimpluensia ti Bulan ket agpataud dagiti ugot ti taaw ken ti panagpaatiddog ti minuto iti aldaw. Ti agdama a panagliklikmut kaadayo ti Bulan, nga agarup a mamin sangpulo ket tallo ti diametro iti Daga, ket gapuanan daytoy ti panagparangna a kasla kadakdakkelna idiay langit ti Init, a mangpalubos daytoy nga apag-isu a kallobanna ti Init dagiti dagup a solar a salip .

Ti Bulan ket isu laeng ti nailangtana bagi malaksid ti Daga a ti tao ket simmanglad . Nupay ti Luna programme ti Kappon ti Sobiet ket isu ti immuna a nakaabot ti Bulan iti maysa a saan a namaneho a pagluganan ti limbang idi 1959, ti Apollo a programa ti Estados Unidos ket nakaganab ti isisu a namaneho ti tao a mision iti agdama nga aldaw, a nagrugi ti immuna a namaneho ti tao a lunar a panagliklikmut a mision babaen ti Apollo 8 idi 1968, ken innem a panagsanglad iti Bulan ti nagbaetan ti 1969 ken 1972, a ti immuna ket ti Apollo 11 . Dagitoy a mision ket nagisubli kadagioti sumurok a 380 kg kadagiti lunar a bato , a dagitoy ket inusar ti panagrang-ay ti heolohika a panagawat iti nagtaudan ti Bulan, ti pormasion iti uneg ti bulkodna a patakder , ken iti napalabas a pakasaritaanna . Naipagarup a daytoy ket naporma idi 4.5 bilion a tawtawen. Ti maysa a pannakaporma a teoria ket ti higante nga impakto a napasamak a nairaman ti Daga. Ti impakto a teoria ket naidudua idi 2012, kalpasan ti panagusig manen dagiti Apollo nga alagad.

Kalpasan ti Apollo 17 a mision idi 1972, ti Bulan ket binisbisita laengen babaen dagiti saan a namaneho ti tao a pagluganan ti limbang, ti nailatakan babaen ti kinaudi a Sobiet a Lunokhod rover . Manipud idi 2004, ti Hapon, Tsina, India, ti Estados Unidos, ken ti Europeano nga Ahensia ti Limbang ket nagpatulod dagitoy dagiti lunar nga agpalpalikmut. Dagitoy a pagluganan ti limbang ket nakaparawad ti panagpasingked ti panakaduktal iti lunar a danum a yelo idiay agnanayon a nalinongan nga abot dagiti ungto ken bedbed iti lunar a regolito . Adda dagiti sumakbay a naplano a mision a mapan iti Bulan, a mairamn ti maysa a gobierno ken binusbusan a pribado. Ti Bulan ket agtultuloy nga adda babaen ti Tulag ti Pangaruar a Limbnag , a nawaya sukisoken para iti amin a pagilian para kadagiti nakappi a pangngep.

Ti ebolusion iti Bulan ken panagbaniaga iti Bulan.

Nagan ken etimolohia [ urnosen | urnosen ti taudan ]

Ti maitutop a nagan para iti masna a satelite ti Daga ket "ti Bulan". [7] [8] Ti panginagan ti Ingles a moon ket naala manipud iti moone (idi agarup a 1380), a naiparang-ay manipud iti mone (1135), a naala manipud iti Daan nga Ingles m?na (a napetsaan manipud idi sakbayan ti 725), a daytoy ket, a kapada dagiti amin Hermaniko a pagsasao a kognado, a nanipud ti Proto-Hermaniko *m?n?n . [9]

Ti kangrunaan a moderno nga Ingles a panagilasin a maipanggep ti Bulan ket lunar , a naala manipud iti Latin Luna . Ti maysa pay ngem saan a nalatak a panagilasin ket ti seleniko , a naala manipud iti Taga-ugma a Griego a Selene ( Σελ?νη ), a naggapuan ti pasaruno a "seleno-" (a kas iti nakaalaan ti selenograpia ). [10]

Dagiti nota [ urnosen | urnosen ti taudan ]

  1. ^ Ti kaaduan a kuenta ket naited a naibatay ti titimbengan a karaniag manipud iti kuenta iti ?12.74 a naited para iti maysa nga ekuador aginggana ti sentro ti Bulan iti kaadayo iti 378 000 km idiay NASA a kipudno a papeles a pinagibasaran aginggana ti kabassitan a kaadayo ti Daga-Bulan a naited idiay, kalpasan ti pinudno ti kinaudi para iti ekuatorial a raya ti Daga iti 6 378 km, nga agited ti 350 600 km. Ti kabassitana kuenta (para iti kaadayo ti baro a Bulan ) ket naibatay iti agpadpada panakagpang nga inususar ti kaadu a distansia ti Daga?Bulan iti 407 000 km (a naited idiay kipnapudno a papeles) ken babaen ti panagkarkulo ti karaniag iti panagsilnag ti daga iti baro a Bulan. Ti karaniag iti panagsilnag ti daga ket albedo ti Daga × ( raya ti Daga / Raya iti Panagtayyek iti Bulan ) 2  ] a minaig ti dagus a solar a panakasilnag a rumsua para iti kabus a Bulan. ( Albedo ti Daga = 0.367 ; raya ti Daga = (polar radius × ekuatorial radius) ½ = 6 367 km .)
  2. ^ Lucey et al. (2006) agited kadagiti 10 7 partikulo cm ?3 babaen ti aldaw ken 10 5 particles cm ?3 babaen ti rabii. Iti igid ti ekuatorial a temperatura ti rabaw iti 390  K babaen ti ken 100 K babaen ti rabii, ti umno a linteg ti alingasaw ket agitulok kadagiti presion a naited idiay infobox (binukel iti kaasitgan a urnos iti kapigsa ; 10 ?7   Pa babaen ti aldaw ken 10 ?10  Pa babaen ti rabii.
  3. ^ Adda dagiti adu ken sabsabali a sideg ti Daga nga asteroid a mairaman ti 3753 Cruithne a dagitoy ket kumaduaan nga agpalpalikmut iti Daga: dagiti pagliklikmutanda ket agpakabaelda nga umasideg iti Daga kadagiti paset ti panawen ngem agbalbaliw da met laeng kadagiti napalabas a panawen (Morais et al, 2002). Dagitoy ket quasi a satelite ? dagitoy ket saan a bulbulan gapu ta saanda a palpalikmuten ti Daga. Par aiti adu pay a pakaammo, kitaen ti Dagiti sabali a bulan iti Daga .
  4. ^ Ti Charon ket maibagay a dakdakkel no ipada iti Pluto , ngen ti Pluto ket nabaliwan ti panakaidasigna a kas maysa nga ansisit a planeta

Dagiti nagibasaran [ urnosen | urnosen ti taudan ]

  1. ^ a b Lang, Kenneth R. (2011). The Cambridge Guide to the Solar System [ Ti Cambridge a Pagalagadan ti Sistema Solar ] (iti Ingles) (Maika-2 nga ed.). Cambridge University Press. ISBN   978-1-139-49417-5 .
  2. ^ a b c d e Williams, David R. "Moon Fact Sheet" [Kinapudno a Papeles ti Bulan] (iti Ingles). National Aeronautics and Space Administration. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 16 Disiembre 2008 . Naala idi 31 Disiembre 2008 .
  3. ^ Matthews, Grant (2008). "Celestial Body Irradiance Determination from an Underfilled Satellite Radiometer: Application to Albedo and Thermal Emission Measurements of the Moon Using Ceres". Applied Optics (iti Ingles). 47 (27): 4981?4993. Bibcode : 2008ApOpt..47.4981M . doi : 10.1364/AO.47.004981 . PMID   18806861 .
  4. ^ Vasavada, A. R.; Paige, D. A.; Wood, S. E. (1999). "Near-Surface Temperatures on Mercury and the Moon and the Stability of Polar Ice Deposits" [Dagiti Asideg ti Rabaw a Temperatura idiay Merkurio ken ti Bulan ken ti Stabililidad dagiti Polar a Deposito ti Yelo]. Icarus (iti Ingles). 141 (2): 179. Bibcode : 1999Icar..141..179V . doi : 10.1006/icar.1999.6175 .
  5. ^ Ti sakup ti naited a kuenta ti angular a kadakkel ket naibatay baben ti titimbengan dagiti sumaganad a kuenta a naited idiay kinapudo a papeles a pinagibasaran: iti maysa a Daga-ekuador aginggana ti Bulan-sentro a kaadayo iti 378 000 km, ti angular a kadakkel ket 1896  arkosegundo . Ti kapadpadana met laeng a kinapudno a papeles ket agited ti patingga ti Daga?Bulan a kaadayo iti 407 000 km ken 357 000 km. Para iti kadakkelan a angular a kadakkel, ti kabassitan a distansiaket nasken ipagisu para iti ekuatorial a raya ti Daga iti 6 378 km, nga agited ti 350 600 km.
  6. ^ Morais, M. H. M.; Morbidelli, A. (2002). "The Population of Near-Earth Asteroids in Coorbital Motion with the Earth" [Ti Populasion dagiti Asideg ti Daga nga Asteroid iti Kumaduan a Panaggunay iti Daga]. Icarus (iti Ingles). 160 (1): 1?9. Bibcode : 2002Icar..160....1M . doi : 10.1006/icar.2002.6937 .
  7. ^ "Naming of Astronomical Objects: Spelling of Names" [Panagginagan dagiti Astronomikal a Banbanag: Panangiletra dagiti Nagab] (iti Ingles). International Astronomical Union . Naala idi 29 Marso 2010 .
  8. ^ "Gazetteer of Planetary Nomenclature: Planetary Nomenclature FAQ" [Gazetteer iti Planetario a Nomenklatura: Planetario a Nomenklatura FAQ]. USGS Astrogeology Research Program (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-05-27 . Naala idi 29 Marso 2010 .
  9. ^ Barnhart, Robert K. (1995). Barnhart Concise Dictionary of Etymology [ Ti Barnhart nga Ababa a Diksionario iti Etimolohia ] (iti Ingles). Harper Collins. p. 487. ISBN   0-06-270084-7 .
  10. ^ "lunar, a. ken n." . Oxford English Dictionary . Naala idi 23 Marso 2010 .
Naala manipud iti " https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Bulan&oldid=400789 "