Werner Theodor Otto Forßmann
, mais conecido como
Werner Forßmann
ou
Werner Forssmann
[
1
]
, nado o
29 de
agosto
de 1904
en
Berlin
e finado o
1
xuno
de 1979
en
Schopfheim
,
Baden-Wurttemberg
, foi un
medico
aleman
, cirurxian, urologo e cardiologo que inventou o
cateterismo
cardiaco
. Cando publicou un artigo detallando como se autoexperimentou con esta tecnica, o seu xefe e a comunidade medica repudiarono, resultando no seu despedimento. Forßmann permaneceu esquecido durante 27 anos ate que, en
1956
, foi reconecido polo mundo cientifico e
galardoado
co
Premio Nobel de Fisioloxia ou Medicina
.
[
2
]
Werner Forßmann era o fillo unico
[
3
]
do avogado Julius Forssmann, de orixe
finlandesa
e da sua esposa Emmy, de solta Hindenberg,
prusiana
.
Os seus pais valoraban unha boa educacion e graduouse no
Archanische
Gymnasium
de Berlin-Tempelhof.
[
5
]
O pai foi enviado como soldado na
Primeira guerra mundial
, e morreu en
1916
en
Swistelniki
,
Galicia dos Carpatos
,
[
7
]
cando Werner tina doce anos.
[
8
]
Forßmann creceu enton coa sua nai e a sua avoa Helene Hindenberg, e foi influenciado polo seu tio Walter Hindenberg, que dirixia un consultorio de medico rural.
[
9
]
En
1922
comezou a estudar medicina na
Universidade Friedrich Wilhelm
de
Berlin
, a actual
Universidade Humboldt
. Nese tempo, foi membro da
Akademische Liedertafel Berlin
.
[
10
]
[
11
]
En
1929
doutorouse en Medicina.
[
12
]
A sua
tese
Sobre o efecto da alimentacion do figado sobre o hemograma e o nivel de colesterol no soro de persoas sans
baseouse no tratamento exitoso da
anemia perniciosa
mediante a administracion de
vitamina B
12
en forma de extractos de figado.
[
13
]
Despois de completar o seu
doutoramento
, Forßmann traballou nunha clinica xinecoloxica en Berlin-
Spandau
onde lle encomendaron principalmente enfermidades
septicas
, febre infantil, eliminacion de abortos espontaneos, e o tratamento con diatermia da inflamacion
vaxinal
cronica, que describiu como
a actividade mais aburrida
. Despois de so tres meses, comezou a traballar como medico asistente na Clinica Auguste Victoria, o actual Hospital Werner Forßmann, en
Eberswalde
.
[
14
]
Ali traballou co cirurxian e director da clinica Richard Schneider. Desde o primeiro momento, Schneider confioulle numerosos exames e operacions e deulle unha formacion integral en cirurxia.
[
15
]
Tamen en
1929
, realizou o primeiro
cateterismo cardiaco
en humanos, documentado por unha
imaxe de raios X
. Uns anos despois, demostrou que os
medios de contraste
poden usarse con seguridade no
corazon
humano
. Especialmente nos anos posteriores a
Segunda guerra mundial,
Andre Frederic Cournand
e outros medicos asumiron o seu traballo; constituen a base do
diagnostico
cardiaco moderno.
Forßmann xa se ocupara de diagnosticos cardiacos durante os seus tempos de estudante. Segundo as suas propias declaracions, o seu autoexperimento baseouse no traballo de
Claude Bernard
,
Auguste Chauveau
e
Etienne-Jules Marey
sobre
animais
domesticos
, especialmente
cans
e
cabalos
.
[
16
]
Bernard publicara unha xilografia no libro de texto
Lecons de Physiologie Operatoire
. Mostrou o
cateterismo
dun can deitado de costas cun tubo introducido a traves dunha
xugular
externa aberta para poder medir a presion dentro do corazon. Forßmann trasladou este metodo de exame aos humanos, escollendo o brazo mais accesible como acceso en lugar do pescozo.
Investigou a posibilidade dun cateterismo nos cadaveres e, mediante unha
autopsia
, comprobou que podia penetrar no corazon cun tubo desde o brazo.
[
17
]
Alguns aspectos do procedemento son contraditorios segundo a sua autobiografia e os escritos de 1929.
[
18
]
Accedia pola
vea cefalica
esquerda, unha gran
vea sanguinea
situada na parte exterior do
brazo
. Empuxou o cateter 65 centimetros no
ventriculo
dereito e levouno pola
vea do brazo superior
a
vea subclavia
e desde ali pola vea braquiocefalica e a
vea cava superior
(vea cava superior) cara a
auricula
dereita. Documentou isto cunha
radiografia
,
[
19
]
para a que entrou na bodega de
raios X
da clinica co cateter inserido e, coa axuda dunha enfermeira de raios X, tomou unha foto do tubo no ventriculo dereito.
[
18
]
O 5 de novembro, a
Klinische Wochenschrift
publicou o seu artigo,
[
19
]
poren, como a sua conferencia da
Sociedade Alema de Cirurxia
en
1931
, atopou pouca resonancia profesional.
[
20
]
Forßmann presentou o cateterismo como alternativa as inxeccions intracardiacas, que se usaban en tratamentos agudos e eran moi arriscadas, pola posibel lesion do corazon e dos
vasos
circundantes, co fin de garantir un tratamento farmacoloxico local rapido.
[
19
]
No artigo, tamen relata un caso clinico no que usou a tecnica para tratar un paciente con
peritonite
purulenta
, ainda que o paciente faleceu despois dunha breve mellora. Segundo a sua autobiografia, o paciente so foi tratado despois de que Forßmann comprobase a eficacia do cateter en si mesmo.
Na
autopsia
atopou realmente o cateter no
corazon
e na
vea cava inferior
; non puido atopar ningunha lesion nas veas provocada polo cateter.
[
19
]
[
21
]
[
22
]
Forßmann e Schneider contactaron con varios medicos respectados para as suas futuras carreiras. Entre eles estaban
Wilhelm His
, famoso polo seu descubrimento de como o corazon transmite os estimulos (
feixe de His
), e o conecido cirurxian
August Bier
. Non obstante, ambos estiveron a piques de
retirarse
e declinaron.
[
23
]
Despois de que os seus traballos e publicacions en
cardioloxia
recibisen criticas e pouco interese, Werner Forßmann dedicouse a
cirurxia
e a
uroloxia
.
Ferdinand Sauerbruch, xefe da
Charite
, non lle pagou inicialmente a Forßmann, e informou a Rudolf Nissen. O artigo sobre o autoexperimento apareceu pouco despois da cita no
semanario clinico;
[
24
]
ao mesmo tempo, un diario de Berlin cualificou o intento de sensacion. Forßmann foi enton confrontado con
acusacions de plaxio
por parte de
Ernst Unger
e
Fritz Bleichroder
, que uns anos antes investigaran a aplicacion de principios activos a traves dun cateter en vasos proximos ao corazon (Unger puxo un cateter a Bleichroder). Nun xuizo, no que Bleichroder se queixou de dores no peito, probabelmente tamen tinan o corazon cateterizado, pero non o documentaron.
[
17
]
Neste contexto, Unger escribiu unha carta a Ferdinand Sauerbruch. Este non sabia nada da publicacion e despediu a Forßmann dicindolle:
"Con trucos como este, cualificaste como profesor nun circo e non nunha clinica alema decente
. Despois deste despedimento, Forßmann volveu a Eberswalde, onde o seu anterior posto xa quedara vacante de novo.
[
25
]
Decada dos 50. Concesion do Premio Nobel
[
editar
|
editar a fonte
]
Non foi ate a
decada de 1950
cando tivo a oportunidade de ver un hospital infantil de
Basilea
que utilizaba un moderno cateterismo cardiaco baseado no seu.
[
26
]
En
1951
, o medico ingles John McMichael invitouno a
Londres
para traballar nun filme sobre o cateterismo cardiaco. Na viaxe coneceu a
Henry Hallett Dale,
tamen Nobel de Medicina.
[
27
]
En
1954
, Otto Goetze, o presidente da Sociedade Alema de Cirurxia, pediu a Forßmann que dese unha conferencia sobre a historia do cateterismo cardiaco na reunion anual, e este aceptou. Nese mesmo ano, recibiu a Medalla Leibniz da Academia Alema de Ciencias de Berlin polos seus servizos a cirurxia cardiaca terapeutica.
[
28
]
Como primeiro cirurxian despois de
Theodor Kocher
de Berna en 1909, Forßmann recibiu o
Premio Nobel de Fisioloxia ou Medicina
en 1956 con Andre Frederic Cournand e Dickinson Woodruff Richards polos seus
descubrimentos sobre o cateterismo cardiaco e sobre os cambios
patoloxicos
no sistema circulatorio
.
[
28
]
Tras o anuncio do Premio Nobel, Forßmann, que ate enton non acadara ningun logro academico a excepcion da sua tese, converteuse en profesor honorario na
Universidade Johannes Gutenberg de Maguncia,
baixo a presion de varios colegas e contra a vontade de Dean Blucher.
[
29
]
Os laureados recibiron o Nobel, presentado en
Estocolmo
. O eloxio correu a cargo de Goran Liljestrand, membro do Comite Nobel, Forßmann deu a sua conferencia sobre o desenvolvemento historico do cateterismo cardiaco, destacando o traballo de Unger, Bleichroder e Lob,
[
16
]
Cournand asumiu a parte teorica do metodo e Richards a presentacion clinica.
[
16
]
[
30
]
Afiliouse ao
Partido Nazi (NSDAP)
en
1932
. Durante a Segunda guerra mundial serviu como medico militar na
Wehrmacht
en
Danzig
,
Oslo
,
Alesund
,
Stetcin
,
Bydgoszcz
, participou na
fronte oriental
na
operacion Barbarossa
como parte da sua unidade
[
31
]
e foi feito
prisioneiro de guerra
.
As matizacions da sua relacion co
rexime nazi
non son claras e son motivo de debate entre os historiadores.
[
32
]
[
33
]
Criticou retrospectivamente o rexime, e el mesmo afirmou que o achegamento ao nazismo puido ser
a procura dunha figura paterna
.
Na
decada de 1940
realizaronse
esterilizacions
euxeneticas
no seu hospital, das que Forßmann non era responsabel directo, pero que tivo que aprobar.
[
22
]
Segundo el mesmo, puido "esquivar" as esterilizacions na sua estancia en
Dresde
, xa que estas so podian ser realizadas por especialistas cirurxicos e el era especialista en uroloxia.
[
34
]
Recibiu acusacions de
antisemitismo
, pero tamen atendeu aos xudeus no hospital militar, en contra do criterio doutros companeiros seus.
[
35
]
Forßmann foi presentado a Karl Gebhardt, o medico persoal de
Heinrich Himmler
, por Kurt Strauss, o xefe de cirurxia e lider das
SS
. Gebhardt prometeulle a Forßmann apoio para o seu traballo, que el rexeitou. Un ano despois, Forßmann, segundo o seu propio relato, entrou en enfrontamento con Strauss porque, en contra da prohibicion tras os
pogromos de novembro de 1938,
ingresaba no hospital
aos xudeus
feridos, tratandoos xunto aos chamados "alemans
arios
".
[
36
]
Ademais de rexeitar o nazismo, especialmente despois da concesion do Premio Nobel, Forßmann falou publicamente e presentou as suas posicions sobre, entre outras cousas, a
pena de morte
, a
eutanasia
e o
transplante de organos
. Nos
anos 60
e
70
xurdiu a discusion sobre a reintroducion da pena de morte en Alemana, principalmente debido as actividades de organizacions terroristas como a
Fraccion do Exercito Vermello
(RAF). Forssmann rexeitou estritamente a pena de morte.
Despois da guerra e do vencemento da sua prohibicion de traballar como medico, imposta polos
aliados
, traballou coa sua muller como cirurxian rural e despois como urologo en Bad Kreuznach.
En reconecemento ao seu traballo, que ainda non fora realizado polos expertos en
1929
, recibiu o Premio Nobel de Medicina en
1956
xunto con
Andre Frederic Cournand
e
Dickinson Woodruff Richards
polos seus descubrimentos sobre o cateterismo cardiaco e os cambios
patoloxicos
no sistema circulatorio
. Desde
1958
, Forßmann traballou como medico xefe en cirurxia no Hospital Evanxelico (
Evangelischen Krankenhaus
) de
Dusseldorf
, onde traballou ate a sua
xubilacion
en
1969
.
En
1968
, o
Frankfurter Allgemeine Zeitung
publicou unha declaracion clara de Forssmann contra o transplante de organos non apareados como reaccion ao primeiro transplante de corazon do doutor
surafricano
Christiaan Barnard
. Na sua opinion, o
corazon
e o
figado
en particular non debian ser considerados para os transplantes.
Forßmann morreu o 1 de xuno de
1979
a consecuencia dun
infarto de miocardio
no hospital municipal de Schopfheim.
Importancia do cateter cardiaco dereito para a investigacion medica
[
editar
|
editar a fonte
]
Johann Friedrich Dieffenbach
publicou o primeiro traballo sobre o cateterismo do corazon (esquerdo) xa en
1834
.
[
37
]
Tentou estimular a actividade cardiaca nun
paciente de colera
moribundo estimulando mecanicamente a parede interna do corazon. En
1848
/
49
Rudolf Virchow
mencionou isto nas suas conferencias.
[
38
]
Werner Forssmann afirmou que so tivo conecemento desa tentativa en
1971
.
[
39
]
Ainda que o autoexperimento de Forssmann recibiu pouca atencion no momento en que se levou a cabo e supuxo unha importante perda de reputacion para Forßmann como cardiologo, este experimento foi a sua contribucion mais importante a investigacion medica. Forßmann foi a primeira persoa en documentar como guiou un
cateter
longo e flexible ate o corazon e sobreviviu ileso a ese intento. O autoexperimento e a sua documentacion constituiron a base para numerosos desenvolvementos no exame de cateteres cardiacos e na anxiografia da
via do fluxo pulmonar
baseada nel. Xa en
1930
, o medico Hans Baumann publicou un artigo
sobre a usabilidade dos distintos metodos para determinar o volume por minuto
, no que utilizaba perforar o corazon para determinar o volume por minuto.
[
40
]
O cardiologo de
Florencia
Arrigo Montanar
i, que realizou experimentos sobre cateterizacion do corazon en animais e cadaveres arredor de 1928, confirmou o merito de Forßmann en
1930
.
Foi o primeiro medico en realizar e describir o cateterismo cardiaco en humanos vivos. Montanari considerou que a documentacion radioloxica elixida por Forssmann foi util e necesaria a hora de realizar esta tecnica.
[
41
]
Os resultados de
Otto Klein
, un medico checo que exerceu en
Praga
, publicados so uns meses despois do seu autoexperimento seguian sendo menos conecidos. Determinou a presion arterial cardiaca e a concentracion de osixeno no sangue cardiaco de pacientes pulmonares mediante o metodo publicado por Forßmann utilizando cateteres cardiacos.
[
42
]
[
43
]
[
16
]
Mais tarde informouse doutros usos do cateterismo cardiaco en
Espana
,
Cuba
e
Arxentina
.
Sobre todo, o traballo dos dous premios Nobel
Andre Frederic Cournand
e
Dickinson Woodruff Richards,
que foron homenaxeados con Forßmann, sobre a medicion do
gasto cardiaco mediante o cateter cardiaco dereito
baseouse nos experimentos de Forßmann, que ate enton estaban case esquecidos
[
44
]
ao que se referiron ao investigar as suas investigacions no Hospital Bellevue de
Nova York
. Cournand e Richards trataron os trastornos cardiacos e circulatorios e utilizaron o cateterismo do corazon dereito para o estudo de varias enfermidades. Melloraron o cateterismo e exploraron os seus posibles usos, primeiro en experimentos con
cans
e
chimpances
e mais tarde en humanos. A finais da
decada de 1930
, foron capaces de diagnosticar e tratar defectos cardiacos complicados e ate enton desconecidos.
[
45
]
[
46
]
Ao redor de
1940
o metodo entrou na practica clinica. Estendeuse moi rapidamente polo mundo. Xunto co
anxiocardiografia
por imaxe, o exame do cateter permitiu un diagnostico completo do corazon e, en base a iso, a
cardioloxia
moderna.
En
1949
, Cournand tamen presentou un cateterismo cardiaco dereito para a deteccion de defectos cardiacos conxenitos. Mais tarde converteuse no primeiro medico en realizar un cateterismo pulmonar mediante un cateter que pasou polo corazon dereito e a arteria pulmonar ata os pulmons.
[
46
]
Os desenvolvementos posteriores nos cateteres cardiacos na
decada de 1970
levaron ao cateter con balon e a dilatacion do balon resultante para ensanchar os vasos sanguineos patoloxicamente constrinxidos. O cardiologo
Andreas Roland Gruntzig
realizouno con exito por primeira vez en
1977
.
O cateterismo cardiaco foi empregado para avaliar o estado hemodinamico do paciente, e con diversas funcions e obxectivos sanitarios, ganando especial importancia nos ultimos anos.
[
47
]
Despois de que Forßmann deixara a Charite, traballou segundo o consello de Sauerbruch desde xullo de 1932 como medico asistente no hospital municipal de
Maguncia
.
[
48
]
Ali coneceu a sua futura esposa Elisabeth Engel,
[
49
]
coa que casou en decembro de
1933
.
[
7
]
Despois da
Machtergreifung
, o hospital foi posto baixo a xestion nazi tras unha disputa entre o xefe de medicina interna e un medico asistente activo nas
SA
.
[
50
]
Dado que as parellas casadas tinan prohibido traballar no mesmo hospital, Forßmann buscou un novo traballo en Berlin.
[
28
]
Despois de retirarse en
1969
, Forßmann escribiu a sua
autobiografia
, que foi publicada en
1972
. Pasou a sua xubilacion en Wies-Wambach . Coa sua muller tivo seis fillos: Klaus (
1934
), Knut (
1936
), Jorg (
1938
), Wolf-Georg (
1939
), Bernd (
1940
) e Renate (
1943
). Con excepcion de Renate, todos os nenos naceron en Berlin, ela naceu en Schopfheim.
[
7
]
O seu fillo
Bernd Forßmann
e un
fisico
e un dos desenvolvedores da litotricia extracorporea de ondas de choque utilizada na uroloxia practica no sistema Dornier. O anatomista
Wolf-Georg Forßmann
traballou, entre outras cousas, como profesor na
Universidade de Heidelberg
.
[
51
]
A filla Renate Forßmann-Falck e psiquiatra e vive en
Richmond
.
Werner Forßmann traballou principalmente como cirurxian practico e urologo. Non estivo afiliado a ningunha institucion cientifica durante a maior parte da sua vida. O numero de publicacions de Forßmann e pequeno. De especial importancia son as suas primeiras publicacions sobre o cateterismo do corazon dereito e as relacionadas coa cerimonia de entrega do Premio Nobel.
Publicacions cientificas (seleccion)
[
editar
|
editar a fonte
]
Alen do Premio Nobel de Medicina en 1956, xunto con Andre Frederic Cournand e Dickinson Woodruff Richards. Tamen recibiu outras honras:
[
7
]
- Medalla Leibniz
da Academia Alema de Ciencias de Berlin (
1954
)
- Cidadania honorifica da cidade de Bad Kreuznach (
1957
)
- Gran Cruz Federal do Merito con Cinta e Estrela (
1964
)
- Comandante da Orde das Palmas Academicas (
1971
)
- Doutor honoris causa
pola facultade de medicina da
Universidade de Humboldt
(
1977
)
- Para o 50 No aniversario da concesion do Premio Nobel en 2006, Deutsche Post emitiu un
selo postal
especial de 90 centimos.
- A Clinica Barnim no lugar de traballo de Forßmann en Eberswalde leva o nome de Hospital Werner Forßmann (
1991
)
- Premio Werner Forßmann como premio fundacional da Universidade do Ruhr de
Bochum
- Tumba de honra en Wies na
Selva Negra
- ↑
A letra -
ß
e
transcrita
tamen como -ss.
- ↑
"The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1956"
.
NobelPrize.org
(en
ingles
)
. Consultado o
2023-09-01
.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Deutschen Bucherbundes Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag,
Dusseldorf
1972
, pax. 9.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 22.
- ↑
7,0
7,1
7,2
7,3
"Startseite"
.
Stadt Bad Kreuznach
(en
aleman
)
. Consultado o
2023-09-01
.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 39.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf
1972
, Paxs. 20 e 70?71.
- ↑
100 Jahre Sondershauser Verband akademisch-musikalischer Verbindungen. 1867?1967. Festschrift des Sondershauser Verbandes.
Aachen
1967
, pax. 105.
- ↑
SV-Handbuch, Ausgabe 3/2002, pax. 376.
- ↑
Werner Forßmann:
Ueber die Wirkung der Leberfutterung auf das rote Blutbild und den Cholesterinspiegel im Serum des gesunden Menschen.
Medizinische Dissertation, Berlin 1929.
DNB 571918085
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 80.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 92?93.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 96.
- ↑
16,0
16,1
16,2
16,3
"The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1956"
.
NobelPrize.org
(en
ingles
)
. Consultado o
2023-09-01
.
- ↑
17,0
17,1
Diana Berry:
Pioneers in cardiology. Werner Forssmann ? sowing the seeds for selective cardiac catheterization procedures in the twentieth century.
European Heart Journal 30 (11), 2009, S. 1296?1297. (
Volltext
)
- ↑
18,0
18,1
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 102?104.
- ↑
19,0
19,1
19,2
19,3
Werner Forßmann:
Die Sondierung des Rechten Herzens.
Klinische Wochenschrift 8 (45), 1929, S. 2085?2087.
- ↑
Eckart Roloff
:
Vorstoß in die Lebensadern. Untersuchungen mit dem Herzkatheter. Zur Verleihung des Medizinnobelpreises an Werner Forßmann vor 50 Jahren.
In: Rheinischer Merkur Nr. 49 vom 7. Dezember 2006, S. 31.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 104?105.
- ↑
22,0
22,1
Ramona Braun:
Voyaging in the Vein: Medical Experimentation with Heart Catheters in the Twentieth Century.
Nucleus 26, 2011, S. 132?158.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 106.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 98.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 108.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 339 ff.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 343 ff.
- ↑
28,0
28,1
28,2
Autobiografie
von Werner Forßmann auf den Seiten der Nobelstiftung zur Preisverleihung 1956 (englisch). Abgerufen auf nobelprize.org am 16. Februar 2014; erschienen in: Nobel Lectures, Physiology or Medicine 1942?1962, Elsevier Publishing Company, Amsterdam 1964.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 382 f.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 394 ff.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 241.
- ↑
Weinstein, Fred (1995-12).
"Psychohistory and the crisis of the social sciences"
.
History & Theory
34
(4): 299.
doi
:
10.2307/2505404
.
- ↑
Siegel, D (1997-12-15).
"Werner Forssmann and the Nazis"
.
The American journal of cardiology
80
(12): 1643?1644.
ISSN
0002-9149
.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 215.
- ↑
Packy, Lisa-Maria; Krischel, Matthis; Gross, Dominik (2016).
"Werner Forssmann - A Nobel Prize Winner and His Political Attitude before and after 1945"
.
Urologia Internationalis
(en
ingles
)
96
(4): 379?385.
ISSN
0042-1138
.
doi
:
10.1159/000444648
. Consultado o 16 de decembro de 2023
.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 235 ff.
- ↑
Johann Friedrich Dieffenbach:
Physiologisch-chirurgische Beobachtungen bei Cholerakranken
. 1834.
- ↑
Robert Rossle:
Die Wurzburger Vorlesungen Rudolf Virchows
. Virchows Archiv fur Pathologische Anatomie und Physiologie und fur Klinische Medizin, 1937, 300, S. 4?30.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 106.
- ↑
Hans Baumann:
Uber die Verwertbarkeit der verschiedenen Methoden zur Minutenvolumenbestimmung
. In:
Zeitschrift fur Kreislaufforschung
22, 1930, S. 611?615.
- ↑
Arrigo Montanari:
Zur Sondierung des Gefass-Systems.
Klinische Wochenschrift 9 (11), 1930, S. 501.
- ↑
Otto Klein
:
Zur Bestimmung des zirkulatorischen Minutenvolumens beim Menschen nach dem Fickschen Prinzip. (Gewinnung des gemischten venoesen Blutes mittels Herzsondierung).
Munchener Medizinische Wochenschrift 77, 1930, S. 1311?1312.
- ↑
Shlomo Stern:
A note on the history of cardiology: Dr. Otto Klein, 1881 to 1968.
Journal of the American College of Cardiology 45 (3), 2005, S. 446?447.
doi
10.1016/j.jacc.2004.09.071
- ↑
Dickinson W. Richards:
Nobel Lecture: The Contributions of Right Heart Catheterization to Physiology and Medicine, with Some Observations on the Physiopathology of Pulmonary Heart Disease.
, erschienen in: Nobel Lectures, Physiology or Medicine 1942?1962, Elsevier Publishing Company, Amsterdam 1964. Abgerufen auf nobelprize.org am 10. August 2014.
- ↑
Richards, Dickinson Woodruff
In: Bernhard Kupfer:
Lexikon der Nobelpreistrager.
Patmos-Verlag, Dusseldorf 2001,
ISBN 3-491-72451-1
, S. 261?262.
- ↑
46,0
46,1
Cournand, Andre Frederic
In: Bernhard Kupfer:
Lexikon der Nobelpreistrager.
Patmos-Verlag, Dusseldorf 2001,
ISBN 3-491-72451-1
, S. 206?207.
- ↑
Conde-Camacho, Rafael; Cabrales-Arevalo, Jaime (2017-09-01).
"El cateterismo derecho como herramienta en el diagnostico de la hipertension pulmonar"
.
Revista Colombiana de Cardiologia
(en
castelan
)
24
: 28?33.
ISSN
0120-5633
.
doi
:
10.1016/j.rccar.2017.08.005
.
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 150.
- ↑
H.W. Heiss:
Werner Forssmann: A German Problem with the Nobel Prize.
Clinical Cardiology 15 (7), 1992, S. 547?549. (
Volltext
)
- ↑
Werner Forßmann:
Selbstversuch. Erinnerungen eines Chirurgen.
Deutscher Bucherbund Stuttgart 1972, Lizenzausgabe des Droste Verlag, Dusseldorf 1972, S. 163?169.
- ↑
Teamplay in Beruf und Leben.
Universitat Heidelberg 14. Oktober 2013; Abgerufen am 20. August 2014.
- Werner Forssmann:
Die Sondierung des rechten Herzens.
Klin. Wochenschr. 8 (1929): 2085?2087; ubersetzt von J.Schaefer in W.A.Seed:
The introduction of cardiac catheterization.
In: Gilbert Thompson (Hrsg.):
Nobel Prizes that Changed Medicine.
Londres 2012, pp. 69?87.
- Werner Forßmann:
Selbstversuch.
Erinnerungen eines Chirurgen.
Droste Verlag, Dusseldorf 1972,
ISBN 3-7700-0313-6
.
- Diana Berry:
Pioneers in cardiology.
Werner Forssmann ? sowing the seeds for selective cardiac catheterization procedures in the twentieth century.
In:
European Heart Journal
30 (11), 2009, S. 1296?1297. (
Volltext
)
- Renate Forssmann-Falck:
Werner Forssmann: A Pioneer of Cardiology.
In:
The American Journal of Cardiology
79, 1. Marz 1997. (
Volltext
)
- H.W. Heiss:
Werner Forssmann: A German Problem with the Nobel Prize.
Clinical Cardiology 15 (7), 1992, pax. 547?549. (
Volltext
)
- Gustavo Martinez Mier, Luis Horacio Toledo-Pereyra:
Werner Theodor Otto Forssmann: Cirujano, Cateterista y Premio Nobel
Cirujano General 22 (3), 2000, S. 257?263. (
Volltext
)
- Forßmann, Werner Theodor Otto
In: Bernhard Kupfer:
Lexikon der Nobelpreistrager.
Patmos-Verlag, Dusseldorf 2001,
ISBN 3-491-72451-1
, S. 133.
- Ingrid Graubner:
Der Weg zum Herzen
Arquivado
03 de maio de 2006 en
Wayback Machine
. (PDF; 129 kB) Artigo en
Humboldt
, der Universitatszeitung der Humboldt-Universitat, Jahrgang 48 ? 29. Juli 2004, S. 11.
- Forßmann: Sonde im Herzen.
Der Spiegel
44/1956; Html-Text und vollstandiges PDF.
- Manfred Sturzbecher:
Forßmann, Werner Theodor Otto.
In: Werner E. Gerabek, Bernhard D. Haage, Gundolf Keil, Wolfgang Wegner (Hrsg.):
Enzyklopadie Medizingeschichte.
De Gruyter, Berlin/ New York 2005,
ISBN 3-11-015714-4
, pax. 416 f.
- M. C. Truss, C. G. Stief, U. Jonas:
Werner Forssmann.
Surgeon, urologist and Nobel Prize winner.
In:
World Journal of Urology.
17, 1999, S. 184?186.